سردخانه

از زمانهای بسیار دور ، بشر همواره سعی در پیدا کردن روش هایی داشته که بتواند محصولات کشاورزی را برای مدتی نسبتاً طولانی نگهداری نماید. که از آنجمله می توان به خشک کردن، شور انداختن، ترش گرفتن، نمک زدن و دودی کردن اشاره نمود. اما یکی از روش هایی که برای نگهداری محصولاتی از قبیل میوه جات، گوشت، سیب زمینی، سیر، پیاز و … متداول بوده است. نگهداری این مواد غذایی در سرمایی بود که از به تعادل رسیدن دمای محیط خنک تر و این مواد غذایی حاصل می شد.

چینی ها اولین کسانی بودند که به ماهیت سرما برای نگهداری مواد غذایی پی بردند و یونانی ها و ایرانی ها هم پس از چینی به این خاصیت پی بردند. در اوایل قرن نوزدهم، یخدان هایی عرضه شدند که دارای دو جداره بودند و مابین دو جدار از خاک اره و کاه پر می شد و در داخل آن یخ و گوشت قرار می گرفت که به این روش، می توانستند تا یک هفته، گوشت را نگه داری کنند. در سال ۱۹۱۵، سیستم یخچال های امروزی تا حدی شکل گرفت که از گاز ازت و کمپرسور برای خنک کردن مواد غذایی استفاده می شد. که به این روش تا مدت ۱٫۵ تا ۲ سال، می شد از مواد غذایی نگهداری نمود.

مقدمه :

سردخانه ها مکان ها یا اتاقک های ساکن یا سیاری برای نگهداری مواد غذایی هستند که مکانیزم آن ها مشابه یخچال می باشد و موجب برودت هوا می شوند.

مکانیزم سردخانه، بطور کلی تشکیل شده است از موتور، کمپرسور، کندانسور، ذخیرۀ ازت، شیر انبساط، اوپراتور، دمنده (فن) و لوله های ارتباطی.

موتور محرک کمپرسور سردخانه می باشد و انرژی آن را تأمین می کند که معمولاً برقی است.

کمپرسور وظیفۀ متراکم نمودن گاز را دارد که به این ترتیب بیشترین فشار را در گاز ایجاد کرده که منجر به بالا رفتن حرارت گاز می شود.

کندانسور وظیفۀ خنک نمودن گاز حاصل از کمپرسور را برعهده دارد.

ماده ای که در سیستم گردش می کند و هادی گرمای مواد داخل سردخانه به کندانسور و ایجاد خنکی در آن است؛ می تواند گاز ازت یا فرئون باشد. با وجود اینکه از گاز ازت در سیستم های قدیمی استفاده می شد اما امروزه بیشتر از گاز فرئون استفاده می شود که دچار مشکلات مخرب زیست محیطی مخصوصاً سوراخ شدن لایۀ ازن می باشد. البته گاز موجود در سیستم خنک کاری این سردخانه گاز ازت است. که این گاز تا ۲۰ سال بخوبی از پس مسئولیت خود بر می آید.

اوپراتور ها خنک کننده های داخل اتاقک های سردخانه هستند که گاز سرد حاصل از کندانسور و شیر انبساط را در محیط بستۀ داخل شبکه های خود، وارد اتاقک نموده و این سرما توسط دمند ها در محیط اتاقک پخش می شود.

لوله های ارتباطی هم وظیفۀ انتقال گاز سردخانه به بخش های مختلف سیستم خنک کاری را بر عهده دارند.

انواع سردخانه

سردخانۀ گمرکی: از این گونه سردخانه ها برای نگهداری موقت محصولات و مواد غذایی استفاده می شود.

سردخانۀ ذخیره ای: این گونه سردخانه ها مخصوص نگهداری مواد غذایی است که دولت برای شکستن قیمت های بازار یا اعمال سیاست های دیگر از آن استفاده می کند و بطور کل، برای نگهداری مواد غذایی ای که مالکیت آن ها متعلق به دولت است، استفاده می شود.

سردخانۀ کوچک: این سردخانه ها، کارخانه های کوچک یخ سازی هستند و برای تولید یخ از آن ها استفاده می شود.

سردخانۀ عمومی: در اینگونه سردخانه، مردم، تولید کنندگان و متصدیان بخش خصوصی، مواد غذایی تولیدی خود یا موادی که در فصول ارزانی خریداری نموده اند را نگهداری می کنند و بدین ترتیب سود عظیمی را شامل خود کرده و از دور ریز محصول تا حدی جلوگیری می کنند. بطوریکه به ازای هر کیلوگرم محصولی از قبیل سیب به ازای هر ۶ ماه، ۴۴۰ ریال از مشتری دریافت می شود؛ درحالیکه ممکن است این محصول از شهریور ماه (= فصل برداشت محصول = فصل ارزانی محصول) تا اسفند ماه (= بازار عید) به ازای هر کیلوگرم از این محصول هزاران ریال افزایش قیمت پیدا کند.

ساختمان سردخانه

اولین قسمتی که بمحض ورود به محوطۀ سردخانه با آن روبرو می شویم اتاقک نگهبانی است که وظیفۀ این بخش ایجاد امنیت برای محیط سردخانه می باشد. سپس با محوطۀ سردخانه مواجه می شویم که محل بارگیری، تخلیۀ بار، پارکینگ خودروها و … می باشد در داخل محوطه ساختمان سوله مانند نسبتاً عظیمی در مقابل ما قرار می گیرد که بخش جلویی آن که حدود ۱ تا ۱٫۲ متر از سطح زمین ارتفاع دارد و فقط دارای سقف بوده و محل ورود به ساختمان اصلی سردخانه است و این بخش از سردخانه سکو نام دارد که محل انتقال بار به سردخانه است.

ساختمان اصلی سردخانه، که تشکیل شده است از سالن نگهداری ۰+ درجۀ سانتیگراد (سمت راست راهرو) و سالن نگهداری ۰- درجۀ سانتیگراد (سمت چپ راهرو)؛ با یک آماده گاه آغاز می شود که محلی است که دمایی بیشتر از اتاقک های داخل سالن ها و کمتر از محصول دارد و برای مواردی از قبیل میوه جات است. چراکه اگر با دمای طبیعی خود (۳۰+ درجۀ سانتیگراد) وارد اتاقک سردخانه شوند، شروع به تعرق می کنند که بهترین محیط برای کشت و ازدیاد کپک ها و قارچ ها را فراهم می آورد و منجر به از بین رفتن محصول می شود. لذا این محصولات برای مدت معینی در این آماده گاه باقی می مانند تا به حد دمایی مطلوب برسند.

در سمت راست سردخانه و قبل از شروع سالن بالای صفر درجۀ سانتیگراد، اتاقکی بنام تونل انجماد وجود دارد که دمایی معادل ۳۵- درجۀ سانتیگراد دارد و برای انجماد پیاز و سیری که مورد استفادۀ کارخانجات کالباس سازی است؛ بکار می رود. این دمای پایین موجب از بین رفتن لایه های نازکی که بین لایه های گوشتی (فلس های) پیاز قرار دارند، می شود که بر بازار پسندی کالباس حاصله، می افزاید.

هر سالن این سردخانه دارای ده (۱۰) اتاق است که هرکدام حداکثر ظرفیت خنک نمودن ۵۰۰ تن محصول را دارد و ۳۶۰ = ۱۸×۲۰ متر مربع مساحت و ۶ متر ارتفاع دارد (البته این اندازه ها از سردخانه ای به سردخانۀ دیگری متفاوت است). هر اتاقک بطور مستقل دارای دمای خاصی است که برای نگهداری محصول موجود در آن لازم است، می باشد و از اتاقک مجاور، راهرو و محیط ایزوله می شود. این ایزولاسیون از این قرار است که کف چینی آن از پی، دارای ساختار خاصِ گربه رو، قلوه سنگ، ایزولاسیون، قیرگونی، آجرچینی و عایق حرارتی می باشد که هرگونه تبادل حرارتی با کف را از بین می برد و در عین حال، کف سردخانه حدود ۱ تا ۱٫۲ متر از سطح زمین بالاتر است.

دیوارهای داخلی سردخانه از دو جدارۀ فلزی در دو طرف دیواره تشکیل شده است (که این دو جداره ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتر از هم فاصله دارند.) و عایق تزریقی که (بصورت مایع) در بین این دوجداره ریخته شده (و سپس (بطوریکه هیچ گونه منغذی باقی نگذارد؛) سخت شده است)؛ تشکیل می یابد. سقف هم به همین ترتیب ایزوله می شود و در ها هم، مانند دیوارها و از همان جنس ایزوله می شوند.

هر اتاقک بطور مستقلی دارای سیستم کنترل دما می باشد؛ بطوریکه دما همواره در مقدار مشخصی ثابت می شود. بدین ترتیب که نیتروژن که دارای نقطه جوش ۱۹۶- درجۀ سانتیگراد است از بین شبکه هایی حرکت می کند و سرمای آن توسط دمنده وارد محیط می شود (اوپراتور) و نیتروژن که گرمای اتاقک را گرفته به اتاق کنترل برگشت داده می شود (با لوله های قرمز رنگ) و پس از خنک شدن با لوله های آبی رنگ مجدداً بین اوپراتورها تقسیم می شود. در عین حال سیستم دیگری نیز برای تعیین رطوبت وجود دارد. بدین ترتیب که برای نگهداری محصولات باغی، رطوبت خاصی مطلوب است تا از چروک شدن میوه جلوگیری کند. بمحض اینکه رطوبت از حد مورد نظر و تعیین شده برای سنسور کمتر باشد، این سنسورها که رطوبت را اندازه می گیرند بطور خودکار، لوله های بخار آبی که در تمامی محیط اتاقک وجود دارد و دارای نازل هایی برای پخش بخار آب می باشد را فعال می سازند.

دمای اتاقک ها هم در درجۀ معینی گذاشته شده و در همان دما تثبیت می شود بطوریکه با افزایش دما، سنسورهای دمایی دستور به فعال شدن دمنده ها می دهند.

در عین حال بعلت وجود بخارات آب در داخل سردخانه؛ بر روی شبکه های اوپراتور برفک می نشیند که این برفک توسط المنت هایی آب شده و می ریزد تا از ایجاد عایقی که برفک بین اوپراتور و محیط ایجاد می کند که موجب افزایش مصرف انرژی و هزینه می شود، جلوگیری نماید.

از راهروی بین دو سالن هم پس از پر شدن اتاقک های سالن ها، برای نگهداری محصول استفاده می گردد.

نکات قابل توجه اینکه:

سردخانۀ زیر صفر را می توان برای نگهداری نگهداری محصولاتی که نیاز به سردخانه با دمای بالای صفر دارند؛ تنظیم نمود. اما اینکه بخواهیم دمای یک سردخانۀبالای صفر را به زیر صفر برسانیم ، امری بسیار دشوار است و ریسک زیادی می طلبد و شاید هم ناممکن باشد؛ چراکه کمپرسور، فشار زیادی را متحمل می شود.

کندانسور وظیفۀ خنک کردن نیتروژن برگشتی از اتاقک ها که گرمای اتاقک را گرفته اند؛ بر عهده دارند. لذا باید در نمای شمالی سردخانه که در معرض تابش کمتر خورشید قرار دارد؛ ساخته شود. اما کندانسور، برای خنک کردن نیتروژن نیاز به آب دارد که این آب در تماس با نیتروژن داغ، بخار شده و همین بخار به سمت اتاقک های سردخانه هدایت می شود و رطوبت مورد نیاز داخل سالن ها را تأمین می کند.

اتاقک کنترل دارای دستگاههای ترموگرافی است که وضعیت دمایی اتاقک ها را بطور لحظه ای ثبت می کنند تا مورد نظارت مسئولین ذیربط قرار گیرند. درضمن، کمپرسورها هم در این اتاقک قرار دارند.

از آنجاکه، برای خنک کردن هر متر مکعب از حجم هوای سردخانه به اندازۀ یک درجۀ سانتیگراد، بطور متوسط حدود Btu25000 انرژی لازم است و بعلت حساس بودن کار؛ در صورت قطع ناگهانی برق، برق اضطراری باید بلافاصله برقرار شود. برق اضطراری معمولاً از ژنراتورها تأمین می شود که ژنراتور این سردخانه ۴۸۰ کیلو وات توان تولید می کند و در محوطۀ سردخانه و نزدیک به اتاقک کنترل قرار دارد.

هر دورۀ انبار داری سردخانه ۶ ماه است که پس از اتمام هر دوره و تخلیۀ محصولات، از مواد ضد عفونی کننده از قبیل اکسی کلرور مس برای مبارزه با قارچ و کپک (آفت سردخانه) استفاده می شود و بلافاصله بارگیری بعدی انجام می گیرد.

نکتۀ قابل توجه اینکه، در مورد محصولات حساس از قبیل گوشت کنترل های سختگیرانه ای انجام می گیرد. بطوریکه سازمان های نظارتی، دامپزشکی و … بطور مستقیم بر این موضوع نظارت دارند. لذا از یک ماه قبل از تاریخ منقضی شدن اینگونه محصولات، سردخانه موظف است به صاحب کالای داخل سردخانه و این سازمان های اعلام کند که یک ماه تا تاریخ انقضای این محصولات وقت باقی است که اگر صاحب کالا تا تاریخ انقضای محصول اقدامی نکند؛ طبق مقررات، این محصول باید معدوم شود.

یخچالهای موجود

هم اکنون وسایل خنک کننده کاربرد وسیعی در زندگی روزمره دارند. علاوه بر یخچال‌های خانگی و سردخانه‌ها، خنک کننده‌ها در موارد گوناگون دیگری از جمله وسایل الکترونیکی و صنایع بیوتکنولوژی کاربرد فراوانی دارند. همچنین استفاده از یخچال برای خنک نگه‌داشتن مواد غذایی از ضروریات زندگی امروز است. یخچال‌های تجاری موجود به سه دسته تقسیم می‌شوند:

۱٫ سیستم‌های تبخیر- تراکمی

۲٫ سیستم‌های جذبی

۳٫ سیستم‌های ترموالکتریک

۳-۲- سیستم تبخیر- تراکمی

سردخانه

مطالب مشابه :

نگهداری گوشت قرمز در سردخانه

استاندارد 16987: گوشت شتر مرغ - نگهداری در سردخانه - آیین کار (سرما در گرمای بندر)

پروژه و پایان نامه: تبرید و محاسبات و طراحی سرد خانه

مروری اجمالی بر طرح یک سردخانه نگهداری محصولات غذایی

تكنولوژي توليد فرآورده هاي گوشتي

اجاره سردخانه در تهران

سردخانه

پروژه طراحی یک سیستم سردخانه ۳۵۰۰۰ نفری در شهر نی ریز