نقش چوک در تیر اندازی

چوك متحرك  shot gun mobile choke 

تفنگ ساچمه زنی (shotgun) 

تفنگهای ساچمه زنی (Shotgun) در نمره های (Gauge) مختلف عرضه می شوند. معروفترین نمره ها عبارتند از 10، 12، 16، 20، 28 و 410. در جدول زیر قطر داخلی لوله این نمره ها بیان شده است. در ایران متداولترین نمره ها که درضمن برای آنها سهمیه فشنگ داده می شود نمره های 12 و 16 هستند. 

قطر داخلی لوله نمره های مختلف  تفنگهای ساچمه زنی

چوك چيست ؟

یکی از ویژگیهای مهم در لوله تفنگهای ساچمه زنی وجود بخشی از سر لوله است که به چوک (Choke) موسوم است. چوک عبارت است از بخشی از سر لوله تفنگ که قطر داخلی آن کمتر از قطر لوله اصلی است. نقش چوک عبارت است از تعیین میزان پراکنش ساچمه هاپس هرقدر چوک یک لوله گشادتر باشد، ساچمه ها دارای پراکنش بیشتر و هرقدر چوک تنگتر باشد پراکنش ساچمه ها کمتر خواهد بود. بدین ترتیب برای هدف قرار دادن اهدافی که نزدیکتر هستند از چوک گشادتر و برای هدف قرار دادن اهدافی که دورتر هستند از چوک تنگتر استفاده می شود. چوک برخی از تفنگها ثابت (Fixed Choke) بوده و تغییر نمی کندو برخی از تفنگها دارای چوک متحرک (Mobile Choke) هستند. به عبارت دیگر لوله های کوچکی وجود دارند که به سر لوله سلاح وصل شده و امکان تعویض آنها وجود دارد. در برخی از تفنگها  هم امكان نصب چوکهای متغیراتومات  (Variable Choke) وجود دارد. اين نوع چوک ، قطعه ای است که به سر لوله وصل شده و دارای پیچ تنظیم است و با تنظیم پیچ می توان لوله را تنگتر و یا گشادتر کرد.

همانطور که گفته شد چوکهای مختلفی از نظر اندازه وجود دارد. کشورهای مختلف از استانداردهای مختلفی برای نامگذاری یا علامت گذاری چوکها استفاده می کنند. در جدول زیر نامگذاری چوکها و اندازه آنها نسبت به قطر داخلی لوله تفنگ بیان شده است.

مشخصات چوکهای پنجگانه اصلی

البته چوکهای دیگری هم وجود دارد مثل اسکیت (Skeet) که مابین سیلندر و یک چهارم چوک قرار دارد و اکستراچوک (Extra Choke) که بعد از فول چوک قرار دارد.اندازه چوک ثابت تفنگها معمولا در زیر و انتهای لوله حک می شود. معمولا تفنگهای دولول با چوک ثابت، دارای دو نوع چوک مختلف هستند. بدین ترتیب می توان برای اهداف در فواصل مختلف یکی از چوکها را که مناسبتر است انتخاب کرد و آن لوله را شلیک کرد. بطور کلی از آنجا که معمولا اهداف متحرک از تیرانداز دور می شوند لذا معمولا شلیک یکم با چوک گشادتر و شلیک بعدی با چوک تنگتر صورت می گیرد.

شایان ذکر است برای اینکه بتوان وضعیت چوک یک تفنگ از نظر میزان پراکنش ساچمه را مورد بررسی قرار داد، از استاندارد مشخصی استفاده می شود. به عبارت دیگر مسافت شلیک از هدف را 40 یارد (حدود 36 متر) و قطر دایره هدف را 30 اینچ (حدود 76 سانتیمتر) در نظر می گیرند. بنابراین اگر بخواهیم رفتار چوک تفنگ خودمان را بررسی کنیم و آن را با ارقامی که منتشر می شود مقایسه کنیم، لازم است این شرایط را رعایت کنیم یعنی از فاصله 40 یاردی به صفحه کاغذی یا پلاستیکی شلیک کنیم و تعداد ساچمه ها را در دایره ای به قطر 76 سانتیمتر بشماریم. معمولا انتظار می رود درصد ساچمه هایی که به این دایره اصابت کرده است، به شرح جدول زیر باشد.:

به این عمل یعنی بررسی رفتار چوک و لوله، الگوگیری (Patterning) گفته می شود .برای شلیک هر فشنگی باید به طول فشنگ خور(chamber) تفنگ دقت کرد به عنوان مثال از تفنگی که طول قسمت فشنگ خور آن 70 میلی متر بیشتر نیست نمی توان فشنگ 76 میلی متری را شلیک کرد اما عکس آن امکان پذیر است. مثلا تفنگی که طول فشنگ خور آن 89 میلی متر است هر سه نوع فشنگ را می تواند شلیک نماید. تفنگهاي شكاري نخجير يك دو و صياد همگي ‌داراي‌ مخزن 70 بوده ‌و تفنگهاي ‌دو لول ‌روي ‌هم ‌نخجير(اكار) و (آتا) داراي ‌طول ‌مخزن 76 ميلي‌متر ‌‌ميباشند.

گفته شد که چک(choke) وظیفه دارد تا با جمع تر کردن سر لوله اسلحه باعث شود تا ساچمه ها دیرتر از هم باز شده و اثر و نفوذ خود را تا برد بیشتری حفظ نمایند. اما چک یک کار دیگر هم انجام می دهد و آن این است که با بالاتر بردن فشار گاز در درون لوله در اثر تنگ شدن مقطع دهانه لوله، قدرت و سرعت‌ ساچمه‌‌ها‌را ‌نیز افزایش ‌می‌دهد.

پران دستکش بایکل روسی