هدف از انجام معاینات پزشکی افراد شاغل(ماده 92 قانون کار)

مقدمه
یکی از مهمترین و اساسی ترین برنامه های پیشگیری از بروز بیماریها و حوادث ناشی ازکار  در هرکشوری که به عضویت سازمان  بین المللی کار و بهداشت جهانی درآمده انجام معاینات پزشکی جهت افراد شاغل میباشد .  در کشور ایران سازمان تامین اجتماعی به عنوان مهمترین و عظیم ترین سازمان حمایت کننده از نیروی کار و تولید در برابر آسیبهای گوناگون ازجمله آسیبهای ناشی از ابتلا به بیماریها و حوادث ناشی از کار قانونا موظف شده تا تسهیلاتی  را جهت ارائه خدمات مربوط به معاینات پزشکی شاغلین بیمه شده در مجموعه کلینیکهای طب کار ایجاد نماید .

معاینات پزشکی افراد شاغل فقط اختصاص به افراد بیمه شده نداشته و طبق مفاد ماده 92 قانون کار هرفردی که به عنوان کارفرما فرد دیگری را به استخدام درآورد موظف است تا جهت آگاهی از میزان سلامتی و توانائی وی بمنظور انجام کار محوله مدرکی معتبر و قابل استناد گردآوری نماید ( تشکیل پرونده پزشکی پیش از استخدام ) وهرساله نیز با تمدید این مدرک سلامتی فرد شاغل را تضمین نماید (تشکیل پرونده پزشکی ادواری)  .
معاینات پزشکی شاغلین با چه هدفی انجام میشود؟
 در معاینات پزشکی شاغلین اهداف متعددی دنبال میشود که مهمترین آنها بخصوص برای کارفرمایان و سازمانهای بیمه گر عبارتند از :
   در معاینات پیش از استخدام : اطمینان یافتن از اینکه فرد استخدام شده از نظر جسمی و روانی برای کار مورد نظر مناسب میباشد ( ماده 90 قانون تامین اجتماعی )
   در معاینات ادواری – اختصاصی و ....: اثبات وجود یا عدم وجود  اثرات احتمالی ناخوشایند کار بر سلامت فرد که  در آینده ممکن است منجر به ازکارافتادگی شاغل و ادعای خسارت توسط وی یا سازمان بیمه گر گردد.
بیماریهایی که به واسطه نوع شغل در افراد ایجاد میگردد مثل انواع خاصی از سرطانها اکثرا علی رغم صرف هزینه های هنگفت متاسفانه غیر قابل درمان هستند ودرهنگام شروع علائمی ندارند و تنها از طریق معاینات و گاهی با یک آزمایش بسیار ساده و کم هزینه میتوان به وجود آنها پی برد و از پیشرفت آنها جلوگیری کرد.
معاینات شغلی بسته به اهداف افراد ذینفع ( شاغل – کارفرما – سازمان بیمه گر- دولت ) به انواع مختلف زیر دسته بندی میشوند :
     معاینات پیش از استخدام
     معاینات دوره ای
     معاینات اختصاصی
     معاینات در هنگام تغییر شغل
   معاینات در هنگام بازگشت به کارمجدد ( مثلا پس از یک دوره نسبتا طولانی بیکاری یا مرخصی)
     معاینات افراد در هنگام بیماری (بخصوص زمانی که در بیمارستان بستری میشوند )
     معاینات افراد معلول و تعیین توانائی کاری آنها
ازآنجا که اغلب اهداف مهم معاینات شغلی با انجام معاینات پیش از استخدام و ادواری تحقق میابد به شرح این دو اکتفا میکنیم :
معاینات پیش از استخدام :
قدما چندان بیراه نگفته اند که :" هرکسی را بهرکاری ساخته اند ." در واقع با انجام معاینات پیش از استخدام جهت هرشغلی متناسب ترین فرد با آن کار و وظیفه انتخاب شده و کارفرما با یک تیر چندین هدف را نشانه میگیرد یعنی : از تغییر شغلهای متعدد – نارضایتی های شغلی بعدی – بیماریها و حوادث ناشی از کار و انواع هزینه های اضافی دیگر به راحتی پیشگیری میکند .
مهمترین اهداف معاینات پزشکی پیش از استخدام عبارتند از :
     تعیین استعداد و توانائی جسمی و ذهنی فرد برای کار مورد نظر
     تشخیص بیماریهاو درمان آنها قبل از اینکه منجر به ناتوانی فرد شود
     حفظ سلامت سایر کارکنان و حتی افراد جامعه ( درصورت واگیرداربودن بیماری )
   تعیین نوع نواقص اولیه و ثبت در پرونده با اهداف مختلف بسته به حمایتهای سازمانهای بیمه گر
نوع معاینات و آزمایشهای مورد نیاز برای تشکیل پرونده پزشکی پیش از استخدام :
اغلب کارفرمایان با این تصور که معاینات پیش از استخدام الزاما شامل آزمایشها ی تخصصی و معاینات پزشکان متخصص میشود لذا پرهزینه است از انجام آن برای کارکنان خود طفره میروند. درصورتیکه یک پرونده سلامت اولیه درهنگام استخدام عبارت است از :
   شرح حال متقاضی : شامل سوابق فردی و خانوادگی از نظر ابتلا به بیماریها و مشاغل قبلی وی
   معاینه بدنی : معاینه عمومی دستگاههای قلب و عروق – ریه ها – کلیه ها – اعصاب – چشم و گوش که توسط "پزشک عمومی دوره دیده طب کار" انجام میشود.
   آزمایشهای پاراکلینیک : شامل آزمایش خون و ادرار از نظر قند – چربی – عفونت – اعتیاد – نوارقلب و در برخی موارد بسته به نوع شغل عکسبرداری از قفسه سینه و ستون فقرات – سنجش میزان شنوائی و تست عملکرد ریوی
تمامی مدارک فوق در فرم مخصوصی که مورد تائید وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی میباشد ثبت و در پرونده فرد بایگانی میگردد.
 
معاینات ادواری:
معاینات ادواری در واقع حکم مهر تائید بر معاینات پیش از استخدام دارد . چنانچه اولین علائم بروز بیماریها( اعم از شغلی و غیر شغلی ) نمایان شود طی انجام معاینالت ادواری (حداقل سالی یکبار) میتوان با صرف کمترین هزینه جلوی پیشرفت بیماری را گرفت و سلامتی شاغل را تضمین کرد.
ازاین منظر معاینات ادواری نوعی بیمه عمر تلقی میگرددکه از بروز ازکارافتادگی های پیش از رسیدن به سن بازنشستگی در نیروی کار و تولید کشور جلوگیری میکند.
اهداف معاینات ادواری بدین شرح میباشند:
   تشخیص و درمان به موقع بیماریها و عوارض ناشی از کار ( مثل تشخیص و درمان دردهای کمری پیش از مزمن شدن و آسیب زدن به دیسک و انجام عمل جراحی پرهزینه و اغلب بی نتیجه )
     توصیه برای تغییر شغل و یا محدود کردن کار درافراد بیمار
     جلوگیری از انتقال بیماریهای واگیر دار
   پیشگیری از بروز بیماریها و عوارض ناشی از کار در کارکنانی که شغل مشابه دارند.
     انجام مطالعات و کارهای پژوهشی برروی عوامل زیان آور محیط کار
     ارزشیابی و تعیین میزان کارآئی روشهای کنترلی عوامل زیان آور محیط کار
 
معاینات ادواری زمانی سودمند و قابل استناد هستند که توسط گروه پزشکی دارای مهارت و تجربه کافی در زمینه طب کار انجام گیرد.
بدین منظور توصیه میگردد معاینات ادواری ترجیحا توسط "پزشک متخصص طب کار" و در نبود وی توسط "پزشک عمومی دوره دیده طب کار " انجام گیرد.
آزمایشهای پاراکلینیکی مورد نیاز جهت تشکیل پرونده معاینات ادواری نسبت به معاینات پیش از استخدام محدودتر ولی جنبه تخصصی تری داشته که با توجه به شغل فرد و نوع عوامل زیان آور محیط کار وی تعیین میشود. مثلا اگر در محیط کار میزان سروصدابیش از 85 دسیبل در مدت 8 ساعت اندازه گیری شده حتما لازم است از افراد شاغل در آن محیط شنوائی سنجی بعمل آید.
تمامی مدارک معاینات ادواری  در فرم مخصوصی که مورد تائید وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی میباشد ثبت و در پرونده فرد بایگانی میگردد.
 
نتیجه گیری:
هرچند  در سالهای اخیر با اطلاع رسانی هایی که توسط رسانه های جمعی و سازمانهای ذیربط ( مراکز بهداشت – ادارات کار و سازمان تامین اجتماعی ) انجام شده تا حدودی  کارفرمایان از اهمیت و نحوه انجام معاینات پزشکی شاغلین آگاه شده اند ولیکن این امر هنوز آنچنان که باید جنبه قانونمند و الزامی بخود نگرفته . ازآنجا که نتیجه  پایش سلامت کارکنان جامعه  در آینده  با کاهش آمار شاغلینی که در سنین جوانی بدلیل ابتلا به بیماریهای مختلف ازکارافتاده میشوند یا به علت ضعف و نقص جسمی و روحی دچار حادثه میگردند مشخص میشود متاسفانه در حال حاضر اهمیت این امر هچون بسیاری از برنامه های  پیشگیرانه در جامعه ما ناشناخته و ناملموس است .
به این دلیل امروزه اولین و مهمترین  وظیفه کارشناسان بهداشت حرفه ای و پزشکان طب کاراطلاع رسانی به افراد ذینفع (حقیقی و حقوقی ) در خصوص اهمیت معاینات شغلی است.
  نتیجه ای که ازاین طریق در اقتصاد کشور نمود میابد عبارت است از: صرف هزینه های هنگفت درمان بیماریهای لاعلاج شغلی و حوادث مرگبار  در راه و بهبود  تولید و صنعت که خود مستقیما موجب ارتقای حقوق و دستمزد و سطح زندگی شاغلین میشود یعنی همان نتیجه ای که امروزه در کشورهای توسعه یافته به ثمرنشسته است .