استفاده از پوشش پلاستيكي (مالچ) در زراعتهاي سبزي و صيفي
استفاده از پوشش پلاستيكي (مالچ) در زراعتهاي سبزي و صيفي به
منظور صرفه جويي در مصرف آب آبياري
دكتر نادر حيدري و مهندس محمد احمدي
عضو هيأت علمي موسسه تحقيقات فني و مهندسي كشاورزي
مدير دفتر سبزي و صيفي وزارت جهاد كشاورزي
چكيده :
خشكي و كم آبي از مهم ترين مح دوديتهاي توليد محصولات زراعي هستند كه در بيشتر موارد منجر
به كاهش عملكرد و زيانهاي اقتصادي مي گردند . مالچ پلاستيكي با حفظ و ذخيره رطوبت خاك
امكان استفاده نرمال از آب را به صورت علمي در محصولات رديفي امكان پذير مي نمايد . در نتيجه
با آب ذخيره شده مي توان سطح كشت را افزايش و يا با تأمين آب بيشتر براي گياه عملكرد را افزايش
داد.
پلاستيك سياه (يا خاكستري ) از جنس پلي اتيلن بيشترين كارآيي را داشته و از نظر اقتصادي به صرفه
تر است . مالچ پلاستيكي سياه با كاهش تبخير سطحي خاك , كاهش شيب جريان حركت رطوبت از
عمق به سطح خا ك, جلوگيري از هدر رفتن آب توسط علفهاي هرز و جلوگيري از هدر رفتن آب در
فواصل بين دو گياه ٣٣ %تا ٥٠ % مصرف آب را كاهش مي دهد.
در اين مقاله ساير مزاياي مالچ پلاستيكي عنوان شده است. همچنين با اشاره به چند تحقيق بين المللي و
با استفاده از تجارب دو تحقيق داخلي در مورد لوبيا و گوجه فرنگي , دستورالعملي براي كاشت
محصولات رديفي با استفاده از مالچ پلاستيكي ارائه گرديده است.
مقدمه :
خشكي و كم آبي از مهم ترين عواملي هستند كه توليد محصولات زراعي را محدود ساخته و در بيشتر
موارد منجر به كاهش عملكرد و زيانهاي اقتصادي مي گ ردند. با توجه به ميزان كم بارشهاي جوي, به
خصوص در فصل زراعي و تبخير بالا در اكثر مناطق كشور , لازم است كه با اعمال مديريت صحيح و
اجراي روشهاي پيشرفته , ولي كم هزينه و آسان از آبهاي مورد استفاده در بخش كشاورزي به طور
اصولي بهره برداري شده و از هدر رفت آنها جل وگيري كنيم تا قادر باشيم همسان با رشد جمعيت , نياز
غذايي كشور را نيز تأمين نماييم . يكي از وسايل و روشهاي پيشرفته و جديد كه به تازگي جاي خود را
در كشاورزي باز نموده استفاده از خاكپوشه يا مالچ پلاستيكي مي باشد . اين روش با حفظ و ذخيره
رطوبت خاك , استفاده حداكثر از آب را به خصوص در زراعت محصولات رديفي امكان پذير مي
سازد. در نتيجه مي توان آب بيشتري را براي كاشت اراضي آيش و باير ذخيره نمود و يا اين كه با آب
كمتر از همان سطح اوليه محصول برداشت كرد.
مالچ پلاستيكي
از مالچهاي پلاستيكي مي توان به صورت نوارهايي در بي ن رديفهاي كشت محصولات كشاورزي
استفاده نمود. از كليه انواع پلاستيكهايي كه براي پوشاندن سطح خاك مورد استفاده قرار مي گيرند
نوع سياه (خاكستري) آن كه از جنس پلي اتيلن است , كارآيي بيشتري دارد و از نظر اقتصادي نيز
١ ميليمتر است. همچنين از پوششهاي / ٠ الي ٢٥ / مقرون به صرفه است. ضخامت اين نوع پلاستيك از ٧٥
اسفنجي شكل نيز استفاده مي شود . در انواع (Poly Styrol) پلاستيكي معروف به پلي استرول
١ ميليمتر ضخامت /٢٥ -١/ ١ متر عرض و ٥ / ١ تا ٥ / خارجي , پوشش پلاستيكي به طور معمول داراي ٢
مي باشد و هر حلقه آن ٧٢٠ متر طول دارد.
مزاياي استفاده از مالچ پلاستيكي
افزايش بازده مصرف آب
تحقيقات انجام شده در اين زمينه نشان مي دهند كه استفاده از مالچ پلاستيكي نوع تيره كه بيشتر از
ساير رنگها در كشاورزي استفاده مي شود در زراعتهاي رديفي ميزان آب مصرفي را بين يك سوم تا
يك دوم كاهش مي دهد. به دليل زير اين روش توان افزايش بازده مصرف آب را داراست.
كاهش تبخير سطحي خاك
در صورت استفاده از پوشش پلاستيكي به صورت مالچ , به علت عدم تماس هواي خشك با سطح
خاك و تابش خورشيدي به سطح آن , از تبخير جلوگيري مي شود . همچنين در صورت تبخير آب از
سطح خاك , بخار آب در زير پوشش پلاستيكي دوباره تبديل به قطرات آب شده و به سطح خاك
بازخواهد گشت. اين چرخه همواره ادامه داشته و به مقدار قابل توجهي از تبخير آب جلوگيري مي
شود.
كاهش شيب جريان حركت رطوبت از عمق به سطح خاك
در خاكي كه سطح آن خشك است . رطوبت خاك توسط لوله هاي موبين به طرف سطح خاك با
سرعت بيشتري منتقل شده و موجب كاهش ذخيره آب موجود در خاك مي شود . هنگامي كه سطح
خاك توسط مالچ پلاستيكي پوشيده شود به علت جلوگيري از تبخير رطوبت سطح خاك , حركت
آب به سطح خاك توسط لوله هاي موبين كند شده در نتيجه توزيع رطوبت در خاك يكنواخت بوده و
رطوبت بيشتري در خاك ذخيره خواهد گرديد.
جلوگيري از هدر رفتن آب توسط علفهاي هرز
يكي از مشكلاتي كه علفهاي هرز به خصوص در مناطق خشك براي گياه اصلي ايجاد مي نمايند مسأله
رقابت براي جذب آب ذخيره شده در خاك مي باشد . بنابراين , كنترل علفهاي هرز موجب جلوگيري
از هدر رف تن آب موجود در خاك مي شود . چنانچه سطح خاك توسط مالچ پلاستيكي تيره (سياه يا
خاكستري) پوشانده شود به علت عدم عبور نور موجب مرگ گياهان زيرپوششي (علفهاي هرز )مي
شود. در نتيجه در مصرف آب صرفه جويي به عمل مي آيد.
جلوگيري از هدر رفتن آب در فواصل بين دو گياه
در روش استفاده از مالچ پلاستيكي در كشت گياهان زراعي در فاصله بين بوته ها در هر رديف به دليل
وجود پوشش پلاستيكي و عدم تبخير و حفظ رطوبت خاك , مصرف آب تنها در قسمتهايي كه ريشه
گياه توسعه يافته است و ساير قسمتها (فواصل بين دو بوته) در مصرف آب صرفه جويي مي شود.
مبارزه با علفهاي هرز
در صورت استفاده از مالچ پلاستيكي تيره به علت فراهم شدن شرايط مناسب براي جوانه زدن (از نظر
رطوبت و حرارت ), بذرهاي علفهاي هرز شروع به جوانه زدن مي كنند . اما زماني كه جوانه ها سر از
خاك بيرون آورده و جهت فتوسنتز و غذاسازي نياز به نور كافي دا رند, پوشش تيره رنگ مانع رسيدن
نور شده و به علت محدود بودن ذخيره غذايي در بذرهاي علف هرز پس از مدتي حالت زردي به خود
گرفته و در نتيجه خشك شده و از بين مي روند . پوشش مالچ پلاستيكي علاوه بر اين كه گياهان هرز
زراعت همان سال را كنترل مي كند موجب مي شود تا جوانه زدن تعداد زيادي از بذرهاي علفهاي هرز
و عدم توليد بذرهاي جديد تراكم علفهاي هرز در سالهاي بعد به ميزان قابل توجهي كاهش يابد.
در كشت گياهان جاليزي مانند گوجه فرنگي , خيار, هندوانه و غيره علف هرز خطرناك و انگلي به نام
گل جاليز خسارت زيادي به محصول وارد مي كند . در صورت استفاده از مالچ پلاستيكي با توجه به
تحقيقات انجام شده حدود ٨٠ تا ٨٥ درصد از شدت رويش اين علف هرز جلوگيري مي شود( ٧). در
صورت استفاده از مالچ پلاستيكي به علت اين كه پوشش پلاستيكي به تقريب ٧٠ % سطح زمين را مي
پوشاند و زيرپلاستيك نيز شرايط رطوبت و حرا رت جهت جوانه زدن بذرهاي سس (از ديگر گياهان
انگلي اكثر گياهان زراعي ) فراهم مي باشد , بذرهاي جوانه زده و رشته هاي باريك نيز ايجاد مي شود ,
ولي به علت برخورد با پوشش پلاستيك و عدم دستيابي به ميزبان , اين رشته ها خشك شده و فقط به
احتمال بذوري كه در نزديكي سوراخها ي پلاستيك وجود دارند مي توانند ايجاد آلودگي نمايند . كه با
كنترل بيشتر مي توان از تراكم علفهاي هرز كاست.
جلوگيري از سله بستن سطح خاك
به علت اين كه پوشش پلاستيك از تبخير آب جلوگيري مي كند , خاك مرطوب مي ماند و سله ايجاد
نمي شود. در اين صورت ضمن صرفه جويي در هزينه سله شكني , امكان كشت بذرهاي گياهان
حساس به سله خاك در خاكهاي سنگين فراهم شده و خسارت ناشي از سله بستن سطح خاك در
خاكهاي سنگين كاهش مي يابد.
افزايش حاصلخيزي خاك
مالچ پلاستيكي تيره به علت ايجاد شرايط مساعد جهت فعاليت و تكثير ميكروارگانيسمهاي مفيد خ اك,
موجب افزايش حاصلخيزي خاك مي شود . جذب املاح توسط ريشه گياهان تحت تاثير درجه حرارت
خاك مي باشد و حرارت پايين باعث جذب كمتر مي گردد , اما با استفاده از مالچ پلاستيكي تيره ضمن
افزايش حاصلخيزي خاك , با گرم كردن خاك موجب افزايش جذب مواد غذايي توسط ريشه
افزايش يافته و با گسترش سيستم ريشه گياه در خاك حاصلخيز , رشد سريع تر و افزايش عملكرد
انتطار مي رود.
جلوگيري از نوسانهاي درجه حرارت
مالچ پلاستيكي به خصوص نوع تيره آن بر اثر جذب نور باعث افزايش دماي خاك مي شود , ولي بر
اساس تحقيقات انجام شده , در اين روش نوسانهاي د رجه حرارت خاك در شبانه روز كاهش يافته , به
طوري كه دماي خاك در عمق ١٥ سانتيمتر در شب و روز به تقريب ثابت مي ماند , اين پديده مي
تواند در كيفيت و كميت محصول اثري مطلوب بگذارد.
جلوگيري از تنشهاي رطوبتي خاك
در روش استفاده از مالچ پلاستيكي به علت ذخيره رطوبت خ اك, كمترين تنشهاي رطوبتي به گياه
وارد مي گردد. به علت وجود رطوبت كافي در سطح خاك , مسأله گرايش ريشه به عمق جهت
دريافت رطوبت نيز برطرف شده و گياه ضمن در دسترس داشتن رطوبت كافي براي ريشه ها از خاك
سطحي نيز كه مقدار مواد غذايي بيشتري دارد استفاده مي نمايد .
كاهش مدت كار در مرحله داشت
با استفاده از مالچ پلاستيك تيره به علت كنترل علفهاي هرز , در حدود ٧٠ % از ساعات كار مورد نياز
جهت وجين علفهاي هرز كاسته مي شود . در ضمن به علت ذخيره رطوبت و جلوگيري از سله خاك
هزينه سله شكني به خصوص در خاكهاي سنگين كاهش مي يابد . در مورد هزينه هاي آبياري نيز با
كاهش تعداد دفعات آبياري و زمان آبياري هزينه و زمان كمتري جهت اين عمليات صرف مي شود.
جلوگيري از تجمع املاح در سطح خاك
مالچ پلاستيكي به علت كاهش ميزان تبخير , علاوه بر حفظ رطوبت در خاك از انتقال نمك از لايه
هاي تحتاني خاك به م نطقه رشد ريشه جلوگيري مي كند . همچنين در صورت استفاده از مالچ
پلاستيكي روي پشته و استفاده از آبياري قطره اي امكان اصلاح خاك جهت خروج نمك از زمين را
بوجود مي آورد . نمك موجود در سطح خاك زيرپلاستيك مي تواند توسط آبي كه از شكافهاي
ايجاد شده جهت كشت نشا بر روي پ شته ها نفوذ مي كند , شسته شده و در كنار جويهاي اطراف پشته
تجمع يابد و با عبور آب از داخل اين جويها نمكها شسته و از زمين مورد نظر خارج مي گردد.
جلوگيري از تماس ميوه با خاك مرطوب
در كشت محصولاتي مانند گوجه فرنگي و توت فرنگي , چون مالچ پلاستيكي از تماس ميوه ب ا خاك
مرطوب جلوگيري مي كند بنابراين , از پوسيدگي ميوه بر اثر حمله قارچهاي خاكزي و در نتيجه از
كاهش عملكرد جلوگيري مي نمايد.
پيش رسي محصول
مالچ پلاستيكي تيره (سياه يا خاكستري ) به علت جذب نور و افزايش دماي خاك و همچنين فراهم
آوردن رطوبت و مواد غذايي قابل ج ذب, محصول را پيش رسي مي كند . در پيش رسي محصول به
علت اختلاف فاحش قيمت فروش محصول نوبرانه, درآمد زارع افزايش قابل توجهي مي يابد.
هدايت سريع تر آب باران و آب آبياري به پاي بوته
مالچ پلاستيكي در داخل شيار موجب هدايت آب باران و همچنين آب آبياري به پاي بوته ها شده كه
موجب حداكثر استفاده از آب در پاي بوته و منطقه توسعه ريشه گياه مي شود . در نتيجه آب در فاصله
بين بوته ها هدر نمي رود.
جلوگيري از فرسايش خاك
مالچ پلاستيكي به علت اين كه مقداري از سطح خاك را توسط نوارهاي پلاستيكي مي پوشانند از
فرسايش آبي و بادي نيز جلوگيري مي كند . در ضمن در مناطقي كه ميزان فرسايش زياد است مي توان
مدت بيشتري پلاستيك را در سطح خاك باقي گذاشت.
افزايش تابش خالص
مالچ پلاستيكي تيره به علت فراهم آوردن گرماي فراوان در زير خود , قبل از كشت نشاءها و در ابتداي
زمان كشت كه هنوز بوته ها پوشش كا ملي بر روي سطح پلاستيك نداده اند , موجب گرم تر شدن
سطح زيرپلاستيك مي شود . اين عامل موجب كنترل علفهاي هرز و بيماريها و آفات گياهي از طريق
پديده سولاريزاسيون يا افزايش تابش خالص خاك مي شود.
جلوگيري از آلودگي محيط زيست
كليه علفهاي هرز در زير پوشش مالچ پلاستي ك تيره كنترل شده و نيازي به مصرف سموم علف كش
نمي باشد. در صورت استفاده از مالچ پلاستيكي همچنين براساس آزمايشهاي انجام شده ميزان آبشويي
نيتروژن نيتراتي كاهش يافته و در نتيجه در مصرف مود نيتروژن دار نيز صرفه جويي شده و كود
كمتري در اين روش مصرف مي گردد. در نتيجه از آلودگي محيط زيست نيز جلوگيري مي شود.
سابقه تحقيق در خارج از كشور و در ايران
پوششهاي پلاستيكي در كليه نقاط دنيا با موفقيت كامل جاي خود را در كشاورزي باز كرده اند و
تحقيقات زيادي در زمينه كاربرد اين تكنيك در زراعتهاي مختلف به عمل آمده است . در دحق يقات
انجام شده به طور عمده به شاخصهاي رشد گياه و ميزان عملكرد توجه بيشتري شده و به اندازه گيري
هاي ميزان مصرف آب كمتر پرداخته شده است .
سابقه تحقيق در خارج از كشور
١ كاهش تبخير از سطح خاك ٢ افزايش دماي خاك ٣ ذخيره مقدار زياد آب و ٤ رشد سريع
محصول را ا ز مزاياي آبياري با روش نگهداري آب و كشت مخلوط گندم با پنبه كه توسط مالچ
پوشانيده شده است را نام برد . در آزمايشگاههاي انجام شده بازده مصرف آب با مالچ دو برابر (PVC)
و همكاران ( ١٩٩٠ ) نتيجه گرفتند كه در زراعت پنبه ٥٠ % كاهش Rama حالت معمولي گزارش شده
در ميزان آب مصرفي در تيمار آبياري يك در ميان رديفها با استفاده از مالچ پلاستيكي بدست آمد . در
١ تن در / ١٩٧٤ آنها در ((كيم)) با ٧ آبياري در تيمار بدون مالچ , ٥٨ - آزمايشهاي زراعي سالهاي ٧٥
٢ تن / هكتار دانه سورگوم توليد كرد در حاليكه با ٥ آبياري ( ٢٨ % كاهش) در تيمار م الچ پلاستيكي ١٣
١٩٨٨ در ((ناوساي)) روي آفتابگردان - دانه توليد نمود . در آزمايشهاي زراعي در فصل زمستان سال ٨٩
٠ است و عملكرد / مشاهده شد كه در تيمار مالچ پلاستيكي نسبت آب آبياري به تبخير تجمعي كل ٤٥
٠ است . / دانه بيشتر از تيمار بدون مالچ با نسبت آب آبياري به تبخير تجمعي كل ٧٥
و همكاران ) Stein طي تحقيقي در آمريكا و در مورد گياه طالبي در سالهاي ١٩٩٤ و ١٩٩٥ (اشتاين
با سيستم آبياري قطره اي + پوشش مالچ (CFI) صورت گرفت , سيستم آبياري نشتي معمولي
و همچنين (FIPM) و سيستم آبياري نشتي + پوشش مالچ پلاستيكي سياه ,(DIPM) پلاستيكي سياه
مورد مقايسه و ارزيابي قرار گرفتند . (SDI) سيستم آبياري قطره اي استاندارد
و همكاران در تحقيق خود نتيجه گيري نمودند كه كاربرد مالچ پلاستيكي سياه ميزان آب Stein
مصرفي تكميلي محصول طالبي را به ميزان ٢٩ تا ٣٦ درصد در مقايسه با روش بدون پوشش پلاستيك
كاهش داد.
سابقه تحقيقات در داخل كشور
ذوالنوريان ( ١٣٧٣ ) سه رقم گوجه فرنگي را تحت تيمارهاي الف ) مالچ پلاستيكي سياه روي پشته و
كشت نشاء گوجه فرنگي روي پشته , ب) مالچ پلاستيكي سياه داخل جوي (فارو) و كشت نشاء نيز
داخل جوي و ج ) كشت نشاء گوجه فرنگي روي پشته و ب دون مالچ به عنوان شاهد كشت نمود. نتايج
تحقيقات وي حاكي از آن بودند كه عملكرد تيمار در كشت نشاء روي پشته و تيمار بدون مالچ با
٣٦ و ١٣٢ درصد نسبت به شاهد افزايش عملكرد داشته اند. / كشت نشاء روي پشته به ترتيب ٦
از طرف ديگر مصرف آب آبياري در تيمار مالچ روي پشته با كشت روي پشته و تيمار مالچ داخل
٦٦ درصد نسبت به شاهد كاهش داشت. مالچ سياه پلاستيكي در هر دو تيمار, / ٣٣ و ٧ / جوي به ترتيب ٣
علفهاي هرز را به خوبي كنترل كرده بود.
ذوالنوريان ( ١٣٧٤ ) در طرح تحقيقي ترويجي ديگري در مورد گوجه فرنگي به نتايج زير دست يافت .
در مقايسه دو روش پوشش مالچ پلاستيكي سياه رنگ به صورت مالچ روي پشته و مالچ داخل جوي با
٧٩ %افزايش عملكرد و صرفه جويي در / شاهد (بدون مالچ ), تيمار مالچ پلاستيكي داخل جوي با ٦
٦٦ درصد و كنترل علفهاي هرز به ميزان ٧٠ % نسبت به شاهد بهترين / مصرف آب آبياري به ميزان ٧
تيمار پوشش در منطقه اسدآباد همدان شناخته شد.
ذوالنوريان ( ١٣٧٥ ) تاثير مالچ پلاستيكي سياه را بر عملكرد ارقام مختلف گوجه بررسي نمود . تيمار
%٣٢/ مالچ پلاستيكي خاكستري و كشت روي پشته نسبت به شاهد (بدون مالچ و كشت روي پشته ) ٦
٤١ % صرفه جويي در مصرف آب و ٧٠ %كنترل شدن گل جاليز را نشان داد . در / افزايش عملكرد و ٦
٦٥ % درمصرف آب صرفه جويي شد / تيمار مالچ پلاستيكي سياه و كشت داخل جوي نسبت به شاهد ٥
٢٧ % افزايش يافت . در تيمار مالچ پلاستيكي خاكستري رنگ و كشت در كف جوي با / و عملكرد ٧
مصرف ٤٣١٣ مترمكعب در هكتار در طول يك فصل زراعي كمت رين مقدار مصرف آب را داشت كه
نسبت به شاهد ميزان ٨٣٤١ مترمكعب در مصرف آب صرفه جويي گرديد . چهار تيمار , شامل دو تيمار
مالچي كه عبارت بودند از كشيدن مالچ روي پشته و كاشت چهار تيمار , شامل دو تيمار مالچي كه
عبارت بودند از كشيدن مالچ روي پشته و كاشت گياه روي آن و ديگري كشيدن مالچ داخل جوي و
كاشت گياه داخل آن و دو تيمار بدون مالچ, يكي كاشت روي پشته و ديگري كاشت داخل جوي را
در زراعت لوبيا چشم بلبلي با يكديگر مقايسه كرد . به طور متوسط توانست ٥٠٧ كيلوگرم در هكتار
٣٧ %) عملكرد دانه را نسبت به تيمارهاي بدون مالچ افزايش دهد . همچنين علاوه بر افزايش تعداد /٤)
غلاف در بوته , تعداد دانه در غلاف, وزن صد دانه, وزن ماده خشك و ارتفاع بوته , بازده مصرف آب
را نيز به ميزان ٢١٦ % افزايش داد . استفاده از مالچ جمعيت علفهاي هرز را به طور متوسط ٨٣ %كاهش
داد.
آرمات ( ١٣٧٤ ) با معيارهاي اق تصادي سال آزمايش اعلام كرد كه استفاده از مالچ پلاستيكي در داخل
جوي و كاشت گياهان در آن مي تواند از طريق افزايش سطح زيركشت سود بيشتري نسبت به ساير
روشها ايجاد كند . اما در صورتي كه آب عامل محدود كننده نباشد , استفاده از مالچ در روي پشته و
كاشت گياهان در روي آ ن مي تواند علاوه بر كاهش مصرف آب به مقدار كمتر از يك دوم , عملكرد
دانه, كاه و در نتيجه سود خالص را در واحد سطح نسبت به ساير روشها افزايش دهد.
دستورالعمل كاشت محصولات رديفي با استفاده از مالچ پلاستيكي
اين دستورالعمل به طور عمده با استفاده از تجارب كاشت گوجه فرنگي و لوبيا چشم بلبلي با استفاده از
مالچ پلاستيكي در ايران و منابع خارجي تهيه گرديده است كه بر اساس نوع محصول و شرايط محلي
ممكن است كه نياز به تغييراتي داشته باشد.
الف ) شخم پاييزي, آماده سازي زمين و افزودن كودها و مواد مغذي لازم به خاك . استفاده از مالچ
پلاستيكي جايگزين براي عمليات زراعي نيست . عمليات پشته بندي و تهيه بستر بذر در روش مالچ بايد
مانند روش معمول بدون مالچ باشد . خاك بايد عاري از سنگ و كلوخه سخت و ساير موادي باشد كه
ممكن است پلاستيك را سوراخ كند. عرض پشته يا شيار محدود به عرض مالچ پلاستيكي است.
تمهيداتي بايد براي كنترل علف هرز در روي پشته هاي كاشته نشده , در نظر گرفته شوند . كنترل
علفهاي هرز در پشته هاي كاشته نشده , مي توانند به روش شيميايي و يا مكانيكي باشد . تمامي كودهاي
شيميايي بايد قبل از كشيدن مالچ پلاستيكي به خاك اضافه شوند.
٧٠ سانتيمتر و به عمق ٢٠ تا ٣٠ سانتيمتر - ب) ايجاد جويچه هاي آبياري با فاصله ٧٥
ج) در حالت مالچ پلاستيكي در روي پشته و كشت در روي پشته , پلاستيك را روي سطح پشته
كشيده, به نحوي كه در ابتدا و انتهاي هر پشته گودال كوچكي ايجاد كرده و ابتداو انتهاي پلاستيك به
طول ٣٠ سانتيم تر زيرخاك قرار گيرد . بعد دو لبه كناري پلاستيك به ا ندازه ١٠ سانتيمتر در دو طرف
پشته زيرخاك مي رود . مالچ هرگز نبايد روي خاك بسيار خشك و يا بسيار مرطوب كشيده شود .
خاك خشك نشست نموده و سبب مي شود كه مالچ پس از مرطوب شدن زمين حالت شكل پيدا كند
و در خاك بسيار مرطوب آب بندي مالچ به خوبي صورت نمي گيرد.
د) در حالت پوشش پلاستيكي و كاشت داخل شيار , پلاستيك (رنگ سياه و يا خاكستري ) به نحوي
داخل شيار قرار مي دهيم مي شود كه تمام سطح جوي را پوشش دهد . همانند روش پوشش در روي
پشته , در ابتداي شيار چاله كوچكي حفر نموده و ابتدا ي نوار پلاستيك را در چاله قرار داده و روي آن
را با مقداري خاك مي پوشانيم . بعد نوار پلاستيك را كف شيار پهن نموده و لبه هاي آن را در روي
پشته كناري به اندازه ١٠ سانتيمتر در زيرخاك قرار مي دهيم و در آخر شيار نيز دوباره انتهاي پلاستيك
در زير خاك (در چاله ايجاد شده ) قرار مي گيرد. در هر حال حجم خاك مورد استفاده در پوشش
نبايد زياد باشد چون كار جمع آوري آن مشكل خواهد بود . در كشت بهاره مالچ حداقل بايد هفت
روز قبل از كاشت كشيده شود تا به خاك اجازه گرم شدن داده شود . پوشش پلاستيك بايد در تماس
دائم با خاك باشد . فاصله بين مالچ و خاك سبب اختلاف در انتقال حرارت مي گردد و مانع از گرم
شدن كامل و يكنواخت خاك مي شود . اين مسأله همچنين باعث مي گردد تا پلاستيك در وزش باد
((شق شق )) كرده و بلرزد كه سبب پارگي آن خواهد گرديد . فضاهاي خالي خالي بين خاك و
پلاستيك همچنين سبب مي گردند تا پلاستيك در امتداد ساقه نشا جابجا شده و باعث زدگي و
خوردگي ساقه و در نهايت مرگ گياه شود.
ه) روش پوشش پلاستيكي (پشت يا شيار ) به فواصل مورد نظر (فواصل مورد نياز كپه هاي گياه )
سوراخهايي به قطر ٧ سانتيمتر ايجاد كرده و درون اين سوراخها اقدام به كشت بذر يا نشا مي كنند.
كشت مي تواند هم به طريقه دستي و هم به وسيله مكانيكي ايجاد شود . دستگاه كاشت مي تواند به طور
محلي ساخته شود و يا از خارج خريداري گردد . بسته به نوع و قابليتهاي ماشين كاشت فاصله بين
محلهاي كاشت بين ٤٥ تا ١٥٠ سانتيمتر در روي رديف متغير است . ساده ترين نو ع كارنده , دستگاه
است. كه سوراخي در مالچ پلاستيكي ايجاد كرده (Water Wheel) (( كاشت موسوم به ((چرخاب
و آن را با محلول آبكي شروع كننده رشد پر مي كند . دو كارگر با اين وسيله كار مي كنند و در
مجموع كپه (نشا) درون حفره پر از آب قرار مي دهند مي شود . آب خاك اطراف ر يشه را مستحكم
نموده و درون زمين نفوذ مي كند . در ساير انواع دستگاه كاشت , ابتدا دستگاه نشا را درون محفظه اي
قرار داده و پس از سوراخ كردن پلاستيك گياه را درون حفره قرار داده و خاك اطراف را به سمت
گياه فشرده و آنگاه محلول شروع رشد را به هر گياه اضافه مي كنند . آبياري اول را مي توان قبل از
كشيدن پوشش پلاستيك انجام داد و پس از آماده شدن شرايط زمين براي كاشت پوشش پلاستيكي
پوشش پلاستيكي را كشيده و اقدام باكاشت بذر و يا نشا نمود . ولي از نظر صرفه جويي در ميزان آب به
خصوص در آبياري اول (خاك آب ) بهتر است كه قبل از آبيا ري اول اقدام به ايجاد پوشش پلاستيكي
در روي پشته و شيار كرد , و بعد آبياري نمود . در مورد كاشت نشا به مزرعه اقدام به سوراخ كردن مالچ
شود. به طوري كه در پوشش مالچهاي روي پشته (يا شيار ) شيارهايي به شكل به علاوه (+) به اندازه ٧
سانتيمتر و به فاصله ٤٠ سانتيمتر (فاصله گياهان در روي پشته يا شيار ) روي خطوط جهت كشت نشا
ايجاد نمود.
جهت اين كار مي توان از وسيله اي نظير مته نمونه برداري نوع باز استفاده نمود تا ضمن سوراخ كردن
پلاستيك حفره اي نيز ايجاد كند . نشا را درون سوراخهاي ايجاد شده قرار مي دهند و مقدار كمي آب
پاي آن مي ريزند و پس از نفوذ آب , اطراف آن را با خاك نمدار پر نموده و جهت خارج شدن هواي
اضافي و تماس بيشتر ريشه با خاك , اطراف بوته را فشرده و بلافاصله اقدام به آبياري مي كنند (در
زمان كاشت نشا بايد خاك از رطوبت مناسبي برخوردار باشد و به اصطلاح نمناك باشد ). آبياري
مزرعه (جوي پشته ها ) مي تواند از طريق سيفون پلاستيكي انجام شود . مالچ پلاستيكي وقتي بيشتر موثر
خواهد بود كه توأم با روش آبياري قطره اي به كار برده شود . خط لوله آبياري قطره اي مي تواند در
روي سطح خاك زيرپلاستيك و يا به عمق ٥ تا ٧ سانتيمتر زير سطح خاك پشته ق رار داده شود . در هر
حالت لوله بايد قبل از ايجاد مالچ , كار گذارده شود.
كنترل رطوبت و تنظيم دور آبياري
تنظيم دور آبياري و تعداد دفعات آبياري مي تواند از طريق مشاهده و اندازه گيري رطوبت موجود در
زير پوشش پلاستيك انجام شود. كاربرد روش آبياري قطره اي در اين زمينه مفيد است.
مكانيزاسيون مالچ كش پلاستيكي
در صورت استفاده از مالچ پلاستيكي در سطح وسيع لازم است كه از وسيله اي مكانيزه براي كاهش
هزينه هاي كارگري استفاده شود . ذوالنوريان ( ١٣٧٤ ) در مركز تحقيقات كشاورزي همدان اقدام به
طراحي و ساخت وسيله مكانيزه پشت تراكتوري جهت مالچ كش نمود . اين وسيله قادر است در طي
١ هكتار را مالچ كشي كند . سازوكار كار دستگاه دبين ترتيب است / روز توسط يك كارگر مساحت ٥
كه در ابتداي خط كشت , لبه رول پلاستيك زيرخاك قرار گرفته و ثابت مي شود. با حركت دستگاه به
طور همزمان با پهن شدن پلاستيك در سطح خا ك (پشته يا شيار ) لبه كناري پلاستيك به اندازه ١٠
سانتيمتر زير خاك قرار مي گيرد.
جمع آوري مالچ پلاستيك
پس از آنكه پوشش پلاستيكي كار خود را انجام داد , يعني پس از برداشت حداقل يك محصول و
ترجيحًا دو محصول يا بيشتر , بايد از مزرعه جمع آوري شود . پلاستيك بايد به سر عت جمع آوري شده
و نبايد اجازه داد كه علفهاي هرز روي آن را قبل از جمع آوري بپوشانند . هرگز نبايد در شرايطي كه
مالچ پلاستيكي غيرقابل تجزيه استفاده مي شود , زمين شخم و يا ديسك زده شود . در خارج ماشينهايي
وجود دارد كه قادر به جمع آوري پلاستيك بوده و با لرزش آن خاكهاي اضافي را نيز پاك مي كنند .
در نوع خاصي از اين ماشينها لبه هاي كناري پلاستيك را بريده و بعد مي توان پلاستيك را با دست
جمع آوري كرد و مقدار كمي از پلاستيك را كه در خاك باقي مانده سوزاند . پس از جمع آوري
پلاستيك مي توان آن را دوباره به شركتهاي خريدار پلا ستيك مصرفي فروخت تا با استفاده از روش
بازيافت دوباره وارد بازار شود.
هزينه هاي كاربرد مالچ پلاستيكي
براساس قيمتهاي سال ١٣٨٠ هزينه خريد مالچ پلاستيكي معادل ٤٠٠٠ تا ٦٠٠٠ ريال در كيلوگرم مي
باشد كه هزينه اي در حدود ١٢٠٠٠٠٠ ريال در هكتار خواهد داشت.
ذوالنوريان ( ١٣٧٥ ) براساس نتايج طرح تحقيقاتي خود مقايسه اي اقتصادي در زمينه استفاده از مالچ
پلاستيكي نموده است.
در محاسبات و بررسيهاي اقتصادي كه با نرخهاي موجود در سال آزمايش ( ١٣٧٤ ) انجام شده است ,
قيمت پلاستيك در كيلوگرم , هزينه اجراي مالچ در هكتار , مزد كارگر (نفر در روز ), قيمت آب
(مترمكعب), قيمت فروش محصول پيش رس در كيلوگرم , قيمت فروش محصول در كيلوگرم , به
٣٠٠ ريال در محاسبات منظور گرديده است. ,٤٠٠ ,١٣٠ ,٨٠٠٠ ,٢٤٠٠٠٠ , ترتيب ٣١٠٠
در هر هكتار مالچ معادل ٢٠٠ كيلوگرم پلاستيك از قرار كيلويي ٣١٠٠ ريال مصرف گرديده است.
٤٠ درصد كاهش مصرف آب در هر / ٤١ و ٩ / مي توان بيان نمود كه به مقدار ٧ M درمقايسه با تيمار 3
در هر هكتار در طول يك فصل زراعي به M هكتار دارند. در صورتي كه مصرف آب در تيمار 3
مقدار ٧٣٩١ مترمكعب باشد با همين ميزان آب مي توان ١٧١٣٧ و ١٦٩١٣ مترمربع زمين را با تيمارها ي
كشت نمود , يعني به ميزان ٧٤ و ٧١ تن محصول گوجه فرنگي افزايش توليد داشت M و 2 M4
. ( (جدول شماره ٥
فرض بر اين است كه مقدار ٧٣٩١ مترمكعب آب براي كاشت گوجه فرنگي در طول يك فصل
زراعي موجود مي باشد.
منابع :
١ آرمات , رامتين , ١٣٧٤ . بررسي اثرات مالچ سياه پلا ستيكي در زراعت لوبيا چشم بلبلي بر جنبه هاي
اقتصادي , زراعي, رشد, عملكرد, اجراء عملكرد و كيفيت آن . پايان نامه كارشناسي ارشد , دانشگاه
آزاد اسلامي واحد كرج.
٢ ذوالنوريان , حيدر, ١٣٧٤ . بررسي تاثير مالچ پلاستيكي سياه بر روي عملكرد گوجه فرنگي .
انتشارات شوراي تحقيقات اداره كل آموزش و پرورش .
٣ ذوالنوريان , حيدر, ١٣٧٥ . بررسي اثرات مالچ پلاستيكي تيره بر روي كشت ارقام گوجه فرنگي .
پايان نامه كارشناسي ارشد دانشگاه آزاد اسلامي كرج.
مطالب مشابه :
ميزان و زمان مصرف ورمی کمپوست براي درختان زمين كشاورزي و گياه
راه اندازي فارم توليد ورمي كمپوست توليد كننده ورمي كمپوست و و يا شركتهاي
پيش¬نويس ضوابط اجرايي توليد و عرضه محصول سالم¬تر
مانند كود دامي يا سبز و يا کمپوست و ورمي شركتهاي توليد كننده به توليد كننده
استفاده از پوشش پلاستيكي (مالچ) در زراعتهاي سبزي و صيفي
ويكي ورمي كمپوست. مح دوديتهاي توليد محصولات دوباره به شركتهاي خريدار پلا ستيك
قانون برنامه پنجم توسعه مواد181الی 210
ماده192ـ به‌منظور كاهش عوامل آلوده‌كننده و مخرب (ورمي كمپوست) از شركتهاي مادر
قانون برنامه پنجم : فصل ششم ـ توسعه منطقه‌اي
ماده192ـ به‌منظور كاهش عوامل آلوده‌كننده و مخرب (ورمي كمپوست) از شركتهاي مادر
قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوري اسلامي ايران - ماده 169 تا 194
ماده192ـ به‌منظور كاهش عوامل آلوده‌كننده و مخرب (ورمي كمپوست) از شركتهاي مادر
برچسب :
شركتهاي توليد كننده ورمي كمپوست