عزت نفس

چگونگی ایجاد و رشد عزت نفس

مقدمه

مسئله عزت نفس و خود ارزشمندی از اساسی‌ترین عوامل در رشد مطلوب شخصیت کودکان و نوجوانان است. برخورداری از اراده و اعتماد به نفس قوی، قدرت تصمیم‌گیری و ابتکار، خلاقیت و نوآوری، سلامت فکر و بهداشت، رابطه مستقیمی با میزان چگونگی عزت نفس و احساس خود ارزشمندی فرد دارد.

امروزه در اصلاح و درمان بسیاری از اختلالات شخصیتی و رفتاری کودکان و نوجوانان نظیر کمروئی، گوشه‌گیری، لجبازی، پرخاشگری و تنبلی به عنوان اولین یا مهمترین گام به ارزیابی و پرورش احساس عزت نفس، تقویت اعتماد به نفس و مهارت‌های فردی و اجتماعی آنان می‌پردازند.

چگونگی ایجاد و رشد عزت نفس:

دلیل عمده ایجاد و رشد خود ارزشمندی و عزت نفس را باید در رابطه فرد با جامعه‌اش مخصوصاً در دوران پراهمیت کودکی و نوجوانی جستجو کرد. این عوامل عبارتند از:

1. واکنش دیگران:

به این معنی که تصویر هر فرد از خود وابسته به تصویری است که دیگران از او داشته‌اند. اگر اولیاء به کودک بگویند او باهوش و زرنگ است و یا اینکه بی‌عرضه و تنبل است، این نوع مفاهیم به تدریج قسمتی از خودپنداره و هویت کودک می‌شود. والدین یکی از مهمترین منابع شکل‌گیری احساس ارزشمندی در کودکان و نوجوانان هستند.

2. مقایسه با دیگران:

بتدریج که کودک رشد می‌کند خود را با دیگران مانند: برادر، خواهر، دوستان و همسالان و... مقایسه می‌کند. نکته تربیتی و حائز اهمیت آن است که والدین و معلمان هیچگاه نباید فرزند را با افرادی که بیشتر از او درخشیده‌اند مقایسه کنند. زیرا اولاً هیچ دو موجودی را در جهان نمی‌توان پیدا کرد که کاملاً شبیه هم باشند. ثانیاً این کار سبب ایجاد احساس حقارت و خودبینی در فرزند می‌شود. بهتر است فرد را با خودش به ویژه با موفقیتهای او مقایسه کنیم و به او بگوئیم: تو همان دانش‌آموزی هستی که در فلان درس تلاش کردی و آن نمره خوب را گرفتی، پس اگر کمی بیشتر تلاش کنی باز هم می‌توانی مانند گذشته موفق باشی.

3. همانند سازی با الگوها:

فرزند با برخی از افراد مهم در زندگی خود همانند سازی کرده و آنان را به عنوان الگوی رفتار خود انتخاب می‌کند. آنها را می‌ستاید و میل دارد شبیه آنان شود. والدین، معلمین و مربیان مهمترین الگوها هستند. اگر فرزند دختر باشد و ارتباط صمیمی، سالم و مستمری با مادر خود برقرار کند احساس و نقش زنانه را می‌آموزد. و‌اگر پسر باشد و رابطه خوبی با پدر داشته باشد نقش مردانه را کسب می‌کند.

4. نیاز به احساس ارزش و عزت نفس:

در شرایط اجتماعی، نیاز به احساس ارزشمندی به نحو سالم و متعادل در انسان بوجود می‌آید که برای نگهداری تعادل روانی و حتی تکامل وجودی او بسیار ضروری است. معمولاً اگر این نیاز به نوعی برآورده نشود احساس حقارت و یا خودبزرگ بینی در فرد ایجاد می‌شود. یعنی شخص یا بسیار خودکم‌بین و ناراضی می‌شود و یا بسیار خودبزرگ‌بین، خودمدار و خودنما می‌شود. دلیل اصلی این پدیده را می‌توان در طرد شدن مستمر و مداوم از طرف والدین و دیگران دانست.

عواملی که در پیدایش عزت نفس موثرند:

1- ارزشی که فرد از دیگران از طریق ابراز مهر و محبت، تحسین و توجه دریافت می‌کند.

2- تجربه همراه با موفقیت، مقام یا موقعیت که فرد خودش را در ارتباط با محیط می‌بیند.

3- تعریف شخصی فرد از موفقیت یا شکست.

4- شیوه فرد در برخورد با انتقاد.

بررسی‌ای که پژوهشگران در رفتار با والدین و فرزندان داشته‌اند به این نتیجه رسیده‌اند که کارآیی و اعتماد به نفس در کودکانی به بهترین وجه رشد می‌کند که در خانواده‌های گرم و نوازشگر پرورش می‌یابند. خانواده‌هایی که در آنها رفتار مسئولانه را پاداش می‌دهند و همراه با آن فعالیتهای مستقل و تصمیم‌گیری را نیز تشویق می‌کنند. علاوه بر والدین، همسالان از راههای خاصی در شکل‌گیری شخصیت، رفتار اجتماعی، نحوه نگرشهای فرزند دخالت دارند. کودکان بسیاری از مهارتهای اجتماعی را مانند فعالیتهای دسته جمعی، جنب و جوش با دیگران، درک احساسات دیگران را از همسالان می‌آموزند تا به تدریج توانائیهای خود را ارزیابی کنند و از خانواده مستقل شوند و سرانجام با جامعه سازگار شوند.

روش های افزایش عزت نفس فرزندان

1 ـ نخستین گام را برای تقویت عزت نفس فرزندتان هم اکنون بردارید: اسمی نامناسب برای فرزند خود انتخاب نکنید که یک عمر مایه‌ی ناراحتی و سرافکندگی شود.

2 ـ هر روز فرزند خود را در آغوش بگیرید.

3 ـ همواره خوبی‌ها، نقاط قوت و ویژگی های مثبت را در فرزند خود جست وجو کنید.

4 ـ به خواب‌های آشفته فرزندتان، که برای شما بازگو می‌کند خوب گوش بدهید.

5 ـ برای اسباب بازی های مورد علاقه‌ی فرزندتان ارزش قائل شوید .
6 ـ همواره به فرزند خود فرصت دیگری بدهید تا خطا و اشتباهش را اصلاح کند.

7 ـ وقتی فرزندتان خردسال است هر کاری دارید کنار بگذارید هر شب او را به رختخوابش برده و برایش قصه بگویید.

8 ـ هنگام بازی کردن با فرزند خود او را درنظر بگیرید و به حرفش‌‌گوش بدهید تا دریابید که نظرش درباره‌ی خودش و شما چیست.

9 ـ موفقیت‌های فرزند خود راـ هر چند کوچک و ناچیز ـ بستایید.

10ـ برخی کتاب‌های مورد علاقه‌ی شما ممکن است برای فرزندتان جالب و قابل فهم باشد آن را برای او بازخوانی کنید.

11 ـ اجازه دهید فرزند شما کودک نوزادتان را کمی بغل کرده او را ناز ونوازش کند.
12 ـ برخی اوقات پای تلویزیون بنشینید و برنامه‌های مورد علاقه‌ی او را همراه کودکتان تماشا کنید.

13 ـ وقتی برای فرزندتان قصه یا افسانه‌ای تعریف می‌کنید که آن را دوست دارد، بکوشید نام فرزند خود را روی شخصیت‌های مثبت یا قهرمان آن قصه یا افسانه بگذارید.

14 ـ فرزندتان را وادار به کارهایی نکنید که از آن‌ها هراس دارد.

15 ـ وقتی فرزندتان با شما صحبت می‌کند حتما پاسخش را بدهید یکی از ارزشمندترین هدیه‌ها این است که وقت خود را در اختیار او بگذارید. نادیده گرفتن حرف‌ها و درددل‌های فرزندتان سبب می‌شود که او ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌احساس کند فردی بی‌ارزش و بی‌مقدار است.

16 ـفرزندتان را از سر اجبار مجبور به انجام کاری نکنید.

17 ـ به فرزندتان یاد دهید بعد از خوردن غذا شکرگزار نعمت‌های خداوند باشد.

18 ـ وقتی در سفر هستید به فرزندتان تلفن کنید و بگویید دلتان برایش تنگ شده است.

19 ـ همواره این بینش را به فرزندتان القا کنید« می‌دانم که تو از عهده‌ی انجام دادن آن برمی‌آیی.»

20 ـ هرگاه خطایی از شما سر زد از فرزندتان عذرخواهی کنید .

21 ـ با دادن مسئولیت کارهای عادی روزانه به فرزند خود او را فردی مسئولیت پذیر بار آورید.( مثل آب دادن به گلدان).

22 ـ همراه فرزندتان دعا و نیایش کنید.

23 ـ اگر فرزندتان گوشه‌گیر و خجالتی است و در جمع احساس راحت بودن نمی‌کند در حضور دیگران برایش احترام قائل شوید و در خلوت در آغوشش بگیرید.

24 ـ به یاد داشته باشید هیچ بچه‌ای نباید با احساس زیادی بودن و سر بار بودن زندگی کند.

25 ـ در حضور فرزندتان از موفقیت‌های او برای دیگران تعریف کنید.

26 ـ نگذارید فرزندتان به بازی‌های ویدئویی یا رایانه‌ای خشونت‌آمیز رو آورد.

27 ـ اگر قرار است اتفاق مهمی (چه خوب چه بد) در خانواده رخ دهد صبر نکنید تا آخرین دقیقه خبر آن را به فرزندتان بدهید. اگر جز این باشد او احساس می‌کند که وجودش در خانواده اهمیتی ندارد.

28 ـ تا آن جا که امکان دارد در مسائل و مشکلات مربوط به روابط خواهرها و برادرها دخالت نکنید. معمولا خود آنان مسائل‌شان را بهتر حل می‌کنند.

29 ـ حریم خصوصی و امور شخصی فرزند خود را محترم شمارید.

30 ـ به فرزندتان کمک کنید تا از تغییرات جسمی‌ای که در دوران نوجوانی و جوانی در او ایجاد می‌شود آگاه باشد.

31 ـ مراقب باشید که استفاده از رایانه بخش عمده‌ای از وقت و زندگی فرزند جوانتان را نگیرد تا او را از داشتن زندگی فعال و اجتماعی بازدارد، و به فردی منزوی و محروم از حضور در جمع همسالان تبدیل کند.

32 ـ سعی نکنید در رفتار، بینش یا لباس پوشیدن فرزند جوانتان الگویش شما باشید.

33 ـ برای واداشتن فرزندتان به انجام کاری به او رشوه ندهید. این ابزار مناسبی برای ایفای نقش مادر یا پدر بودن نیست.

گروه مشاوره محلاتي

عزت نفس

مطالب مشابه :

بازخورد چيست؟

ويژگي هاي یک معلم خوب

بازخورد پاياني در ارزشيابي توصيفي

تغيير محتواي آموزشي پايه اول

آیین نامه رسیدگی به تخلفات امتحانی

شعرغديرخم

نحوه ادامه تحصيل دانش آموزان راهنمايي

عزت نفس

تجمع اعضاي كانون صنفي فرهنگيان اصفهان