روش هاى مشاركتى در كلاس هاى چندپايه

كلاسهاى چندپايه فرصت مناسبى براى استفاده از روشهاى مشاركتى هستند. يادگيرى مشاركتى پديده ى جديدى نيست و از گذشته هاى دور استفاده می شده است، اما شرايط موجود و ويژگیهاى دورانى كه ما در آن زندگى میكنيم، ضرورت آن را بيش از پيش نمايان ساخته است. امروزه دسترسى به آموزش با كيفيت و فرصتهاى برابر آموزشى، حقى طبيعى قلمداد میشود.

يادگيرىمشاركتى

زيربناى نظرى يادگيرى مشاركتى به سا لهاى آغازين قرن بيست برمیگردد كه ديويىمعلمان را به تشكيل گرو ههايى براى «بررسى و حل مسئله» ترغيب میكرد. در دهه ى 1980 مشاركت در يادگيرى با اين رويكرد كه يادگيرى فرايندى اجتماعى است و فعاليتهاى يادگيرى براى رسيدن به مرحله ى توليد انديشه و اطلاعات حياتى است، از نو ظهور يافت. يادگيرى مشاركتى به شكلهاى يادگيرى گروهى دانش آموزان، روش جورچين يا تقسيم موضوع به بخشهاى متنوع،با هم آموزى، پژوهش گروهى، يادگيرى انفرادى مبتنى بر كمك گروه،گرو ه باز ى مسابقه و نوشتن مشاركتى اجرا میشود. براى به وجود آوردن اجتماع يادگيرى موفق، بايد مشاركت و وابستگى متقابل مثبت

در سطوح گوناگون يعنى در گرو ههاى يادگيرى دانش آموزان يك پايه،بين كلاسها، مدرسه، مدرسه و خانواده و مدرسه و جامعه ى محلى رخ بدهد. يادگيرى مشاركتى دانش آموزان را برمی انگيزد به صورت هميار با هم كار كنند تا به هدفى مشترك دست يابند. كلاس درس مشاركتى

« كلاس ما » را به « كلاس من» تبديل میكند در كلاس مشاركتى، دربرقرارى ارتباط چهره به چهره در گرو ههاى ناهمگن (كه در كلا سهاى چندپايه بيش از كلا سهاى عادى است)، به رشد مهارتهاى اجتماعى يارى میرساند و از آ نجا كه دانش آموزان براى تحقق هدفى مشترك كار میكنند، خود را در موفقيت گروه سهيم میدانند. گرچه آنهادر گرو ههاى يادگيرى فعاليت میكنند، اما مسئول يادگيرى خود هم هستند. آ نها در فعاليتهاى گروهى فرصت می يابند به صورت مشترك درباره ى آ نچه ياد گرفته اند و نحوه ى يادگيرى، بينديشند و مهار تهايى را كه براى رسيدن به هدف به كار برده اند، ارزشيابى كنند. در اين فرايند، دانش آموزان فعال هستند و دانش خود را می سازند و نقش معلمان از «داناى كل صحنه ى كلاس» به «راهنماى عمل» تغيير می يابد. به همين دليل درك و فهم دانش آموزان از مطالب درسى افزايش می يابد و آ نها می توانند نظرات خود را بيان و نيز ايده سازى و احساس خودكارآمدى كنند.رو شهاى تدريس مبتنى بر يادگيرى گروهى متعددند. به برخى ازآ نها كه در كلا سهاى چند پايه كاربرد بيشترى دارند، می پردازيم:

1-يادگيرىگروهىدانش آموزان

درا ين روش، يادگيرى براساس كار و مسئوليت گروهى در گروههاى كوچكى است كه سطح توانايى اعضاى آ نها يكى نيست. به تيمهايى پاداش داده میشود كه اعضاى گروه نسبت به عملكرد گذشته ى خود پيشرفت كنند. در اين يادگيرى، دانش آموزان در گرو ههاى كوچك قرار می گيرند. معلم مطالب درسى را ارائه می دهد و هنگام تدريس به ساير پايه ها می تواند كاربرگهايى را براساس مطالب ارائه شده، دراختيار گروه قرار دهد تا مطالعه كنند. دانش آموزان با نظارت بر عملكرد اعضاى گروه اطمينان حاصل می كنند كه همه ى اعضا به محتوا مسلط شده اند.تيمها مسائل را با هم حل می كنند و درس را با هم می خوانند،ولى آزمون به صورت فردى گرفته می شود. نمرات هريك از افراد در نمره ى كل گروه اثر دارد. نمره ى فردى هر عضو كه روى نمره ى تيم اثر می گذارد، به پيشرفت آن عضو مربوط می شود، نه نمره ى مطلق.

11بنابراين، دانش آموزان می كوشند سخت كار كنند، زيرا پيشرفت آنان براى گروه ارزش دارد و با

توجه به شرايط كلاسى و تعداد پايه هاى خود آموخت، می تواند تيمهايى از چند پايه و يا تيمهايى از يك پايه با حضور دانش آموزى از پايه هاى ديگر تشكيل دهد.

2-روشجورچين

جورچين رويكردى در يادگيرى مشاركتى است كه در آن اعضاى گروه روى مطالبى كار می كنند كه به چند بخش تقسيم شده است. هر عضو گروه، مسئول يك قسمت است كه پس از مطالعه، به نوبت قسمت خود را به اعضاى ديگر آموزش می دهد. در اين روش همچنين اعضاى گروه می توانند همگى به جاى يك قسمت، كل درس را مطالعه و سپس درباره ى آن بحث و تبادل نظر می كنند. از اين روش می توان براى بهره ورى آموزشهاى خودآموخت استفاده كرد.

3-باهم آموزى

در اين روش، از دانش آموزان خواسته می شود با همكارى در گروه،دست به توليد محصول، يا انجام پروژه اى مشترك بزنند. اين روش چهار مؤلفه دارد:1.تعامل چهره به چهره؛ 2. وابستگى متقابل مثبت؛ 3مسئوليت فردى؛ 4. رشد مهار تهاى گروهى بين فردى.

اين روش، علاوه بر توجه به پيشرفت تحصيلى، بر رشد اجتماعى عاطفى و تعامل گروهى نيز تمركز دارد. در يادگيرى با هم، دانش آموزان در گرو ههاى همگن با تأكيد بر كار و بحث گروهى و مهار تهاى كار تيمى، محصولى را توليد می كنند و سپس آن را به داورى می گذارند. داور يا ارزشيابى كننده ى محصول، معلم و اعضاى ساير گرو هها هستند كه محصولات توليد شده مثل پوستر، روزنامه ديوارى، ماكت و... را از نظر كيفيت ارز شيابى می كنند.

4-پژوهشگروهى

اين روش تركيبى از يادگيرى مستقل و كار گروهى در گرو ههاى دو تا شش نفره است كه در آن، گروه به خاطر پيشرفت هريك از اعضا پاداش می گيرد. معلم مسئله اى را براى كلاس انتخاب می كند، ولى دانش آموزان خود تصميم می گيرند براى بررسى اين مسئله چه چيزى را مطالعه كنند. كار بين اعضاى گروه تقسيم می شود و هر فرد به طور جداگانه بخش مربوط به خود را انجام می دهد. بعد گروه جمع می شود و يافته هاى اعضايش را به صورت پروژه اى گروهى، ادغام، خلاصه و ارائه می كند. نقش معلم تسهيل اين پژوهش و حفظ همكارى گروهى است. دانش آموزان براى ارزيابى كارهايشان با معلم همكارى می كنند.

5-يادگيرىانفرادىمبتنىبركمكگروه

در اين روش، گروهها از دانش آموزانى تشكيل می شود كه توانايی هاى متفاوت دارند. معمولاً تعداد اعضاى هر گروه چهار نفراست. گروهى كه پس از پايان كار يا مطالعه، عملكرد مطلوبى داشته باشد، پاداش می گيرد. در اين روش، برخلاف ساير روشها، يادگيرى از طريق هميارى با يادگيرى انفرادى تلفيق می شود و دانش آموزان براساس نتيجه ى آزمونى كه از آنان به عمل می آيد، گروهبندى می شوند. پس از جا به جايى، هر يادگيرنده با توجه به سرعتش در يادگيرى، به فراگيرى محتواى درس می پردازد. به ديگر سخن، اعضاى گروه هريك به مطالعه و يادگيرى موضوعهاى گوناگونى می پردازند.كنترل يادگيرى اعضا، با استفاده از برگه ى پاسخنامه انجام می گيرد و در صورت وجود مشكل، براى حل آن اقدام می شود. آزمونى كه از يادگيرى هر مبحث به عمل می آيد، انفرادى است و سرگروه(كه می تواند از دانش آموزان پايه هاى بالاتر و يا از كسانى باشد كه به حمايت عاطفى نياز دارند) پاسخنامه ى اعضاى هر گروه را تصحيح می كند. معلم هر هفته، براساس تعداد مباحثى كه دانش آموزان هر پايه مطالعه كرده اند، نمره هايى كه در آزمونها گرفته اند و امتيازاتى كه از انجام تكاليف منزل كسب كرده اند، به گرو ههاى داراى كارآيى بيشتر،

پاداش می دهد. چون دانش آموزان مسئوليت كنترل فعاليتهاى يكديگر و هدايت فرايند پيشرفت يادگيرى را برعهده دارند، معلم می تواند وقت كلاس را به ارائه ى درس به ساير پايه ها تخصيص دهد.

6-نوشتنمشاركتى

دانش آموزان به زوجهايى تقسيم می شوند و به نوبت، يكى از اعضاى تيم دو نفره مطلب را ارائه می دهد. عضو ديگر گوش می كند و به او بازخورد می دهد. سپس نفر دوم معلم می شود و مطالب بعدى را درس می دهد و اولى گوش می دهد و ارزيابى می كند. اين روش، علاوه بر مهارتهاى كلامى، توانايى گوش كردن، تحليل و خودارزيابى را افزايش می دهد.

7- كارآيىگروه

در اين روش، هريك از اعضاى گروه، دانش خود را قبل از بحث تيمى ارزيابى می كند. بعد از يك مرور اوليه، هر عضو به تعدادى سؤال صحيح و غلط و يا چندگزينه اى از موضوعى كه قرار است آموخته شود، پاسخ می دهد. سپس اعضا در مورد هريك از پاسخها با يكديگر بحث می كنند تا به توافق برسند. بدين منظور، آ نها فرصت می يابند تا اطلاعات خود را ر د وبدل كنند و دلايلشان را توضيح دهند. سپس نمرات فردى، پاسخ توافقى و معدل گروهى محاسبه و ثبت می شود.

كارآموزىشناختى

كارآموزى شناختى يكى از روشهاى سنتى ياددهى يادگيرى است.مشاركت راهنمايى شده ى شاگرد در تكاليف واقعى، باعث دستيابى او به دانش و مهارت و ارزشهاى عينى موضوع آموزش می شود. در اين تعامل، نه تنها شاگرد به يادگيرى هاى تازه اى می رسد، بلكه معلم نيز در

كار خود پيشرفت می كند و نوعى يادگيرى متقابل صورت می گيرد.فرد ماهرتر هم درك و استفاده ى يادگيرنده از مهار تهاى فردى را گسترش می دهد و پشتيبانى می كند. واژهى كارآموز بر اهميت فعاليت در يادگيرى تأكيد دارد. با استفاده از كارآموزی شناختى در كلاسهاى چندپايه، معلم و دانش آموزان ساير پايه ها، می توانند سرمشق هاى مناسبى براى دانش آموزان در اتخاذ راهبردها باشند. معلم و همكاران او در كلاس چند پايه، از كوشش هاى دانش آموزان در انجام تكليفشان حمايت می كنند و سرانجام آ نها را تشويق می كنند كه به طور مستقل كارشان را ادامه دهند. بررسى ها نشان می دهد، وقتى معلم يا دانش آموزان ديگر از داربست زدن و مشاركت هدايت شده براى كمك به دانش آموزان استفاده می كنند، يادگيرى آ نها بهتر می شود.در اين روش لازم است معلم راهبردهاى شناختى متعددى را گسترش دهد تا دانش آموزان بتوانند به جست و جو، اكتشاف و سازماندهى مطلب بپردازند و خود به تنهايى ياد بگيرند. اين مدل با به كارگيرى رو شهايى از جمله موارد زير، قابل اجراست: سرمشق دهى(نشان دادن نحوه ى انجام كار به دانش آموزان)، آماده سازى (هدايت جنبه هاى خاصى از كنش دانش آموزان)، داربست زدن (حمايت كردن و كمك كردن به دانش آموز در انجام تكاليفى كه بدون ارائه ى كمك،

براى آ نها مشكل خواهد بود)، حذف كردن يا از ميان برداشتن حمايت تا دانش آموزان تا حد امكان خود مسئوليت حل مسئله و يادگيرى را به عهده بگيرند و انديشيدن و بيان كردن را تجربه كنند.

تدريسخصوصى

تدريس خصوصى به صورتى كه يك دانش آموز(گاهى در سن بالاتر) به دانش آموز ديگر تدريس می كند، به جبران نواقص يادگيرى كمك می كند و ماهيت كلاسهاى چندپايه، بستر لازم براى اين مهم را فراهم می كند. بررسى ها نشان می دهد كه تدريس خصوصى بين سنى، از تدريس خصوصى همكلاس مؤثرتر است. دانش آموز بزر گتر، احتمالاً نسبت به همكلاس دانش آموز نيازمند كمك، مهارت بيشترى دارد و برعكس، كمك گرفتن از همكلاسى، احتمالاً موجب شرمندگى دانش آموز ضعيفتر می شود و به مقايسه ى اجتماعى منفى می انجامد.پژوهشگران دريافته اند، تدريس خصوصى دانش آموز به پيشرفت تحصيلى دانش آموزان كمك می كند. گاهى دانش آموزى هم كه تدريس می كند، از تدريس خصوصى سود می برد. تدريس به ديگرى،يكى از بهترين راههاى يادگيرى است.

داربستزدن

داربست زدن روشى براى تغيير دادن ميزان پشتيبانى طى دوره ى تدريس است. شخص ماهرتر (معلم يا همكلاسى پيشرفته تر يا دانش آموزان بزر گتر)، ميزان راهنمايى خود را طورى تنظيم می كند كه مناسب سطح عملكرد جارى دانش آموز باشد و به تدريج كاهش يابد.درواقع، رساندن دانش آموز از وضعيتى كه دارد، به وضعيتى كه می تواند داشته باشد، مستلزم تكيه داشتن او بر كمك و همراهى ديگران است.براى همين توجه به ميزان كمك مورد نياز براى انجام تكاليف در سطح پيشرفته تر توسط بزرگسالان آگاه يا همسالان و همچنين فراهم كردن فرصت مناسب براى اينكه دانش آموز بتواند ديگران را راهنماى خود قرار دهد و از جريان يادگيرى و حل مسئله با خود سخن بگويد، براى رشد همه جانبه ى فرد و گسترش مفاهيم ذهنى و كشف ارتباط آ نها با يكديگر ضرورى است.

منبع: دکتر رخساره فضلی، رشد آموزش ابتدایی، آبان۱۳۹۰

روش هاى مشاركتى در كلاس هاى چندپايه

مطالب مشابه :

راهبردهاي يادگيري مشاركتي و دانش‌آموزان دوره دبستان و پيش دبستان

گروههاي مشاركتي (Participative)

روش هاى مشاركتى در كلاس هاى چندپايه

بررسی تطبیقی یادگیری از روش تدریس مشارکتی با سنتی از دیدگاه شناختی

رویکردهای یاد دهی – یاد گیری

: بهبود روشهای تدریس ریاضی روشهاي يادگيري و ياددهي

سازماندهی گروههای مشارکتی درسازمانهای یادگیرنده

کتاب روشهاي نوين ياددهي-یادگيري و كاربرد آن در آموزش ابتدايي

نمونه موضوعات درزمینه روش هاي كاربردي آموزش در اسلام