آشنایی با هموویژلانس و مراقبت های پرستاری در ترانسفوزیون خون

تعریف هموويژيلانس:

همو به معناي خون و ويژيلانس به معناي مراقبت است و تركيب مراقبت از خون به عنوان برگردان هموويژيلانس بكار مي رود و به فعاليت هايي اطلاق مي شود كه در كل زنجيره انتقال خون از زمان جمع آوري خون تا زمان تزريق آن به گيرنده ) به منظور جمع آوري و ارزيابي اطلاعات مربوط به وقوع عوارض ناخواسته احتمالي ناشي از تزريق خون و فرآورده هاي آن در افراد گيرنده انجام شده تا در صورت امكان مانع از بروز مجدد آنها شود. در واقع هموويژيلانس به معناي مراقبت از دريافت كنندگان خون و فرآورده هاي خوني در مقابل عوارض ناخواسته ناشي از انتقال خون است .

ترانسفوزيون خون

هموويژيلانس يك سيستم نظارت كشوري بر سلامت خون و فرآورده هاي آن در تمام مراحل در زنجيره انتقال خون يعني از زمان خونگيري از اهدا كنندگان تا پيگيري دريافت كنندگان خون و فرآورده ها گردآوري و تجزيه و تحليل داده هاي مربوط به اثرات ناخواسته انتقال خون و اعلام خطر به منظور تصحيح و اقدامات لازم براي جلوگيري از وقوع مجدد آن هاست هم چنين ضرورت قابل رديابي بودن خون و فرآورده ها از اهدا كننده تا دريافت كننده در بيمارستان هاي دولتي ، خصوصي و مراكز انتقال خون توصيه شده است .

تاريخچه هموويژيلانس :

در ايران هيچگونه سيستم سازمان يافته اي در اين خصوص وجود نداشته است به همين علت اطلاعات و آمار دقيقي درباره ميزان وقوع ترانسفوزيون و ميزان بروز رويدادها و واكنش هاي ناخواسته ناشي از انتقال خون وجود ندارد . هرچند با تصويب آيين نامه كميته هاي بيمارستاني پيشرفت هايي در برخي از بيمارستان ها حاصل شد ولي تا به حال گزارش عوارض ناشي از تزريق خون به درستي انجام نشد و هنوز مشكلات زيادي در اين خصوص در بيمارستانها موجود است و همچنان نياز به يك سامانه مناسب براي رديابي تزريق خون و گزارش عوارض احتمالي وجود دارد . اجراي فرآيندها جهت بستر سازي استقرار اين سيستم از ابتداي سال 1387 در كشور آغاز شد .

اهداف اجراي نظام هموويژيلانس :

1- گزارش عوارض ناشي از تزريق به صورت سيستماتيك و جمع آوري در يك واحد

2- گردآوري و تجزيه و تحليل داده هاي مربوط به اثرات ناخواسته انتقال خون و اعلام خطر به منظور تصحيح و اخذ اقدامات اصلاحي لازم براي جلوگيري از وقوع مجدد آنها .

3- مستندسازي موارد تزريق خون در يك بيمارستان و بررسي مقايسه اي آن در سال هاي متوالي

4- هدايت و ارتقاي تزريق خون در بيمارستان ها

5- ارتقاء سلامت بيماران به دليل افزايش آگاهي پرستاران و پزشكان در رابطه با نحوه تزريق استاندارد خون و در واقع : يادگيري از اشتباهات ←رفع علل ريشه اي اشتباه به منظور جلوگيري از تكرار مجدد آنها

6- استفاده از يك فرم استاندارد درتمام مراكز درماني جهت درخواست خون و فرآورده هاي خوني كه منجر به تجويز صحيح و جلوگيري از مصرف نابجاي فرآورده و به عبارت بهتر مصرف بهينه خون مي شود .

7- تهيه دستورالعمل هاي مرتبط با استانداردهاي تزريق خون در سطح بيمارستان و يا در سطح كشور به منظور آموزش مداوم و علمي پرستاران و پزشكان درگير در امر تزريق خون

اهميت هموويژيلانس:

تلاش در جهت شناخت و حذف اين عوارض مرتبط با تزريق خون و اصلاح علل آن ها سبب كاهش ميزان مرگ، عفونت ها و كاهش ميزان ناتواني شده و از طرف ديگر سبب افزايش خدمت رساني به بيمارستان ها ، افزايش رضايتمندي بيماران ، بهبود خروجي بيمارستان ها و در نهايت ارتقاء سلامت جامعه مي شود .

موثربودن سيستم هموويژيلانس بستگي دارد به :

شناسايي و تشخيص عوارض + مستندسازي و گزارش آنها و گزارش تمام عوارض مرتبط با تزريق خون و تجزيه و تحليل عوارض و اخذ اقدامات اصلاحي مناسب به جهت پيشگيري از وقوع مجدد آنها

و يادمان باشد كه

اشتباهات قابل بخششند اما ناديده انگاشتن آنها هرگز

نحوه اجرای هموویژیلانس:

ابتدا قبل از دادن آموزش هاي لازم، چك ليست جهت ارزيابي وضعيت تزريق خون در چند بخش پر مصرف بيمارستان تكميل مي شود. سپس پس از انجام آموز ش هاي مربوطه اين چك ليست مجدداً در همان بخش ها جهت بررسي اثر بخش بودن آموزش ها تكميل مي شود . حتي الامكان سعي مي شود كل پرستاران دخيل در امر تزريق خون و پزشكاني كه به صورت ثابت در سه شيفت كاري صبح ، عصر و شب در بيمارستان حضور ثابت دارند ، آموزش هاي لازم را دريافت نمايند تا در مواقع بروز عوارض حاد مرتبط با تزريق خون ، بتوانند آن عارضه را مديريت نموده و در عين حال رابط آن بيمارستان و دفتر هموويژيلانس ستاد مركزي انتقال خون باشند . جهت يكنواخت بودن آموزش هاي داده شده، از اسلايدهايي كه براي گروه هدف پزشكان و پرستاران تهيه شده استفاده مي شود . پس از گروه هاي هدف در دو مرحله يكبار بلافاصله قبل از دادن آموزش ها و نوبت دوم بعد از اتمام آموزش ها (جهت بررسي اثربخش بودن دوره آموزشي) آزمون به عمل آمده و به كسانيكه اين دوره را با موفقيت گذرانده اند، گواهي از سوي سازمان اعطا مي شود در اين خصوص دو بخش ايمونوهماتولوژي سازمان انتقال خون ايران، آموزش هاي عملي لازم نيز به پرسنل بانك خون بيمارستان ها داده شده و به كسانيكه اين دوره را با موفقيت گذرانده اند گواهي از سوي سازمان اعطا مي شود .

در مرحله بعدي فرم ها توسط پرستاران و پزشكان آموزش ديده تكميل مي شود و از اين ميان توسط پزشك هموويژيلانس ، تنها فرم ثبت عوارض ، جهت بررسي به دفتر هموويژيلانس ستاد مركزي ارسال مي شود .

در طي استقرار سيستم هموويژيلانس ارزيابي و پايش توسط همكاران بخش هاي هموويژيلانس به خصوص در ماه اول استقرار با فواصل 12-10 بار نظارت در ماه و سپس در ماه هاي بعدي با فواصل بيشتر انجام مي شود. طبق الگوريتم اجرايي سيستم هموويژيلانس در بيمارستان ها، عوارض گزارش شده توسط پزشكان هموويژيلانس (پزشكان آموزش ديده) از تمامي مراكز درماني در استان هاي مرتبط در جلسات مربوطه بررسي و تحليل شده و براي آن ها با توجه به ماهيت عارضه، اقدامات اصلاحي يا پيشگيرانه مناسب اتخاذ شده و بر حسب مورد به آن مركز يا كل مراكز درماني اعلام مي شود .(learn&share) قابل ذكر است كه جهت اجراي نظام پروتكل آن كه به شرح فوق و خلاصه گفته شده است هر مركز نيز موظف است پزشك ارشد هموويژيلانس و پزشك هموويژيلانس را معرفي كند و به پزشكان منتخب اين وظيفه ابلاغ گردد .

پزشكان هموويژيلانس :

در هر بیمارستان و بخش مستقل باید پزشک مسئول هموویژیلانس که ترجیحاً از رشته های مرتبط باشد انتخاب و مسئولیت آن را بعهده گیرد.

فرم های هموویژیلانس:

بدنبال اجراي نظام فرم هايي جايگزين فرم هاي قبلي مي گردد و هر فرآورده فرم مخصوص و جداگانه اي دارد كه شامل :

1- فرم مخصوص درخواست خون و فرآورده هاي خون به رنگ سبز و صورتي كه در دو نسخه پر مي شود بررسي مي شود و هر دو نسخه به بانك خون ارسال مي شود و نسخه صورتي در بانك خون باقي مانده و نسخه اصلي فرم جهت نگهداري در پرونده بيمار مجدداً به بخش ارسال مي گردد .

2- فرم درخواست خون و فرآورده خوني به طور اورژانس ( تهيه كمتر از 30 دقيقه) كه توسط پزشك حتماً پر مي شود و در 2 نسخه تكميل مي شود و پس از ارسال به بانك خون و ثبت درخواست تكميل قسمت مربوط توسط بانك خون نسخه صورتي در بانك خون باقي مانده و نسخه اصلي جهت نگهداري مجدداً به بخش ارسال مي گردد.

3- فرم درخواست پلاكت فرزيس كه به رنگ بنفش و در 2 نسخه تكميل مي شود پس از ارسال هر دو نسخه به بانك خون و ثبت درخواست و تكميل قسمت مربوط توسط بانك خون نسخه صورتي رنگ در بانك خون باقي مانده و نسخه اصلي فرم جهت نگهداري در پرونده مجدداً به بخش ارسال مي گردد .

4- فرم نظارت بر تزريق خون كامل و فرآورده هاي گلبول قرمز نيز در دو نسخه و توسط پزشك و پرستار تكميل مي شود و نسخه اصلي در پرونده بيمار نگهداري و نسخه صورتي رنگ به بانك خون برگردانده مي شود كه بايد به طور دقيق و خوانا و صحيح پر شود . ( سه نسخه بود ، دو نسخه گردد )

5- فرم نظارت بر تزريق پلاسماي تازه منجمد (FFP) پلاكت و كرايو كه مانند فرم قبلي ، نيز بايد پرو ضميمه شود .

6- فرم گزارش عوارض ناخواسته احتمالي بعد از تزريق خون و فرآورده كه قسمت هاي مربوط به تكميل توسط پزشك هموويژيلانس و تكميل توسط پرستار و دفتر هموويژيلانس مركزي (استاني) كه معمولاً انتقال خون در مركز مي باشد. حداكثر ظرف 48 ساعت پس از وقوع عارضه بايد به تهران فاكس شود و اصل فرم را تا زمان تحويل آن به پايگاه انتقال خون در دفتر پرستاري و كپي آن در پرونده بيمار نگهداري شود.

آشنايي با انواع فرآورده هاي خوني و نحوه نگهداري و انديكاسيون ها و علائم اختصاري :

خون اگر به طور مناسب به كار رود حيات بخش است اما شواهد نشان مي دهند كه خون و فرآورده هاي آن اغلب به طور نامناسب مورد استفاده قرار مي گيرند انديكاسيون هاي باليني تجويز فرآورده هاي خوني متفاوت است . شرايط باليني بيماران تعيين مي كند كه تجويز كدام عنصر خوني انديكاسيون دارد . پرستار بايد تشخيص دهد كه در شرايط گوناگون ، بيمار به كدام فرآورده خوني نياز دارد . قابل ذكر است بيماراني كه نياز به بيش از يك واحد خون دارند براي تزريق هر واحد نياز به تهيه نمونه جديد خون جهت كراس مچ مي باشد .

انواع فرآورده خوني و موارد كاربرد باليني :

1- خون كامل : (whole Blood)

خون كامل حاوي 450 ميلي ليتر خون به اضافه 63 ميلي ليتر ماده نكهدارنده (CPDA-1) مي باشد . هماتوكريت آن به طور متوسط 40% است و در حرارات 6-1 درجه نگهداري و تا 35 روز قابل مصرف مي باشد تزريق خون كامل همگروه از نظر سيستم Rh , ABO با گيرنده الزاميست .

در فرد بالغ مصرف يك واحد آن هموگلوبين را 1g/dl و هماتوكريت را 4-3% افزايش مي دهند .

انديكاسيون هاي مصرف خون كامل :

massive transfution جايگزيني بيش از يك حجم خون يا بيش از 5-4 ليتر در طي 24 ساعت
تعويض خونFution Exchange trans
عمل باي پس قلبي ريوي

موارد كنترا انديكاسيون خون كامل :

1- نارسايي احتقاني قلب

2- آنمي مزمن

گلبول قرمز متراكم

حجم هر واحد تقريباً 250ml است هماتوكريت گلبول قرمز 65 تا 80 درصد مي باشد مدت نگهداري در درجه حرارت 6-1 درجه تا 35 روز با ماده ضد انعقاد است .

سرعت تزريق در بالغين 300-150 ميلي ليتر در ساعت و در بچه ها 5-2 ميلي ليتر به ازاي هر كيلو گرم در ساعت است .

تزريق RBC همگروه و يا سازگار از نظر سيستم ABO با پلاسماي گيرنده الزاميست.

در فرد بالغ ملزم يك واحد از آن هموگلوبين را 1gr/dl و هماتوكريت را 4-3 درصد افزايش مي دهد .

انديكاسيون هاي مهم تزريق RBC

آنمي علامتدار در يك بيمار با حجم خون طبيعي و علائمي مانند نارسايي احتقاني قلب ، آنژين و …)
از دست دادن حاد خون بيشتر از 85 % حجم خون تخمين زده شده Acu te Blood loss >15%
Hb
Hb
Hb
Hb

ساير فرآورده هاي گلبول قرمز :

1- گلبول قرمز شسته شده

2- گلبول قرمز كم لوكوسيت

3- گلبول قرمز اشعه داده شده

4- گلبول قرمز منجمد شده

گلبول قرمز شسته شده :washed – packed Red Blood cells (W-PRBCS)

RBC متراكم را با استفاده از 2-1 ليتر نرمال سالين شستشو مي دهند . هدف از اين كار كاهش واكنش هاي آلرژيك شديد است از اين فرآورده در پورپوراي پس از تزريق خون استفاده مي شود در بيماران تالاسمي هم استفاده مي شود در اين فرآورده حدود 20% RBC و 85% از WBC و 99% پلاسماي اوليه كاهش مي يابد . حجم نهايي حدود 300 ميلي ليتر . اين فرآورده بعد از شستشو ظرف مدت h 24بايد تزريق شود .

پلاكت متراكم :

هر واحد پلاكت 45/60cc از پلاسما تهيه مي كنند و 5-3 روز قابل نگهداري است و عمر كوتاهي دارد موارد استفاده در كاهش پلاكت مي باشد.

پلاسماي تازه منجمد : (Fresh Frozen Plasma or FFP)

به پلاسمايي ميگويند كه حداكثر طي 8-6 ساعت پس از جمع آوري خون كامل از آن جدا و سريعاً منجد شود .

در صورت نگهداري در 18- درجه تا يكسال و در 65- درجه تا 2 سال قابل استفاده مي باشد

كاربرد : كمبود فاكتورهاي انعقادي در DIC ، برگشت سريع اثر وارفارين – در درمان ITP

كنترانديكاسيون FFP : به عنوان افزايش دهنده حجم – به عنوان منبع تغذيه – كمبود يا نقص سيستم ايمني – التيام زخم .

كرايو پرسيپيتيت cryo precipitate

حجم اين فرآورده 10-20cc در دماي 18- درجه سانتيگراد تايكسال و پس از آب شدن حداكثر تا 6 ساعت بايد مصرف شود تهيه شده از پلاسماي نيمه منجمد

موارد استفاده : كمبود فيبرينوژن – بيماران فون ويلبراند – كمبود فاكتور 8 ، خونريزي در بيماران اورميك

مطلع كردن بيمار : توضيح اهداف درماني تزريق خون به بيمار و خويشاوندان وي كفته شود . براي تعيين هويت هر بيمار شماره پرونده از اهميت ويژه اي برخوردار است . اين شماره بايد بر روي لوله هاي نمونه و فرم درخواست خون و پرونده ثبت شود .

يخچال خون :

خون كامل ، گلبولهاي قرمز و پلاسماي تازه منجمد كه از انجماد خارج شده بعد از ارسال از بانك خون بايد ظرف مدت 30 دقيقه تزريق شوند . در صورتي كه ترانسفوزيون انجام نشود بايد آنها را در دماي 2 تا 6 درجه سانتي گراد نگهداري نمود. يخچالهاي خون بايد منحصراً خاص ذخيره سازي خون باشند .

نحوه تزريق فرآورده هاي خون :

هر بيمارستان بايد از روش عملياتي استاندارد مكتوبي جهت تزريق فرآورده ها و عناصر خوني به ويژه در شناسايي بيمار ، كيسه خون و مستندات مربوط به آن استفاده كند .

برچسب سازگاري : 1- شامل اطلاعات 2- شماره سريال 3- نام و نام خانوادگي بيمار 4- شماره پرونده بيمار 5- نام بخش بستري 6- گروه ABO و Rh بيمار 7- گروه خوني كيسه خون 8- تاريخ انقضاء كيسه خون 9- تاريخ آزمايش سازگاري .

كنترل كيسه خون :

قبل از ارسال از بانك خون در هنگام تحويل و ورود به بخش يا اتاق عمل قبل از تزريق در موارد زير نبايد از واحد خون جهت تزريق استفاده نمود . در صورتي كه واحد خون بيش از 30 دقيقه خارج از يخچال قرار گيرد ، آثار و علائم نشت يا باز شدن كيسه خون مشاهده شود و يا رنگ پلاسما صورتي يا قرمز باشد .

كنترل هويت بيمار و فرآورده هاي خوني قبل از تزريق :

براي بار آخر هويت بيمار را بايد كنترل نمائيم . اين بررسي و شناسايي بيمار بايد براي بار آخر قبل از تزريق فرآورده خوني بر بالين بيمار انجام شود . خون يا فرآورده هاي خوني بايد از نظر گروه Rh , ABO و تاريخ انقضاء كيسه خون نشت كيسه ، رنگ غير طبيعي و هموليز بررسي شود .

محدوده هاي زماني مناسب براي تزريق فرآورده هاي خوني :

تزريق خون كامل طي 30 دقيقه بعد از خارج شدن كيسه از دماي 2 تا 6 درجه و حداكثر طي 4 ساعت بايد تزريق شود . در دماي محيط خيلي بالا محدوده زماني تزريق بايد كوتاهتر باشد . پلاكت كنسانتره را بايد به محض دريافت از بانك خون تزريق نمود و بايد ظرف مدت 20 دقيقه تزريق گردد .

پلاسماي تازه منجمد : اين نوع پلاسما را بايد بلافاصله بعد از خارج شدن از حالت انجماد تزريق كرد تا فاكتورهاي انعقادي ناپايدار از بين نروند. براي يك فرد بزرگسال يك واحد بايد طي 20 دقيقه تزريق شود .

وسايل مورد استفاده در ترانسفوزيون خون و فرآورده هاي آن :

1- استفاده از كاتتر بزرگ ( آنژيوكت طوسي يا سبز ) كاتتر كوچك احتمال هموليز را افزايش مي دهد .

2- فيلتر استاندارد خون : تمام فرآورده هاي خوني بايد از طريق فيلتر استاندارد تجويز شوند . هر فيلتر استاندارد خون حداكثر براي 4 واحد خون استفاده مي شود يك فيلتر استاندارد خون بايد حداقل هر 12 ساعت تعويض شود . اما در محيطهاي خيلي گرم اين ست را در فواصل زماني كوتاهتر بايد تعويض شود . جهت تزريق پلاكت كنسانتره بايد از ست تزريق خون يا پلاكت كه با محلول N/S شستشو داده شده است استفاده كرد .

از فيلتري كه براي ترانسفوزيون RBC استفاده شده نبايد براي پلاكت استفاده كرد . چون سلولهاي به دام افتاده از منافذ فيلتر عبور نمي كنند .

3- دستكش لاتكس

4- گان و محافظ صورت

5- سرم N/S كه حتماً بايد بر بالين بيمار باشد .

گرم كردن خون :

به صورت روتين توصيه نمي شود دماي خون گرم شده نبايد از 42 درجه فراتر رود و اگر خون گرم شود ولي مصرف نشود بايستي دور ريخته شود . خون سرد مي تواند در رگي كه تزريق از آن راه صورت مي گيرد اسپاسم ايجاد كند در اين صورت بهتر است از حوله گرم و خشك به طور موضعي استفاده شود. تزريق خون خيلي سرد باعث ايست قلبي مي شود هرگز خون را در ظرف حاوي آب داغ يا دستگاه مايكروويو قرار ندهيد چون باعث هموليز RBC و آزاد سازي يون پتاسيم مي شود .

فرآورده هاي خوني و فرآورده هاي دارويي :

هيچ فرآورده دارويي و هيچ محلول تزريقي به غير از N/S را نبايد به فرآورده خوني افزود حداكثر حجم N/S 50-100 cc عنوان شده است . محلول رينگر لاكتات حاوي كلسيم و باعث لخته شدن خون سيتراته مي شود . محلول دكستروز 5% باعث ليز RBC مي شود .

واكنش هاي انتقال خون :

واكنش همولتيك حاد خون : (AHTR)

در نتيجه تجويز RBC ناسازگار با واسطه سيستم ايمني است اين واكنش در مدت 24 ساعت پس از ترانسفوزيون اتفاق مي افتد . ناسازگاري ABO علت اغلب اين واكنش ها است . اولين و شايعترين علامت كلينيكي هموليز حاد تب است . تب ممكن است با لرز همراه باشد .

علائم و نشانه هاي واكنش هموليتيك حاد :

قلبي

كليوي

هماتولوژيك

عمومي

- درد قفسه سينه

- هيپوتانسيون

- هيپرتانسيون

- تاكيكاردي

اليگوري

آنوري

هموگلوبينوري

نشت خون

خونريزي غير قابل كنترل

DIC

تب و لرز

برافروختگي

تهوع و استفراغ

كهير

كمر درد

در بيماري كه علائم و نشانه هاي باليني حاكي از هموليز ديده مي شود ، ترانسفوزيون بلافاصله متوقف شود . اولين كار كنترل V/S ، توجه به شكايات بيمار و اندازه گيري برون ده ادراري است . رگ مناسب بايد با نرمال سالين بازنگه داشته شود . برچسب كيسه خون و مشخصات بيمار بازبيني و تاييد شوند و نمونه خون جهت ارزيابي موارد زير به آزمايشگاه ارسال گردد .

آزمايش آنتي گلوبولين مستقيم – تعيين مجدد گروه ABO و Rh و انجام كراس مچ مجدد و بررسي ظاهري از نظر هموليز .

نمونه اولين ادراري كه بيمار بعد از ترانسفوزيون دفع مي كند از نظر هموگلوبينوري بررسي مي شود .

واكنش تب زاي غير هموليتيك : (FNHTR)

ناشي از آنتي بادي هاي ضد WBC اهداء كننده موجود در خون يا اجزاي باقي مانده خون عارض مي شود اين واكنش شايعترين نوع عكس العمل به انتقال خون است . علائم همراه آن شامل احساس سرما يا لرز و ندرتاً تهوع مي باشد .

درمان : اولين قدم در كنترل واكنش تزريق خون قطع ترانسفوزيون است . مسير رگ بايد با نرمال سالين باز نگه داشته شود . هويت بيمار و فرآورده هاي خوني بايد چك شود .

كيسه خون و نمونه هاي خون و نمونه ادرار بيمار بايد به بانك خون يا آزمايشگاه فرستاده شود . اگر لازم است تزريق خون ادامه يابد بايد واحد ديگري آماده تزريق شود .

مراقبت هاي پرستاري :

كنترل كردن دقيق دستور پزشك – ارتباط با بيمار و توضيح دادن در مورد انجام كار و مراحل آن – پرسيدن در مورد واكنش هاي قبلي تزريق خون از بيمار ، گرفتن رضايت نامه از بيمار و همراه وي براي تزريق خون ، توصيه و آموزش به بيمار در مورد گزارش كردن علائم غير طبيعي مثل : لرز ، سرگيجه، راش ، گرگرفتگي ، درد قفسه سينه و …

كنترل كردن برگه درخواست خون با برچسب كيسه خون از نظر گروه خوني ، Rh ، تاريخ انقضاء و شماره سريال و نام بيمار ، بررسي كيسه خون از نظر وجود لخته يا حباب و رنگ غير طبيعي فرآورده .

در صورت نياز به گرم كردن خون از گرم كننده هاي مخصوص يا Blood warmer استفاده كنيم . در بيماراني كه در آن ها تزريق خون با سرعت معمول انجام مي گيرد نيازي به گرم كردن خون نمي باشد .

موارد انديكاسيون قطعي Blood warmer : زماني كه (Room Tempreture) RT در بررسي كراسماچ مثبت شود نياز به گرم كردن قطعي است .

مراحل تزريق :

- مراحل تزريق را براي بيمار شرح دهيد

- علائم حياتي بيمار را بلافاصله قبل از تزريق و بعد از تزريق در دقايق 15-30-60-120-180 كنترل و در فرم نظارت بر تزريق يادداشت نمائيد.

- دست ها را شسته و دستكس و گان و شيلد صورت استفاده شود .

- سپس پورت محلول نرمال سالين و كيسه خون را باز نموده و ست تزريق (Y) شكل را از محلول مخصوص نرمال سالين و كيسه خون به آنها متصل نمائيد .

- محلول سالين و كيسه خون را از پايه تزريق آويزان كنيد .

- ابتدا كلامپ موجود در مسير نرمال سالين را باز نمائيد

- ست تزريق را با نرمال سالين شستشو دهيد .

- شروع جريان خون به آرامي يعني حدود 15-10 قطره براي 15 دقيقه اول

- در صورت تب ، برافروختگي ، تنگي نفس ، خارش ، سرگيجه و راش جريان خون قطع مي شود و رگ بيمار را با نرمال سالين بازنگه داشته و به پزشك اطلاع داده شود .

- در صورت عدم واكنش به ترانسفوزيون سرعت آن را افزايش مي دهيم .

- در آخر ترانسفوزيون علائم حياتي مجدد گرفته خواهد شد و سپس نحوه اجراي ترانسفوزيون ، شماره كيسه ، زمان شروع و اتمام ، مقدار و نوع فرآورده و واكنش هاي بيمار و ميزان سرم تزريقي در گزارش پرستاري ثبت مي شود .

وظايف انتقال خون

در اين مسير انتقال خون نقشي بسيار موثري را دارد كه وظائف اين ارگان شامل :

1- انتخاب اهدا كننده سالم :

2- انجام يك سري آزمايشات لازم بر روي خون هاي اهدايي ( بررسي HIV , HCV , HBVو سيفليس و تعيين گروه خون )

3- تهيه فرآورده هاي مختلف نظير گلبول قرمز ، پلاكت ،پلاسما ،كرايو و …

4- نگهداري صحيح فرآورده هاي خوني

5- پخش خون

روند درخواست خون

برگه درخواست خون براساس دستور پزشك مربوطه با توجه به HCT و وضعيت بيمار ارائه مي گردد كه در اين جا وجود 2 نمونه الزامي است. اول نمونه EDTA دار يا همان CBC جهت تعيين گروه خون بيمار و دوم نمونه لخته جهت تهيه سرم بيمار . بهتر است از وريد براي گرفتن نمونه خون استفاده شود .

مهمترين نكته در تهيه نمونه خون قبل از تزريق

تاييد هويت بيمار :

چنانچه بيمار هوشيار است : قبل از نمونه گيري از خود فرد ، نام و نام خانوادگي و تاريخ تولد را پرسيده و مشخصات بيمار را با پرونده و اطلاات فرم درخواست خون مقايسه نماييد .

در صورت وجود مچ بند ،مطابقت مچ بند با اطلاعات پرونده و فرم درخواست تكميل شده خون چنانچه بيمار غير هوشيار است ( يا موارد اورژانس) بايد طبق دستورالعمل هاي داخلي در هر بيمارستان شناسايي اين بيماران تعريف شده باشد. به عنوان مثال مي توان از يك نام مستعار و شماره پرونده بيمار جهت شناسايي استفاده نمود .

تهيه نمونه خون قبل از تزريق خون :

در زمان خونگيري چنانچه بيمار در حال دريافت مايعات تزريقي از يك دست است به منظور اجتناب از تركيب نمونه با مايعات تزريقي بهتر است از بازوي ديگر بيمار استفاده كرد.

نمونه جهت ارسال به آزمايشگاه بايد عاري از هرگونه هموليز باشد . بستن تورنيك به مدت طولاني و جرخاندن سرنگ و سوزن در دست بيمار جهت يافتن رگ از مواردي است كه باعث هموليز مي شود .

نمونه براي انجام آزمايشات بايد تازه باشد ( نهايتاً 3 روز ) و اگر در اين 3 روز هم تزريق خون ديگري داشته بايد دوباره به آزمايشگاه نمونه ارسال شود .

اقدامات قبل از تزريق :

تحويل گرفتن خون و فرآورده توسط بخش

اگر كيسه خون و يا فرآورده داراي هر يك از شرايط زير باشد به بانك خون عودت داده شود

هرگونه نشت از كيسه

رنگ غيرطبيعي ( بنفش – ارغواني و …)

هموليز

وجود لخته

گذشتن از تاريخ انقضا فرآورده

وجود كدورت

وجود گاز در كيسه (كيسه باد كرده)

برچسب ناسالم

آزمايشات لازم قبل از انتقال خون

قبل از اينكه يك كيسه خون از اهدا كننده (Donor) به بيمار (Recipant) تزريق گردد بايد آزمايشات زير انجام شود :

1- خون انتخاب شده بايد با خون گيرنده از نظر گروه خوني Rh , ABO هم گروه باشد .

يك سري گروه هاي فرعي ديگري علاوه بر سيستم هاي Rh, ABO وجود دارد . نظير ، دافي ،لوئيس ،كل،لوتران و …. كه اين گروه هاي فرعي در آزمايشگاه هاي بيمارستان انجام نمي شود . ممكن است يك كيسه خون از نظر ABO كاملاً سازگار باشد و به بيمار تزريق گردد و بعد در بدن بيمار واكنش دهد كه در اين جا سرم فرد بيمار به بانك خون يا مركز رفرانس فرستاده مي شود تا از نظر باقي گروه هاي فرعي ارزيابي شود و بعد بانك خون كيسه هاي موجود در بانك خون را نيز گروه مي كند و كيسه مناسب را جهت آزمايش Cross match به آزمايشگاه ارسال مي كند .
اگر گروه خوني ABO مورد نظر در دسترس نباشد با دستور پزشك مربوطه مي توان از گلبول قرمز غير همگروه به صورت زير استفاده كرد :
به گروه خون AB مي توان گلبول قرمز O و A يا B دارد .
به گروه خون A يا B مي توان گلبول قرمز O داد
به گروه خون O نمي توان هيچ گلبول قرمزي داد
در موارد اورژانس مي توان خون Rh- به فرد Rh+ تزريق كرد اما اگر خون Rh+ به فرد Rh- تزريق شود بايد سريعاً آمپول روگام به اين فرد تزريق شود .

اگر حتي وقت كافي براي تعيين گروه نباشد به بيمار خون O- تزريق مي كنيم .

2- آزمايش سازگاري (Crossmatch)

اين آزمايش جهت تشخيص آنتي بادي هاي موجود در سرم دهنده بر عليه گلبول گيرنده و يا تشخيص آنتي بادي هاي موجود در سرم گيرنده بر عليه گلبول دهنده به كار مي رود .

اگر Cross Match مثبت شود نبايد تزريق خون انجام شود .

بعد از اتمام Cross Match و در صورت ok بودن يك كورد از كيسه خون و سرم بيمار بايگاني مي شود كه اگر بعد از تزريق خون اتفاقي براي بيمار افتاد امكان تكرار آزمايش وجود داشته باشد . Cross Matchتنها تستي است كه پرسنل آزمايشگاه را مي توان به دادگاه بكشاند.

كيسه خون در حين آزمايش Cross Match بايد درون يخچال 6-2 سانتي گراد باشد . نهايت زماني كه كيسه خون مي تواند در محيط بيرون بماند 30 دقيقه است. لذا پرسنل محترم بخش ها نيز بعد از دريافت خون از آزمايشگاه به اين نكته بايد توجه كافي را داشته باشند .

آشنایی با هموویژلانس و مراقبت های پرستاری در ترانسفوزیون خون

مطالب مشابه :

مديريت بحران در بيمارستان

مديريت بحران در بيمارستان

راهنمای کارکنان جدیدالورود

مجموعه خط مشي‌ها و دستورالعمل‌هاي مدون بيمارستان‌: بهداشت دست

مدیریت بخش مدارک پزشکی

آشنایی با هموویژلانس و مراقبت های پرستاری در ترانسفوزیون خون

یادمان باشد

فايل هاي آموزشي كارگاه اعتبار بخشي مورخ 16/12/90

برنامه مديريت خطرپذيری زلزله در مناطق شهری

نقش مديريت اطلاعات بهداشتي در مديريت بيمارستان