دستگاه تولید مثل مردان

دستگاه تولید مثل

مقدمه :براي رعايت بهداشت هر عضوي، مسلماً آشنايي با نحوه فعالیت آن ضروري مي باشد . بسياري از افراد براي قلب و گوارش و ... اطلاعاتي را از منابع مختلف كسب مي كنند؛ ولي معمولاً در مورد يكي از مهمترين دستگاه‌هاي مرتبط با سلامتي خود و نسل هاي بعدي خودشان آشنايي زيادي ندارند . دستگاه هاي مرتبط با بهداشت باروري انسان به علت ارتباطي كه با باروري و زندگي زناشويي دارد و نيز استمرار و تكرر استفاده از آن براي ارتباط بين زن و مرد بيشتر از ارگان‌هاي ديگر در معرض مشكلات و احياناً بيماريهاي مختلف قرار دارد. پر واضح است كه رعايت بهداشت باروري در تمام سنين لازم بوده و براي موفقيت كامل در اين امر نياز به دانستن اطلاعات در مورد نحوه كار اين اندام‌ها ضروری می‌نماید. ارسطو در یک جمله این چنین درمورد آشنایی با پدید‌ه‌ها مطرح میکند: کسی که رشد پدیده‌ها را از بنیاد آن‌ها مورد مطالعه قرار می‌دهد، بهترین بینش را در مورد آنان خواهد داشت.

روش‌های پیشگیری از بارداری نیز با ایجاد تغییرات آناتومیک یا فیزیولوژیک در دستگاه باروری سبب جلوگیری از حاملگی می‌شوند آشنایی با فیزیولوژی و آناتومی باروری با کمک به درک بهتر مکانیسم هر روش در استفاده مؤثرتر از روش‌های پیشگیری از بارداری بسیار مفید خواهد بود.

1) آناتومي و فيزيولوژي دستگاه توليد مثل مرد :( Male Reproductive System )

اعضای دستگاه تناسلی مرد شامل بیضه ها، اپیدیدیم، مجاری دِفرنس(منی بر)، مجاری اِژاکولاتور(انزالی)، کیسه منی(وزیکول سِمینال)، پروستات، غدد بولبواورترال و آلت تناسلی می باشد.

اسكروتوم يا كيسه بيضه :

کیسه بیضه، یک کیسه کوچک با پوست حاوی رنگدانه است که دارای چین‌های زیادی می‌باشد این کیسه به وسیله تیغه عمودی که توسط عضله دارتوس ساخته می‌شود به دو قسمت چپ و راست تقسیم گردیده و در هنگام بلوغ از مو پوشیده می‌شود و به علت تراکم رنگدانه‌ها از پوست قسمت‌های دیگر بدن تیره‌تر است، اسكروتوم كيسه چند لايه است كه هر لايه كار ويژه اي را انجام مي‌دهد:

1. پوست كه در آن رشته هاي عضلاني صاف (عضله دارتوس) قرار گرفته اند كه به تغيير دما شديداً حساس بوده و با شل و سفت شدن ديواره آن از تغييرات دمايي بيضه پيشگيري مي شود.

2. فاسياي اسپرماتيك كه در ضخامت آن عضله كرماستر قرار دارد.

3. پوشش دو لايه صفاقي كه در صورت عدم كارايي صحيح اين لايه بيماري هيدروسل ايجاد مي شود.

بیضه‌ها Testis:

بیضه‌ها دو عدد هستند، به طور متوسط هر بیضه 4 تا 5 سانتی‌متر طول، 2.5 سانتی‌متر عرض و 3 سانتی‌متر قطر دارد، وزن آن هم 10 تا 14 گرم می‌باشد. بیضه چپ تقریباً یک سانتیمتر پایین تر از بیضه راست است، بیضه توسط دیواره های لیفی به تعدادی لوبول(Lobuli Testis) تقسیم می‌شود(حدود 250 لوبول)، هر لوبول از چندین لوله‌ی پر پیچ و خم به نام لوله‌های منی ساز(Semniferous tubules) تشکیل شده است هر کدام از این لوله‌ها حدود نیم متر طول دارند، و تعداد آن‌ها نزدیک به 900 عدد می‌باشندکه وظیفه اصلی‌ آن‌ها ساخت اسپرم است.

در حدفاصل لوله‌های منی‌ساز سلول‌های بینابینی لایدیگ(Leydigs) و سرتولی(Sertoli) قرار دارند. سلول های لایدیگ وظیفه تولید هورمون جنسی(تستوسترون) را دارد.

لوله‌های منی‌ساز به تدریج به یکدیگر پیوسته و شبکه بیضه‌ای را می‌سازند(Rete testis)، از این شبکه تعدادی مجرا خارج می‌شود که بنام مجرای وابران(Efferent) مرسوم است. از اتصال لوله‌های وابران لوله اپیدیدیم حاصل می‌شود.

اپیدیدیم:

اپیدیدیم عضوی است که در طول کنار پشتی بیضه قرار دارد و از بالا تا پایین بیضه امتداد پیدا می کند از اینرو طول آن مساوی با طول بیضه(4 سانتیمتر) می باشد، اپیدیدیم از یک مجرای پرپیچ و خم تشکیل شده است که طول آن تقریباً 6 تا 8 متر بوده و به علت پیچ و خم های فراوان به صورت یک جسم کوچک و کشیده درآمده و سر آن به انتهای فوقانی بیضه متصل است، این کانال مخزن اسپرماتوزوئیدها بوده و از دیواره آن مقداری مواد غذایی برای اسپرم تهیه می‌شود. مدت توقف اسپرم در اپیدیدیم پس از 18 تا 24 ساعت قدرت تحرک و باروری پیدا می کنند اما می توانند تا سه هفته در اپیدیدیم و یا مجرای دفران ذخیره شوند. در مدت حضور اسپرم در اپیدیدیم، تغییراتی از لحاظ شکل، اندازه، تحرک، نفوذپذیری و حساسیت نسبت به گرما در اسپرم صورت می‌گیرد و سرانجام اسپرم قدرت باروری می‌یابد.ادامه اپیدیدیم مجرای منی‌بر را تشکیل می‌دهد.

مجرای منی‌بر Vasodefrense :

مجرای منی بر به طول 45 سانتی‌متر ادامه مجرای اپیدیدیم است و ابتدای آن به صورت پیچ‌خورده می‌باشد ولی بلافاصله پس از این قسمت به صورت مستقیم در آ مده و از داخل مجرای اینگوینال(کانال کشاله ران) رد شده وارد لگن می‌شود و سپس به طرف داخل رفته و به قاعده مثانه می‌رسد در نزدیکی پروستات این لوله کمی متسع شده و محلی به نام آمپول(Ampulla) را ایجاد می‌کند و بعد محتویات آمپول و مجرای کیسه‌منی وارد مجرای انزالی(Ejaculatory duct) می‌شوند که در جسم غده پروستات قرار دارد. مجرای انزالی، مجرای کوتاه و باریک به طول 2سانتی‌متر است که از غده پروستات گذشته و به پیشابراه پروستاتی منتهی می‌شود که به هنگام انزال مایع منی توسط این مجرا به پیشابراه هدایت و سپس خارج می‌شود. پیشابراه لوله‌ای است که ادرار و مایع منی از آن عبور می‌کند این لوله از مثانه شروع می‌شود و به سوراخ خارجی مجرا درانتهای آلت تناسلی منتهی می‌گردد.

کیسه‌های منی Seminal vesicles :

دو کیسه هستند که در عقب مثانه قرار گرفته‌اند، هر کدام حدود 5سانتی‌متر طول و 1.5 سانتی‌متر عرض دارند و در واقع لوله‌هایی به طول 10 تا 15 سانتی‌متر هستندکه روی هم چین خورده‌اند. در ابتدا به غلط تصور می‌شد که اسپرم‌ها در این کیسه‌ها ذخیره می‌شوند و به همین دلیل آن‌ها را کیسه‌های منی می‌نامیدند ولی بعدها مشخص شد که فقط غدد ترشحی هستند که قسمت اعظم مایع منی را ترشح می‌کنند. این مایع ژلاتینی، کمی قلیایی و سرشار از ویتامین C ، فروکتوز، اسیدهای آمینه و پروستاگلاندین می‌باشد که جهت تغذیه اسپرم به کار می‌روند. این ترشحات در موقع انزال به مایع منی اضافه می‌شود و احتمالاً با واکنش قلیایی خود به همراه ترشحات پروستات نقشی در حفاظت اسپرم‌ها در برابر محیط اسیدی مهبلی را برعهده دارند، فروکتوز قند ویژه مایع منی است که برای تحرک و انرژی اسپرم لازم است و پروستاگلاندین‌ها ممکن است انقباضات لوله رحم را تغییر داده و با ایجاد انقباضات معکوس در رحم و لوله های رحمی اسپرم ها را خیلی سریع به تخمدان ها برساند(چند اسپرم ظرف 5 دقیقه خود را به انتهای لوله رحمی می رسانند(.

پروستات (Prostate gland) :

غده‌ای است بلوطی شکل که مجرای ادرار از آن عبور می‌کند 4سانتی‌متر عرض، 3 سانتی‌‌متر ارتفاع ، 2سانتی‌متر قطر و 20 گرم وزن دارد. قسمتی از پیشابراه داخل پروستات قرار دارد که به آن پیشابراه پروستاتی گفته می‌شود، اگر پروستات به هردلیلی بزرگ شود به علت فشاری که روی پیشابراه ایجاد می‌گردد باعث انسداد مجرا و احتباس ادرار می‌شود که به اصطلاح به بیماری پروستات معروف است. پروستات یک مایع رقیق شیری شکل قلیایی حاوی کلسیم، سدیم، فسفر، گلوکز، فروکتوز، اسیدفسفاتاز، ویتامینC و ... ترشح می‌کند که طی عمل انزال به مجرای پیشابراه می‌ریزد. این احتمال وجود دارد که مایع پروستاتی اسیدیته مایعات را بعد از انزال خنثی کرده و قابلیت تحرک و باروری اسپرم‌ها را به مقدار زیادی تشدید می‌کند(ترشحات واژن PH حدود 4 دارد در حالی که اسپرم برای فعالیت نیاز به PH حدود 6 دارد).

غدد کوپر یا بولبواورترال :

دو عدد غده به اندازه نخود بوده که در عقب پیشابراه قرار گرفته‌اند از این غدد موکوس ویژه‌ای ترشح می‌شود که شفاف و چسبناک بوده و برای آماده سازی آلت قبل از انزال می‌باشد.

آلت تناسلی (Penis) :

پنیس عضو جفتگیری مرد است، عضوی است برای انتقال اسپرم به درون واژن، شامل تنه و ریشه می‌باشد که از سه توده قابل انقباض به نام اجسام غاری(Corpus Cavernous) و جسم اسفنجی(Corpus Spongiosus) تشکیل شده که با احتباس خون در خود باعث نعوظ(Erection) می‌شوند. سر آلت تناسلی(Glans of penis) دارای بیشترین سلول تحریکی جنسی در مردان است.

منی(Semen):

منی که طی فعالیت جنسی مرد انزال می یابد، ترکیبی از مایع و اسپرم جریان یافته از مجرای دفران است(60% مایع کیسه های منی، 30% مایع پروستات و کمتر از 10% اسپرم)؛ به علت شیری رنگ بودن مایع پروستات منی هم به رنگ شیری می باشد و به علت موکوئیدی بودن مایع کیسه منی به صورت لخته مانند است اسپرم موجود در مایع منی در داخل بدن مرد تا یک ماه می تواند زنده بماند ولی بعداز انزال در داخل مجاری تناسلی زن به مدت 24 تا 48 ساعت عمر دارد. اسپرم را اگر در دمای کمتر از 100 درجه زیر صفر نگهداری کنند می تواند تا سالهای زیادی زنده بماند(بانک اسپرم).

هورمون تستوسترون يا هورمون جنسي مردانه:

ترشح اين هورمون که توسط سلول‌های بینابینی لایدیگ انجام می‌شود در جنين مذكر منجر به رشد دستگاه هاي جنسي مردانه مي گردد و همچنين در ابتداي بلوغ سبب ظهور صفات ثانويه جنسي مي گردد، در ماه‌هاي آخر بارداري بيضه ها تحت تأثير اين هورمون از داخل شكم و از طريق كشاله ران به درون اسكروتوم رانده مي‌شوند.

بطور عموم تستوسترون مسئول صفات مردانه مي باشد . مقدار متوسطي تستوسترون در زندگي جنيني و تا 10 هفته يا بيشتر بعد از تولد توسط بيضه ها توليد مي شود اما بعد از آن تا 10 تا 13 سالگي ترشح آن كاملاً‌ متوقف مي شود. بعد از آن در زمان بلوغ مقدار ترشح آن به شدت افزايش و مجدداً بعد از 50 سالگي كاهش مي يابد.

1- اثر به رشد اندامهاي جنسي و پيدايش صفات اوليه و ثانويه جنسي

2- اثر بر رويش مو در نقاط مختلف بدن

3- اثر بر طاسي مردانه

4- اثر بر صدا

5- اثر بر پوست و پيدايش آكنه در دوران بلوغ

6- اثر بر تشكيل پروتئين‌ها و رشد عضلاني در مردان

توجه :اين اثر تستوسترون(اثر بر عضله) باعث شده كه از آن به عنوان يك عامل كمكي در ورزش استفاده گردد ولي بايد توجه كرد كه متاسفانه استفاده از اين ماده بدون تجويز پزشك و بررسيهاي كلينيكي همزمان، مي تواند موجب آسيب كبد و حتي ايجاد سرطان‌هاي كبد گردد. همچنين استفاده از هر نوع هورمون جنسي در مردان ممكن است باعث ايجاد عقيمي و در زنان سبب رويش مو در صورت ، صداي مردانه، پوست خشن و قطع قاعدگي و ... شود.

روند ساخت اسپرم :

يكي از كارهاي بيضه ساخت اسپرم مي باشد. ساخت اسپرم از حدود 13 سالگي شروع شده و تا پايان عمر ادامه می‌يابد. عمل اسپرم سازي كه از شروع تا خاتمه حدود 75 روز طول مي كشد را اسپرماتوژنز مي گويند .

بالغ شدن و انتقال و نگهداري اسپرمها:

بعد از ساخت، اسپرم وارد يك كانال طولاني به نام اپيديديم(6متري) مي شود (Epididymis) كه وظيفه انتقال و آماده سازي اسپرم را به عهده دارد. اين عمل حدود 1 تا 12 روز طول مي كشد بعد از اين مرحله اسپرمها از طريق كانالي به نام مجراي وابران(Vas deferens) عبور كرده و وارد محلي به نام آمپول(Ampoule) مي شوند. محتويات آمپول به همراه محتويات كيسه مايع مني و پروستات به مجراي انزال (Ejaculatory Duct) وارد مي شوند . لازم به ذكر است كه روزانه حدود 120 ميليون اسپرم توليد مي شود. اسپرم‌ها می‌توانند با حفظ قدرت باروری خود حدود یک ماه در مجاری تناسلی به حالت انبار شده باقی بمانند.

انتقال اسپرمها به لوله هاي رحمي و عمللقاح :

در هنگام انزال ترشحات كيسه مايع مني و پروستات با اسپرم مخلوط مي‌شوند.حجم متوسط مني در هر انزال حدود 5- 2 ميلي ليتر مي‌باشد كه از دو قسمت اسپرم و مايع مني تشكيل يافته است (بيش از 90 درصد حجم آنرا مايع مني تشكيل مي‌دهد و اسپرم حجم خيلي كمي از آنرا تشكيل مي دهد) در هر ميلي‌ليتر از مايع مني حدود 100ميليون اسپرم وجود دارد كه اين 100ميليون فقط 3-2 درصد حجم مايع مني را تشكيل مي دهد. مایع منی بعد از انزال ابتدا به صورت لخته است، اما طی 15 تا 20 دقیقه بعد حل می‌شود. اسپرم ها معمولاً تا 1.5 ساعت بعد از انزال به لوله هاي رحمي مي‌رسند(سرعت حركت 1تا 4 ميليمتر در دقيقه) و در اين مكان 24 تا 72 ساعت قابليت باروري تخمك را دارند كه در صورت حضور هم‌زمان تخمك لقاح صورت گرفته و جنين تشكيل مي‌گردد. با وجود اينكه فقط يك اسپرم براي بارور كردن تخمك كافي است ولي كساني كه تعداد اسپرمهايشان در هر ميلي ليتر كمتر از 40 ميليون باشد 50% احتمال عقيمي وجود دارد و اگر اين مقداركمتر از 20 ميليون باشد معمولاً فرد عقيم مي شود.

نهان بیضگی(کریپتورکیدیسم):

بیضه ها تا یک ماه قبل از تولد داخل شکم قرار دارند و تحت تأثیر هورمون هایی نزول یافته و وارد کیسه بیضه می شوند، گاهی این نزول صورت نمی گیرد یا به طور ناقص صورت می گیرد بنابراین یکی یا هر دو بیضه در داخل شکم یا کنال اینگوینال و یا جای دیگری در مسیر نزول باقی می مانند. این بیضه ها ممکن است توانایی تولید اسپرم خود را از دست بدهند بنابراین معاینه نوزادان پسر به دنیا آمده از جهت وجود هر دو بیضه داخل کیسه بیضه ضروری است تا در صورت عدم نزول بیضه ها این عمل توسط جراحی انجام گیرد.

عمل جنسی مرد: مهم ترین منبع پیام های عصبی حسی برای آغاز عمل جنسی مرد، سر آلت تناسلی(glans penis) است. سر آلت تناسلی دارای نوعی سیستم حسی بسیار حساس(اندامک انتهایی) است که نوع خاصی از حس، موسوم به حس جنسی(sexual sensation) را به سیستم عصبی مرکزی می فرستد. این احساس ابتدا به نخاع و سپس به مغز ارسال می گردد. همچنین پر شدن اندامهای جنسی(کیسه های منی، آمپول و ...) و همچنین التهاب یا عفونت خفیف این اندامها می توانند سبب ایجاد این احساس به طور مداوم گردند.

احتلام یا تخلیه شبانه(nocturnal emission) : تحریکات مناسب روانی می توانند توان شخص را برای انجام عمل جنسی تا حدود زیادی تقویت کنند. پرداختن به افکار جنسی و یا دیدن خواب جنسی می تواند باعث انزال گردد و تعدادی از مردان این اتفاق را خصوصاً در دوران نوجوانی تجربه می کنند.

بلوغ در پسران : در حدود سن 13 سالگی هیپوفیز هورمون‌های گنادوتروپین را رها می‌کند(اینکه چرا و چگونه این فرایند آغاز می‌شود هنوز به خوبی شناخته نشده) این هورمون‌ها علاوه بر فعال نمودن پروسه اسپرم سازی، سبب شروع ترشح تستوسترون شده و تستوسترون عامل بروز صفات ثانویه جنسی در مردان که قبلاً گفته شد می‌گردد و به اصطلاح شخص به بلوغ می‌رسد.

حیات جنسی مردان و یائسگی مردان: بخشی از اسپرماتوژنز در مردان که از سن بلوغ ایجاد شده معمولاً تا زمان مرگ ادامه پیدا می کند. اما بیشتر مردان در اواخر دهه های 40 یا 50 از عمر خود به تدریج دچار کاهش عملکرد جنسی می شوند. یک مطالعه نشان داده که میانگین سن خاتمه جنسی در 68 سالگی است، گرچه تفاوت های زیادی وجود دارد، این افت عملکرد جنسی با کاهش تستوسترون رابطه دارد. کاهش فعالیت جنسی مردان، یائسگی مردان(male climacteric) نامیده می شود. گاهی یائسگی مرد با علایمی همچون گرگرفتگی، احساس خفگی و اختلالات روانی مشابه علایم یائسگی زنان همراه است. این علایم را می توان با تجویز داروهای مناسب درمان کرد.

!! داستان زندگی شما !!

ارائه دقیق ترین و جالب ترین اطلاعات در مورد شما!!!

پاسخ تمام سوالات در مورد خصوصیات خودتان را در اینجا پیدا می کنید!!!

دقیق ترین اطلاعات در مورد وزن و میزان کالری مورد نیاز شما

دستگاه تولید مثل مردان

مطالب مشابه :

قاعدگی دردناک (دیسمنوره)Dysmenorrhea

در مورد درد قاعدگی یا دیسمنوره (Dysmenorrhea) بیشتر بدانید

ناتوانی مردان درعملکرد جنسی

تب چیست(دکتر امیری)

دستگاه تولید مثل مردان

تب چیست(دکتر امیری)

پیروکسیکام