خلاصه ای از تفاهم نامه حل اختلاف سازمان جهانی تجارت

موافقتنامه های سازمان تجارت جهانی در چهار ضميمه دسته بندی شده اند که موافقتنامه مربوط به جنبه های تجاری حقوق مالکيت فکری (TRIPs) بخش ج ضميمه اول و تفاهم نامه مربوط به حل وفصل اختلافات (DSU) ضميمه دوم سند تاسيس سازمان جهانی تجارت را تشکيل می دهد. با توجه به اهميت تفاهم نامه حل اختلاف، خلاصه ای از سند مذکور را که با ترجمه از متن انگليسی و نيز فرانسوی آن سند (که در وب سايت سازمان جهانی تجارت موجود است) حاصل شد، تقديم می کند. یادآور می شود ترجمه حاضر کل مواد تفاهم نامه را شامل نمی شود بلکه خلاصه ای از مواد جهت آشنایی با نحوه رسیدگی از طریق این سند می باشد.

((نگارش: مجتبی انصاری دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق مالکيت فکری دانشگاه قم- بهار 1392)) ©

خلاصه ای از تفاهم نامه حل و فصل اختلافات: (Dispute Settlement Understanding)

ماده 1 راجع به دامنه شمول تفاهم نامه بوده و اعلام می دارد قواعد و آيين رسيدگی تفاهم نامه حاضر نسبت به اختلافات راجع به موافقتنامه هاي مذکور در پيوست اول اين تفاهم نامه و مشورت ها و حل اختلافات بين اعضاء در مورد حقوق و تعهدات آنها تحت مقررات موافقتنامه تاسيس سازمان تجارت جهانی و اين تفاهم نامه چه مستقلا و چه در تجميع با هر موافقتنامه تحت شمول اِعمال می شود.

در ماده 2 تاسيس مجمع حل اختلاف (DSB) جهت اجرای قواعد و آيين رسيدگی و مقررات مشورت و حل اختلاف اعلام و به مجمع حل اختلاف جهت تشکيل هيات های داوری و تصويب گزارشات هيات داوری و مجمع تجديد نظر، نظارت بر اجرای آراء و توصيه ها و صدور اجازه تعليق امتيازات و تعهدات ناشي از موافقتننامه های تحت شمول اعطای صلاحيت می شود. همچنين ياد آور می شود که تصميم اتخاذی مجمع حل اختلاف در حدود صلاحيت و مبتنی بر اجماع (Consensus) می باشد.

در ماده 3 تاييد اعضاء بر شفاف سازی مقررات موجود در موافقتنامه ها از جانب نظام حل اختلاف بر اساس قواعد متعارف حقوق بين الملل عمومی و اينکه آراء و توصيه های مجمع حل اختلاف نمی تواند حقوق و تعهدات مقرره در موافقتنامه های تحت شمول را اضافه کرده يا بکاهد آمده است. در بند 8 ماده 3 ، اعمال قاعده اثبات علی الظاهر (Prima Facie) را در موارد نقض تعهدات مورد قبول بنا بر يک موافقتنامه تحت پوشش ذکر نموده و در توضيح قاعده مزبور می گويد: علی الاصول اين فرض وجود دارد که نقض مقررات، تاثير مضری بر ساير اعضای آن موافقتنامه دارد و در چنين مواردی تکليف رد کردن اتهام بر عهده آن طرفی قرار می گيرد که دادخواهی عليه وی اقامه شده است. ضمنا ماده مزبور اضافه کرده درخواست مشورت و توسل به آيين حل اختلاف از جانب اعضاء نبايد به منظور اقدامی ستيزه جويانه باشد و لزوم به کار گيری حسن نيت برای حل اختلافات را بديهی می داند.

ماده 4 راجع به مشورت ها برای حل اختلاف بوده و مقرر می کند عضوی که نسبت به وی درخواست مشورت شود در صورت عدم توافق دو جانبه به نحو ديگر، بايد ظرف 10 روز از تاريخ دريافت پاسخ داده و ظرف مهلتی که بيش از 30 روز از تاريخ دريافت نخواهد بود با حسن نيت جهت حصول به راه حل رضايت بخش طرفينی به مشورت بپيوندد. و الا خواهان مشورت می تواند مستقيما درخواست تشکيل هيات داوری را ارايه دهد. در ضمن درخواست مشورت بايد مکتوب بوده و شامل دلايل درخواست: 1- تعيين اقدامات مربوط به موضوع و 2- مبانی قانونی مورد استناد خواهان باشد.

چنانچه اختلاف ظرف مدت 60 روز از تاريخ دريافت درخواست مشورت به حل اختلاف نيانجامد . خواهان می تواند تشکيل هيات رسيدگی را درخواست نمايد. اگر طی مدت 60 روزه مذکور در صورتی که طرفين مشترکا اعلام کنند که مشورت ها برای حل اختلاف بلانتيجه است ، خواهان می تواند تقاضای تشکيل هيات را ارايه دهد.

ماده 5 سه شيوه مساعی جميله، مصالحه و ميانجيگری دولت ثالث را در صورت توافق طرفين به صورت اختياری پيشنهاد می کند و استفاده از اين سه شيوه را با محفوظ بودن حق خواهان جهت درخواست تشکيل هيات رسيدگی، در هر زمان و حتی در صورت توافق طرفين، همزمان با رسيدگی هيات مقدور می داند.

ماده 7 ضوابط مربوط به حدود صلاحيت رسيدگی هيات را تعيين می کند: بند 1 در صورتيکه طرفين اختلاف ظرف 20 روز از تاريخ تشکيل هيات به توافقی ديگر نرسند، ضوابط حدود صلاحيت هيات به قرار ذيل خواهد بود: با نظر داشت به مقررات مربوطه ( مندرج در موافقتنامه هايی که توسط طرفين اختلاف مورد استناد قرار گرفته اند) موضوع ارجاعی به مجمع حل اختلاف ( معين شده توسط طرف) در سند ... را بررسی کرده و نتيجه گيری هايی کند که رکن حل اختلاف را در ارايه توصيه ها و يا صدور آراء در راستای آن موافقتنامه/ها ياری کند.2 هيات رسيدگی به مقررات مربوطه در هر موافقتنامه يا موافقتنامه های تحت شمولی که توسط طرفين اختلاف مورد استناد قرار گرفته مراجعه خواهد کرد.

ماده 8 ترکيب هيات رسيدگی: اعضای هيات رسيدگی بايد با در نظر گرفتن تضمين استقلال عمل از اعضاء، سابقه معلوماتی متنوع کافی و دامنه وسيع تجربه انتخاب شوند. و اتباع اعضايي که دولت آنها طرف يا ذی نفع ثالث در آن اختلاف هستند نمی توانند در هيات رسيدگی به اختلاف مربوطه خدمت کنند مگر در صورت توافق طرفين اختلاف.

بند 5 تعداد اعضای هيات 3 نفر خواهد بود مگر طرفين ظرف 10 روز از تاريخ تشکيل درخواست کنند که اعضاء 5 نفر باشند. بند 6- دبيرخانه نامزدهای انتصاب در هيات را به طرفين پيشنهاد می کند. طرفين اختلاف به انتصاب نامزدها اعتراض نخواهند کرد مگر با دلايل موجه . بند 7 – اگر توافقی راجع به انتخاب اعضای هيات ظرف 20 روز از تاريخ تشکيل هيات نشود. به درخواست هر يک از طرفين، دبير کل با مشورت رياست مجمع حل اختلاف و رييس شورا يا کميته مربوطه ترکيب اعضای هيات را با انتصاب اشخاصی که با توجه به مقررات موافقتنامه های مورد اختلاف مناسب تر می داند تعيين می کند.

ماده 9 راجع به آيين رسيدگی در مورد خواهان های متعدد مقرر می دارد: وقتی که بيش از يک عضو در خصوص موضوعی واحد درخواست تشکيل هيات می کند. تا حد امکان و با در نظر گرفتن حقوق همه اعضای ذی نفع، هيات واحدی برای رسيدگی به اين دادخواهی ها تشکيل می شود . و اگر بيش از يک هيات تشکيل شود تا حد امکان افراد يکسانی به عضويت آنها در می آيند و برنامه زمانی رسيدگی هماهنگ می شود.

ماده 10 پذيرش استماع ادعای اعضايی را که بواسطه داشتن منافع اساسی در اختلاف مطروحه و اعلام آن به مجمع حل اختلاف به عنوان شخص ثالث وارد رسيدگی می شوند را مقرر می کند.

ماده 12 وظيفه يا عملکرد هيات رسيدگی: هيات های رسيدگی بايد ظرف يک هفته پس از تشکيل و تعيين حدود رسيدگی آنها برنامه زمان بندی کار خود را ارايه دهند و در آن مدت زمان متعارف و دقيقی را برای آماده سازی و ارايه لوايح طرفين تعيين کنند. علی الاصول مدت زمان رسيدگی هيات، شش ماه و در موارد اضطراری سه ماه خواهد بود. و اگر هيات نتواند در زمان مزبور رسيدگی را ختم کند بايد به طور مکتوب و با ذکر دلايل و تعيين مدت مورد نياز، مجمع حل اختلاف را مطلع کند . نهايتا در هيچ صورتی رسيدگی بيش از نه ماه نخواهد بود.

ماده 14: مذاکرات هيات رسيدگی به صورت محرمانه خواهد بود و گزارش های هيات بدون حضور طرفين اختلاف و با توجه به لوايح تقديمی آنها صادر می شود. عقيده های اعلامی انفرادی اعضای هيات بدون ذکر نام خواهد بود.

ماده 15: بند1: مرحله بررسی موقت : پس از بررسی لوايح دفاعي و مباحثات شفاهی طرفين، هيات قسمتهای توصيفی پيش نويس گزارش خود را به طرفين اختلاف اعلام می کند و مهلتی را جهت تسليم توضيحات کتبی می دهد. بند 2: با انقضای مدت تسليم توضيحات، هيات گزارش موقت را شامل قسمتهای توصيفی، يافته ها و نتيجه گيری های خود برای طرفين صادر می کند. در زمان معينه از جانب هيات، طرف می تواند به طور مکتوب درخواست کند تا جنبه های معينی از گزارش موقت پيش از انتشار آن برای اعضاء مورد بازبينی قرار هيات قرار گيرد. در اين صورت هيات جلسه ای را برای بررسی اظهارات ترتيب می دهد و الا گزارش موقت به عنوان گزارش نهايی تلقی شده و فورا برای اعضاء منتشر می شود.

ماده 16: برگزاری جلسه مجمع حل اختلاف برای تصويب گزارش کمتر از 20 روز پس از انتشار آن به اعضاء نخواهد بود و آنها اگر اعتراضی به گزارش دارند تا 10 روز قبل از تشکيل جلسه تصويب ارايه دهند. طرفين اختلاف حق مشارکت کامل در جلسه بررسی تصويب گزارش را دارند و نظرات آنها به طور کامل ثبت می شود. طی 60 روز پس از انتشار، گزارش در جلسه مجمع حل اختلاف مورد تصويب قرار می گيرد مگر اينکه طرف اختلاف رسما به رکن حل اختلاف تصميم خود جهت تجديد نظر خواهی را اطلاع داده و يا رکن حل اختلاف از طريق اجماع تصميم به رد کردن گزارش بگيرد.

ماده 17: بررسی تجديد نظر: مجمع حل اختلاف رکن دائمی تجديد نظر را تاسيس می کند که به درخواستهای تجديد نظر از گزارش هيات رسيدگی می کند. مرجع تجديد نظر هفت عضو دارد و سه نفر از آنها به صورت موردی در موضوعات ارجاعی خدمت می کنند. اعضای تجديد نظر به صورت نوبتی [چرخشی] خدمت می کنند. و مدت خدمت آنها چهار سال است و برای يک دوره می توان آنها را مجددا انتخاب نمود. صرفا طرفين اختلاف و نه طرفين ثالث حق تجديدنظر خواهی دارند. البته طرفين ثالث می توانند درخواست کتبی بدهند تا فرصت استماع در تجديد نظر را بيابند. علی الاصول رسيدگی تجديد نظر از زمان اعلام طرف برای تجديد نظر خواهی تا زمان صدور رای تجديد نظر نبايد از 60 روز تجاوز کند. تجديد نظر محدود به موضوعات قانونی منعکس شده در گزارش هيات و تفسيرهای قانونی می باشد. رسيدگی مرجع تجديد نظر محرمانه خواهد بود و گزارشات آن بدون حضور طرفين اختلاف و با توجه به اطلاعات و اظهارات ارايه شده توسط آنها صادر می شود. مرجع تجديد نظر صلاحيت دارد که يافته ها و نتيجه گيری های قانونی هيات را تاييد، اصلاح و نقض کند. گزارش مرجع تجديد نظر توسط مجمع حل اختلاف تصويب می گردد و بدون شرط مورد قبول طرفين اختلاف واقع می شود مگر اينکه رکن حل اختلاف ظرف مدت 30 روز پس از انتشار آن ميان اعضاء تصميم به عدم پذيرش آن از طريق اجماع بگيرد.

ماده 18 ارتباط با هيات و تجديد نظر به صورت طرفينی خواهد بود و لوايح تقديمی طرفين محرمانه تلقی می گردد البته در دسترس طرفين اختلاف قرار می گيرد.

ماده 19 توصيه های هيات و مرجع تجديد نظر: در مواردی که هيات يا مرجع تجديد نظر به اين نتيجه می رسند که اقدامی با موافقتنامه تحت شمول تضاد دارد به عضو مربوط توصيه می کند تا آن اقدام را با آن موافقتنامه هماهنگ کند و نيز می تواند راه هايی را برای اجرای آن توصيه پيشنهاد کند.

ماده 20 به غير از مواردی که از جانب طرفين اختلاف به نحو ديگری موافقت شده باشد، قاعده عمومی اين است که دوره زمانی تشکيل هيات تا زمان بررسی تصويب در رکن حل اختلاف در موردی که نسبت به گزارش هيات درخواست تجديد نظر نشده 9 ماه و در صورت تجديد نظر 1 سال خواهد بود.

ماده 21 اجرای توصيه ها و آراء

در جلسه مجمع حل اختلاف که ظرف 30 روز پس از تصويب گزارش هيات رسيدگی يا مرجع تجديد نظر برگزار می شود عضو ذيربط نيت خود را در مورد اجرای آراء و توصيه های مجمع حل اختلاف اعلام می کند و چنانچه تبعيت فوری از توصيه ها و آراء عملی نباشد ، عضو مربوطه می تواند مدت زمان معقولی را برای اجرای آن داشته باشد. مجمع حل اختلاف نحوه اجرای توصيه ها و آراء را تحت نظر خواهد داشت.

ماده 22 جبران خسارت و تعليق امتيازات را به عنوان اهرم های موقتی در صورت عدم انجام توصيه ها و آراء در مدت زمان معقول معينه در نظر گرفته است . جبران خسارت اختياری بوده و از طريق مذاکره با طرف اختلاف و رسيدن به توافق طرفينی است. اما اگر ظرف 20 روز پس از پايان مهلت معقول انجام نشود طرفی که رسيدگی به اختلاف را درخواست کرده بود می تواند از رکن حل اختلاف درخواست اجازه تعليق امتيازات و نيز تعهدات خود تحت موافقتنامه مربوطه را نسبت به عضو مربوطه ارايه کند. که ترجيحا بايد در مورد همان نوع از تجارت باشد.

خلاصه ای از تفاهم نامه حل اختلاف سازمان جهانی تجارت

مطالب مشابه :

مراحل نگارش نامه

چگونه یک درخواست یا نامه اداری بنویسیم

نحوه نگارش دادخواست : الزام به تمکین

خلاصه ای از تفاهم نامه حل اختلاف سازمان جهانی تجارت

آیین نگارش و نامه نگاری اداری

روش نگارش

نحوه نگارش دادخواست (تعیین تکلیف زندگی خانوادگی - فرزندخواندگی - مطالبه خسارت برهم

امضای تفاهم‌نامه اعزام به عتبات عالیات بین آموزش و پرورش و سازمان حج و زیارت