خط گرم

1- خاموشی ها

همواره يكي از بزرگترين معضلات شركتهاي برق، وقوع خاموشي در شبكه‌هاست. شكستگي يا ترك خوردگي مقره‌ها، شكستگي پايه، نشست كراس آرم، خرابي تجهيزات ايمني مثل كات اوتها، برق‌گيرها و بسياري موارد ديگر، دلايلي براي ايجاد خاموشي در شبكه‌ها هستند و علاوه بر تمام موارد فوق انجام مانورهاي دوره‌اي جهت بررسي وضعيت خطوط و نيز ايجاد تغييرات در شبكه برحسب موقعيت و شرايط خاص تعداد زيادي از خاموشي‌ها را به خود اختصاص مي‌دهد. اصولا خاموشی ها بر دو نوعند:

الف) خاموشيهاي ناخواسته یا بدون برنامه ریزی

اين‌خاموشيها ناشي از حوادث غيرمترقبه و ناخواسته هستند. برخی از عوامل ایجاد خاموشی های ناخواسته در شبکه عبارتند از :

1- اتصالي در مقره‌ها بر اثر شكستگي يا ترك‌خوردگي

2- شل بودن يا دررفتگي متعلقات سرتير (كنسولها، مقره‌ها و . . .)

3- كجي پايه‌ها و يا سقوط پايه‌ها بر اثر پوسيدگي يا برخورد وسايل نقليه و يا سفت نبودن پاي آنها

4- پاره‌گي يا خوردگي سيم‌ها و جمپرها

5- اتصال در ترانسفورماتورها، خازنها، ريكلوزرها، به علت عدم بهره‌برداري صحيح از آنها

6- عدم بكارگيري حفاظت مناسب

7- ضربات ناشي از خطوط مجاور

8- برخورد پرندگان، درختان، اشياء خارجي، صاعقه و طوفان

9- كثيفي مقره‌ها و ساير تجهيزات

10- نقص فني در كالاهاي نصب شده و يا غيراستاندارد بودن آنها

ب) خاموشي هاي خواسته یا با برنامه ریزی

علاوه بر موارد اشاره شده فوق انجام مانورهاي دوره‌اي جهت بررسي وضعيت خطوط و نيز ايجاد تغييرات درشبكه بر حسب موقعيت و شرايط خاص تعداد زيادي از خاموشي‌ها را به خود اختصاص مي‌دهد كه انجام كار در موقعيت خاموشي خواسته شده مستلزم خاموش نمودن مشتركين، مانور، قطع و وصل كليد و اتصال زمين و غيره خواهدبود.

ابعاد مشكلات ناشي از قطع يا خاموشي برق

اين مشكلات را مي توان از چند بعد مورد نقد و بررسي قرارداد :

الف- بعد اقتصادي

ب- بعد اجتماعي

ج- بعد سياسي

مشكلات قطع برق از بعد اقتصادي :

بعضي ازاين مشكلات بدین شرح مي باشند:

الف – قطع برق موجب كاهش يا توقف توليد صنايعي می شود كه مستقيماً با برق كار مي كنند. چراكه امروزه در صد بالاي صنايع به انرژي برق وابستگي کاملی دارند.

ب- قطع برق موجب بيكاري نيروي انساني بطور مستقيم و يا غير مستقيم مي شود كه خود اين پديده مسائل و مشكلات عدیده ای را برای صنعت کشور به بار خواهد آورد .

ج- قطع برق باعث فرسودگي و كوتاه نمودن عمر تجهيزات برق مي گردد كه جهت جبران آن مي بايست میلیاردها ريال هزينه كرد .

چ- قطع برق موجب خسارت به تاسيسات مشتركين خانگي مي شود .

د- قطع برق باعث فروش كمتر انرژي برق و در نهايت باعث در آمد كمتر مي گردد كه همين امر باعث تاخير در خيلي از پروژه هاي ملي وزارت نيرو مي گردد.

هـ – به علت قطع برق وزارت نيرو مي بايست بعضاً خسارات سنگين و غير قابل جبراني را به بعضي از مشتركين خود پرداخت نمايد كه با توجه به اعتبارات محدود در واحد برق مسلماً در بخش وزارت نيرو مسائل و مشكلاتی را به همراه خواهد داشت .

مشكلات قطع برق از بعد اجتماعي :

بعضي از اين مشكلات را مي توان به شرح ذيل دانست:

الف – قطع برق موجب نارضايتي مشتركين شده و باعث مي گردد كه هدف اصلي وزارت نيرو در بخش برق كه تامين برق مطمئن و پايدار جهت مشتركين خود براساس آيين نامه تعرفه هاي برق مي باشد زير سؤال برود چرا كه امروزه به لحاظ وابستگي بسيار شديد نیازهای اولیه و روزمره مردم من جمله آب آشاميدني ،نانوايي ها ، بيمارستانها ،پمپ بنزين و… به انرژي برق مسلماً مشكلات آشكار و پنهاني را بدنبال خواهد داشت .

ب- قطع برق باعث بيكاري نيروي انساني مي گردد كه اين امر مي تواند مسائل و مشكلات زيادي را دراجتماع ایجاد نمايد .

مشكلات خاموشي برق از بعد سياسي:

خاموشي هاي برق در اين بعد نيز مسائل خاص خود را در پي خواهد داشت چرا كه در حال حاضر كشور ايران با بعضي از كشورها تبادل انرژي برق دارد و قطع اين انرژي از منظر سياسي مشكلاتي را در روابط كشور با كشورهاي ديگر در پي خواهد داشت و يا موجب اختلال در صادرات نفت و گاز و موارد ديگر كه وابستگي شديدي به انرژي برق دارد می شود كه خود مي تواند مشكلاتي از نظر سياسي ايجاد نمايد.

روش های کاهش خاموشی

براي كاهش خاموشي بدون برنامه ريزي لازم است كه گروه هاي بازرسي خط تشكيل شود و اين گروه‌ها خطوط را مورد بررسي قرار داده و مشكلات خط را طي گزارش به گروه عمليات خط ابلاغ كنند. سپس گروه عمليات به محل اعزام و اقدام به رفع مشكل مي كنند. اين مشكل مي تواند شكستگي يا نشست يك مقره باشد كه در صورت عدم تعويض به موقع، باعث ايجاد خاموشي در شبكه مي شود.

خاموشي‌هاي با برنامه‌ريزي را نيز مي‌توان توسط هماهنگي با گروه عمليات خط گرم كاهش و حتي به صفر رساند. مثلاً عمليات شجره زني يكي از موارديست كه توسط كارگران خط گرم به سادگي انجام شده و مانع ايجاد خاموشي چندين ساعته در سيستم مي گردد.

امروزه در كشورهاي جهان عمليات خط گرم به صورت امري متداول و عادي، در حال انجام است و با اين روش مانع از ايجاد ضررهاي اقتصادي فراوان و نارضايتي مشتركان مي گردند. با بهره گيري از تكنولوژي HOTLINE يا تعميرات خط گرم، تعداد خاموشي ها به ميزان چشمگيري كاهش خواهد يافت، چرا كه بسياري از مانورها و تعميرات خطوط به صورت گرم قابل اجرا هستند.

براي كاهش خاموشي در حالتي كه خاموشي خواسته شده و با برنامه صورت مي پذيرد مي‌توانيم خاموشي را به حداقل‌برسانيم و اين عمل جزء با بهره‌گيري از تكنولوژي خط گرم امكان پذير نمي‌باشد.

2- خط گرم، مزایا و معایب [4 , 5]

از سرمايه گذاري در صنعت برق به عنوان سرمايه گذاري كلان ياد شده كه با توجه به سياستهاي اخذ شده توسط دولت و وزارت نيرو انجام مي شود. به گفته كارشناسان وزارت نيرو در صنعت برق ايران از بدو امرتاكنون بيش از هفت هزار ميليارد تومان (000/000/000/000/7) سرمايه گذاري شده است و با توجه به گسترش نياز مردم، سالانه مبلغي افزوده مي شود. با توجه به اينكه تنها راه برگشت سرمايه، فروش برق به مصرف كننده است پس اگر به هر دليلي، خواسته يا ناخواسته خطوط انتقال يا توزيع قطع گردد و برقي به دست مصرف كننده نرسد در حقيقت الويت ضرر متوجه پيكره دولت خواهد بود.

اين موضوع را در سال 77 به وضوح مشاهده كرديم. با توجه به برنامه ريزي‌ها و پيش بيني هاي انجام شده در سال 77 مي بايست معادل 80 ميليارد كيلو ولت برق به مشتركان فروخته شود با توجه به متوسط نرخ 60 ريال در آن سال پيش بيني شده بود كه 480 ميليارد تومان درآمد وزارت نيرو ناشي از فروش برق در سال 77 باشد اما در پايان سال اعداد و ارقام نشان داد كه آن وزارتخانه با بيش از 95 ميليارد تومان كسري بودجه مواجه گشته است كه يكي ازعمده دلايل آن، وقوع خاموشي و عدم فروش برق به مصرف كننده عنوان شد.

حال چنانچه به آمار و هزينه هاي انرژيهاي توزيع نشده فقط براي يكسال 1381 توجه نمائيم شايد اهميت ايجاد تعميرات به روش خط گرم دو چندان شود .در سطح كشور انرژي توزيع نشده كه در اثر خاموشيهاي دستي انجام شده است 62844 مگا وات ساعت كه چنانچه هزينه توليد هر كيلو وات ساعت انرژي برق را برابر 100 ريال در نظر بگيريم معادل هزينه اي برابر با 000/440/628 تومان مي باشد و معادل است با هزینه تجهيز 15 گروه خط گرم توزيع و چنانچه هزينه توليد هر كيلو وات ساعت انرژي برق را معادل 5/1 دلار در نظر بگيريم اين هزينه معادل تجهيز نمودن 1875 گروه خط گرم توزيع در كشور خواهد بود .

مشتركين صنعتي نيز از اعمال خاموشي در شبكه ناراضي و گله مند بوده و هستند و اين نارضايتي عواقب جدي و خطرناكي مثل عدم اطمينان براي سرمايه گذاري جديد و يا عدم توسعه بخشها را در پي داشته است كه اين موضوع نيز تأثير منفي در ايجاد اشتغال و ميزان توليد واحدهاي توليدي داشته است.

یکی دیگر از مضرات خاموشی ها تاثیر جریان های سوئیچینگ بر تجهیزات فشار قوی می باشد. با هر بار قطع و وصل بریکرها، جریان های شدیدی در شبکه جاری می شود که به طرز غیر قابل انکاری بر روی تجهیزات اثر نامطلوب داشته و باعث کاهش طول عمر و بعضا خرابی تجهیزات فشار قوی می شود. همچنین استهلاک ناشی از هر بار قطع و وصل بریکرها و تاثیر مستقیم آن بر روی روغن ها را نمی توان از نظر دور داشت. با توجه به هزینه سنگین تجهیزات فشار قوی، نگه داری صحیح و بهره برداری مناسب از آن ها دارای اهمیت خاصی است.

همه این عوامل سبب شد تا شرکت ها ، محققان و متخصصان برق از اوایل سده 1900 میلادی، کار بر روی خطوط برقدار را مورد توجه، مطالعه و بررسی قرار دهند. بتدریج و با گذشت زمان و ساخت عایق های بهتر، این تکنولوژی شکلی فراگیر به خود گرفت وامروزه در کشورهای جهان بصورت امری متداول و عادی، در حال انجام است.

مزایای خط گرم

1 - كاهش تلفات انرژي

باتوجه‌به‌اينكه يكي‌ازروشهاي‌كاهش تلفات انرژي تعويض به موقع اجزاء فرسوده شبكه توزيع مي‌باشد و ‌تعويض‌اين‌موارد چنانچه خط‌گرم وجود نداشته‌باشدبه روش خط سرد و با اعمال خاموشي صورت مي‌پذيرد.

2 - كاهش‌خاموشي‌هاي فشارضعيف جهت بعضي از كارهاي جمعي تعادل بار و غيره …

با توجه اينكه در اكثر استانها ترانس‌ها داراي تابلو مي‌باشند جهت كار روي شبكه‌هاي توزيع فشار ضعيف با قطع برق شبكه‌هاي فشار ضعيف توسط تابلوها اينكار را انجام مي‌دهند اما چنانچه پرسنل با جزئي از تعميرات به روش خط گرم آشنا باشند بدون قطع برق فشار ضعيف كارهاي تعميرات و تعادلهاي بارها را براحتي مي‌توانند انجام دهند.

3 - فروش انرژي بيشتر

با توجه به اينكه قطع برق مانع فروش برق به مشتركين مي‌باشد لذا چنانچه گروههاي تعميرات به روش خط گرم وجود داشته باشند آن تعداد از كارهاي تعميرات را که مي‌توان توسط گروههاي خط گرم انجام داد مي‌توان بدون خاموشي و بدون اينكه خللي در فروش انرژي برق پيش آيد انجام داد .

4 - تعميرات‌به روش خط‌گرم باعث طول عمر بيشتر تجهيزات و اجزاء شبكه‌ها مي‌باشد.

با توجه به اينكه يكي از عوامل مهمي كه باعث فرسودگي و از كار افتادگي تجهيزات و اجزاء شبكه‌هاي توزيع مي‌شود عمليات‌كليدزني خصوصاً درزمان‌هاي پيك بارمي‌باشد چنانچه گروههاي‌تعميرات به روش خط گرم موجود باشند عمليات كليدزني مي تواند به حداقل رسيده و باعث طول عمر بيشتر تجهيزات و اجزاء شبكه‌هاي توزيع مي‌گردد.

5 - سهولت بيشتر در امر درخت زني

با توجه به اينكه يكي از عواملي كه مي تواند باعث اختلال در شبكه‌هاي توزيع گردد درختاني هستند كه شاخ و برگ آنها در لابلاي سيم‌هاي شبكه قرار مي‌گيرد، براي اصلاح آنها گروههاي تعميرات مجبورند كه شبكه‌هاي مورد نظر را بي برق و سپس كار اصلاحي خود را انجام دهند لذا چنانچه گروههاي تعميرات به روش خط گرم وجود داشته باشند بدون اينكه اعمال خاموشي نمايند براحتي مي‌توانند در حالت برقدار با تجهيزات مربوطه اين مهم را انجام دهند و مشتركين را جهت اصلاح درختان مزاحم شبكه در خاموشي فرو نبرند.

6 - كاهش خاموشيهاي فشار متوسط

با توجه به اينكه در حال حاضر تعميرات روي خطوط فشار متوسط بصورت خط سرد يعني همراه با خاموشي انجام مي‌شود چنانچه گروههاي تعميرات خط گرم موجود باشند مي‌توان براحتي خيلي از تعميرات موردنظر را در حالت برقدار و بدون نياز به اعمال خاموشي انجام داد.

7 - رضايت مشتركين

با توجه به اينكه يكي از مهمترين اصول شركتهاي توزيع جلب رضايت مشتركين اعم از اشتراك هاي خانگي، صنعتي و غيره مي‌باشد، چنانچه به هر دليلي بتوان كمترين خاموشي را به مشتركين داد در حقيقت رضايت آنها را نسبت به تشكيلات و سيستم جلب نموده‌ايم كه از اهداف اساسي شركت ها مي‌باشد كه با وجود گروه هاي تعميرات خط گرم و نهايتاً كمترين زمان و تعداد خاموشي به علت تعميرات، اين مهم مي‌تواند برآورده گردد.

8 - داشتن برق مستمر و پايدار

با توجه به آئين نامه تكميلي وزارت نيرو، یکی از وظايف اصلي این نهاد تامین برق مستمر و پايدار برای مشتركين خود مي‌باشد. با وجود گروههاي تعميرات به روش خط گرم تا حد زيادي مي‌توانيم به اين اصل جامة عمل بپوشانيم چرا كه در اين حالت كمترين زمان و تعداد خاموشي‌ را خواهيم‌ داشت‌ و مشتركين واقعاً از يك برق مطمئن وپایدار برخودار خواهند بود.

9 - توليد مستمر صنايع

با توجه به اينكه بعضي از صنايع وابستگي شديدي به برق دارند بالطبع حتی يكساعت قطع برق جهت تعميرات و موارد ديگر بعضي از صنايع را مختل نمايد و عوارض ناگواري را نيز در خصوص وسايل، دستگاهها و تجهيزات آنها مي‌تواند بدنبال داشته باشد.لذا چنانچه گروههاي خط گرم موجود باشند شايد براحتي بتوان اينگونه تعميرات را بدون خاموشي و قطع برق به انجام رساند و از اين بابت نيز مشكل در جهت توليد صنايع و كارخانجات پيش نمي آید.

معایب خط گرم

- خط گرم نسبت به روش تعمیرات خط سرد پر خطر است. همواره خطر برق گرفتگی، لاینمن را تهدید می کند و کوچکترین اشتباه یا عدم هماهنگی بین اعضای گروه خط گرم، عواقب جبران ناپذیری بدنبال دارد.

- برای انجام تعمیرات خط گرم نیاز به افراد آموزش دیده و کاملا مجرب، مبرم و ضروری است. از این رو ، تعمیرات به روش خط گرم نیاز به سرمایه گذاری گسترده ای در امر آموزش دارد.

- میدان های الکترومغناطیسی اطراف خطوط فشار قوی باعث تاثیر بر متابولیسم کربوهیدرات ها و پروتئین های موجود در بدن انسان می شود و باعث اختلال در تنفس سلول ها می شود. از این رو مدت زمان کارروی خطوط برقدار محدود می شود. در جدول زیرمحدودیت های زمانی بر حسب شدت میدان الکتریکی ارائه شده است.

جدول 1- 2- مدت زمان کار در میدان الکتریکی اطراف خطوط فشارقوی

- خط گرم نسبت به روش تعمیرات خط سرد پرهزینه است. اين مطلب از دو جنبه قابل تأمل است یکی اينكه هزينه‌هاي دستمزد اجراي تعميرات به روش خط گرم نسبت به دستمزد اجراي تعميرات خط سرد بالاتر است چرا كه پرسنل تعميرات به روش خط گرم نسبت به پرسنل تعميرات به روش خط سرد حقوق بيشتري خواهند داشت و بحث ديگري را كه بايد در اين خصوص مورد توجه قرار داد مربوط به قيمت وسايل و تجهيزات مورد استفاده در تعميرات به شيوه خط گرم مي‌باشد. این تجهزات نسبت به تجهیزات مورد استفاده در روش تعمیرات خط سرد پرهزینه هستند و همانگونه كه پيشتر از اين نيز اشاره گرديد قسمت عمده ای از اين وسايل و تجهيزات از شركتهاي امريكايي همچون A.B.CHANCE با قيمت بالا خریداری می شود که به دليل ارز بري بودن، مطلوب نیست. در جدول زیر مقایسه ای بین هزینه های تعمیرات به روش خط سرد و خط گرم روی یک خط 20 کیلو ولت صورت گرفته است.

جدول 2- 2- تفاوت قیمت در هزینه های تعمیرات به روش خط سرد و گرم

چنانچه در جدول شماره 2 مشاهده مي‌شود هزينه‌ها به روش خط گرم بيش از هزينه‌ها به روش خط سرد مي‌باشد. این تفاوت اندک در هزینه ها در مقابل سود سرشار ناشی از خط گرم قابل چشم پوشی است.

3- تاریخچه خط گرم [5]

تعميرات خط گرم براي نخستين بار در سال 1913 در ايالت اهايو آمريكا صورت گرفت. در آن زمان ابزارهائی بسيار ساده و ابتدايي مثل چوبهاي بلند (STICK) در اختيار سيم بانان قرار مي‌گرفت كه با آن سيم برق‌دار را از محدوه كار خود دور كرده و تعويض مقره‌هاي شكسته را انجام مي‌دادند. به دليل عدم فن‌آوري در عايق سازي و ايجاد امنيت براي سيم‌ بانان، عمليات محدود به شبكه‌ها تا سطح 11 كيلوولت بود و براي ولتاژهاي بالاتر چوبهاي استيك جوابگو نبودند.

با توجه به سود سرشار مالي در اين نوع تعميرات، شركتهاي ديگر نيز به اين نوع تكنولوژي روي آوردند. به طوري كه از سال 1913 تا 1920 سه شركت سازنده تجهيزات خط گرم در ايالتهاي مختلف آمريكا مشغول به كار شدند.بزرگترين شركت فعال در آن سالها شركت TIPS TOOLS بود كه پيشرفت‌هاي خوبي در اين زمينه بدست آورد بطوري كه انجام عمليات را تا سطح 33 كيلوولت امكان پذير ساخت.

با ساخت عايقهاي بهتر، انجام تعميرات گرم تا سطح 66 كيلوولت و در سال 1935 تا سطح 110 كيلوولت ممكن شد. در سال 1937 شركت آمريكايي A.B CHANCE شركت TIPS TOOLS را خريداري كرده و تمامي فعاليتهاي شركت را معطوف به مطالعه در زمينه تجهيزات خط گرم كرد. نتيجه اين امر شگفت‌انگيز بود به طوري كه در سال 1948 امكان تعميرات تا سطح 300 كيلوولت ارتقاء يافت. او جي ‌اندرسون (O.G.Andrerson) و ام آر پاركين (M.R.Parkin) دو تن از مهندسان شركت چنس بودند كه روشي را براي تعويض مقره‌هاي آسيب ديده در خط 287 كيلوولتي هاور دام (HOOVIR DAM) به صورت گرم ابداع نمودند. در سال 1954 تعميرات خط گرم در خط 345 كيلوولتي ايالت ميشيگان با ابزارهائي از جنس MAPLAC انجام شد. تا پيش از آن جنس ابزارها از چوبهاي فشرده‌اي بود كه در شيار آنها روغنهاي خاصي تحت فشار زياد تزريق شده بود. MAPLAC در حقيقت پوشش ديگري بود كه بر روي اين چوبه قرار مي‌گرفت و سطح عايقي را بالاتر مي‌برد. اما با احداث شبكه 500 كيلوولت ابزارهاي MAPLAC نيز ديگر جوابگو نبودند.كارشناسان در ابتدا به فايبر گلاسها چشم دوختند، اما شكنندگي آنها خيلي زود باعث خارج شدنشان از گردونه شد.

سرانجام مطالعات زياد كارشناسان چنس (CHANCE) نتيجه داد و در سال 1959 ماده شيميايي بنام ايپو‌كسي‌گلاس (EPOXIGLAS) توليد شد كه با درجه عايقي بسيار خوب (100 كيلوولت در هر فوت) و مقاومت مكانيكي عالي جايگزين كليه مواد در ساخت تجهيزات خط گرم شد. ايپوكسي‌گلاس از خانواده رزين‌هاست كه زيرمجموعه‌اي از پليمرها هستند و در شرايط سنتز خاص مي‌توان مقاومت مكانيكي بسيار خوب به همراه مقاومت الكتريكي عالي را از آنها بدست آورد. جنس قسمت عايق تجهيزات خط گرم از ايپوكسي‌گلاس و جنس قسمتهاي فلزي آن از آلياژ آلومينيومي حرارت ديده است كه با وزن كم مقاومت مكانيكي خوبي را ايجاد مي‌كند.

در سال 1960 اولین کار خط گرم با استفاده از لباس برهند (Barehand) انجام شد.

در سال 1970، IEEE پیشنهاد تهیه استانداردها و دستورالعمل های کار با خط گرم را مطرح کرد و در سال 1986 اولین دستورالعمل تدوین شده در این زمینه منتشر شد.

امروزه کار با خط گرم در کشورهای صنعتی نظیر آمریکا ، کانادا ، ژاپن ، فرانسه و ... امری متداول و روتین می باشد. درحال حاضر شركتهاي زيادي در جهان مشغول به توليد تجهيزات خط گرم هستند كه بزرگترين اين شركتها Hubble Power system است و امكان هر نوع تعمير بر روي خطوط تا سطوح 750 كيلوولت مهيا مي‌باشد.

4- روند تعمیرات خط گرم در ایران [5]

درسال 1347 لوازم خط گرم توسط شركتساتكاب از شركت AB.CHANCE آمريكا خريداري و تحويل شركتهاي برق منطقه اي شد . عمليات خط گرم در ايران از دهه 50 مورد توجه كارشناسان صنعت برق قرار گرفت. حد فاصل سال های 51 تا 54 چندین دوره آموزشی خط گرم توسط شرکت های آمریکائی برگزار شد. پس از آموزش تعدادي استادكار، گروه هاي خط گرم در تهران و خوزستان فعال شدند و برخي تعميرات تا سطح 20 كيلوولت و بعضاً 63 كيلوولت به صورت گرم انجام مي شد. با وقوع انقلاب اسلامي و متعاقب آن جنگ تحميلي و خروج متخصصان آمريكايي از ايران، تعميرات خط گرم به تدريج مورد بي توجهي قرار گرفت به طوري كه در دهه شصت تقريباً هيچ گونه تعميرات خط گرمي در ايران صورت نپذيرفت.

از سال 1376 تعمیرات خط گرم مجددا مورد توجه قرار گرفت. گروه های خط گرم در تهران، خراسان، اصفهان، خوزستان و فارس تشکیل شد. برخی تجهیزات خط گرم برای نخستین بار توسط چند شرکت داخلی تولید شد. با توجه به نياز عمده كشور به اين تكنولوژي، وزارت نيرو تعميرات خط گرم را در سياستهاي برنامه ريزي خود مد نظر قرار داده است.

5- عملیات خط گرم

بطور کلی انجام تعمیرات، سرویس و سایر فعالیتهای اجرائی روی خطوط برقدار(خط گرم) به دو صورت قابل اجراء می‌باشد:[7]

1- عملیات فرمان از دور

2- عملیات فرمان از نزدیک

حال به بررسی این دو روش می‌پردازیم:

1- فرمان از دور

در این روش همانگونه که از اسم آن پیداست، سیم‌بان(لاینمن) بدون اینکه از فاصله مجاز به خط نزدیکتر شده و یا وارد حوزه خط شود با استفاده از استیک‌های عایق به صورت کنترل از دور ( Remote control) قادر خواهد بود کلیه تعمیرات را انجام دهد.معمولاً جنس این عایق‌ها ازفایبرگلاس(به رنگ نارنجی) و یا اپوکسی‌گلاس(به رنگ نخودی سیر) بوده و قدرت عایقی آنها بازاء هر فوت(30سانتی‌متر) در نوع فایبرگلاسی 75 کیلوولت و در نوع اپوکسی‌گلاسی100کیلوولت برای یک دقیقه است. همچنین مواد عایقی ذکر شده از قطر یک اینچ(2.54سانتی‌متر) تا 3.5 اینچ و طول 2 فوت تا 6 فوت بصورت یک تکه یا دو تکه توخالی ساخته می‌شود که داخل آنها از فوم مخصوصی با خاصیت ضد رطوبت پر شده و در نتیجه از جذب رطوبت توسط عایق‌ها جلوگیری بعمل می‌آورد و قدرت مکانیکی آن از 200 پوند تا 1200 پوند می‌باشند[4,7].

عمده‌ترین ابزارهای مورد استفاده لاینمن در این روش عبارتند از سیم‌گیرها(Wire tongs)، چوبهای اصلی(Tie sticks)، چوبهای رابط(Line sticks)، بازوهای کمکی(Auxiliary arms)، حاملهای کششی(Rural strain carrier)، نردبان‌ها و سکوهای عایق(Ladder & platform Epxiglas)، پوشش‌ها و کاورهای عایق(Cover up equipment) و...[4]

روند کلی این نوع تعمیرات به این صورت است که لاینمن با استفاده از ابزارهای مخصوص گفته شده سیم حامل جریان را از حوزه کار خود دور کرده و آن را در کناری مهار می‌کند(شکل5-1) سپس مقره، کراس‌آرم و یا هر آنچه را که لازم باشد مثل برق‌گیر، کات‌اوت و غیره را تعویض کرده و سپس سیم را به جای خود برمی‌گرداند.[4]

شکل5-1 لاینمن ها بصورت فرمان از دور سیم‌ها را جهت انجام تعمیرات از کراس آرم دور کرده‌اند

این عملیات ضریب ایمنی(safety) بالایی داشته و چون لاینمن حتی وارد حوزه میدان خط نخواهد شد، پس هیچ خطری او را تهدید نمی‌کند.

2- فرمان از نزدیک(لمس مدار برقدار)

در این روش لاینمن جهت کار با شبکه برق‌دار بدن خود را نسبت به شبکه‌ و نيزسطح زمین کاملاً عایق نموده وسپس ضمن استقرار روی عایق‌هایی که تا 5/1 برابر ولتاژ کاری عایق می‌باشد، وبا استفاده از تجهیزات حفاظتی شخصی مثل دستکش عایق، آستین و شانه‌بند عایق برای فشار متوسط(33-20-11 کیلوولت)،ونيزرعایت حریم کلیه اعضای بدن که فاقد پوشش حفاظتی می‌باشند(سروسینه، سایر اعضای بدن بغیر از دست‌ها)، نسبت به تعویض متعلقات معیوب اقدام می‌نماید. لوازمی که لاینمن بدن خود را نسبت به زمین عایق می‌نماید عبارتند از: 1- چهار‌پایه عایق 2-سکوی عایق 3-بکد وبوم بالابر عایق 4-پتوی عایق. لازم به توضیح است که لاینمن بایستی کلیه متعلقات فلزی مانند گردنبند، انگشتر، ساعت و سایر متعلقات فلزی را از بدن در زمان کار روی شبکه برق‌دار دور نماید. در شکل زیر لاینمن با قرار گرفتن روی سکوی عایق، ارتباط خود را با زمین قطع کرده و با استفاده از دستکش و آرنج بند عایق به خط نزدیک شده و کلیه تعمیرات را انجام می‌دهد.[4,7,8]

شکل5-2 سیم‌بان(آقای اردلان) در حال لمس خط kv20

اما در سطوح ولتاژی بالاتر(فشارقوی 750-400-230-132-63کیلوولت) عملیات فرمان از نزدیک بصورت هم‌پتانسیل سازی با شبکه انجام می‌شود که این کار با لباس مخصوص به نام برهند(Barehand) انجام می‌شود. جنس لباس برهند از الیاف نقره می‌باشد، بدین ترتیب لباس کاملاً هادی بوده و چون مقاومت آن بسیار کم است، جریان‌های شارژینگ از سطح لباس عبور کرده و هیچ تاثیری بر بدن انسان نخواهد داشت.[4]

لاینمن با ایستادن برروی نردبان‌های مخصوص خط گرم یا از طریق بوم و بسکت، ارتباط خود را با زمین قطع کرده و نسبت به زمین ایزوله می‌شود. در نهایت لاینمن وارد حوزه خط شده و گیره مخصوص لباس را به سیم حامل ولتاژ وصل می‌کند. در این حالت او با شبکه هم پتانسیل می‌شود، چون از دو نقطه دارای یک پتانسیل هیچ جریانی عبور نمی‌کند، پس از بدن لاینمن نیز جریانی عبور نکرده و وی قادر به انجام تعمیرات در شبکه خواهد بود.[1,8]

شکل5-3 اجزای مختلف لباس برهند

دو لاینمن در حالیکه لباس برهند را پوشیده و خط فشار قوی را لمس کرده‌اند، به ارت لباس‌های هر کدام که به خط وصل شده دقت کنید

لاینمن در حال تعمیر بصورت برق دار روی خط فشار بالا

شکل5-4

شکل5-5 کفش‌های مخصوص لباس برهند، دقت شود که کفش‌ها مجهز به سیم ارت برای اتصال به لباس برهند هستند [8]

شکل‌های زیر طریقه هم‌پتانسیل شدن لاینمن را با خط 132 کیلوولت نشان می‌دهند:[8]

شکل5-6 لاینمن در حال بالا رفتن از نردبان عایق جهت نزدیک شدن به خط 132کیلوولت.

شکل5-7 لاینمن در حال اتصال ارت لباس برهند به خط 132کیلوولت جهت هم‌پتانسیل شدن با خط.

شکل5-8 لاینمن با خط 132کیلوولت هم‌پتانسیل شده و آنرا لمس می‌کند.

در اينجا ذکر دو نکته ضروری است:

اول آ‌نکه عمليات هم‌ پتانسيل سازی در مواقعی انجام می‌شود که به هيچ وجه نتوان عمليات فرمان از دور را انجام داد.

دوم آنکه گاهاً عملیات هم‌پتانسیل سازی در ولتاژهای متوسط بصورت ایزوله شدن از زمین با استفاده از بوم‌باکت و بدون لباس برهند تنها با اتصال ارت باکت به خط انجام می‌شود چون خطوط برق‌دار دارای ميدان الکتريکی شديدی هستند و اين ميدان جدا از ايجاد پديده کرونا، باعث تأثير بر متابوليسم کربوهيدرات‌ ها و پروتئينهای موجود در بدن شده و برتنفس سلولها تأثير گذار است، لذا مدت زمان کار در شبکه هم پتانسيل سازی محدود بوده و مطابق جدول زير تعيين می‌شود.[4]

جدول5-1 زمان مجاز برای کار روی خطوط بصورت هم‌پتانسیل

همچنين در اين روش نکات ايمنی زير نيز بايستی رعايت شود: [7,8]

1- مقدار نشتی نردبان پس از تماس انتهای آن با شبکه برق‌دار و سر ديگر روی تاور نباید بيشتر از 25 ميلی آمپر باشد.

2- پس از اتمام کار و خروج لاينمن از داخل حوزه به خارج، به هيچ عنوان نبايد قبل از تخليه، بدن او را شخص ديگری لمس کند.

3- کليه متعلقات فلزی از بدن لاينمن در زمان کار بايد دور باشد.

4- قبل از استفاده از لباس کليه دوختها و سايرجوانب بايد کنترل دقيق شود.

گاهی اوقات برای هم‌پتانسیل سازی از هلی‌کپتر هم استفاده می‌شود، چرا که هلی‌کوپتر کاملاً جدا از زمین است. در این روش عملیات هم‌پتانسیل‌سازی توسط اتصال سیم ارت هلی‌کوپتر به خط انجام می‌شود. در شکل زیر نمونه‌ای از این عملیات مشخص است: [10]

شکل5-9 تعویض دمپر خط گرم با استفاده از هلی‌کوپتر. به سیم ارت هلی‌کپتر که به خط برق‌دار وصل شده دقت کنید.

پس در هر دوروش فرمان از دور و نزدیک، عایق‌های استفاده شده همانند مقاومت بزرگی مانع از عبور جریان از بدن لاینمن می‌شوند، البته بین لاینمن و خط بعلت وجود اختلاف پتانسیل خازن‌هایی تشکیل می‌شود که این خازن‌ها دارای امپدانس 1/jωc هستند که در آن ω=2πf می‌باشد و چون مقدار فرکانس در حدود 50Hz است و ظرفیت خازن بین لاینمن و خط پایین است بنابراین مقدار این امپدانس بالا بوده و با حفظ فاصله تا خط، هیچ خطری برای لاینمن بوجود نمی‌آورد. ولی اگر لاینمن فاصله مجاز را که در قسمت بعدی توضیح داده می‌شود، حفظ نکرده و به خط نزدیک شود طبق رابطه ظرفیت خازنی، مقدار این ظرفیت بیشتر شده و امپدانس کمتر می‌شود و امکان عبور جریان از بدن لاینمن بوجود می‌‌آید که بسیار خطرناک است. [8]

در مقايسه‌ بین دو روش فرمان از دور و نزديک به اين مسئله اشاره می‌شود که، در روش فرمان از نزديک عمليات تقريباٌ يک هشتم زمان لازم برای عمليات مشابه در فرمان از دور بطول می انجامد. البته ذکر اين نکته مهم است که در خطوط فشار متوسط همواره خطری وجود دارد که در خطوط فشار بالا کم است، و آن احتمال قرارگرفتن بين دو فاز درخطوط فشار متوسط به علت نزديکی بين دو فاز است، که بسيار خطرناک می‌باشد. و برای جلوگيری از کاورينگ ( Covering ) استفاده می‌شود که بعداٌ در قسمت تجهيزات توضيح داده می‌شود. همچنين توجه شود که در خطوط فشار قوی استفاده از روش فرمان از دور مناسب نيست ، زيرا ابزارهای مورد استفاده بايد دارای عايق های بسيار قوی بوده، و اينکار هم باعث سنگينی وافزايش وزن ابزارها ‌شده، و در نتيجه کار لاينمن با آنها بسيار سخت و گاهی غير ممکن می گردد. لذا در فشار قوی بيشتر از روش فرمان از نزديک استفاده می‌شود.[4,7,8]

6- حداقل فاصله دسترسی [2]

همانطوريکه قبلاُ توضيح داده شد، هنگام کاربه روش فرمان از دور، لاينمن بايد يک فاصله مجازايمنی با سيم ها را حفظ کندو با استفاده از ابزارهایی که توضيح داده خواهد شد، عمليات تعميرروی خط گرم را انجام دهد. البته اين فواصل باتوجه به آب وهوا وميزان رطوبت منطقه متغير بوده و بعلاوه هيچ روش شناخته شده ای که نشان دهنده محاسبه و برقراری حداقل فاصله مجاز باشد، وجود ندارد. لذا نتايج کارهای موجود، بصورت تجربی بدست آورده و معرفی شده اند.

برای شروع بررسی، نمودار" 1 " را در نظر می گيريم، که منحنی ولتاژ سيستم برحسب حداقل فواصل تقريبی پذيرفته شده توسط برخی کشورها برای عمليات خط گرم را نشان می دهد. توجه شود که در اين نمودار فواصل حرکتی غير عمدی(سهوی) ونيز مقادير ايمنی برای عمليات مورد توجه قرار گرفته ، و از اين بابت مقدار 5/0 متر به آنها اضافه شده است.

نمودار6-1 حداقل فواصل تقریبی قابل دسترسی

حال باتوجه به نمودار مذکور، می توان حدود مقاديرحداقل فواصل تقريبی در بعضی از کشورها را برای ولتاژهای 220و362 کيلوولت طبق جدول زيربدست آورد. البته با توجه به ميزان رطوبت هوا، ضرايبی نيز به اين مقاديراعمال می گردد.

جدول 6-1 حداقل فواصل تقریبی قابل دسترسی استخراجی از نمودار بالا

سطح ولتاژ 362KV	سطح ولتاژ 220KV	کشور
2.59m	1.42m	(آمریکاU.S.A. 31.1.94(
2.31m	1.65m	فرانسهFRANCE[D=0.5 (U+100)]
3.16m	1.82m	)سوئدSWEDEN(
3.46m	2.15m	(چینCHINA(
3.00m	2.20m	(فنلاندFINLAND(for dry air) (
3.70m	2.80m	(فنلاندFINLAND(for low humidity) (

قابل ذکر است که علت اختلاف درحداقل فواصل ذکرشده بين کشورهای مختلف به تکنيک های تهيه عايق ها وابزارهای مورد نياز کارروی خط گرم مربوط می شود. ودر اين بين، کشورهای آمريکا و فرانسه که بيشترين کاربرروی خطوط گرم را انجام داده اند، دارای کمترين مقدار عددی برای حداقل فواصل تقريبی بوده ودر نتيجه با فواصل کمتری نسبت به ساير کشورها برروی خط گرم کار می‌کنند.

7- تجهيزات و لوازم خط گرم

شکل زير نمائی از وسايل مختلف مورد استفاده در خط گرم را نشان می‌دهد.

بيشتر تجهيزات ولوازمی که در ادامه توضيح داده خواهند شد، در روش فرمان از دور مورد استفاده قرار می‌گيرد. در روش فرمان از نزديک

لاينمن مستقيماٌ با لمس خط با شرط قطع ارتباط با زمین براحتی با استفاده از تجهیزات معمولی عمليات تعمير روی خط را انجام می‌دهد.

برخی از تجهيزات مهم خط گرم عبارتند از:

1- دستکش عایق(INSULATING GLOVE) [1,7,8]

با استفاده از دستکش عایق، لایمن با ایزوله کردن خود از زمین می‌تواند به راحتی خطوط فشار متوسط را لمس کند.

شکل7-1 دستکش عایق

2- سیم گیرها(WIRE TONG) [1,8]

سیم‌گیرها معمولاً برای گرفتن و دور نگه داشتن سیم‌ها و انتقال آنها به موقعیت تازه روی پایه‌های عبوری با مقره‌های سوزنی یا آویزی استفاده می‌شود.این وسایل در اندازه‌های مختلف ساخته می‌شوند، هر چه ولتاژ خط افزایش یابد طول و قطر سیم‌گیرها افزایش پیدا می‌کند.

شکل7-2 سیم‌گیر

سیم‌گیرها از یک طرف روی سیم قفل شده و از طرف دیگر زین تیرطبق شکل زیر به تیر متصل می‌شود.

شکل7-3 سیم‌گیرها توسط زین تیر به تیر نصب شده و سیم را از تیر دور کرده‌اند

3- زین تیر(WIRE TONG SADDLES) [1,8]

همان طوریکه قبلاً اشاره شد، از زین تیر برای بستن سیم‌گیر به تیر استفاده می‌شود که شامل بدنه‌ای از آلیاژ آلومینیم، قفل اهرمی یا چرخی و یک زنجیر برای بستن به تیرها می‌باشد.

شکل7-4 زین تیر

4- چرخ قورباغه (ROPE BLOCK) [1,8]

این وسیله برای جابجایی چوبهای خط گرم، بالا کشیدن کراس آرم و ابزار، برداشتن نیرو

خط گرم

ابعاد مشكلات ناشي از قطع يا خاموشي برق

مشكلات قطع برق از بعد اقتصادي :

مطالب مشابه :

آموزش کارهای روی شیشه

ثبت نام کلاسهای هنری دراهواز باترمی 7000ت تماس فقط جهت ثبت نام

تعریف فرهنگ و آشنایی با معنا و مفهوم آن

نمونه سئوالات ایمنی پیمانکاران

عملیات خط گرم یا Hot Line Work

مزايا و معايب خط گرم

خط گرم

آموزش هنر دراهواز وخوزستان وفروش وسایل سنگهای کریستال وروبان

نوشتن یکی از راه های بر قراری رابطهhttp://irnn.blogfa.com/