تعريف گلخانه

تعريف گلخانه

گلخانه عبارت است از محلي كه در آن شرايط محيطي شامل دما ، نور و رطوبت ,قابل كنترل است . هدف از احداث آن پرورش محصولات در خارج از فصل ، صرفه جويي در ميزان مصرف آب ، استفاده از بذر و خاك با كيفيت بالا به منظور دست يابي به حداكثر سود دهي مي باشد .

تقسيم بندي گل خانه :
الف) بر اساس شكل ساختمان به سه شكل يك طرفه ، دوطرفه و نيمه دو طرفه احداث مي شود .
ب) از نظر اسكلت گلخانه :
شامل دو گروه دائمي و موقت مي شود . دوام گلخانه بر اساس اينكه جنس آن از آلومنيوم چوب ، لوله هاي فلزي گالوانیزه ، پلی ونیل فلوراید و يا پلي و نيل كلرايد ( P.V.C ) باشد متفاوت است . چهارچوب گل خانه بايد به گونه اي باشد كه در مقابل شرايط نامساعد مانند وزش باد شديد و تجمع برف مقاومت داشته باشد . سيستم هاي تهويه خودكار دريچه هاي شيشه اي و درب هاي حفاظ دار هم جز مهمي از طراحي گلخانه مي باشد . در آغاز كار هزينه ها ممكن است فرد را به داشتن يك گلخانه كوچك محدود كند . اما مي توان بعد از مدتي آنها را توسعه داد اجزاء تشكيل دهنده گلخانه
اجزاء اصلی تشکیل دهنده گلخانه عبارتند از:
1- اسكلت گلخانه
2- پوشش شفاف گلخانه
3- سكوهاي گلخانه
4- راهروها
5- هواكش هاي گلخانه
6- اتاق كار گلخانه
اسكلت گل خانه :
اسكلت گلخانه شامل قسمتي است كه پوشش پلاستيكي را نگه مي دارد بايد محكم و در عين حال سبك بوده و تا حد امكان سايه اندازي كمتري داشته باشد علاوه بر اين نكاتي مانند قيمت مناسب و دوام نيز بايد در نظر گرفته شود . در حال حاضر اسكلت گلخانه هاي پلاستيكي و شيشه اي اكثراً از آهن گالوانيزه و يا آلومنيوم ساخته مي شود كه سبك است و كمتر جلوي نفوذ نور را مي گيرد . معمولاً جنس اسكلت را از لوله هاي فلزي ( آهن گالوانيزه ) و يا در گلخانه هاي سنتي از جنس چوب انتخاب می کنند . در صورت استفاده از چوب به عنوان اسكلت بايد در نظر داشت كه با وجود هزينه هاي کم اوليه كه در بلند مدت به دليل امكان پوسيدگي و جلوگيري از نفوذ نور و سايه اندازي نسبي مقرون به صرفه نخواهد بود . در انتخاب اسكلت گلخانه نكات زير بايد در نظر گرفته شود :
1- هرچه گلخانه بزرگتر باشد كنترل شرايط محيطي در آن سخت تر است
2- در صورتي كه بخواهيم سطح زيادي را به كشت اختصاص دهيم مي بايست آن را به قطعات كوچك تقسيم نمائيم تا بتوانيم در آن دما و تهويه را كنترل كنيم { اندازه گلخانه استاندارد 540 متر مربع است( 9 متر عرض 60 متر طول )} .(به نقل از کتاب کشت گیاهان گلخانه خیار و گوجه فرنگی مهندس جعفر نیا بر اساس استاندارد فائو گلخانه استاندارد جهت ایران از نوع مرکب سه دهانه ای با مساحت ۱۰۰۰ متر مربع می باشد)
3- هر چه شيب سقف بيشتر باشد استحكام گلخانه بيشتر خواهد شد . ضمناً در گلخانه هاي كه ارتفاع آنها بيشتر است به دليل آن كه هواي گرم و آلوده در فضاي بالا جمع مي شود محيط اطراف بوته ها سالم تر بوده و گياه بهتر رشد مي كند . ( تنها ايراد آن هزينه بيشتر جهت گرم و سرد نمودن فضاي اضافه است ) در تونل هاي پلاستيكي شيب سقف بين 25 تا 30 درجه در نظر مي گيرند
4- گلخانه را نبايد عمود بر باد شديد احداث نمود بهترين حالت آن است كه طول گلخانه تقريباً در امتداد جهت وزش بادهاي محلي باشد .

پوشش گلخانه :

بهترين خصوصيت پوشش گلخانه توانائي عبور نور و حرارت آفتاب است هيچگاه انتقال نور به صورت 100% درصد انجام نمي شود . زيرا در حالت عادي مقداري از نور جذب پوشش گلخانه گرديده و يا منعكس مي شود پوششهاي گلخانه از جنسهاي مختلفي مانند شيشه پلاستيك ( پلي اتلين‌) پلي كربنات ، فايبر گلاس پلي استر و يا P.V.C انتخاب مي كنند بين پوشش هاي مختلف شيشه از لحاظ عبور نور و پلاستيك از نظر نگهداري حرارت از بقيه بهتر است . هر چه درصد آهن در شيشه بيشتر باشد آن را كدرتر مي كند . پوشش شيشه اي دائماً تهويه مختصري در گلخانه ايجاد مي نمايد و به دليل خارج كردن رطوبت اضافي كمتر از پوشش پلاستيك عرق مي كند . معمولاً پوشش گلخانه هاي كماني كه جهت كشت گياهان جاليزي استفاده مي شود از جنس پلي اتيلن ساخته مي شود . پلي اتيلن از نظر شيميايي خنثي است براق و لغزنده بوده و حتي در سرماي زياد نور از اين پوشش ها عبور مي كند و بسته به نوع آن در مقايسه با شيشه بيش از 10% نور كمتري عبور خواهد كرد . در صورت استفاده از پوشش دو لايه مي بايست بين دولایه 10 سانتی متر فاصله وجود داشته باشد . و لايه داخل بدون هيچ گونه درز و شكافي سرتاسر سقف را بپوشاند . كه در غير اين صورت هواي مرطوب بين دو لايه نفوذ كرده و عرق حاصل باعث مخلوط شدن با غبار بين دو لايه گرديده و پوشش را كدر مي سازد نتيجتاً نور كمتري به بوته مي رسد و رشد گياه كاهش مي يابد . سقف هاي فلزي قوسي شكل ( كوانست) براي پوشش پلاستيكي از سقف هاي زاويه دار بهتر است بهترین موقع كشيدن پلاستيك بر روي اسكلت گلخانه در روزهاي گرم و آفتابي كه نسبتاً پلاستيك گرم و بهتر روي سقف مي نشيند مي باشد . در اين صورت بعد از سرد شدن هوا پلاستيك منقبض شده و كاملاً جمع مي شود . ضخامت مناسب پوشش پلاستيك 200 ميكرون است جهت قرار دادن لايه هاي پلاستيكي بايد در امتداد جهت باد غالب محلي باشد در غير اين صورت باد از درز بين دو لايه نفوذ كرده و ممكن است لايه ها را از هم جدا كند . پوشش پلاستيكي رطوبت را در فضاي گل خانه نگه مي دارد و تراكم رطوبت موجب بروز امراض قارچي مي شود از طرف ديگر پلاستيك در مجاورت هواي خارج سرد مي شود و رطوبت اضافي هواي گلخانه در برخورد با پلاستيك سقف تبديل به آب شده و به صورت قطرات عرق ظاهر مي شود . قطرات عرق جلوي نور آفتاب را مي گيرد و با چكيدن روي بوته ها موجب توسعه ي بيماري ها مي شود براي جلوگيري از اين اشكال مي بايست با تهويه صحيح رطوبت اضافه را خارج نمود .
خلاصه اي از خصوصيات پوششهاي گلخانه :
1- پلاستيك معمولي ( پلي اتيلن ) نور را نسبتاً خوب عبور مي دهد اما دوام آن كم است.
2- P.V.C دوام آن بيشتر از پلي اتيلن است نور را هم بيشتر عبور مي دهد اما به تدريج كدر شده و گرم تر از پلي اتيلن مي شود.
3- پلي استر ، به اندازه شيشه نور را از خود عبور مي دهد و شفاف باقي مي ماند اما خيلي گران است .
4- فايبر گلاس دوام آن بسيار زياد است ولي به تدريج در عرض چند سال شفافيت خود را از دست مي دهد و از همه ي انواع پوشش ها گران تر است . پلي كربنات از همه آنها بهتر اما گران تر از همه ي آنها مي باشد .
راهروهاي گلخانه :
راهروهاي گلخانه بايد به اندازه اي باشد كه براي رفت و آمد كارگران و وسايل كار مانند سم پاش و . . . اشكالي فراهم نياورد . معمولاً عرض راهروها را 60 تا 70 سانتي متر در نظر مي گيرند .
هواكش هاي گلخانه :

براي تهويه گلخانه دريچه هاي در طرفين يا در سقف گلخانه قرار مي دهند كه با دست يا به طور خودكار با استفاده از ترموسات مربوطه باز يا بسته مي شود . سيستم تهويه اي از ضروري ترين اجزاء گلخانه مي باشد كه به وسيله ي آن مي توان دما و رطوبت را تنظيم نمود . معمولاً به ازاء هر 100 متر مربع يك فن نصب مي نمايند . اخيراً سيستم جديد تهويه هوا در گلخانه ها استفاده مي شود كه به نام پوشال و Pad & fan معروف است .
پد و فن : به اين شكل در يك طرف گلخانه ( در عرض ) به صورت كامل از صفحه پوشالي كه مي تواند از جنس پوشال معمولي و يا سلولزي باشند قرار مي دهند كه بر روي آن آب پاشيده شده و باعث خنك شدن مي شود و در طرف مقابل آن از فن هاي مكش جهت خروج هواي داخل گلخانه استفاده مي شود .
كه اين سيستم بوسيله ي ترموسات ها به طور اتوموتيك كار مي كنند . بهترين نوع تهويه هواي گلخانه تهويه از طريق پنجره هاي سقفي مي باشد .

اتاق كار گلخانه :

هر گلخانه يا مجموعه اي از گلخانه ها نياز به يك اتاق كار جهت نگه داري وسايلي از قبيل گلدان ، حشره كش ها ، قارچ كش ها ، كودهاي شيميايي ، خاك ، شن ، پرليت ، ميز درجه بندي و بسته بندي و . . . مي باشد .
سكوها :

سكوها به منظور كنترل بهتر شرايط محيطي و بازده بهتر داخل گلخانه ساخته مي شود . در ساختمان آن چوب ، آجر ، سيمان و فلز استفاده مي شود . كه آن را به صورت گرد مسطح مي سازند . اندازه سكوها بر اساس عرض گلخانه تعيين مي شود . براي مثال يك گلخانه با عرض حدود 9 متر داراي سكوهايي با عرض 5/3 متر در هر طرف و يك راهرو در وسط مي باشد . به عبارتي ديگر 50 درصد فضاي كشت و كار بيشتر مي شود . در نظر گرفتن كاشت احتمالي گياهان در ظروف مخصوص درون گلخانه يا تلاش براي به حداكثر رساندن فضاي كشت و كار بسيار مهم است . در اكثر اوقات سال از سكوها به طور كامل استفاده مي شود اما اگر بخواهيم در فصولي از سال خيار يا گوجه فرنگي پرورش دهيم اين سكوها بايد برداشته شود . در اين حالت بهتر است از سكوهاي چند تكيه كه قابليت جابجايي و نگه داري دارند استفاده نمود . سكوهايي از جنس تيرهاي چوبي فاصله دار يا شبكه هاي فلزي استفاده مي شود ارتفاع اين سكوها بين 75 تا 90 سانتي متر متفاوت است . فاصله دار بودن مواد امكان تهويه هوا در اطراف گياهان و حشره كشي مطلوب را فراهم مي سازد . سكوهاي طبقه طبقه اغلب براي پرورش گياهان گرمسيري یک گل دان استفاده مي شود .

برخي از استانداردهاي گلخانه هاي تونلي :

همانطور كه قبلاً گفته شد جنس اسكلت گلخانه از آهن گالوانيزه یا چوب انتخاب مي كنند كه لوله گالوانيزه با وجود هزينه اوليه بیشتر به دليل استحكام و دوام بيشتر مقرون به صرفه تر است . براي نصب اسكلت گل خانه ابتدا اقدام به ساخت پايه ( فونداسيون ) مي نمايند به طوريكه ميله ها در فاصله 2 تا 4 متري ( فاصله مناسب 3 متري ) قرار گيرد در صورتيكه بخواهيم گلخانه اي مركب ( چند تونلي ) احداث نماييم بايد در بين هر سالن يك مسير عبور آب ( ناوداني ) در نظر بگيريم دهانه ي كمان هاي گلخانه بين 5 تا 8 متر در نظر مي گيريم از نظر طول گلخانه بهتر است تا حد ممكن اندازه گلخانه را كوچكتر بگيريم چون در اين صورت كنترل دما و رطوبت و كلاً شرایط محيطي بهتر خواهد بود . اندازه متوسط طول گلخانه را 25 تا 30 متر عنوان مي كنند فاصله كف تا تاج 5/3 تا 80/3 سانتيمتر بايد باشد فاصله كف تا سيم قيم 5/2 تا 80/2 سانتيمتر در نظر مي گيرند . اندازه قطر لوله هاي گالوانيزه 2 تا 5/3 اينچ مناسب است . لوله هاي اتصالات فرعي لوله وتر و اتصالات كمان 1 تا 5/1 اينچ در نظر مي گيريم .
قطر سيم مفتول مناسب جهت سيم قيم 5/1 تا 2 ميليمتر مي باشد . جهت گلخانه را به شكلي مي سازند كه بيشترين نورگيري و استحكام را در برابر باد داشته باشد كه به اين منظور گلخانه ها را در جهت شمالي جنوبي احداث مي كنند .