تبرک و انواع آن (1)

تبرک و انواع آن (1)

مقدمه:
الحمد لله رب العالمين، والصلاة والسلام على أشرف الأنبياء، والمرسلين نبينا محمد، وعلى آله وصحبه أجمعين،و اما بعد؛ السلام علیکم ورحمةالله وبرکاته
مسئله مهمی که موجب نجات مسلمانان از افتادن در دام شرک می شود،علم به موجبات سقوط در آنست.به این معنا که اطلاع از خواسته خدا و رسول صلی الله علیه و سلم و آنچه را که فردی موحد بایستی بدان ایمان آورده و ملتزم باشد،از جمله مواردی هستند که موجب می شود مسلمانان ازصراط مستقیم منحرف نشوند.(إن شاءالله)
آنچنانکه داشتن علم کافی درمورد توسل و اینکه کدامیک از اشکال توسل ،جایز و کدام باعث شرک است، ما را ازخطرشرک - به شرط عمل به آن - محفوظ می دارد. فهم مسئله تبرک نیز قطعا باعث مصون ماندن از سقوط در منکرات و شرک خواهد شد. شاید تا حدودی بحث توسل وانواع آن برای مسلمانان شناخته شده باشد، ولی بحث تبرک کمترمطرح گردیده است گرچه تبرک مسئله ای عام تر و گسترده تر از توسل بوده و نیاز بیشتری به تبیین دارد. و همچنین نبود مطالبی مستقل در خصوص تبرک به زبان فارسی ،شبیه به مباحث توسل،احساس می شد. و لذا سعی شده تا در این رساله، به بررسی بحث تبرک دراسلام و انواع جایز و ناجایز آن پرداخته شود. إن شاءالله .تا از حسنات آن بهره مند شویم و از سویی خود را از منکرات و شرک تبرک دور نماییم و برای رسیدن به این هدف داشتن اطلاع کافی از تبرک ضروری است.
در این رساله سعی شده مطالب مرتبط با تبرک دسته بندی شوند تا به فهم بیشتر موضوع کمک نماید.و به طور کلی شامل دو بخش است؛تبرک مشروع و تبرک ممنوع. سپس هرکدام را در حد امکان تشریح و زیر مجموعه های آنرا مشخص و توضیح داده و دلایل هر کدام را مطرح نموده ایم.امید است خداوند تبارک و تعالی توانایی تبیین حق را به ما عطا فرمایند و چون چراغی در این راه برای مومنان و توشه ای اندک برای آخرت قرار دهند. آمین و لاحول و لاقوة الابالله.

تبرك مشروع

معنی تبرك
تبرک یک واژه عربی است.ابتدا معنی آن در زبان عربی و سپس معنای آن را در اصطلاح شرع که بیشتر مد نظر ماست،می آوریم.
- تبرک در زبان عرب:
تبرک مصدر تبرک، یتبرک، تبرکا، می باشد و به معنای طلب خیر است. و تبرک جستن به شیئی یعنی طلب نمودن خیر و نیکی به واسطه آن شیء.[1]
- در اصطلاح شرع :
تبرک یعنی خواهان و طالب رسیدن به خیر و سعادت، بگونه ای که الله تعالی در کتاب روشنگرش و در سنت رسول الله صلی الله علیه و سلم ، آنرا برای مومنان تشریع فرموده است.

معنی برکت :
با تأمل در آیات وتفاسیر آن معلوم می شود که منظور از برکت عبارت است از:
1- ثبات خیر و دوام آن
2- فراوانی خیرو زیاد شدن آن
به عبارت دیگر برکت به معنی اعطا خیر وسپس دوام آن می باشد.
ابن قیم رحمه الله در توضیح صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و سلم یعنی " و بارک علی محمد وعلی آل محمد "[2] می گوید:« این دعا متضمن اعطا نمودن خیر به پیامبر صلی الله علیه و سلم همانند آنچه که به آل ابراهیم عطا نموده است، وادامه وثبوت آن خیر برای پیامبر و زیاد شدن و فزونی آن می باشد، و این حقیقت برکت است.»[3]
کلمه برکت و مشتقات آن 34 باردرقرآن و در32 آیه و 8 صیغه وارد شده است : بارک، بارکنا، بورک، تبارک، برکات، برکاته، مبارک و مبارکة. که در میان آنها واژه "تبارک" فقط در حق الله تعالی بکار برده می شود.
ابن درید[4] می گوید:« لفظ تبارک برای احدی وصف نمی شود مگر برای خداوند تبارک وتعالی وهرگز نباید گفت که " تبارک فلانی"»[5] . لفظ تبارک هفت بار در قرآن به کاربرده شده و همه آنها به الله تعالی نسبت داده شده است .همانند آیات زیر:
« فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ »(مومنون-14)
یعنی: آفرين باد بر خدا كه بهترين آفرينندگان است.
« تَبَارَكَ الَّذِي نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَى عَبْدِهِ لِيَكُونَ لِلْعَالَمِينَ نَذِيرًا »(فرقان-1) یعنی: بزرگ است كسى كه بر بنده خود فرقان [=كتاب جداسازنده حق از باطل] را نازل فرمود تا براى جهانيان هشداردهنده‏اى باشد.
علما نیز معانی مختلفی برای آن – تبارک- آورده اند ازجمله به معنی: "تمجید و تعظیم"[6]، "علو" [7] و "مقدس و مطهر"[8] به کاربرده شده است.
و به طور خلاصه؛ تبرک یعنی طلب خیر و برکت، و تبرک جستن به شیئی یعنی طلب منفعت به وسیله نزدیک شدن به آن شیء است. مثلا شخصی که به قرآن متبرک می شود،قصد دارد تا با تبرک بدان برای خود منفعتی ( دنیایی یا اخروی) کسب نماید.

هر نوع خیر و برکتی فقط از جانب الله تعالی و در دست اوست
الله تعالی می فرمایند:
« قُلِ اللَّهُمَّ مَالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَن تَشَاء وَتَنزِعُ الْمُلْكَ مِمَّن تَشَاء وَتُعِزُّ مَن تَشَاء وَتُذِلُّ مَن تَشَاء بِيَدِكَ الْخَيْرُ إِنَّكَ عَلَىَ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ »(آل عمران- 26).
یعنی: بگو بار خدايا تويى كه فرمانفرمايى هر آن كس را كه خواهى فرمانروايى بخشى و از هر كه خواهى فرمانروايى را باز ستانى و هر كه را خواهى عزت بخشى و هر كه را خواهى خوار گردانى همه خوبيها به دست توست و تو بر هر چيز توانا هستی.
امام طبری رحمه الله در تفسیر خود می نویسد:« منظور از (بِيَدِكَ الْخَيْرُ)یعنی تمام انواع خیر در دست تو و از طرف توست،احدی بر آن توانایی ندارد،زیرا فقط تو بر خلاف مخلوقاتت ،بر هر چیزی توانا هستی»[9]پس اگر تمامی خیرات و نعمتها در دنیا و آخرت از فضل الله تعالی بر بندگانش است، ثبوت و دوام آن نیز همگی از جانب اوست و این همان معنی حقیقی برکت است. و خیر و برکت همگی از جانب الله تعالی است و بس.
اما آنچه که در قرآن دلالت بر این دارد که برکت از جانب الله تعالی است در آیه زیر :
« قِيلَ يَا نُوحُ اهْبِطْ بِسَلاَمٍ مِّنَّا وَبَركَاتٍ عَلَيْكَ »(هود-48) یعنی: (گفته شد اى نوح با درودى از ما و بركتهايى بر تو). و یا
« قَالُواْ أَتَعْجَبِينَ مِنْ أَمْرِ اللّهِ رَحْمَتُ اللّهِ وَبَرَكَاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ إِنَّهُ حَمِيدٌ مَّجِيدٌ»(هود-73) یعنی: گفتند آيا از كار خدا تعجب مى‏كنى رحمت‏خدا و بركات او بر شما خاندان [رسالت] باد بى‏گمان او ستوده‏اى بزرگوار است.
و از جمله دلایل صریح از سنت صحیح پیامبر ع،حدیثی است از عبدالله ابن مسعود س ،آن هنگام که با پیامبر صلی الله علیه و سلم همسفر شده و با کمبود آب مواجه می شوند،پیامبر صلی الله علیه و سلم دستان خود را در ظرف آب می گذارند و سپس می فرمایند: «حَيَّ عَلَى الطَّهُورِ الْمُبَارَكِ وَالْبَرَكَة مِنَ اللَّهِ» فَلَقَدْ رَأَيْتُ الْمَاءَ يَنْبُعُ مِنْ بَيْنِ أَصَابِعِ رسول الله صلی الله علیه و سلم .[10]
یعنی:« بسوي آب مبارك بشتابيد و بركت آن از جانب خداست». (ابن مسعود می گوید:)همانا ديدم كه آب از ميان انگشتان رسول خدا صلی الله علیه و سلم فواره مي کرد».
امام ابن قیم رحمه الله در کتاب خود (بدائع الفوائد) هنگام بحث در مورد مسئله "تحیةالاسلام"(السلام علیکم ورحمۀالله وبرکاته) می نویسد:« رحمت و برکت به احدی نسبت داده نمی شود مگر خداوند یکتا و بنابراین هرگز گفته نمی شود(رحمت و برکت من بر شما باد) یا (سلام من بر شما باد،و سلام فلانی بر فلانی)و براستی که رحمت و برکت بدون سلامت حاصل نمی شود،چرا که سلامت از شر به دور است...»[11] و شیخ صالح بن عبدالعزیز آل شیخ حفظه الله می گوید:« تبرک یعنی طلب خیر فراوان و دائمی که طبق تصریح نصوص قرآن و سنت ،فقط خداوند می تواند خیر و برکت عطا کند نه کسی دیگر...از این رو برای احدی از مخلوقات روا نیست که بگوید من به فلانی برکت دادم،یا برکت خواهم داد و یا بگوید قدوم شما بابرکت بود چون کلمه برکت به معنی خیر کثیر و دائم است که فقط به ذات یکتای الله اختصاص دارد»[12]

هدف ازتبرك:
هدف از آن می تواند دنیوی، اخروی و یا هردوی آنها باشد. مثلا تبرک جستن به بعضی از امورات می تواند هم خیر دنیوی داشته باشد و هم اخروی؛ مانند قرآن و یا رمضان. ولی بعضی دیگر فقط منفعت دنیوی دارند ( مانند باران یا میوه زیتون) و یا فقط اخروی(مانند اقامه نماز در مسجدالحرام ).و معمولا شخص به دلیل یکی از آن اهداف تبرک می جوید.

انواع تبرك:
تبرک دراسلام مشروع و جایز شمرده شده است. ولی این مشروعیت مطلق نمی باشد. چنانکه تبرک جستن به هر چیزی جایز نیست .بلکه تبرک به بعضی صحیح و به بعضی دیگر ممنوع هستند.به عبارتی، شارع حکیم تبرک جستن به بعضی از امورات و اشیاء را مستحب و حتی طلب برکت را از بعضی واجب نموده است و تبرک به بعضی دیگر را حرام و نزدیک به شرک قرارداده است.

تبرك مشروع
هر آنچه را که خداوند و رسولش ع آن را جهت تبرک جایز شمرده باشند،طوریکه تبرک جستن به آن واجب، مستحب و یا مباح باشد، تبرک مشروع گویند.
مواردی که تبرک به آنها مشروع است؛به طورکلی می توان به صورت زیر خلاصه نمود:
1- تبرک به ذکر و یاد الله تعالی و تلاوت قرآن کریم.
2- تبرک مشروع به پیامبر ع.
3- تبرک مشروع به اولیاء و صالحان.
4- تبرک بوسیله "عبادت کردن" در بعضی از مکانها و زمانهای خاص و مبارک.
5- تبرک به آب زمزم
6- تبرک جستن (دنیوی) به بعضی از نعمت های الهی.
تبرک به این موارد بایستی بر طبق ظوابط شرعی انجام پذیرد.در غیر اینصورت در دام بدعت گرفتار آمده و در مسیر تبرک نامشروع خواهیم افتاد .زیرا آنچنان که بعدا اشاره خواهیم نمود،بسیاری از تبرکهای نامشروع بدلیل بدعت هایی است که بوجود آورده اند.لذا ملتزم شدن به آنچه که شرع بیان نموده ،ما را از منکرات آن دور خواهد کرد.

ادامه دارد

[1] - التبرک انواعه واحکامه، دکترناصربن عبدالرحمن بن محمدالجدیع.
[2] - صحیح بخاری ( 4/118) کتاب الانبیاء- صحیح مسلم (1/305) باب صلاة علی النبی.
[3] - جلاء الأفهام ،ابن القیم صفحه181.
[4] - محمد بن حسین بن درید بن عتاهیه ابوبکر الازدی ،از ائمه ادبیات و لغت عرب متوفی 321 قمری.(سیر اعلام النبلاء 14/360).
[5] - جمهرة اللغة (1/273).
[6] - ابواسحاق بغدادی مشهوربه زجاج عالم نحوی.(تهذیب اللغة 1/272).
[7] - ابن درید( جمهرة اللغه1/272،273).
[8] - ابن سراج (تهذیب اللغة 10/231).
[9] - تفسیر طبری(3/222).
[10]- صحیح بخارى- 3579.
[11]- بدائع الفوائد (2/181).
[12] - غایة المرید در شرح کتاب توحید صفحه 53.

برگرفته از کتاب: تبر ک و انواع آن (در راستای احیای توحید)؛ تالیف و تحقیق: محمد عبدالطیف

تبرک و انواع آن (1)

مطالب مشابه :

تبلیغات تبرک

سلام از شرکت رب تبرک مزاحم میشم میشه یه رب بغلت کنم !؟ محض تبرک میگما

گفتگوی ایرانفودنیوز با علیرضا بوستانی مدیرعامل شرکت تبرک

تبرک و انواع آن (1)

تصاوير دارائيهاي تبرك

اس ام اس جدید خنده دار یک دنیا اس ام اس