تاریخچه دریای خزر

تاریخچه

دریای خزر که در گذشته به نامهایی چون خاواینسکی، دریای هیرکانیان، دریای جرجان (گرگان)، بحر مازندران بحر آبسکون و بحر قانیا، نامیده می‌شد، بزرگ‌ترین دریاچه رو.ی زمین است. این دریای بسته که در شمال کوهزایی آلپ- هیمالیاقرار گرفته، باقیمانده‌ای از دریای تتیس است که بر پایه پژوهش های زمین شناسان روسی، حدود 11000 سال پیش، پس از جدایش از دریاهای سیاه ومدیترانه، مستقل شده است.

وسعت

دریای خزر، با وسعت حدود 436000 کیلومتر مربع، 1200 کیلومتر طول و 220 تا 550 کیلومتر پهنا دارد. و حجم آب آن افزون بر 77000 کیلومتر مکعب است. گودی این دریا در بخش شمالی، 10 تا 12 متر و در بخش میانی، تا 770 متر است و گودترین نقطه آن در بخش جنوبی، تا 1000 متر نیزمی رسد. سطح آب دریاچه در حدود 26 تا 28 متر (برحسب سالهای مختلف) از سطح آب دریاهای آزاد، پایینتر است این دریا از طریق ولگا و همچنین کانال ولگا- دن که مجهز به حوضچه های تنظیم سطح آب و برقراری هم ترازی آب است، به طور غیر مستقیم با دریای بالتیک و دریای سیاه ارتباط دارد.

دریاچه خزر به سه ناحیه خزر شمالی، میانی و خزرجنوبی تقسیم می شود . دریای خزر تقریبا به شکل مستطیل می باشد عرض متوسط آن 302 کیلومتر می باشد . مجموع طول ساحلی خزر 6500 کیلومتر است که از این مقدار 657 کیلومتر آن سواحل ایران می باشد

دریای خزر به عنوان بزرگترین دریاچه جهان حدودا در یک دهه اخیر به یکی از صحنه های مهم چالش رقابت بین المللی تبدیل شده و به صورت یکی از مهمترین مناطق استراتژیک جهان وکانون توجه کشورهای همسایه و قدرت های جهانی در آمده است، لذا جهت شناخت این دریا وحوزه یا نظام منطقه ای آن لازم است توجه ای به ویژگی های طبیعی و جغرافیایی آن داشته باشیم.

دریای خزر در طول تاریخ در حیات طبیعی مناطق همجوار خود نقش بسزایی داشته است که بیشتر اهمیت اقتصادی می باشد اولین ومهمترین کارکرد تاریخی آن ، منابع آبزی مانند ماهیان، مرغان، پرندگان مهاجر وغذاهای دریایی بوده است که مردمان ساحل از آن درآمد کسب می کرده اند این منابع یکی از راههای فعالیت اقتصادی وکسب غذای اقوام حاشیه خزر بوده است دومین کارکرد تاریخی این دریا وسیله ارتباط ،حمل ونقل وتجارت منطقه بوده است و راههای دریایی بین بنادرومناطق آن از قبیل باکو، لنکران، ماقاچ قلعه، آستاراخان، ترکمن باشی و انزلی برقرار بوده است.

باید ذکر شودکه خزر از اهمیت تاریخی ، جغرافیایی ، آب وهوایی ، زیست محیطی و بویژه اقتصادی برای کشورهای همسایه خویش برخوردار است و هیچ کدام از کشورهای همسایه نمی توانند نسبت به وضعیت و سرنوشت این دریا بی توجه باشند بانگاه به شرایط و اوضاعی که برای این دریاپیش آمده است به نظر می رسد کشورهای ساحلی خزر توجه بیشتری در آینده نسبت به آن داشته باشند. دریاچه خزر واقع در شمال ایران بصورت مشترک بین ٥ کشور ساحلی ایران، آذربایجان، روسیه،قزاقستان و ترکمنستان می باشد . مساحت این دریاچه با توجه به نوسانات آب و بر حسب ارتفاع آب بصورت تخمینی حدود ٣٨٥٫٠٠٠ کیلومتر مربع محاسبّه شده است.

دریای خزر بدلیل شرایط جوی و وجود جریانھای ناپایدار مدیترانه ای بیش از نیمی از سال را ناآرام بوده و رکورد بالاترین ارتفاع موج در طوفانھای بوقوع پیوسته حدود ١٤ متر تخمین زده شده است . ھمچنین بدلیل آب و ھوای معتدل در جنوب خزرجمعیت زیادی در این منطقه سکنی گزیده اند .

دریای خزر در واقع مانند وان آبی است که در سمت شمال رو به بالا کشیده شده است و در سمت جنوب به گودی نشسته است این دریا بزرگترین قسمت باقی مانده از تجزیه دریای قدیمی " تتیس" است که در دوران اول تا سوم زمین شناسی از قطب شمال تا اقیانوس هند گسترش داشت ولی در دوران سوم زمین شناسی بر اثر بروز چین خوردگی هایی در کوه آلپ وهیمالیا و پیدایش رشته کوههایی مانند قفقاز و آسیای صغیر ( ترکیه) تجزیه شده و با بالا آمدن قاره اروپا و پیدایش فلات ایران ، دریاچه هایی از جمله دریاچه خزر بوجود آمد و به جهت اینکه بزرگترین دریاچه روی زمین می باشد همواره دریای خزر نامیده می شود.

ذخایر ماهی :

دریای خزر با دارا بودن 850 نوع جاندار آبزی و بیش از 500 نوع گیاه یک منبع بسیار غنی غذایی می باشد به همین جهت نه تنها به عنوان یکی از منابع غنی شیلات بلکه فراتر از آن خاویار جهان می باشد منابع دریای خزر از ارزش بالایی برخوردارند و ارزش بازاری آن حدود 10 میلیارد دلار می باشد.

خطوط کشتیرانی:

دریای خزر دارای راههای گوناگون کشتیرانی می باشد که هر کدام ازاهمیت خاصی برخوردار هستند این راهها عبارتند از : خط کشتیرانی خزر- ولگا- ( Caspian-Volga-Baltic Line) این خط کشتیرانی از یکی از بنادر در دریای خزر شروع می شود و در شمال خزر وارد مصب ولگا می شود و تمام طول رودخانه را پیموده و در ساحل فنلاند وارد آبهای دریای بالتیک می شود و از آنجا به آبهای آزاد می پیوند و در واقع خط کشتیرانی خزر - ولگا- بالتیک، کشورهای شمال اروپا را به بنادر دریای خزر متصل می کند برای ایران نرخ حمل بار از این راه در مقایسه با راه آبی خلیج فارس 50تا 70 درصد کاهش می یابد.

خط کشتیرانی دریای خزر- دریای سیاه- دریای مدیترانه ( Mediterranian-Caspian- ShippingLine) این راه آبی از یکی از بنادر در دریای خزر آغاز و به بندر آستارا خان در سواحل شمال غربی می رسد و از آنجا وارد شط ولگا شده و پس از طی مسافتی از راه ولگا وارد کانال ولگا - دن می شود و به طرف دریای سیاه پیش می رود.

خط کشتیرانی دریای خزر- دریای سیاه - رود دانوب - بالتیک (Baltic Danube line) این خط از یکی از بنادر دریای خزر شروع می شود و در شمال این دریا وارد مصب ولگا شده و پس از عبور از کانال ولگا- دن و دریای سیاه به دانوب می رسد کشورهای شمال و جنوب اروپا و نیز کشورهایی که درکنار رود دانوب قرارگرفته اند با استفاده از این خط کشتیرانی به یکدیگر و به کشورهای حوزه خزر متصل می شود.

خلیج ها و جزایر دریای خزر :

دریای خزر دارای خلیج های زیادی می باشد که هر کدام از اینها در تعادل سطحی آب خزر تاثیر دارند که مهمترین آن آنها خلیج قره بوغاز گول می باشد این خلیج در تعادل سطحی آب خزر اهمیت دارد. قیزلار، مانشلاق ، قازاخ و ترکمن باشی از دیگر خلیج های ا ین دریا است. از جزایر خزر می توان به آبسکون، مانکیتسائو ، چچن، آبشوران، اوغورچی ، چله کن، کولایی و بوزاچی اشاره کرد.

محیط زیست دریای خزر ونواحی مجاور:

دریای خزر به دلیل ویژگی های خاص خودنظیر بسته بودن از اکوسیستم شکننده ای برخورداراست.این امر به اضافه وجود آبزیانی که بعضا منحصر به فرد بوده وبعضی( نظیر ماهی استروژن)از اهمیت اقتصادی بالایی برخوردارند، رعایت دقیق شرایط زیست محیطی را در هرپروژه ای( و منجمله پروژه های اکتشاف منابع هیدروکربوری )الزامی می نماید.برخلاف تصور عامه همه مناطق ساحلی خزر سرسبز نیست تنها مناطق جنوبی وتاحدی جنوبغربی ان از آب وهوای مرطوبی برخوردارند. در این مناطق نیز روند تخریب اقلیمی به دلیل بهره برداری سنگین از زمین(کشاورزی) ونیز عدم رعایت مسایل محیط زیستی و آبخیزداری روبه گسترش است . آمار نشان می دهد که درمجموع حدود125440کیلومترمربع (یعنی حدود32%)از زمین های ساحلی این دریا درمعرض روند بیابانی شدن به دلایل مختلف قرار دارند.

تاریخچه دریای خزر

مطالب مشابه :

گپ403...بانک و کارهای بانکی....

زمین شناسی دریای خزر

کوه نور و دریای نور

دریای خزر (بزرگترین دریاچه جهان)

کشتیرانی دریای خزر 535 تومان قیمت خورد

تاریخچه دریای خزر

حقوق دریا و رژیم حقوقی دریای خزر

نقشه دریای پارس در نسخه‌ای از مسالک‌الممالک اصطخری