قلمرو بیابانهای ژئومرفولوژی استان قم

2-4-8- اشكال ژئومرفولوژی بيابان در استان قم:

2-4-8-1- واحد دشت سر:

در استان قم دشت سرها از نظر وضعيت توپوگرافي، رسوب و نحوه عمل فرسايش به سه تيپ تقسيم مي شوند.

2-4-8-1-1- تيپ دشت سر فرسايشي(Pediment):

دشت سر مذكور در اكثر نقاط انتهاي كوهستاني قم مشاهده مي شود كه در نقشه ژئومرفولوژی نمايش داده شده است. از جمله معروف ترين يا مشهودترين دشت سر فرسايشي، مي توان به دشت سر فرسايشي علي آباد طايقان كه منشعب شده از رودخانه علي آباد در بالادست قمرود است، اشاره كرد.

در استان قم دشت سرهاي مذكور به دليل كمبود بارندگي و مقدار سيلابهاي نسبتاً كم از وسعت اندك برخوردارند. مهمترين رخساره هاي تيپ دشت سرفرسايشي در استان قم شامل موارد ذيل هستند. تفكيك رخساره ها به دليل كوچكي مقياس نقشه صورت نگرفته است. ولي توضيح و تفسير رخساره هاي دشت سر فرسايشي در استان و ارتباط با قلمرو بيابانها مهم محسوب مي شود.

1- رخساره فرسايش آبي:

رخساره مذكور در اكثر تيپهاي دشت سر مذكور در نواحي مختلف استان مشاهده مي شود. اين رخساره به صورت شيارهائي كه بر اساس نوع سازندها، اشكال گوناگون دارد، بر روي عكسها مشاهده مي شود. آبراهه ها پس از طي مسير كوتاهي معمولاً به هم پيوسته و تشكيل چندين آبراهه را مي دهند. فرسايش پذير بودن سنگهاي مارن، شيل و آهك سالسر سنگ در نواحي مركزي و جنوبي استان سبب تشكيل بهترين رخساره شده است.

2- رخساره مخروط افكنه:

اين رخساره معمولاً پس از رخساره فرسايش آبي قرار گرفته و مخروطي كوچك با دانه بندي متفاوت را تشكيل مي دهد.

3- رخساره منطقه برداشت:

اين رخساره در حوالي روستاي لنگرود و در پائين دست سد كبار قم و انتهاي حوضه آبخيز كهك و كبار كاملاً مشخص است.

4- اينسلبرگ فرسايشي:

اينسلبرگ فرسايشي در شمال خورآباد به عنوان يك بيرون زدگي كوچك مخروطي شكل كه در اثر فرسايش از مناطق مجاور خود جدا شده است مشخص است.

2-4-8-2- مشخصات عمومي دشت سرهای استان :

دشت سرهاي موجود در استان قم با توجه به اينكه سرانجام به كوير و پلايا ختم مي شوند، معمولاً داراي نهشته هاي انتهايي با ضخامت زياد هستند. اين مسأله در دشت سرهاي حوضه بسته درياچه نمك، دشت سر پايين دست حوضه كهك و كبار، دشت سر حوضه آبخيز گلستان كاملاً مشاهده مي شود.

در روي نقشه ژئومرفولوژی واحد مذكور مشخص شده است. تعداد و تراكم دشت سرها به دليل شرايط كوهستاني قسمتهاي غربي، جنوبي و مركزي استان زياد است. ولي در رابطه با بيابان، دشت سرهاي مجاور پلاياها يا چاله ها از ارزش طبقه بندي بالاتري نسبت به ساير دشت سرها برخوردارند.

ذيلاً خصوصيات دشت سرهاي موجود در استان عنوان مي شود.

2-4-8-2-1- دشت سر درياچه حوض سلطان:

دشت سرهاي موجود در حوضه آبخيز درياچه حوض سلطان با توجه به عكس هاي ماهواره اي و عكس هاي هوايي معمولاً داراي عرض نسبتاً زياد هستند. بخصوص تعداد و تراكم آبراهه ها به دليل جنس تشكيلات در نواحي غربي حوضه بسيار زياد است. آبراهه ها از نوع موازي بوده و اتصال بين آبراهه ها در مسيري طولاني اتفاق مي افتد. شيب دشت سرهاي اين ناحيه بين حدود 5 تا حدود 14 درصد تغيير مي كند و معمولاً شيب جانبي ندارد. تعداد دشت سرهاي موجود در اين حوضه به دليل خشكه رودهاي فراوان، زياد است

2-4-8-2-2- دشت سر حوضه آبخيز طغرود:

اين دشت سر داراي عرض كم و طول نسبتاً زياد بوده و مواد تشكيل دهنده آن درشت دانه با جورشدگي نسبتاً غير يكنواخت است. عمق رسوبات اين دشت سر متغير و به 8 تا 30 متر مي رسد. پروفيل اين دشت سر به سمت عمق داراي ذرات درشت دانه بيشتري است. دشت سرهاي متفاوتي در اين حوضه وجود دارد كه اكثراً به دليل شرايط رودخانه اي و جريانها وضعيت نسبتاً مشابهي دارند.

2-4-8-2-3- دشت سرهاي حوضه آبخيز وزوا:

اين دشت سر نيز باريك بوده و داراي مساحت نسبتاً كمي است و سريعاً به دشت منتهي مي شود. عمق رسوبات در اين دشت سر نسبتاً زياد بين 10 تا 40 متر متغير است.

2-4-8-2-4- دشت سرهاي حوضه آبخيز كهك و كبار:

ارتفاعات اين حوضه در قسمتهاي جنوبي و شرقي واقع شده است. دشت سرهاي مجاور ارتفاعات مذكور تفاوتهايي از نظر جنس رسوبات دارند. بخصوص دشت سر كهك و خورآباد كه به دليل مجاورت با تشكيلات قم داراي آبراهه هاي موازي و ريزدانه تر است. عمق رسوبات اين حوضه آبخيز بين 8 تا بيش از 35 متر متغير است.

2-4-8-2-5- دشت سرهاي حوضه آبخيز قمرود:

در اين حوضه آبخيز رودخانه هاي متعددي جريان دارد و مشخص ترين دشت سر با گسترش نسبتاً زياد دشت سر علي آباد طايقان در مجاورت محور ارتباطي قم و اصفهان است كه داراي آبراه هاي موازي با عمق رسوبات زياد و جورشدگي متفاوت و اكثراً زاويه دار است.

2-4-8-2-6- دشت سر حوضه آبخيز گلستان:

اين دشت سرها نيز داراي ضخامت نسبتاً زيادي هستند. عمق رسوبات اين دشت سرها تا حدود 40 متر مي رسد.

2-4-8-3- واحد پلايا:

در استان قم چندين پلاياي بزرگ و كوچك وجود دارد كه اشكال ژئومرفولوژی بياباني موجود در آنها نيز مختلف است. پلايا يا چاله داخلي در بيابانها از اشكال مهم به شمار مي آيند. محيط پلايا به وسيله دو عامل رسوب و جريانهاي آبي مشخص مي شود. از نظر نوع نهشته ها، محيط پلايا از دو نوع رسوب كلاستيك و غير كلاستيك تشكيل يافته است. به طوريكه در تمام پلاياهاي موجود در استان قم هر دو نوع رسوب كلاستيك و غير كلاستيك مشاهده مي شود.

قلمرو بیابانهای ژئومرفولوژی استان قم

مطالب مشابه :

قلمرو بیابانهای ژئومرفولوژی استان قم

قلمرو بیابانهای ژئومرفولوژی استان قم (2)

بيابانهاي ژئومرفولوژی استان قم(3)

قلمرو بیابانهای استان قم از جنبه خاکشناسی(4)

جغرافیای طبیعی استان قم

پیگیری ثبت 4 تالاب استان قم در کنوانسیون بین المللی رامسر (خبر)

سیل قم: احمقانه‌ترین سیل در جهان!