روش های افزایش شیر مادران شیرده

قبل از ورود به بحث اصلی، باید به این نکته توجه داشت که غذاهایی که در هر زن شیرده باعث افزایش شیر می شوند؛ ممکن است با زنان دیگر کمی متفاوت باشد؛ به نحوی که دارو یا غذایی که در یک نفر باعث افزایش فراوان شیر می شود؛ ممکن است در دیگری اثر چندانی نداشته باشد. آنچه در پی می آید، دستوراتی است نسبتاً عمومی که در اکثر موارد، مفید واقع می شود:

الف- دستورات عمومی:

۱- آرامش روحی از مهمترین عوامل تاثیرگزار در کیفیت و کمیت شیر مادران است. استرس، علاوه بر کم کردن میزان شیر، کیفیت آن را نیز دچار تغییراتی خواهد کرد که می تواند باعث کاهش تمایل نوزاد به مکیدن پستان شود که این مساله، خود دور باطلی را به وجود می آورد که به کاهش بیشتر شیر منجر خواهد شد. این نکته ساده، متاسّفانه در بسیاری از مواقع از سوی ما پزشکان، مغفول واقع می شود و تنها به تجویز داروهای شیرافزا به این مادران اکتفا می کنیم؛ و این در حالی است که حتّی در فرهنگ عامّه می توان نشانه هایی دالّ بر اعتقاد مردم به این نکته بدیهی را جستجو کرد؛ که نمونه بارز آن، این طعنه عامیانه است که:«حرص نخور؛ شیرت خشک می شود». بنابراین ابتدا آرامش روحی مادر را تامین کنید.

۲- طبق معمول مقالات این پایگاه، باز هم تکرار می کنم که یبوست مادر را درمان کنید. یبوست، به طور مستقیم، شاید کمتر روی میزان شیر تاثیر بگذارد امّا قطعا کیفیت آن را کاهش خواهد داد.

۳- تعادل هورمونی مادر را تامین کنید. بسیاری از ناتوانی های مادران در تامین شیر کافی برای فرزندانشان، به عدم تعادل و به ویژه کمبود هورمون های زنانه در ایشان مربوط می شود. این مشکلات در بین زنان امروزی بسیار شایع است امّا متاسّفانه در دوران پس از زایمان و به علّت عدم رعایت رسوم علمی و طبّی رایج در بین ایرانیان از سوی مادران جوانتر (و از جمله مواردی مثل استراحت کافی، استفاده از داروهای تقویت کننده کمر، مصرف غذاهای مقوّی مثل خاگینه و کاچی و …)، این مشکلات، تشدید و منجر به عوارضی ازجمله افسردگی پس از زایمان، کاهش یا قطع شیر، ریزش مو و … خواهد شد که شرح آنها مقاله مفصّلی را می طلبد. بنابراین و با اعمال روش های مناسب، مشکلات هورمونی پس از زایمان را حلّ کنید.

۴- به تغذیه مادران در دوران شیردهی توجّه کافی داشته باشید. مادر باید مصرف غذاهای باکیفیت را مدّنظر قرار دهد تا افت بدنی ناشی از دوران بارداری را سپری کند؛ به ویژه هرگونه نشانه ای مبنی بر کم خونی باید به طور جدّی پیگیری شود. متاسّفانه بسیاری از مادران جوان، به جای آن که به فکر سلامت خود و نوزاد دلبندشان باشند؛ به دنبال به دست آوردن تناسب اندام از دست رفته! هستند و در دوران شیردهی اقدام به گرفتن رژیم می کنند که کاری است بسیار ناپسند و غیرعلمی که می تواند علاوه بر محرومیت نوزاد از شیر باکیفیت و کافی، عوارض ناگواری ازجمله ریزش موی شدید مادر را به دنبال داشته باشد و این در حالی است که خود شیردهی، یکی از مهمترین عوامل بازگشت وزن مادر به حالت سابق است.

۵- مکیدن سینه از سوی کودک، مهمترین عامل تحریکی ترشّح شیر است بنابراین از کارهایی که تمایل او به پستان مادر را کم می کنند؛ خودداری کنید. در واقع،  شیر دادن نوعی جریان عرضه و تقاضاست. شیر در صورتی تولید می‌شود که کودک شیر بخورد و میزان شیری که کودک می‌خورد به بدن مادر می‌فهماند که  باید چه مقدار شیر تولید کند. اگر کودک کمتر شیر بخورد، بدن مادر هم شیر کمتری تولید خواهد کرد.در این رابطه به نکات ذیل توجّه کنید:

۵-۱- اگــر چــه ورزش مــنـظـم و در حـد مـتعادل در زنـانی که قبل از بارداری از نظر جسمانی متناسب بوده اند مانعی برای شیردهی نیست اما  پس از فعالیت بدنی شدید مادر شیرده، به علت ورود اسید لاکتیک به شیر، ممکن است طعم تلخی در شیر ایجاد  شود و شیرخوار از خوردن شیر امتناع کند. ضمن توصیه به خودداری از هرگونه فعّالیت سنگین(به ویژه در روزهای نخست پس از زایمان)، در این مواقع لازم است مادر قبل از شیردادن، سینه خود را بشوید و اگر هنوز کودک مایل به شیر خوردن نیست مقدار کمی از شیر خود را قبل از تغذیه شیرخوار بدوشد و دور بریزد.

۵-۲- مصرف نوشابه های کافیین دار اعم از چای، قهوه، کوکاکولا و … ممکن است سبب تحریک پذیری، بی اشتهایی و کم خوابی شیرخوار شود. همچنین از آشامیدن الکل نیز باید خودداری کرد.

۵-۳- مصرف برخی غذاها مانند سیـر، انواع کلـم، پـیاز، مارچوبه، تربچه و یا غذاهـای پرادویه و پـر چاشنی ممکن است روی طعم شیر اثر بگذارد و تغییر ناگهانی طعم شیر سبب تمایل نداشتن شیرخوار به شیرخوردن شود. با توجه به تاثیر برخی مواد غذایی بر طعم شیر، در صورتی که شیر خوار از شیر خوردن امتناع می کند بهتر است مادران از مصرف این مواد خودداری کرده یا مصرف آن را محدود کنند.

۵-۴- هر شیشه شیر خشک، آب،‌ آب میوه و هر گونه خوراکی جز شیر که به کودک می دهید؛ به همان اندازه از شدّت و مدّت مکیدن سینه از سوی شیرخوار کم می شود و این باعث می‌شود که بدن مادر شیر کمتری تولید کند. بنابراین سعی کنید تا ۶-۴ ماهگی، غذایی غیر از شیر به فرزند خود نخورانید.

۵-۵- تغذیه با شیشه: برای کودک، مکیدن  شیر از شیشه راحت تر از مکیدن شیر از سینه مادر است؛ بنابراین، تغذیه  کودک با شیشه  باعث می‌شود که کودک  سینه را به خوبی نگیرد و ترجیح دهد که برای راحتی بیشتر با شیشه تغذیه کند.

۵-۶- پستانک: مکیدن پستانک باعث می شود که کودک با نحوه شیر خوردن از سینه مادر مشکل پیدا کند و همچنین باعث می‌شود مقدار زمانی که کودک با سینه مادر ارتباط برقرار می‌کند کمتر شود؛ در نتیجه، میزان شیر مادر کاهش می یابد.

۵-۷- محافظ نوک سینه: این مسا له نیز ممکن است منجر به «مشکل کودک با نوک سینه» شود. همچنین، باعث می‌شود که تحریک نوک سینه که در انتقال شیر نقش مهمی دارد کم شود و در نتیجه میزان تولید شیر کاهش یابد. 

۶- کودک خواب آلوده: در چند هفته اول، برخی کودکان غالبا می‌خوابند و خیلی کم تقاضای شیر می‌کنند؛ اما شما در هر صورت هر دو ساعت یک بار در روز و هر ۴ ساعت در شب به کودک شیر دهید تا میزان شیرتان کم نشود. 

۷- زمانبندی برای شیردهی: نباید طبق زمانبندی خاصی به کودک شیر داد. اگر هر وقت که کودک احساس گرسنگی بکند، به او شیر دهید، شیرتان افزایش پیدا می کند؛ اما زمانبندی مشخص برای شیردهی به تولید و ازدیاد شیر لطمه وارد می‌کند. زمانبندی برای شیردهی، چنانکه در بند قبل گفتیم، تنها در چند هفته اوّل و آن هم برای کودکانی که زیاد می خوابند باید اجرا شود. 

۸- قطع شیردهی مادر: قطع شیردهی به هر دلیل که باشد(حتّی به صورت موقّت و کوتاه مدّت)به تولید شیر و میزان آن آسیب می‌رساند. همچنین، باعث می‌شود که چربی موجود در شیر – که موجب وزن گرفتن کودک و پر انرژی ماندن او در بین فواصل شیردهی می‌شود – به او نرسد.

۹- تناوب در مکیدن پستان ها: اگر تمایل دارید که شیر شما افزایش یابد، بگذارید کودک در هر وعده،  از یک سینه به طورکامل تغذیه کند و سپس سینه دیگر را به او بدهید.

۱۰- خستگی مادر از شایعترین علل کاهش تولید شیر خصوصا” در ۴ تا ۶ ماه اول شیردهی می باشد. مادر شیرده را باید تشویق کرد تا در طول روز به اندازه کافی استراحت کند، حجم کارهای خود را کاهش دهد و از اطرافیان در کارهای خود کمک بگیرد. حمایت همسر در این زمینه از اهمیت زیادی برخوردار است. مهمترین توصیه  در این بخش به مادران شیر ده  آن است که عصرها، ۲ ساعت استراحت کنند تا شیر به اندازه کافی ساخته شود.

ب- دستورت غذایی:

۱- گندم را بو بدهید و با کنجد و خشخاش و نبات، قاووت درست کرده میل کنید.

۲- خوردن سیراب شیردان گوسفند، همراه با آب آن همه روزه عصرها.

۳- کباب پستان گوسفند.

۴- خوردن کاهو با سرکه شیره.

۵- استفاده از بعضی سبزی های خودرو در غذاها؛ مانند شنگ، غازیاقی و …

۶- رازیانه یکی از بهترین داروها برای افزایش شیر مادر است. رازیانه علاوه بر ایجاد تعادل هورمونی در مادر، محرّک بسیار خوبی برای ترشّح شیر است؛ امّا می تواند خونریزی دوره نفاس را تشدید کند بنابراین شروع مصرف آن باید پس از این دوره باشد. راه های معمول استغاده از این دارو عبارتند از: قاووت از مخلوط مساوی تخم رازیانه و نبات، روزی یکی دو قاشق چایخوری؛ دم کرده یا جوشانده تخم رازیانه، یک قاشق غذاخوری در روز؛ و یا عرق رازیانه، روزی دو بار و هربار نصف استکان چایخوری. داروی بدل یا مشابه رازیانه، بومادران است. در غیاب این دو، مصرف تخم شوید هم می تواند مناسب باشد.

نکته: بسیاری از مادران نگران این هستند که مصرف رازیانه یا داروهای مشابه، باعث تغییرات هورمونی در فرزندانشان شود. باید به این مادران اطمینان خاطر داد که مصرف چندماهه این ترکیبات مشکلی از این جهت ایجاد نمی کند.

۷- جوانه گندم منبع سرشار ویتامین «ای» است و در ایجاد تعادل هورمونی و افزایش شیر مادر، یک داروی فوق العاده. روزی یکی- دو قاشق مربّاخوری از پودر خشک شده یا پنج – شش قاشق غذاخوری جوانه گندم تازه را به هر نحو که دوست دارید؛ میل کنید.

۸- سیاهدانه: ۱۰۰ گرم سیاهدانه را آسیاب کرده بلافاصله با یک شیشه بزرگ عسل(شیشه های ۹۰۰ گرمی عسل) مخلوط کنید و روزی ۳ قاشق چایخوری میل کنید.

۹- مصرف زیره به خصوص زیره سبز(در غذاها یا به صورت فرنی) یا مصرف آویشن.

۱۰- برخی دیگر از داروهایی که باعث افزایش شیر می شوند: تخم شاهتره، گلپر، بالنگو، زنیان، تخم ریحان و …، می توانید این داروها رابه دلخواه انتخاب کرده با نبات، مخلوط و آسیاب کرده میل کنید.

۱۱- مصرف مغزهای خام؛ به خصوص پسته، بادام و فندق.

۱۲- مصرف شیر گاو تازه و محلّی همراه با عسل، خرما یا شیره.(به شرط عدم حساسیت نوزاد)

۱۳- مصرف آب میوه های طبیعی که در منزل تهیه شده  و با عسل شیرین شده باشد(در مجموع، بهتر است مصرف خوراکی های آبکی در دوران شیردهی کمی افزایش یابد).

۱۴- خوراک کله پاچه به خصوص پاچه گوسفند.

۱۵- مصرف انواع آش و شوربا که در آنها، انواع بلغور، زیاد به کار رفته باشد و به ویژه خوردن هلیم.

۱۶-  مصرف مالت جو.

۱۷- آب عسل: در یک لیوان آب، یک تا یک و نیم قاشق غذاخوری عسل را حل کرده کمی آب لیموترش تازه(و نه آبلیمو)به آن اضافه کرده و روزی دو سه لیوان، خنک و جرعه جرعه میل کنید. این نوشیدنی معجزه گر، علاوه بر رفع مشکلاتی ازجمله کم خونی، تاثیر مناسبی در افزایش شیر خواهد داشت.

۱۸- پوست تخم مرغ خام را دور نریزید؛ آن را شسته، خشک کرده و آسیاب کنید و روزی یکی دو قاشق چایخوری از آن را با کمی عسل مخلوط نموده میل کنید. این دارو، علاوه بر افزایش شیر، در افزایش تراکم استخوانها نیز بسیار عالی عمل می کند.

۱۹- شیر بادام یک مکمّل خوب برای افزایش شیر است: ۱۰ عدد مغز بادام خام پوست کنده را با یک لیوان آب و ۳ قاشق غذاخوری عسل، ۵ دقیقه در مخلوط کن، مخلوط کنید تا معجون یکنواختی به وجود بیاید؛ این نوشیدنی پرخاصیت را خنک و جرعه جرعه میل کنید.