نماز اول وقت، اول وقت فضيلت نماز است و نه اول وقت اداي نماز

آنگاه امیرالمؤمنین علیه السلام اضافه فرمود: ای محمدبن ابی بكر! نمازت را در این اوقات به جا آور و ملزم باش به اینكه كار نیك انجام دهی، و سنت حسنه به جا آوری و راه روشن و راست را انتخاب كنی و در این صورت از صراط مستقیم خارج نخواهی شد و پیرو حق باشی و به راه راست بروی .

گرچه خواندن نماز عصر و عشا بعد از نماز ظهر و جمع کردن این دو نماز اشکال ندارد و موجب بطلان نمی‌شود اما خواندن آن در وقت‌های خاص خود از نظر شیعه، افضل است و ثواب بیش تر دارد. اول وقتي كه در اسلام اينهمه توسط پيامبر اكرم و ائمه اطهار عليهم السلام به آن تأكيد شدكه كه يكي از نشانه هاي شيعه واقعي شمرده شده است، همين اول وقت فضيلت نمازهاست. آيت الله خويي مي فرمودند: نماز فراداي اول وقت، بهتر از نماز جماعت آخر وقت است. آيت الله بهجت نيز مي‌فرمودند: نماز فراداي اول وقت افضل از نماز جماعتي است كه در غير از اول وقت فضيلت خوانده شود. همچنين آيت الله حائري شيرازي مي‌فرمايند: اوقات نماز 5 وقت است و اينكه ما 3 وقت كرده ايم هر چند باعث بطلان نماز نمي‌شود اما مخالف سنت پيامبر اكرم و ائمه عليهم السلام است. اينها فلسفه و پيام دارد. پيام آن اين است كه از نماز صبح تا نماز ظهر وقت كار است. از نماز ظهر تا اول فضيلت نماز عصر، وقت استراحت است و از اول وقت فضيلت نماز عصر تا اذان مغرب زمان كار است و از اذان مغرب تا اول وقت فضيلت نماز عشاء، وقت جمع و جور كردن كار است.

هنگام زوال آفتاب و ظهر شرعی، اول وقت فضیلت نماز ظهر و پس از گذشت تقریبا 2 ساعت و 37دقيقه تا 3 ساعت و 47 دقيقه (بسته به هر ماه از سال)، اول وقت فضیلت نماز عصر می باشد .
هنگام اذان مغرب، اول وقت فضيلت نماز مغرب و (از بين رفتن شفق (سرخي حمره مغربيه)) 44 تا 56 دقيقه (بسته به ايام سال) پس از اذان مغرب، اول وقت فضیلت نماز عشا خواهد بود.
وقت فضیلت نماز های شبانه روزی چنين است :
وقت فضیلت نماز ظهر تا موقعى است که سایه شاخص به اندازه خود شاخص شود (منظور سایه‏اى است که از ظهر به بعد پیدا مى‏شود) .
وقت فضیلت عصر از موقعى که سایه شاخص به اندازه خود آن است تا موقعى که به اندازه دو برابر آن شود .
وقت‏ فضیلت نماز مغرب از غروب است تا ناپدید شدن «حُمره مغربیّه» (رنگ سرخى که بعد از غروب آفتاب در مغرب ظاهر مى‏شود) .
وقت فضیلت نماز عشا از موقعى است که سرخى مزبور ناپدید مى‏شود تا یک سوم از شب .
وقت فضیلت نماز صبح از اول طلوع فجر یعنى سپیده صبح است تا موقعى که هوا روشن شود.(1)
قابل توجه:
وقت فضیلت نماز صبح تا بیست و یک دقیقه بعد از اذان صبح ادامه دارد.

(مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ أَخَّرَ الْغَداةَ إِلى أَنْ تَنْقَضيِ الْنُجُومْ) ملعون و نفرين شده است كسى كه نماز صبح را عمداً تأخير بيندازد، تا موقعى كه ستارگان ناپديد شوند.». (الغيبة، طوسى، ص271، ح236 ; احتجاج، ج2، ص298 ; بحارالأنوار، ج52، ص16، ح12 ; وسائل الشيعة، ج4، ص201، ح4919)
شرح
اين حديث قسمتى از توقيعى است كه در جواب سؤال محمّد بن يعقوب از ناحيه ى مقدسه رسيده است. امام زمان(عليه السلام)در اين توقيع تأكيد فراوانى بر نماز اوّل وقت كرده و كسانى را كه تا روشن شدن هوا و ناپديد شدن ستاره ها نماز صبح را به تأخير مى اندازند، نفرين شده دانسته است.

قت فضیلت نماز ظهر از اذان ظهر تا یک ساعت و چهل دقیقه ادامه دارد. وقت فضیلت نماز عصرچهل و دو دقیقه ادامه دارد. وقت فضیلت نماز مغرب حدود پنجاه و یک دقیقه ادامه دارد. وقت فضیلت نماز عشا پنجاه و یک دقیقه بعد از اذان مغرب شروع می شود و سه ساعت و ده دقیقهادامه دارد.(2)

پی نوشت ها:
1 .امام خميني، تحریر الوسیله ، ج 1 ، ص 136 ، مسئله 1 .
نظر مبارک رهبرانقلاب در وقت فضیلت ، نظر حضرت امام می باشد . در مواردی که حضرت آیه الله خامنه ای فتوا نداده باشد ، می توان به فتوای حضرت امام خمینی ( قدس سره )عمل نمود .
2. نرم افزار نجومی آیت الله سیستانی.

مراجع تقليد مانند آيت الله سيستاني معتقدند خواندن نماز در اول وقت فضيلت بهتر از ساير اوقات فضيلت نماز، و خواندن آن در تمام زمان فضيلت، بهتر از خواندن آن در وقت اداي قبل از شروع وقت فضيلت است.

وقت فضیلت نماز مغرب از غروب شرعی آغاز می شود و تا آن گاه که سرخی پدیدار گشته ی در ناحیه ی مغرب باقی است ادامه دارد. اول وقت فضیلت نماز عشاء در شب های سال 44 دقیقه تا 52 دقیقه بعد از اذان مغرب در نوسان است و شرح آن چنین است: یکم فروردین = 44 : 00
یکم اردیبهشت = 47 : 00
یکم خرداد = 52 : 00
یکم تیر = 56 : 00
یکم مرداد = 52 : 00
یکم شهریور = 47 : 00
یکم مهر = 44 : 00
یکم آبان = 44 : 00
یکم آذر = 46 : 00
یکم دی = 48 : 00
یکم بهمن = 46 : 00
یکم اسفند = 44 : 00وقت فضیلت نماز عشا پس از پایان یافتن وقت فضیلت نماز مغرب یعنی از لحظه ی ناپدید شدن سرخی سمت مغرب که پس از غروب شرعی پدیدار می گردد آغاز می شود و تا گذشت یک سوّم شب ادامه دارد. زمانی که در فهرست بالا برای طول مدّت فضیلت نماز مغرب ذکر شد، با دید دیگر، زمان آغاز شدن وقت فضیلت نماز عشاست.

اول وقت فضیلت نماز عصر در روزهای سال، میان 37 : 2 تا 47 : 3 پس از ظهر شرعی (اذان ظهر) در نوسان است كه آغاز وقت فضيلت مي‌باشد و اندازه ی آن به این شرح است:

یکم فروردین = 27 : 3 یکم اردیبهشت = 42 : 3 یکم خرداد = 46 : 3

یکم تیر = 47 : 3 یکم مرداد = 46 : 3 یکم شهریور = 39 : 3

یکم مهر = 27 : 3 یکم آبان = 07 : 3 یکم آذر = 47 : 2

یکم دی = 37 : 2 یکم بهمن = 46 : 2 یکم اسفند = 52 : 2

وقت نافله ی ظهر که 8 رکعت است و پس از ظهر شدن و پیش از نماز ظهر خوانده می شود، از سر ظهر است تا آن گاه که سایه ی نو پیدا شده ی شاخص به اندازه ی دو هفتم بلندی شاخص برسد.

درازای وقت نافله ی ظهر بر حسب ساعت و دقیقه در روزهای سال، میان 36 : 1 تا 59 : 1 پس از ظهر شرعی در نوسان است. روزهایی که وقت فضیلت نماز ظهر طولانی تر است فرصت بیشتری برای خواندن نافله ی ظهر وجود دارد و روزهایی که وقت فضیلت نماز ظهر کوتاه تر است فرصت خواندن نافله ظهر نیز کمتر است.

وقت فضیلت نماز عصر از لحظه ای که سایه ی نو پیدا شده ی شاخص پس از ظهر شرعی به اندازه ی بلندی خود آن برسد ـ که لحظه ی پایانی وقت فضیلت نماز ظهر است ـ آغاز می شود و تا آن گاه که این سایه به اندازه ی دو برابر بلندای شاخص برسد، ادامه دارد.

وقت فضیلت نماز عصر در روزهای سال، میان 39 دقیقه تا 16 : 1 در نوسان است و اندازه ی آن به شرح زیر است:

یکم فروردین = 53 : 00 یکم اردیبهشت = 2 0 : 1 یکم خرداد = 11 : 1

یکم تیر = 16 : 1 یکم مرداد = 11: 1 یکم شهریور = 2 0: 1

یکم مهر = 53 : 00 یکم آبان = 46 : 00 یکم آذر = 41 : 00

یکم دی = 39 : 00 یکم بهمن = 41: 00 یکم اسفند = 46 : 00

تعیین ساعت و دقیقه در این نوشتار برای اوقات نمازها، براساس جدولی است که از سوی مرکز مطالعات نجومی وابسته به دفتر آیةالله العظمی سیستانی، ارایه شده است. برخی موارد مندرج در آن جدول با بیرون رفتن شب هنگام از شهر و دور شدن از فضای تحت تأثیر چراغ های شهر، و همچنین با شاخص گذاری در برخی از روزهای آفتابی آزموده شده و آن را تقریباً درست يافته‌اند.

استفاده از نرم افزار

همچنين دو نرم‌افزار بسيار مفيد در اين زمينه SalaatTime و Athan Basic هستند كه با تنظيم زاويه فجر 16 كه مبناي موسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران است (و بنا به قولي 17 و نيم) و زاويه عشا 14 (براي بدست آوردن اول وقت نماز عشا) و 4 و نيم (براي بدست آوردن اول وقت نماز مغرب)، مي‌توان مطابق نظر شيعيان، (البته با تنظيم كشور و شهر خود) پنج موقع نماز را بصورت تقريبا دقيق بدست آورد. به دلايل مختلف مانند بزرگ بودن شهرها و تغييرات دماي هوا چند دقيقه احتياط لازم است. زاويه فجر 16 درجه به واقعيت نزديك‌تر است و به ائمه جماعات و علاقمندان به اداء فريضه در اول وقت سفارش مي‌شود كه از اقامه نماز صبح برحسب زاويه فجر 17 و نيم درجه اجتناب كنند زيرا اين مسئله به تجربه ثابت شده كه اذان صبح قبل از وقت واقع مي‌شود؛ هر چند معيار اذان صدا و سيما و تقويمها زاويه فجر 17 و نيم درجه است. هنگامي كه زاويه عشا 18 يا 17 و نيم انتخاب شود، اذان صبح حدود 15 دقيقه زودتر از طلوع فجر صادق پخش خواهد شد. چندين سال قبل، وجود اختلاف بين زمان اذان صبح اعلام شده توسط مؤسسه ژئوفيزيك و مشاهدات واقعی مورد تائيد قرار گرفت و از آن پس اين مؤسسه زمان اذان صبح را برای چند شهر بزرگ تصحيح كرد ولی همچنان برای ساير شهرهای ايران از محاسبات قبلی استفاده می كند. در جداول اين سايت، زمان اعلام شده برای اذان صبح، همان صبح نجومی است، كه قبل از آن هيچ نوری از خورشيد به ما نمی رسد و مشاهده طلوع فجر قبل از آن امكان پذير نيست. بهتر است برای ادای نماز صبح، مدتی در حدود 15 دقيقه بعد از اذان صدا و سيما صبر نمود. به علاوه اساس دخول وقت از نظر فقهي، علم به دخول وقت است و قول منجمين حجت نمي‌باشد. البته اين اختلاف فقط مربوط به اذان صبح است و اذان ظهر صدا و سيماصحيح است. همچنين وقت اذان مغرب زمانی است كه قرمزی آسمان در طرف مشرق (نه در مغرب) از بين رفته باشد. حتی از نظر بعضی مراجع عظام (بهجت و مكارم)، وقت مغرب همان وقت غروب خورشيد است. با توجه به مشاهدات فراوانی كه انجام شده است، مشخص گرديده كه در اين مورد مؤسسه ژئوفيزيك (صدا و سيما) وقت مغرب را ديرتر از زمان واقعی آن اعلام می كند. (به نقل از موسسه فرهنگي توحيد سيستم اصفهان و شركت نرم‌افزاري ابو ثمامه و موسسه اصحاب كهف)

این مطلب از دیدگاه اهل بیت(عليهم السلام) مطلب مهمی است نه از دیدگاه اولیاء امور و عوام. ما هم تا جایی که از دستمان برمی آید تذکار داده و می دهیم... بنده توصیه می کنم در جماعت شرکت کنید و نماز ظهر و مغرب را جماعت بخوانید سپس دوتا نماز صبح قضا به عصر و عشاء امام جماعت ببندید و بعدا در وقت فضیلت عصر و عشاء، نماز عصر و عشاءتان را بخوانید. اذان رسانه ها درباره ظهر و مغرب نسبتاً دقیق است و فقط مختصری احتیاط لازم دارد فقط اذان مغرب را كمي دير مي‌گويند اما درباره صبح در شش ماه دوم سال 15 دقيقهاحتیاط لازم است و در شش ماه اول سال نیز 20 دقیقه (ديرتر از اذان صدا و سيما خوانده شود) نماز سر وقت در فرهنگ اهل بیت(عليهم السلام) یعنی مراعات اوقات پنج گانه. يکی از مؤسسات نجومی ایران ملاک فجر را 16 می داند... این مؤسسه زاویه مغرب را 4 می داند (کمی قبل از اذان مغرب رسمی در حدود 2 دقيقه) و ملاک عشاء را هم 14 می داند.

وقت نماز در نهج البلاغه

آنچه در نامه ی پنجاه و دوم نهج البلاغه از امام علی(عليه السلام) در باره اوقات نمازهای شبانه روزی آمده در باره بهترین وقت این نماز هاست و اختلافی با قرآن و روایات دیگر که مورد استفاده احکام شرعی نماز است، نمی باشد.
متن نامه امام یا پاسخ به در خواست یکی از کارگزارانش است یا نیازی که آن حضرت برای انجام نماز می دانسته و به حالت حکم حکومتی براى فرمانداران خود نوشته است. در مقدمه این نامه، جمله ای در باره نماز از امام را در نامه بیست وهفتم که به محمد بن ابی بکر هنگام فرمانداری مصر نوشته اند، می آوریم تا اهمیت نماز اول وقت را از دیدگاه آن حضرت بدانیم:
«صَلّ الصّلاةَ لِوقْتِها المُؤَقّت لها، و لا تُعجِّل وقتها لِفَراغ، و لاتُؤخِّرها لاشْتِغالٍ وَ اعْلمْ انّ كُلّ شىءٍ مِنْ عملك تَبَعٌ لِصلاتِكَ»: نماز را در وقتی که برای آن تعیین شده به جای آور و در هنگام کار نداشتن در انجام آن مشتاب؛ و چون در حال انجام كارى هستی از انجام نماز روی برمتاب؛ آگاه باش كه تمام اعمال تو، پیرو نمازت است.(نهج البلاغه صبحی صالح ص ۳۸۵و۳۸۴)

اما نامه اوقات نماز به والیان شهرها:
اَمَّا بَعْدُ، فَصَلُّوا بِالنَّاسِ الظُّهْرَ حَتَّى تَفىءَ الشَّمْسُ مِنْ مَرْبِضِ الْعَنْزِ:
«نماز ظهر را وقتی با مردم به جای آورکه سایه خورشید از زوال آن به طرف مغرب اندازه دیوار بزگاه(آغل بز) باشد.» در نهج البلاغه فیض الاسلام این عبارت آمده: حَتَّى تَفِي ءَ الشَّمْسُ مِنْ مِثْلَ مَرْبِضِ الْعَنْزِ( در نهج البلاغه مرحوم صبحی صالح و نهج البلاغه مرحوم عبده متن اولی آمده است. در معنا فرقی ندارند زیرا "تفیء" معنای آن را در خود دارد.عبده در معنای آن آورده است: "یعنی رفتن خورشید به طرف غرب، آن مقدار باشد که سایه اش به اندازه ی دیوار آغل بز گردد". دیوار آغل بز و گوسپندحدود یک متر ارتفاع دارد یعنی سایه به اندازه ی این دیوار باشد. به طور مسلم دیوار باید مسیر سیر حرکت خورشید از شرق به غرب را در فرضیه برش بدهد. صبح سایه اش در غرب باشد و از ظهر به بعد، سایه اش به طرف شرق برگردد.

وَ صَلُّوا بِهِمُ الْعَصْرَ وَ الشَّمْسُ بَیْضَاءُ حَیَّةٌ فى عُضْوٍ مِنَ النَّهَارِ حِینَ یُسَارُ فِیهَا فَرْسَخَانِ:
«و نماز عصر را با مردم در بخشی از روز برگزارکن كه نور آفتاب سفید و جلوه گری نماید و بشود به اندازه دو فرسخ تا غروب راه رفت.» نور آفتاب بعد از ظهر، سفید و شفاف است که کمتر می شود به زمین هم، بدون چشم به هم زدن، نگاه کرد زیرا نور آن، چشم را اذیت می کند و زردی این نور وقتی بیشتر می شود که خورشید حدود یک ساعت یا مقداری بیشتر تا غروب زمان دا شته باشد. مقدار زمان مانده به غروب را امام علی به اندازه ی دو فرسنگ (يا همان فرسخ كه حدودا هر فرسخ 5 كيلومتر و 600 متر است) راه رفتن یک عابر پیاده بیان کرده است. در يكساعت و ده دقيقه یک فرسنگ را می شود پيمود. پس طبق اين روايت، وقت انجام نماز عصر 2ساعت و 20 دقيقه مانده به غروب است.اين مقدار زمان را ممكن است از اول ظهر تا اول وقت فضيلت نماز عصر را حساب كرده باشد، يا نه از اول وقت فضيلت نماز عصر تا آخر وقت فضيلت آن، كه احتمال دومي قوي تر است.

وَ صَلُّوا بِهِمُ الْمَغْرِبَ حِینَ یُفْطِرُ الصَّائِمُ، وَ یَدْفَعُ الْحَاجُّ إِلَى مِنىً:
«و زمانى نمازمغرب را با آنان به جای آور كه روزه دار روزه اش را می گشاید، و حجگزار(عرفات را) برای رفتن به مِنا، ترک می کند». درست این زمانی است که از غروب خورشید بین 12 دقیقه تا 15 دقیقه گذشته باشد. یا سرخی بر آمده از مشرق، پهنای آسمان را پیموده و درطرف مغرب قرار گیرد. و تا نماز مغرب را به انجام می رسانیم آثار سرخی شفق هنوز به پایان نرسیده و تاریکی شب به دنبال پایان دادن آن است.
وَ صَلُّوا بِهِمُ الْعِشَاءَ حِینَ یَتَوَارَى الشَّفَقُ إِلَى ثُلُثِ اللَّیْلِ:
«و هنگامی نماز عشا را با ایشان بگزار که از بین رفتن شَفَق تا یك سوّم از شب بگذرد.» شب ها در زمستان بلند و در تابستان کوتاه اند. بلند ترین شب، شب اول زمستان(اول دی یا جدی) است که "یلدا" نام دارد. و از اول زمستان هر روز کمتر از یک دقیقه(بین ۳۰ تا ۴۰ ثانیه) از آن کم و بر روز افزوده می شود تا در ۱۴ تیرماه (ماه سرطان) به بلند ترین روز و کوتاه ترین شب می رسیم که زمان آن ۷ساعت ۵۳دقیقه است و یک سوم آن در کوتاه ترین شب، می شود دو ساعت و حدود ۳۸ دقیقه. پس وقت فضیلت نماز عشا، اندکی بعد از نماز مغرب تا یک سوم شب است. در شب اول زمستان نیز که بلندترین شب را داریم، ۱۳ ساعت و۵۰ دقیقه است که یک سوم آن می شود: چهار ساعت و حدود ۳۸ دقیقه.

بنابراین طول زمان شبها در ایام سال مختلف است که به همین جهت طول زمان یک ثلث شب برای نماز عشا در شب های سال متفاوت می شود. می توان گفت: زمان فضیلت نماز عشا در طول سال، بین دو ساعت و ۳۸ دقیقه تا چهار ساعت و ۳۸ دقیقه در نوسان است.
وَ صَلُّوا بِهِمُ الْغَدَاةَ وَ الرَّجُلُ یَعْرِفُ وَجْهَ صَاحِبِهِ وَ صَلُّوا بِهِمْ صَلاَةَ اضْعَفِهِمْ، وَ لا تَكُونُوا فَتَّانِینَ:
« و هنگامى نماز صبح را با مردم برپا دارید كه شخص بتواند چهره ی همنشین خود را بشناسد.»منظور امام روشنی هوا در صبح است که انسان بتواند بغل دستی خود را بشناسد. با توجه به مدت زمان طلوع فجر تا طلوع خورشید که بیش از یک ساعت و ربع است، باید از اذان صبح حد اقل ۴۰ دقیقه گذشته باشد. امام مي‌فرمايداگر اول اذان صبح بخواهيد بخوانيد همه به نماز نمى رسند، اگر خيلى دير هم بخوانيد وقت فضيلت آن مى گذرد. در مورد زمان خواندن نماز عصر هم شايد منظور امام اينگونه باشد و اول وقت فضيلت قبل‌تر از اين زماني كه امام فرموده بودند بتوان تا غروب دو فرسخ پياده راه پيمود، باشد.

سپس امام امر می فرماید: « نماز را با مردم در حد ناتوان ترین افراد شرکت کننده به جای آورید و از کسانی نباشید که فتنه گری کنید.» فتنه در اینجا به عدم مراعات حال نماز گزاران برمی گردد. منظور این است که نه نماز را طولانی کن که خسته کننده باشد نه اینقدر سریع که پس نمازان به گَرد پیش نماز در عبادت دسته جمعی نرسند. در بین نماز گزاران شاید افرادی باشند که نتوانند وضوی خود را طولانی نگهدارند یا گرفتار دفع ادرارند یا گرفتار باد شکم؛ یا پیر و ناتوان که قادر به انجام سریع رکوع و سجود نیستند. دو طرف این نکته را باید پیش نماز در نظر داشته باشد. (درسهايي از نهج البلاغه، شرح نامه هاي نهج البلاغه - حسينعلي منتظري)

استنباط از کلام امیرالمؤمنین(عليه السلام)

از بیان حضرت امیر در امر نماز در می یابیم اگر نماز ها را در وقت فضیلت آنها به جای آوریم، بهتر است تا آنها را با هم به جای آوریم.

نماز اول وقت، اول وقت فضيلت نماز است و نه اول وقت اداي نماز

مطالب مشابه :

نماز اول وقت، اول وقت فضيلت نماز است و نه اول وقت اداي نماز

فضیلت نماز اول وقت

ثواب نماز اول وقت

اهمیت نماز در اول وقت

اهمیت نماز در اول وقت

خواص نماز اول وقت !!!

نماز اول وقت

نمازهای مستحب

ورود جوانان به نماز جمعه ، ممنوع !

فضيلت نماز اول وقت را چگونه بيابيم؟