زمین شناسی مس

زمین شناسی مس

مس در حدود درصد پوسته زمین را تشکیل می دهد . مقدار آن در آب دریاها در حدود درصد می باشد . قشر زمین برای استخراج مس مناسبتر است .

مس به سه صورت در طبیعت یافت می شود ؛ که عبارتند از : مس خالص ، سنگ های سولفیدی وسنگ های اکسیدی .

سنگ های اکسیده مس بیشتر در قشری از زمین که نزدیک به سطح است پیدا می شود و در اثر تغییرات جوی و واکنش های آرام شیمیایی که در رگه های سولفیدی کانه دار مس صورت می گیرند بوجود می آیند . از طرف دیگر آب های طبیعی که حاوی Co2می باشد بر روی کانه های سولفیدی اثر کرده و به تدریج آن ها را به کربنات ، اکسید ، سولفات و گاهی اوقات آن ها رابه سیلیکات های مس تبدیل می کنند .

سنگ های سولفوره بر خلاف سنگ های اکسیده پایین تر و در عمق بیشتری از قشر زمین قرار دارند . کانه های سولفیدی مس که مهمترین ماده ی اصلی مس را تشکیل می دهند در حدود 95 درصد ذخایر دنیا را شامل می شود .

مس طبیعی در حالت آزاد به صورت توده های بزرگ در سنگ های آذرین قشر زمین بوجود آمده است . در واقع این مس در طبیعت زیاد نیست و فقط در بعضی نقاط دنیا مانند نواحی دریاچه سوپریور در ایالات متحده آمریکا در کشور بولیوی ، چین ، شیلی و ایران دیده شده است . گاهی این مس به صورت دانه های ریز در داخل کنگلومرا یافت می شود . گاهی قطعات بزرگتر در کانادا نیز یافت می شود . چنین مسی حتی تا درجه خلوص 9/99 درصد هم یافت می شود .

بشر تنها قادر به تصمیم گیری در مورد استخراج یا صرف نظر از استخراج یک ماده معدنی است و این طبیعت است که در مورد زمان و مکان تشکیل ماده معدنی تصمیم می گیرد . بر این اساس ، خواستگاه زمین شناختی مشخص اساس تقسیم بندی ژنیتیکی کانسارهاست .

مهمترین کانسارهای مس به پنج گروه تقسیم می شوند :

1. مس پورفیری

2. ماسیوسولفیدها

3. مس رسوبی استراتی باند

4. اسکارن های مس دار

5. ذخایر مس رگه ای

قسمت اعظم مس تولید شده از کانسارهای مس پورفیری ، استراتی باند ، ماسیوسولفیدها ، اسکارن های مس دار ، رگه های مس دار و کانسارهای مافیکی و اولترامافیکی است .

اکتشاف ذخایر عظیم مس در دهه های اخیر به سبب مشخص شدن ارتباط ژنتیکی کانسارهای مس پورفیری با زون فرورانش حاشیه ی قاره ها و جزایر قوسی است .

مس پورفیری

این ذخایر ، کانسارهای استوک ورک تا افشان بزرگ مقیاس و عیار پایین مس هستند که ممکن است در بردارنده ی مقادیر ناچیز اما قابل بازیافت مولیبدن ، طللا و نقره نیز باشند . این ذخایر همراه توده های نفوذی پلوتونیک حد واسط تا اسیدی بوده و به صورت پراکنده در سنگ میزبان هستند . این ذخایر معمولا کانسارهای مس – مولیبدن یا مس – طلا هستند ( مدل مونزونیتی و مدل دیوریتی . ) ؛ که بخش اعظم مس و مولیبدن جهان را تأمین می کنند ، و عناصر طلا ، تنگستن و قلع بیشتر به صورت فلز همراه مورد استحصال قرار می گیرد و از اهمیت کمتری برخوردار است . یک کانسار نمونه مس پورفیری ، توده نفوذی مرکب ، استوانه ای و استوک مانندی است که رخنمونی کشیده یا نامنظم با ابعادی در حدود 2*1.5 کیلومتر دارد و اغلب سنگ هایی متوسط دانه با بافتی همسان دانه آن را در بر می گیرد . بخش مرکزی توده نفوذی که بخش پورفیری آن است دارای بافت پورفیری است که به یک دوره سرد شدگی سریع اشاره دارد و منجر به تشکیل زمینه دانه ریز در سنگ می شود . بیشتر کانسارهی پورفیری دارای عیار 4/0 تا 1 درصد مس و توناژی تا حداکثر 10 میلیارد تن است .

استراتی باند – استراتی فرم

کانسارهای استراتی باند – استراتی فرم بعد از کانسارهای مس پورفیری دومین منبع مس دنیا به شمار میروند . این کانسارها از دو میلیارد سال قبل تا میوسن تا تشکیل شده اند . مطالعات رسوبی و سنگ شناسی نشان می دهد اکثر کانسارهای مس استراتی باند در مراحل ابتدایی ریفت ها بوجود آمده اند . این ذخایر در طیف گسترده ای از سنگ های رسوبی ( مانند کوپرشیفر آلمان ) تا محیط های غنی از گوگرد و همراه توالی های آتشفشانی ( مانند سولیوان کانادا ) تا کانسارهای سولفیدی توده ای آتشفشانی که متشکل از سولفیدها بوده و در سنگ های میزبان آتشفشانی ( مانند تیپ های کوروکو ، بسشی وقبرس ) رخ می دهند و از اهمیت زیادی برخوردار هستند . این نوع کانسارها برای عناصر Ce ، Cd ، Zn ، Pb و برخی عناصر با ارزش دیگر از جمله طلا و نقره نیز مورد توجه هستند .

اسکارن های مس دار

اسکارن های مس به دو گروه تقسیم می شوند : آن دسته از اسکارن های مس که در مجاورت توده های نفوذی تشکیل شده و با کانسارهای مس پورفیری ارتباط دارند ، اسکارن های مس پورفیری نامیده می شوند . تعداد محدودی از اسکارن های مس با فاصله از توده های نفوذی در سنگ کربناته تشکیل شده و به اسکارن های مس معروفند .

اسکارن های مس پورفیری در مجاورت توده های نفوذی کالک آلکالن با سنگ های کربناته ، در زون فرو رانش حاشیه قاره ها تشکیل شده اند . اسکارن های مس پورفیری به ندرت از جزایر قوسی گزارش شده اند . توده های نفوذی عمدتا از نوع گرانودیوریت تا مونزونیت بوده که در عمق کم متبلور گردیده و دارای بافت پورفیری هستند . وجود برش های نفوذی دایک های متعدد و درزه و شکاف ها دلیل بر وجود فشار بالای ماگما هنگام نفوذ بوده است .اسکارن های مس پورفیری کشف شده متعلق به دوران دوم و سوم زمین شناسی اند . اسکارن های مس پورفیری عمدتا از نوع کلسیت و به ندرت منیزیم دارند.

ماسیوسولفیدها

کانی سازی نوع ماسیو سولفید در مناطق خاصی از محیط های اقیانوسی عهد حاضر در حال تشکیل است . در محدوده جنوبی زون گسترش شرقی اقیانوس آرام به دلیل سرعت نسبتا زیاد بازشدگی و گسترش پوسته اقیانوسی ، فعالیت آب های گرم نسبت به سایر مناطق بیشتر مشاهده شده است . فعالیت آب های گرم می تواند منجر به تشکیل تنوره ها و دودکش های گرمابی و ذخایر ماسیوسولفید گردد . ساختمان اسکلت تنوره ها و دودکش ها ابتدا با تشکیل پیریت آغاز می شود و سپس به تدریج با تشکیل لایه های گل کلمی مارکازیت ، پیریت و اسفالریت ادامه می یابد . در این مرحله آنهیدریت گزارش شده است . در مراحل بعدی کالکوپیریت تشکیل می شود .

از دیگر ذخایر مس می توان به کمپلکس های کربناتیتی مس دار و نهشته های ارتوماگمایی Cu – Ni – Fe همراه با سنگ های بازیک و اولترابازیک اشاره کرد که تا کنون شواهدی از این گونه کانسارها در ایران یافت نشده است .

فلززایی مس در ایران

ایران از دیرباز به عنوان یکی از پتانسیل های مهم اقتصادی مس پورفیری در دنیا شناخته شده است و از نظر مس زایی در بهترین شرایط متالوژنی قرار گرفته است .

از دیدگاه تکتونیکی کشور ایران در سیستم کوهزایی آلپ – هیمالیا ( آلپی ) واقع شده است . از نظر کانی سازی ، کمربند جهانی مس که از کوه های آلپ در اروپای غربی شروع شده و پس از عبور از کشورهای اروپای شرقی و ترکیه از ناحیه مرزی وارد ایران شده و از جنوب شرق وارد افغانستان ، پاکستان و هندوستان گشته و به کوه های هیمیالیا ختم می شود .

بیش از 2000 کیلومتر از کمربندهای جهانی مس ( آلپ – هیمالیا ) ، از ایران می گذرد . بخش هایی از ایران که از لحاظ ذخایر معدنی بر روی کمربند جهانی مس قرار است از جنوب شرقی ایران شروع وتا شمال غربی و نواحی آذربایجان ادامه دارد .

تا کنون بر روی حدود 100 کانسار ، مطالعه و بررسی های اکتشافی و تقریبا اصولی انجام شده است . بسیاری از زمین شناسان ایرانی و خارجی که با مسائل زمین شناسی ایران آشنایی دارند ، بر این باورند که ایران از نادر کشورهایی است که امکان پیدایش ذخیره ی مس پورفیری جدید در آن وجود دارد ، ولی تا کنون مطالعات جامعی روی مسایل کانی سازی ، فلززایی و جایگاه مس در ایران انجام نگرفته است . بررسی های حاصل از تجزیه شیمیایی سنگ های ماگمایی و یا سنگ های دگرگون با منشأ اذرین ، نشان می دهند که فراوانی مس در سنگ های ماگمایی پیش از ترشیاری در حد عادی است . البته گاه در سنگ های پیش از ترشیاری نیز جاهایی یافت می شود که فراوانی عنصر مس از حد عیار زمینه بالاتر است ( مانند سنگ های سازند تکنار ) . اما بیشتر سنگ های آتشفشانی ، آندزیتی ، تراکی آندزیت و بازالت های ائوسن میانی ، فراوانی بیشتری از مس نشان می دهند . در پاره ای از نواحی مانند کرمان ، تارم و اهر ، سنگ های یاد شده ، ناهنجاری قابل ملاحظه ای از مس نشان می دهند .

که در این راستا نکات زیر قابل توجه است :

1. بیشتر ذخایر مس پورفیری ایران در ارتباط با سنگ های نفوذی ، نیمه آتشفشانی و آتشفشانی ترشیاری به خصوص الیگومیوسن و میوپلیوسن هستند

2. ذخایر مس در سنگ های قدیمی تر ، چه از نظر تعداد کانسار و نشانه معدنی شناخته شده و چه از نظر مقدار مس در زمینه آن ها و بزرگی مقدار ذخیره ، با سنگ های ترشیاری قابل مقایسه نیستند .

3. در مکان هایی که ذخایر مس ترشیاری وجود دارد ، وابستگی مشخصی بین کانسارها ونشانه های معدنی مس با سنگ های آتشفشانی ائوسن و سنگ های نفوذی کم ژرفا ( پورفیری ) که ماگما در آن ها تزریق شده وجود دارد .

با توجه به آنچه گفته شد ، می توان چنین پنداشت که در مناطقی مانند کرمان ، اهر ، تارم و هشتجین که حجم سنگ های آتشفشانی ائوسن قابل توجه است ، میتوان پی سنگ را سنگ های آتشفشانی ائوسن دانست و هجوم ماگمای غنی از مس با سن ائوسن پسین – پلیوسن در سنگ های ائوسن و همچنین شست وشو و بازیافت مس از سنگ های قبلی توسط محلول های وابسته ، باعث غنای مس و سرانجام تشکیل کانسارها و نشانه های معدنی مس شده است .

فازهای کانی سازی مس در ایران

در ایران ، آثار ونشانه های معدنی مس را از پروتوزوییک پسین تا پلیوسن می توان ردیابی کرد ، اما بیشتر ذخایر مس در ترشیاری و به ویژه الیگومیوسن و میوپلیوسن تشکیل داده اند .

به طور کلی ، فازهای کانی سازی مس ایران به شرح زیر است :

پرکامبرین پسین – کامبرین : در این برهه ی زمانی ، هیچ کانسار مسی شناخته نشده است ، ولی چند اثر معدنی ( مانند ناحیه یاسوج و شهرکرد ) در سنگ های پر کامبرین دیده شده که از نظر اقتصادی چندان دارای اهمیت نمی باشند . اصولا سنگ های آتشفشانی و رسوبی آتشفشانی و همچنین سنگ های دگرگونی که دارای منشأ آذرین هستند( مانند سنگ های ناحیه تکاب ، انارک ، بافق و... ) فراوانی کمی از مس نشان می دهند ، در صورتی که همین سنگ ها در نواحی یاد شده ناهنجاری قابل توجهی از سرب و روی دارند .

پالئوزوییک پسین : همراه با برخی از سنگ های دگرگونی پالئوزوییک پسین مانند سری تکنار که منشأ آذرین یا آذرآواری دارند .آثار و شواهدی از مس شناخته شده است ( کانسار سولفیدی توده ای تکنار ) . کانسار سرب و روی و مس چاه گز در نزدیکی سیرجان نیز متعلق به این زمان است . اگر سنگ های هم ارز این سنگ ها مانند شیست های گرگان ، دگرگونی شاندرمن ( به ویژه جاهایی که پدیده ماگماتیسم بعدی در آن ها رخ داده است ) ارزیابی شوند ، ممکن است نتایج سودمندی بدست آید .

کرتاسه – پالوئسن : همراه با مجموعه افیولیتی کرتاسه – پالئوسن ، شواهدی از ذخایر سولفید توده ای در ایران شناخته شده است . برای نمونه می توان به نشانه های معدنی مس در ناحیه ی حاجی آباد بندرعباس ، خوی و جنوب جازموریان اشاره کرد .

ترشیاری : بیشتر ذخایر مس ایران در این دوره تشکیل شده اند . این ذخایر وابستگی تنگاتنگی با سنگ های ماگمایی ترشیاری دارند . فازهای ماگمایی و کانی سازی مهم ترشیاری عبارتند از :

- ائوسن میانی : در این فاز ، بیشتر سنگ های آتشفشانی مطرح هستند و همانگونه که گفته شد ، این سنگ ها معمولا زمینه ی بالایی از مس دارند و از سویی ، تعدادی از کانسارها و نشانه های معدنی مس در آن ها جای دارند

- ائوسن پسین – الیگوسن پیشین : بیشتر توده های نفوذی ، گرانیتی – گرانودیوریتی هستند و بیشتر تشکیل ذخایر مس رگه ای را داده اند .

- الیگوسن پسین – میوسن پیشین : دارای سنگ های نفوذی و آتشفشانی است . اوج دوباره ی سنگ های آتشفشانی پس از ائوسن میانی ، در این دوره زمانی بوده و پاره ای ذخایر مس پورفیری رگه ای ، در این دوره زمانی تشکیل شده است .

- میوسن پسین – پلیوسن : بیشتر نفوذی های کوچک کم ژرفا می باشند و وابستگی ذخایر مس پورفیری با این توده های نفوذی کم ژرفا ، به درستی شناخته نشده است ، اما به نظر می رسد که بیشتر ذخایر مس پورفیری به این توده ها وابسته باشد . بررسی تحقیقاتی – اکتشافی بر روی این گونه توده ها می تواند در اکتشاف مس و طلا کمک شایانی نماید .

پراکندگی و ارزیابی ذخایر مس ایران

بر پایه ی نقشه ی پراکندگی کانسارهای مس ایران و مقایسه ی آن ها با نقشه های سنگ های ماگمایی 1:2500000 ( آقانباتی – 1370 ) و 1:1000000 ( امامی – 1372 ) ، می توان ذخایر مس ایران را به شکل زیر زون بندی کرد :

1. ارومیه – دختر که خود از نظر ذخایر مس به بخش جنوبی ( ناحیه ی کرمان ) ، مرکزی ( انارک – کاشان ) و شمالی قابل تقسیم است .

2. زون البرز باختری ( محور طالقان – تارم – هشتجین )

3. زون سبلان ( باختر اردبیل – ناحیه اهر – جلفا )

4. زون کویر – سبزوار ( بینالود و تکنار )

5. زون لوت

6. زون مکران

1 . زون ارومیه – دختر : سنگ های جای گرفته در زون ماگمایی ارومیه – دختر ، به گونه ای شاخص ، ترکیبی از دیوریت تا گرانو دیوریت و گرانیت و سنی از ائوسن تا پلیوسن دارند . در مورد خواستگاه این سنگ ها اتفاق نظری وجود ندارد . گروهی از پژوهشگران آن را کمان ماگمایی و گروهی دیگر کافت و دسته ای نیز آن را کمان جزیره ای می دانند . در مورد کانی سازی مس در این زون باید گفت : تنها قسمت جنوبی این زون ( ناحیه کرمان ) از نظر کانی سازی مس پرمایه است . بخش شمالی و مرکزی آن در این راستا نمود چندانی ندارند . در حقیقت ناحیه کرمان خود یک کمربند مس دار با درازای حدود 600 کیلومتر و پهنای 70 – 40 کیلومتر با روند شمال باختری – جنوب خاوری تشکیل می دهد که از دهج و شهر بابک شروع و تا ناحیه بزمان ادامه می یابد . در این کمربند ، بیش از 300 کانسار و نشانه معدنی مس شناخته شده که بیش از 20 مورد آن ها ، شواهدی از مس پورفیری نشان می دهد . البته قابل توجه است که در زون ارومیه – دختر ، از جنوب به سمت شمال از فراوانی کانسارهای مس کاسته می شود و مواد معدنی دیگری مانند آهن ، سرب وروی فراوانتر می شوند .

2 . محور طالقان – تارم – هشتجین : در ناحیه تارم ، ذخایر زیادی از مس وجود دارد . همه ی این کانسارها و نشانه ها ی معدنی ناحیه تارم در پیوند با سنگ های آتشفشانی ( بیشتر آندزیت ) ائوسن و به ویژه توده های نفوذی تونالیتی تا گرانیتی ائوسن است . این سنگ ها در ناحیه ی تارم در مقایسه با طالقان و هشتجین ، بیشتر ناهنجاری هایی ازمس نشان می دهند .

توده های نفوذی گرانیتی منطقه تارم از نوع گرانیت تیپ کردیلرایی است که با کانی سازی گسترده ی آهن و مس همراه است . در منطقه طالقان همراه با مونزونیت ها و سنگ های آتشفشانی (به ویژه تراکیت ها ) که گرایش آلکالن دارند ، تعدادی کانسار و نشانه ای معدنی می وجود دارد که بیشتر کانی های مس آن ها از نوع کربناتی است به طور مثال کانسار پراچان .

3 . زون سبلان ( ناحیه اهر – جلفا ) : ناحیه اهر را ازنظرساختاری و کانی سازی مس می توان ناحیه مس دار سبلان نامید که از نظر کانی سازی مس بسیار در خور توجه است و کانسارهای بسیاری را در خود جای داده است . دنباله این منطقه در شمال ، کانسارهای مس و مولیبدن ارمنستان را تشکیل داده است .

کانی سازی مس ناحیه اهر یا به طور کلی سبلان ، دارای خواستگاه ماگمایی است که به شکل های مختلفی کانسارها و نشانه ی معدنی مس را تشکیل داده اند . به طور کلی ، ذخایر مس ناحیه اهر را می توان از نظر شکل و نوع کانی سازی به دو دسته تقسیم کرد :

الف . کانسارهای مس پورفیری که به آن ها کانسارهای مس مولیبدن دار نیز می توان گفت ، مانند کانسارهای مس سونگون و کانسار مس طلای مسجد داغی و شاید مس پورفیری کم عیار کیقال .

ب . کانسارهای مس رگه ای و اسکارنی . برخی از این کانسارها طلا نیز دارند مانند کانسار مزرعه ، بار ملک ، قره چیلر ، انجرد و زند آباد .

4 . زون کویر - سبزوار : این منطقه که در شمال گسل درونه ، جنوب گسل میامی و جنوب کوه های بینالود قرار دارد و تا منطقه سر کویر سمنان نیز ادامه می یابد دارای تعدادی کانسار و نشانه معدنی مس همراه با سنگ های آتشفشانی ترشیاری می باشد . این کانسارها بیشتر از نوع مس رگه ای همراه سنگ های آتشفشانی آندزیتی و بازالتی و یا توده های نفوذی کوچک است مانند کانسارهای مس عباس آباد .

5 . زون لوت : در منطقه لوت ، همراه با سنگ های آتشفشانی ترشیاری ، تعداد نسبتا زیادی کانسار و نشانه ی معدنی مس شناخته شده است این کانسارها ، بیشتر با سنگ های آتشفشانی آندزیتی زون لوت در پیوند هستند که مهم ترین آن ها کانسار مس قلعه زری است .

6 . زون مکران : در شمال غربی منطقه ی مکران و در جنوب و جنوب غربی منطقه جازموریان ، نواری از کانی سازی مس دیده می شود که این نوار ، روند شمال غربی – جنوب شرقی دارد . البته این نوار در شمال غرب مختار آباد ، روند شرقی – غربی دارد ولی به منطقه فاریاب که می رسد ، روند آن شمال غربی – جنوب شرقی می شود . در این نوار کانی سازی که با سنگ های فلیشی و مجموعه های آتشفشانی - آندزیتی همراه است ، بیش از 50 نشانه ی معدنی مس شناخته شده است که تا کنون کارهای اکتشافی تفصیلی بر روی هیچ کدام از آن ها انجام نشده است . شواهد زمین شناسی نشان از آن دارد که پاره ای از این کانسارها می توانند منشأ سولفید توده ای داشته باشند .

برتری های نسبی ذخایر مس ایران

ذخایر مس ایران دارای برتری های زیر است :

1. عیار ذخیره مس پورفیری شناخته شده - که مجموع ذخایر مس آن ها به بیش از 2 میلیارد تن می رسد – بالای 65/0 درصد است .

2. در همه کانسارهای مس پورفیری شناخته شده ایران ، افزون بر مس ، عناصر طلا ، مولیبدن و گاه نقره وجود دارد که همگام با استحصال مس قابل دست یابی است . این عناصر ، ارزش اقتصادی ذخایر مس را بالا می برند . برای مثال کانسار مس سرچشمه با ذخیره ی حدود یک میلیارد تن کانسنگ با عیار حدود 7/0 درصد ، دارای ppm 300 مولیبدن ، ppm 270 طلا و ppm 09/3 نقره است ، همچنین کانسار مس سونگون با ذخیره ی بالای یک میلیارد تن کانسنگ مس با عیار حدود 7/0 درصد ، دارای بیش از ppm 50 مولیبدن است .

3. ذخایر مس رگه ای ایران هرچند از نظر ذخیره مانند اغلب ذخایر مس رگه ای دنیا بزرگ نیستند ، ولی در ایران در اغلب مناطق که این ذخایر وجود دارد ، در هر ناحیه مس دار چند کانسار رگه ای نزدیک به هم وجود دارد که در مجموع ذخیره ی قابل ملاحظه ای دارند و می توانند منبع تغذیه کننده ی یک کارخانه نسبتا بزرگ را فراهم کنند .

کانسنگ های مس رگه ای ایران ، اغلب دارای طلا هستند و در پاره ای از آن ها عیار طلا در کنسانتره به ppm 10 می رسد . برای نمونه کانسنگ مس خلیفه لو در منطقه ی تارم ، کانسار مس مزرعه و انجرد در منطقه ی اهر ، کانسار مس بایچه باغ در منطقه ی تکاب ، کانسار مس قلعه زری در جنوب بیرجند و غیره .

4. کانسارها و نشانه های معدنی مس ایران با وجود پراکندگی نسبتا زیاد ، ویژگی های اکتشافی یکسانی را نشان می دهند برخی ازاین ویژگی ها به شرح زیر است :

- به جز تعدادی اندک ، بیشترذخایر مس ایران دارای سنگ میزبان آتشفشانی با ترکیبی ازآندزیت تا داسیت و یا توده های نفوذی معادل می باشند که سنی از ائوسن تا میوسن – پلیوسن دارند .

- ذخایر مس ایران در ناحیه های مشخص با ویژگی های مشترک زمین شناسی قرار دارند .

- از نظر ( پاراژنز ) اغلب کانسنگ های مس ایران ، شباهت زیادی دارند ومناطق معدنی مس را می توان اغلب زون های مس دار معرفی کرد و درباره ی بزرگی و چگونگی کانی سازی قضاوت مشترکی برای هر منطقه ی مس دار ارائه داد .

- برپایه ی مطالعات ، پاراژنز کانه ای و بررسی های میانبارهای سیال ذخایر مس ایران ، در گستره ی دمایی بین 400 – 150 درجه سانتی گراد تشکیل شده اند .

- بیشتر محدوده های معدنی مس ، دگرسانی های شاخص و نسبتا مشابهی دارند که با مطالعات عکس های هوایی و تصاویر ماهواره ای قابل تشخیص است .

5. انرژی برق که از نیازهای استراتژیک تولید مس است ، در ایران در مقایسه با دیگر کشورهای تولید کننده ی مس ، ارزان بوده و تولید آن به شدت در حال افزایش است .

6. در ایران ، هرچند میزان تولید مس در مقایسه با ذخایر آن ها بسیار کم است ، ولی کسانی که دارای دانش فرآوری ، استحصال و غیره می باشند ، نسبتا فراوان هستند .

توزيع كانسارهاي مس در ايران

منابع

محمدحسن کریم پور – سعید سعادت – زمین شناسی اقتصادی کاربردی

فصلنامه سنگ و معدن – بخش خصوصی معادن و صنایع معدنی ایران

معدن و معدنکاری در ایران –

پیشنهادات

- حدود2000 کیلومتر از کمربند جهانی مس ( آلپ – هیمالیا ) از ایران می گذرد که از شمال غرب ( آذربایجان ) تا جنوب شرق ( سیستان و بلوچستان ) ادامه دارد ، که این ذخایر حدود 5/3 درصد ذخایر جهانی مس را در ایران تشکیل داده اند ؛ در حالی که این کمربند یکی از نوارهای مس دار ایران نیست و در کشور ما به جز این نوار ، کمربند دیگری مانند نوار سمنان – سبزوار و جنوب خراسان نیز وجود دارد که با بررسی های سیستماتیک و اکتشاف این گونه کانسارها میزان ذخایر ایران به حدود 9 درصد ذخایر مس در جهان خواهد رسید .

- همانگونه که گفته شد ایران از نادر کشورهاست که امید اکتشاف ذخایر پورفیری دیگر در آن وجود دارد انتظار می رود با پیگیری منظم و مدل سازی ذخایر اکتشاف شده و مقایسه آن ها در زون های مس دار ایران و مقایسه با ذخایر پورفیری جهان که دارای ویژگی های ژئودینامیکی و پترولوژیکی مشابه هستند به ذخایر با ارزش دیگری دست یافت .

زمین شناسی مس

مطالب مشابه :

ورزقان و منابع معدني در بررسي علمي آن

زمین شناسی مس

کمربندهای پرخطر ایران را بشناسید