جواب سوالات 6 تا 10 ویژه غدیر وزرارت علوم و تحقیقات و فن آوری ( قسمت دوم)
6 - اهمیّت واقعه غدیر خم از چه روست؟
اهمیّت غدیر خم از این جهت است که در آن خلافت و جانشینی مولای متقیان و امیر مؤمنان، علی«علیه السلام» به دستور خداوند توسط پیامبر گرامی اسلام برای امّت اسلامی بیان شد. مسلمانانی که همراه پیامبر به حج آمده بودند - حجی که آخرین حج پیامبر بود و آنرا حجةالوداع گفتند - پس از مراجعت از حج هنوز پراکنده نشده بودند، که جبرئیل آیه «یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک»(6) را نازل کرد. بدین ترتیب، منبری از جهاز شتر ساخته شد و پیامبر بر فراز منبر بالا رفته، خطبهای خواند و زیر بغل علی«علیه السلام» را گرفته، بلند کرد و فرمود: «من کنت مولا فعلی مولاه؛ هرکه من مولای اویم علی مولای اوست».
آنگاه در باره دوستان علی دعا کرد و درباره کسانی که او را یاری نکنند، نفرین فرمود.
--------------------------------------------
7- چرا در قرآن کریم به طور واضح از غدیر خم مطلبی نقل نشده است؟
به نظر میرسد که منظور از عبارت به طور واضح این باشد که آنچه در غدیر خم رخ داده در قرآن نقل نشده است و میبایست تمامی واقعه غدیر خم در قرآن به وضوح و به طور روشن و لفظ به لفظ بیان میشد و مبحث خلافت در آیاتی از قرآن گنجانده میشد. اما باید دانست که شیوه و روش کلام الهی در بیان بسیاری از مطالب طرح پیاپی و پیوسته مباحث است به گونهای که بدون توجه به شأن نزول بسیاری از آیات نمیتوان به مقصود و هدف اصلی بیان آنها پی برد. شأن نزول در واقع علت، سبب و یا رویدادهایی است که متناسب با آنها آیاتی نازل شده و در بسیاری از موارد آیاتی که در پی هم در یک سوره وجود دارد در برگیرنده مباحث گوناگون است و بدینسان علوم قرآن خود دامنهای ژرف و گستره از دانش را تشکیل میدهد.
در مورد واقعه غدیر خم نیز تمامی مفسران شیعه و سنی اتفاق نظر دارند که در آیه از کلام اللَّه مجید مربوط به این رخداد میباشد. اما در مورد این که چرا این رویداد به مانند بسیاری از قصص قرآن به طور کامل عنوان نگردیده شاید دلیل آن احاله ابلاغ جانشینی علی(ع) به پیامبر بوده است. البته برای عدم ذکر این واقعه دلایل دیگری نیز ارایه گردیده است. به طور مثال برخی یکی از عوامل مصون ماندن قرآن از تحریف را عدم تصریح به نام جانشین پیامبر(ص) میدانند چنان که خود قرآن میفرماید که به حضرت عیسی(ع) نام و نشان جانشین وی ابلاغ گردید و جانشین پیامبر پس از مسیح در میان مطالب انجیل گنجانیده شد اما در متن انجیل که اکنون در دست مسیحیان است نشانی از این مطلب نمیتوان یافت و این بخش از انجیل تحریف شده است. چرا که امکان داشت برخی از حکمرانان و فرمانروایانی که در طول تاریخ اسلام به نام اسلام حکومت نامشروع داشتهاند برای توجیه حکمرانی خود دست به تحریف آیات قرآن میزدند.
گروهی دیگر نیز با تمسک به این که تمامی مسلمانان قول و نقل پیامبر و اوامر و نواهی آن حضرت را معادل قرآن میدانند، اقدام پیامبر در مورد معرفی امیر مؤمنان به جانشینی را برای اتمام حق این مطلب کافی دانستهاند؛ چرا که بسیاری از مطالب وجود دارد که در قرآن به آن اشاره نشده اما مسلمانان با تمسک به سنت نبوی به آنها عمل مینمایند مانند مبحث نماز چنان که در قرآن تنها به خواندن نماز اشاره شده و تعداد رکعتها و شیوه انجام آن از سنت نبوی اخذ شده است.
اما در مورد 2 آیهای که پیشتر به آن اشاره شد که تمامی مفسران اتفاق نظر دارند که این 2 آیه در مورد واقعه غدیر خم نازل شده است این دو آیه چنین است.
الف) آیه 67 سوره مائده: «یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک و ان لم تفعل فما بلغت رسالته و اللَّه یعصمک من الناس ان اللَّه لا یهدی القوم الکافرین».
ای پیامبر آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده به طور کامل - به مردم - برسان و اگر این کار را انجام ندهی رسالت - خدای را - انجام ندادهای و خداوند تو را - از خطرهای احتمالی - نگاه میدارد و خداوند کافران را هدایت نمیکند.
در ذیل تفسیر آیه فوق روایات بسیاری نقل شده که نظریه انتساب این آیه به واقعه غدیر را قطعی میکند.
این روایات را کسانی چون زید بن ارقم، ابو سعید خدری، ابن عباس، جابر بن عبداللَّه انصاری، ابو هریره و ابن مسعود نقل کردهاند و گفتهاند که این آیه درباره واقعه غدیر و جانشینی حضرت علی(ع) نازل شده است{1}.
بسیاری از دانشمندان اسلامی نیز در کتابهای خود به این احادیث تصریح کردهاند که برخی از آنان عبارتاند از:
1 - حافظ ابو نعیم اصفهانی در کتاب ما نزل من القرآن فی علی به نقل از خصائص، ص 29.
2 - ابو الحسن واحدی نیشابوری در کتاب الباب النزول، ص 150.
3 - ابن عساکر شافعی بنا به نقل در المنثور، ج 2، ص 298.
4 - فخر رازی در کتاب تفسیر کبیر، ج 3، ص 636.
5 - جلال الدین سیوطی در کتاب درالمنثور، ج 2، ص 298.
6 - علامه امینی در کتاب الغدیر.
ب) آیه سوم سوره مائده: «... الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا».
امروز دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تکمیل نمودم و اسلام را به عنوان آیین جاودان شما پذیرفتم مفسران شیعه معتقداند که مراد از الیوم در این آیه روز غدیر خم است، روزی که در آن پیامبر اسلام امیر مؤمنان را به طور رسمی برای جانشین خود تعیین نمود.
در روایاتی که از طریق شیعه و سنی نقل شده به صراحت اذعان گردیده است که این آیه در روز غدیر خم و پس از اعلام پیامبر نازل شده است. برخی از علمای عامه و اهل سنت که این مطلب را نقل نمودهاند عبارتاند از:
1 - ابن جریر طبری راوی معروف سنی در کتاب ولایت و به نقل از زید ابن ارقم، صحابی معروف.
2 - حافظ ابو نعیم اصفهانی در کتاب ما نزل من القرآن فی علی به نقل از ابو سعید خدری. وی مینویسد: «در روز غدیر خم پیامبر(ص) علی را به ولایت به مردم معرفی کرد و مردم متفرق نشده بودند زمانی که آیه «الیوم اکملت لکم...» نازل شده در این هنگام پیامبر(ص) فرمود: اللَّه اکبر بر تکمیل دین و اتمام نعمت پروردگار و خشنودی خداوند از رسالت من و ولایت علی(ع) پس فرمود: من کنت مولای فهذا علیٌ مولاه؛ هر کس که من مولای اویم پس از این علی مولای اوست. خداوندا آن کس که او را دوست بدارد دوست بدار و آن کس که او را دشمن بدارد دشمن بدار. هر کس او را یاری کند یاری کن و هر کس دست از یاریاش برداشت او را یاری منما{2}.
3 - خطیب بغدادی در تاریخ خود از ابو هریره و او از پیامبر(ص) چنین نقل میکند که پس از واقعه غدیر خم و پیمان ولایت علی(ع) و گفتار عمر بن خطاب: بخ بخٍ یابن ابیطالب اصبحت مولای و مولا کل مسلم. آیه «الیوم اکملت لکم دینکم...» نازل گردید{3}.
4 - در تفسیر برهان و نور الثقلین ده روایت از طرق مختلف نقل شده که این روایت در مورد غدیر خم میباشد{4}.
بنابر آنچه نقل شده بیشتر علمای اهل سنت و تمامی علمای شیعه در مورد انتساب این آیه بر واقعه غدیر خم اتفاق نظر دارند. و تنها نکته اختلافی معنای واژه مولا میباشد چنان که علمای اهل سنت این واژه را به معنای دوست و یاور دانستهاند. در توضیح این مطلب باید گفت که تأکید بر دوستی علی(ع) نیاز به آن همه مقدمه چینی و گردآوری مسلمانان و خواندن خطبه در آن بیابان سوزان و نیز گرفتن بیعت از مردم ندارد چرا که مودت و دوستی مسلمانان با یکدیگر بیشتر از این در اسلام مطرح شده و مورد اتفاق و پذیرش همه مسلمانان بوده است. این مطلب چیزی نبوده که توسط پیامبر ابلاغ نشده باشد و یا پیامبر از ابلاغ آن بیم داشته باشد چنان که در آیه 67 سوره مائده خداوند به پیامبر اطمینان میدهد که او را از خطرات نگاه خواهد داشت و این نمیتواند تنها برای اعلام یک دوستی ساده با یکی از صحابه مشهور پیامبر که پسر عموی ایشان نیز بوده و دارای آن سابقه درخشان در اسلام است باشد، و دیگر این که اگر مقصود تنها اعلام دوستی با علی(ع) بوده پس چرا پیامبر بیش از اعلام آن از مردم اقرار میگیرد که من نسبت به شما از خود شما سزاوارتر و نیز صاحب اختیار شما هستم! آیا این جمله تناسبی با بیان یک دوستی ساده با یکی از صحابه دارد تا جایی که مردم به علی(ع) تهنیت بگویند و خلیفه دوم با جمله اصبحت مولای و مولا کل مؤمن و مؤمنه، ای علی تو مولای من و مولای هر مرد و زن مؤمن هستی، به آن حضرت تهنیت بگوید آیا این عبارت مولا به معنای رهبر و جانشین پیامبر نیست{5}؟
[1]. تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی، ج 5، ص 5 - 17.
[2]. همان، ج 4، ص 263 - 267.
[3]. الغدیر، علامه امینی، ج 1، ص 230 - 232.
[4]. تفسیر برهان، ج 1، تفسیر نور الثقلین، ج 1، ذیل تفسیر سوره مائده، آیه 3.
[5]. تفسیر نمونه، ج 5، ص 16 - 17.
---------------------------------------------------------------------------------------
8 - چرا پیامبر اسلام در موقع فوت وصیت نامه ای ننوشتند؟
به تصریح اهل سنت و شیعه و به اعتراف اصحاب و نویسندگان صحاح و سایر نویسندگان سنن به هنگام احتضارِ پیامبر6عده ای از مردان ازجمله عمر بن الخطاب در خانهء آن حضرت بودند.
پیامبر6فرمود: هَلُمَّ اَکْتُبْ لکم کتاباً لا تضلّوا بعده ; بیایید برایتان نوشته ای بنویسم که پس از آن هرگز گمراه نشوید. عمر گفت : درد بر او غلبه کرده و قرآن نزدشما است . کتاب خدا ما را کفایت می کند. بین افراد اختلاف افتاد و منجرّ به نزاع شد. آن گاه که سر و صدا و اختلاف نزد پیامبر6بالا گرفت , فرمود: برخیزید و ازاین جا بروید.
ابن عباس همواره این سخن را می گفت که : تمام مصیبت آن وقتی بود که بااختلاف و سر و صدایشان بین پیامبر و بین آنچه می خواست برای آن ها بنویسد,حائل شوند.(1)
این حدیث از احادیثی است که در صحت و صدور آن جای هیچ سخن و تردیدنیست .
حقیقت آن است که آن ها می دانستند آن حضرت 6می خواهد عهد و پیمان خلافت را محکم تر کند و نص بر وصایت و خلافت علی 7را مؤکّد سازد; از این روایشان را از این کار باز داشتند, چنان که عمر بن خطاب در بحث و گفت و گوی که بین او و ابن عباس در گرفت , به آن تصریح کرده است .(2)
اگر این کلام حضرت را با حدیث ثقلین در نظر بگیریم که فرمود: من در بین شماچیزی می گذارم که اگر به آن تمسک جویید, هرگز گمراه نشوید: کتاب خدا وعترتم . در می یابیم که هدف این دو حدیث یکی است و آن این که : پیامبر6درحال بیماریش می خواست تفصیل آن چه را در حدیث ثقلین بر آن ها واجب کرده است بنویسد.
ـ چرا آن حضرت از نوشتن صرف نظر فرمود؟ وقتی که حضرت دید درحضورش سخنان ناروا و توهین آمیز گفته می شود بدیهی است که پس از رحلت آن حضرت به محتوای وصیت عمل نخواهد شد و اگر اصرار در نوشتن می کرد, آن هانیز در این که وی هذیان می گوید, پافشاری می کردند و همین امر منشأ اختلاف دربین امت اسلامی بود.
آن چه لزوم وصیت رسول اکرم 6را تأکید می کند, دستور قرآن است که به صراحت فرموده است : .(3) روایات زیادی این موضوع را تأیید می کند, به طوری که رسول اکرم 6فرمود: .(4) چگونه می توان باور کرد که رسول اکرم 6در مورد امر مهمی مانند خلافت پس از خود هیچ گونه وصیتی نداشته باشد؟
گذشته از این پیابر امّی بود و خط نوشتن نیاموخته بود, اما مقداری از وصایای خود را در حجةالوداع و خطبه غدیر بیان کرد و فرمود: انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی ; من دو چیز گران بها در اختیار شما می گذارم : کتاب خدا و عترت .
هم چنین در سایر خطبه ها و سخنرانی ها گفته ها را گفت و دیگران نوشتند.
فقط دو کلمه راجع به حضرت علی 7موقع مرگش می خواست بنویسد که عمر مانع شد, اما در مورد اهل و عیالش , به زبان قرآن و حدیث توصیه فرموده بود;بنابراین , چیزی نبود که پیامبر دریغ کند.
(پـاورقی 1.صحیح بخاری , ج 7 ص 156
(پـاورقی 2.سید شرف الدین , المراجعات , ترجمه محمد جعفر امامی , ص 324
(پـاورقی 3.بقره (2 آیهء 176
(پـاورقی 4.وسائل الشیعه , ج 13 ص 352
--------------------------------
9- کدام آیه مربوط به نصب امام(ع) است؟ دلالت آن را توضیح دهید؟
آیات زیادی وجود دارد که بر نصب امام(ع) روی زمین اشاره دارند. در این میان، بعضی از آیات صراحت بیشتری در این مسئله دارند. آیة مبارکة "إنّما ولیّکم الله و رسوله والّذین یقیمون الصّلوة و یؤتون الزّکوة و هم راکعون". نیز آیة "یا أیّها الرّسول بلّغ ما أنزل إلیک مِن ربّک و إنْ لم تفعل فما بلّغتَ رسالتک و ...".
بیشتر بر مسئله نصب امام از طرف خداوند دلالت می کنند.
در آیة مبارکه ابلاغ اوّلاً پیامبر هیچ گونه شأنی دراین میان، جز ابلاغ پیام الهی ندارد، پس این مسئله تنها از طرف خداوند است و پیامبر مأمور ابلاغ آن است. ثانیاً مسئله ای است که برابر با شأن و مقام نبوت است، زیرا به پیامبر فرموده اگر این مسئله را ابلاغ نکنی، رسالت خود رانجام نداده ای، در حالی که مسایل و احکام بسیاری را پیش از این ابلاغ فرموده بود، چون این آیه در اواخر عمر شریف پیامبر نازل شده بود و تنها چیزی که می تواند همطراز نبوت و رسالت باشد، مسئله امامت است و هیچ حکمی از احکام دیگر دینی نمی تواند همپایة نبوّت باشد. ثالثاً پیامبر مأمور مسئله بسیار مهمی بوده که به نظر می رسد نوعی خوف در ابلاغ آن وجود داشته و به همین خاطر خداوند در ادامه آیه به پیامبر(ص) فرموده که تو را از مردم حفظ خواهیم کرد و از این طریق به او پشت گرمی و اطمینان داده است.
این مسئله مهم نمی توانسته تنها بیان حکمی از احکام شرعی باشد، زیرا در هیچ یک از احکام دینی، آیه به این شکل بیان نشده است. در پایان این که بعد از این آیه، مسئله داستان غدیر و نصب امامت و ولایت حضرت علی(ع) از طرف پیامبر، تأییدی بر معنای این آیه است.
----------------------------------------------------------------------------
10- آیا در قرآن آیهای بر ولایت و امامت حضرت علی(ع) وجود دارد؟
بنابه نقل مفسرین و مورخین عامه و خاصه آیات زیادی (بیش از سیصد آیه) درباره ولایت علی(ع) و فضائل و مناقب آن حضرت در قرآن کریم آمده است که نقل همه آنها از عهده این پاسخ خارج است لذا ما در اینجا فقط به نقل چند مورد از کتب معتبره اهلسنّت اشاره مینمائیم:
1 - آیه تبلیغ: ابو اسحاق ثعلبی در تفسیر خود و طبری در کتاب الولایْ و ابن صبّاغ مالکی و همچنین دیگران نوشتهاند که آیه تبلیغ یعنی آیه 67 سوره مائده «یا اَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما اُنْزِلَ اِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ...» درباره علی(ع) نازل شد و رسول خدا(ص) دست علی(ع) را گرفت و فرمود: «مَنْ کُنْتَ مَولاهُ فَعَلِیُّ مَوْلاهُ اَللَّهُمَّ و الِ مَنْ والاهُ...{1}»/
2 - آیه ولایت: عموم مفسّرین و محدّثین مانند فخر رازی و نیشابوری و زمخشری و دیگران از ابن عباس و ابوذر و سایرین نقل کردهاند که روزی سائلی در مسجد از مردم سؤال نمود و کسی چیزی به او نداد علی(ع) که مشغول نمار و در حال رکوع بود با انگشت دست راست اشاره به سائل نمود و سائل متوجه شد و آمد انگشتر را از دست او خارج نمود و آیه 55 سوره مائده «اًِّنّما وَلِیُّکُمُ الله وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ امَنُوا الَّذینَ یُقیمونَ الصَّلوَْ و یُؤتُونَ الزَّکوَْ وَ هُمْ راکِعُون» نازل گشت یعنی ولی و صاحب اختیار شما فقط خدا و رسول او و مؤمنینی هستند که نماز را بر پا میدارند و در حال رکوع زکات میدهند. در آن حال رسول اکرم(ص) از سائل پرسید: آیا کسی به تو چیزی داد؟ سائل ضمن اشاره به علی(ع) عرض کرد: این انگشتر را او به من داد{2}/
3 - آیه اطاعت: یا اَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اَطیعُوا الله و اَطیعُوا الرَّسُولَ وَ اوُلی الاْ َمْرِ مِنْکُمْ یعنی ای مؤمنین خدا و رسول او و صاحبان امر از خودتان را اطاعت کنید{3}/
شیخ سلیمان بلخی و دیگران نوشتهاند که این آیه درباره امیرالمؤمنین نازل شده و منظور از اولی الامر، ائمّه از اهلبیتاند{4}/
4 - آیه تطهیر: در تفسیر طبری و فخر رازی و همچنین در کتب دیگر اهلسنّت نقل شده است که آیه تطهیر: «اَنَّما یُریُد الله لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیراً{5}»، در خانه ام سلمه بر پیغمبر اکرم(ع) نازل شده و آن حضرت فاطمه و حسنین و علی: را جمع کرد پس گفت: «اَللّهُمَّ هؤُلاِ اَهْلُ بَیْتی فَاذْهِبْ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهِّرْهُمْ تطهیرا»، یعنی خدایا اینها اهلبیت من هستند پلیدی را از اینها دور گردان و به تطهیر خاصی پاکشان فرما/
ام سلمه گفت: یا رسول الله من هم جزو آنها هستم؟ حضرت فرمود: تو جای خود داری و زن خوبی هستی (اما مقام اهلبیت مرا نداری){6}/
5 - آیه مَوَدّت: «قُلْ لا اَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ اَجْراً اِلاّ الْمَوَدََّْ فِی الْقُرْبی{7}»، یعنی ای پیغمبر در برابر زحمات تبلیغ رسالت بمردم بگو من از شما اجر و مزدی نمیخواهم مگر دوستی نزدیکانم را/
زمخشری در تفسیر کشّاف و گنجی شافعی در کفایْ الطالب و دیگران نوشتهاند که چون آیه مزبور نازل شد به پیغمبر(ص) گفتند یا رسول الله: «وَ مَنْ قَرابَتُکَ هؤُلاِ الَّذینَ وَجَیَتْ عَلَیْنا مَوَدَّتُهُمْ؟ قالَ عَلِیُّ و فاطِمَُْ وَ ابْناهُما»، یعنی نزدیکان شما که دوستی آنها بر ما واجب است چه کسانیاند؟ فرمود علی و فاطمه و دو پسرشان{8}/
همانطوری که ذکر کردیم آیات زیادی درباره ولایت و امامت حضرت علی(ع) وجود دارد که ما به طور خلاصه به ذکر چند نمونه بسنده نمودیم/
[1].شواهد التنزیل، ج 1، ص 189 و فصول المهمّه، ص 27)/
[2].کفایْ الطالب، ص 250، تفسیر طبری، ج 6، ص 165، تفسیر رازی، ج 3، ص 431/
[3].سوره نسأ، 59/
[4].ینابیع المودْ، ص 114 - شواهد التنزیل، ج 1، ص 149 - غایْ المرام، باب 58/
[5].سوره احزاب، 33/
[6].کفایْ الطالب، ص 372 - تفسیر فخر رازی، ج 6، ص 783/
[7].سوره شوری، 23/
[8].کفایْ الطالب، ص 91 - تفسیر کشاف، ج 2، ص 339 - ذخائر العقبی، ص 25/
مطالب مشابه :
پاسخ مسابقه کتابخوانی، کتاب خطبه غدیر
پاسخ مسابقه کتابخوانی، کتاب خطبه غدیر تعداد جواب های درست : 23. پاسخ سوالات مطالب
جواب سوالات 6 تا 10 ویژه غدیر وزرارت علوم و تحقیقات و فن آوری ( قسمت دوم)
فقط جواب سوالات در کتاب ما نزل من در حجةالوداع و خطبه غدیر بیان
نمونه سوالات خطبه غدیر
نمونه سوالات خطبه غدیر. این جواب ، خشمناک واى بر کسانى که کتاب را با دستان خود مى
جواب سوالات 1 تا 5 ویژه غدیر وزرارت علوم و، تحقیقات و فن آوری ( قسمت اول)
جواب سوالات 1 تا 5 لازم است بدانید که این واقعه و خطبه حدیث غدیر در کتاب حدیثی
پاسخ مسابقه سايت كتابخواني ( دوشنبه 2 آذر )
جواب سوالات تبیان و آله بالاترين امر به معروف را در خطبه غدير چه کتاب : خطابه غدیر.
برچسب :
جواب سوالات کتاب خطبه غدیر