راه آهن بافق - مشهد

اهداف طرح وآثارآن درحمل ونقل بین المللی

برقراري ارتباط نزديک تر بين کشورهاي آسياي ميانه و خليج فارس از مسير سرخس – مشهد و بافق – بندرعباس با کاهش 800 کيلومتر طول مسير و تقليل زمان سير قطارها و هزینه حمل و نقل کالاهاي ترانزيت و جذب هر چه بيشتر بارهاي بين المللي به سمت اين محور و افزايش سهم ترانزيت و درآمد ارزي کشور از حمل و نقل بين المللي کالا .

برقراري ارتباط بين مراکز توليد و معادن غني و بزرگ سنگ آهن چادرملو ، ذغال پرواده
( طبس ) ، سنگ آهن سنگان و سه چاهون با کارخانجات توليد فولاد اصفهان و بندرعباس و خراسان و امکان بهره گيري بهتر از ذخاير زير زميني فوق به لحاظ کاهش هزينه حمل و نقل که پيش بيني مي شود جمعاً حدود 10 ميليون تن در سال از اين معادن مواد خام به کارخانجات توليد فولاد حمل شود .

امکان ارتباط ريلي مستقيم و کوتاهتر بين استان هاي هرمزگان ، کرمان ، يزد و تا حدودي اصفهان به استان زيارتي خراسان به منظور جابجايي بارهاي داخلي استان ها و به ويژه مسافرين با اهداف زيارتي و سياحتي و تجاري به ميزان 1 تا 2 ميليون نفر در سال .

جايگاه جغرافيايي جمهوري اسلامي ايران در منطقه خاورميانه و وجود دو آبراه بين المللي خليج فارس و درياي عمان درجنوب و درياي مازندران در شمال کشورمان که امکان دسترسي کوتاه تر و سريع تر را درانجام مبادلات صنعتي و تجاري و ترانزيت بار و مسافرين بين کشورهاي واقع درحاشيه درياي مازندران و بازارهاي بين المللي از جمله کشورهاي ساحلي خليج فارس فراهم ساخته است . از نظر جغرافياي سياسي و منطقه اي ( ژئو پوليتيکي ) موقعيت خاص و استثنائي درعرصه راههاي زميني بويژه راه آهن در بخش مبادلات صنعتي و تجاري و ترانزيتي بوجود آورده است .

ميزان عملکرد ترانزيتي کل کشور در سال 1381 مقدار8/4 ميليون تن ( 5/3) ميليون تن کالاي حمل شده به اضافه 3/1 ميليون تن سو آپ ) بوده است و نقش موثر بندرعباس با حدود 45٪ و سرحس با حدود 20٪ بار ترانزيتي غير ( سوآپ ) که در دو سر اين مسير ( بافق – مشهد )واقع شده اند اهميت اين مسير را مشخص مي کند . بر اين اساس جذب يک ميليون تن بار ترانزيت در سال اول بهره برداري و بين سه تا پنج ميليون تن در سال هاي بعدي قابل پيش بيني مي باشد .

( لازم به ذکر است کريدور سرخس – بندرعباس با 76 ٪ از کل ترانزيت ريلي فعال ترين کريدور ريلي کشور در سال 1382 بوده است ) .

1- حمل بارهاي صنايع و کارخانجات عمده

فعاليت هاي اصلي اهالي استان هاي خراسان رضوي و جنوبي ( با مساحتي حدود 19٪ از مساحت کل کشور و جمعيتي معادل 5/6 ميليون نفر ) و شهرهاي مسير اين پروژه ، کشاورزي است لذا صنايع مهم اين منطقه بطور عمده صنايع تبديلي و تکميلي ، مواد غذايي و بافندگي است و علاوه بر آنها صنايع سيمان و تهيه مصالح ساختماني و سراميک نيز وجود دارد که در درجه دوم اهميت قرار مي گيرد . در سال شروع بهره برداري از راه آهن بافق – مشهد ( 1384 ) ، حدود 10 ميليون تن بار حمل مي شود ، که با توجه به فاصله حمل از مبداء تا مقصد 2/4 ميليارد تن – کيلومتر برآورد شده است .

بخشي از اين بار از معادن سنگان ، پرواده و سه چاهون به مقاصد ذوب آهن نيشابور ، اصفهان ، بندرعباس و بقيه شامل بارهاي داخلي و همچنين بار ترانزيتي است که از بندرعباس به سرخس و بالعکس حمل مي شود .

لازم به ذکر است ميزان کالاي حمل شده از استان خراسان به ساير استان هاي کشور از
5/9 ميليون تن در سال 1379 به 48/15 ميليون تن در سال 1382 افزايش يافته است که
با احداث و بهره برداي از مسير مذکور مي توان بخش قابل توجهي از بارهاي مذکور
( حدود 20٪ ) را نيز در سيستم حمل و نقل ريلي جذب و جابجا نمود .

2- جابجايي مسافر

از آنجائيکه شهر مقدس مشهد مرکزي زيارتي و توريستي مي باشد و مسافرين ( زوار ) از
استان هاي جنوبي کشور مانند يزد و کرمان و هرمزگان با احداث اين خط براي زيارت و
امور تجاري جذب راه آهن خواهند شد پيش بيني مي شود حد اقل 5/1 ميليون نفر در سال ( ميزان جذب مسافر در راه آهن معادل 10٪ مسافر داخل استان و 20٪ مجموع مسافرين استان هاي جنوب کشور ) از راه آهن بافق – مشهد استفاده نمايند که نفر کيلومتر آن در مرحله اول برابر 5/1 ميليارد نفرکيلومتر و در مرحله نهايي 5/2 ميليارد نفر کيلومتر خواهد بود .

هزینه ومدت زمان اجرای طرح وویژگیهای مهم آن

عمليات اجرايي مسير اصلي اين طرح عظيم عملاً به صورت موثر از سال 1380 آغاز و
در پايان سال 1383 ( طي کمتر از چهار سال ) آماده بهره برداري شده است .

کل هزينه هاي طرح درموافقت نامه 4000 ميليارد ريال پيش بيني شده که با توجه به
بهره برداري از مسير اصلي طرح در انتهاي سال 1383 ، براي تکميل سيستم هاي علائم الکتريکي در برخي ايستگاههاي مسير و تکميل انشعابات معادن الباقي اعتبارات طرح به مبلغ حدود1000 ميليارد ريال نيز در سال 1384 پيش بيني شده که در نيمه اول سال به اتمام خواهد رسيد .

ويژگي هاي مهم اجراي طرح به شرح زير مي باشد :

- تاکيد سازمان هاي بين المللي و منطقه اي نظير UIC – اسکاپ – اکو بر اهميت آن .

- سرعت اجراي طرح در تاريخ عمليات اجرايي ايران بي نظير و در سطح جهان نيز به گواهي مجامع بين المللي کم نظير است .

- کليه عمليات طراحي و ساخت توسط مشاوران و پيمانکاران داخلي انجام شده است .

کاهش فاصله و زمان حمل و نقل ترانزيت ( ترانزيت تايم ) درمسير سرخس – بندر عباساز 2431 کيلومتر به 1617 کيلومتر و مدت ترانزيت از 6 روز به 4 روز .

کاهش هزينه هاي حمل : کاهش 800 کيلومتر از طول مسير موجب کاهش هزينه حمل به ميزان 15 تا 20 درصد خواهد بود که اين کاهش زمان و هزينه درنهايت افزايش تناژ و رشد درآمد ارزي را به دنبال خواهد داشت .

با توجه به مراتب فوق افزايش هاي زير در فاز اول براي حمل و نقل هاي ترانزيتي قابل پيش بيني مي باشد .

- حدود 30 درصد رشد در ميزان حمل پنبه ( متوسط حمل فعلي در سال 350 هزار تن )

- حدود50 درصد رشد در میزان حمل موادسوختی (متوسط حمل فعلی درسال 450هزارتن )

- حدود 20 درصد رشد در ميزان حمل کانتينري ( متوسط حمل فعلي در سال 3500 TEU )

- حدود 20 درصد رشد در ميزان حمل ساير کالاها ( متوسط حمل فعلي در سال 150 هزار تن)

علاوه بر موارد فوق ، اين طرح به لحاظ شاخه ارتباطي از تربت حيدريه به سنگان در مرز افغانستان درادامه تا هرات درخاک افغانستان ، اولين خط آهني خواهد بود که درخاک افغانستان احداث مي شود و امکان ارتباط مستقيم ريلي آن کشور با جمهوري اسلامي ايران و همچنين ارتباط ريلي با ساير کشورها را از طريق شبکه ريلي کشورمان فراهم مي آورد .

جداول مقایسه ای اختلاف مسافت شبکه داخلی وکشورهای آسیای میانه

جدول مقايسه اختلاف مساحت برخي مبادي و مقاصد بار از جنوب کشور به مشهد( در مسير جديد و قديم )

مبداء	مقصد	مسير جديد	مسير قديم	کاهش KM
اصفهان	مشهد	1249	1474	225
يزد	مشهد	1004	1582	578
کرمان	مشهد	1123	1935	812
بندرعباس	مشهد	1500	2312	812
سيرجان	مشهد	1141	1953	812

جدول بار معادن مسير

رديف	نوع بار	مبداء	مقصد	حجم قابل استحصال ميليون تن	ميزان بار سالانه ميليون تن	مسافت کيلومتر	تن کیلومتر ميليارد
1	سنگ آهن	سنگان	ذوب آهن خراسان	540	4/3	350	9/1
2	ذغال سنگ	پرواده طبس	اصفهان	525	2	810	62/1
3	ذغال سنگ	پرواده طبس	بندر عباس ( صادرات )	525	1	1000	1
4	ذغال سنگ	مزينو	بندرعباس ( صادرات )	600	1 تا 3	1000	1 تا 3
5	سنگ آهن	سه چاهون	اصفهان	--	3/0	70	02/0

مسير جديد الاحداث بافق – مشهد نزديک ترين مسير دسترسي کشورهاي ازبکستان ، ترکمنستان ، قزاقستان ، قرقيزستان ، تاجيکستان به آبهاي آزاد مي باشد که نسبت به مسير قبلي 800 کيلومتر نزديک شده است .

کاهش فاصله 800 کيلومتري در اين مسير از منظر اقتصاد حمل و نقل و صرفه جويي ايجاد شده در هزينه و زمان ، زمينه ساز جذب بار و مسافر بيشتر خواهد شد .

فاصله مراکز کشورهاي آسياي ميانه و روسيه به آبهاي آزاد از مسير جديد

مبداء	فاصله تا بندر عباس ( کيلومتر )
آستانه	4478
آلماتي	3784
دوشنبه	2898
تاشکند	2794
عشق آباد	2010
بيشکک	3501

جدول میزان صادرات وواردات باکشورهای آسیای میانه

با توجه به ميزان صادرات و واردات حدود 48/5 ميليون تن کالا بين جمهوري اسلامي ايران و کشورهاي CIS در سال 1381 مي توان سهمي نيز از اين جهت براي مسير مورد بحث درنظرگرفت .

صادرات و واردات به مقاصد مختلف از مبداء کشورهاي CIS در سال 1381

کشور	وزن صادرات ( هزار تن )	وزن واردات ( هزار تن )
ترکمنستان	258	48
ازبکستان	69	178
تاجيکستان	63	9
قزاقستان	42	1322
قرقيزستان	15	57
جمع کل	447	614/1

مشخصات فنی طرح

تعداد ايستگاههاي مسير36 ايستگاه با زيربناي 21700 متر مربع مي باشد شامل :

ايستگاههاي مهم مسافري و تشکيلاتي : ------------- تربت حيدريه – طبس

ايستگاه طبس : زيربنا 7530 متر مربع ، سکو سازي 6000 متر مربع ، محوطه 000/330 متر مربع

ايستگاه تربت حيدريه : زيربنا 7010 متر مربع ، سکو سازي 6000 متر مربع ، محوطه 000/890 متر مربع

ايستگاههاي مهم باري ------------ ---------- سنگان – پرواده – چادرملو – سه چاهون

نوع مسير يک خطه و حد اقل شعاع قوس مسطح ---------------- ---------- 700 متر

حد اکثر شيب و فراز ------------------------------------------- 15 در هزار

حد اکثر سرعت قطار مسافري ----------------------------- 160 کيلومتر در ساعت !

حد اکثر سرعت قطارباري------------------------------- --120 کيلومتر در ساعت

بار محوري : ----------------------------------------- --------- - 25 تن

نوع ريل و مقدار مصرفي : ----------------- ------------60- UIC 000/120 تن

نوع سوزن دو راهه و مقدار مصرفي : -------------- ----------60- UIC 400 دستگاه

پابند و مقدار مصرفي :--------------------------- تيپ پاندرول و وسلو 7 ميليون دست

نوع تراورس :------------------------- بتني پيش تنيده مونو بلوک 000/700/1 عدد

بالاست : 000/000/3 متر مکعب سنگ شکسته آذرين با دانه بندي 60- 20 ميليمتري

خاکبرداري : ----------------------------------------000/000/48 متر مکعب

خاک ريزي : ----------------------------------------000/000/44 متر مکعب

ابنيه فني : ------------------------------------------000/400/1 متر مکعب

طول تونل ها : 5800 متر و گالري ها ( تونل مصنوعي ) : 3700 متر

تعداد کل پل ها : 3814 دهانه شامل 3791 دهانه پل تيپ و 23 دهانه پل بزرگ

طول مسیراصلی : قریب به 800 کیلومتر خط اصلی و 200 کیلومتر خطوط انشعابی که جمعا 1000 کیلومتر به بهره برداری می رسد.

منبع : مطالب مشابه :

راه آهن بافق - مشهد

ایستگاه راه آهن مشهد

راه آهن اصفهان