نقش کتابخانه های عمومی در پژوهش

چكیده:
در این مقاله ضمن اشاره به اهمیت پژوهش و نقشی كه كتابخانه ها خصوصا كتابخانه های عمومی در روند پژوهش ایفا می نماید، به وظایف كتابخانه ها جهت بستر سازی تحقیقات اشاره گردیده است. در ادامه به تغییر نقش كتابداران در محیط كتابخانه های دیجیتالی در مقایسه با كتابخانه های سنتی اشاره شده است. در پایان ضمن اشاره به سیر كتابخانه های الكترونیكی به وظایف كتابداران در محیط الكترونیكی اشاره گردیده است و اینكه متناسب با رشد فناوری های نوین اطلاعاتی و ورود این فناوریها به كتابخانه ها، كتابداران باید مهارت های خود را در این زمینه بالا ببرند.
كلید واژه ها: كتابخانه ها/ پژوهش/كتابخانه های سنتی و الكترونیكی

مقدمه :
هدف از تحقیق، كشف حقیقت است و در این بین كتابخانه ها نقش قابل ملاحظه ای در تامین حداكثر امكانات حقیقت جوئی را برای پژوهشگران راستین ایفاد می نمایند. در ابتدای تأسیس هر كتابخانه ای، فعالیتهای پژوهشی آن نیز مورد توجه قرار می گیرد قابل ذكر است كه تحقیقات و كتابخانه ها یك تأثیر متقابل بر یكدیگر دارند و همانطوریكه كتابخانه ها با گردآوری و سازماندهی و اشاعه اطلاعات نقش موثری در تحقیقات و پیشرفت كشورها ایفاد می نمایند، كتابخانه ها نیز از تحقیقات و پژوهشهای بشری بی بهره نبوده و در واقع اوج گیری و پیشرفتهای همه جانبه تحقیقات بشری دستمایه ای برای رونق روزافزون كتابخانه ها بوده است.
در یك جامعه علمی همانند دانشگاه، كتابخانه بعنوان قلب آن جامعه عمل می كند و وظیفه خدمت رسانی و هماهنگی بخشهای دیگر آن جامعه را بر عهده دارد. اگر در این جامعه، قلب كارایی داشته باشد دیگر اعضا نیز به وظایف خود آگاهی داشته و عملكرد بهتری خواهند داشت و در صورت عدم كارایی قلب، دیگر اجزاء آن ارگانیسم نیز نمی توانند كار خود را بدرستی انجام دهند.
اطلاعات در سیاستگذاریها و تصمیم گیری ها نقش عمده ای دارد، كتابخانه های نوین با اتكاء ‌به همین اطلاعات است كه در جوامع در حال تحول، دیگر خزانه دانشهای گذشته، حال و آینده تلقی نمی شوند بلكه در حال تبدیل شدن به مراكز اطلاع رسانی هستند تا بتوانند نیازهای تحقیقاتی و پژوهشی جامعه را پاسخگو باشند. اهمیت كتابخانه ها و نقش مهم آنها در فراهم آوردن اطلاعات پژوهشگران، بر كسی پوشیده نیست.
سرمایه گذاری در كتابخانه ها بازده مستقیمی بر روند پیشرفت جامعه می گذارد. (حری 1378 ) در مورد سرمایه گذاری در امر تحقیقات معتقد است كه سرمایه گذاری در امر تحقیق، سرمایه گذاری برای تولید اطلاعات علمی است این سرمایه گذاری در خرید متون و منابع موردنیاز متخصصان و نگهداری و سازماندهی و عرضه صحیح آنها در كتابخانه ها و مراكز اسناد و اطلاعات تخصصی مربوط یا وابسته به گروههای تخصصی، تحقق می یابد. سرمایه ای كه صرف خرید و آماده سازی این متون و منابع می شود در واقع می تواند نوعی مصرف بالقوه یا بالفعل متخصصان تلقی گردد و آنچه این متخصصان بصورت كتاب، مقاله و گزارش علمی عرضه می كنند، تولید آنان محسوب می شود. و در اینجا رابطه میان میزان مصرف اطلاعات و تولید متقابل اطلاعات، بعنوان بازده علمی فعالیتهای پژوهشی گروههای علمی و تخصصی محسوب می شود. كتابخانه ها با فراهم آوری منابع اطلاعاتی موردنیاز پژوهشگران، در تولیداطلاعات علمی پژوهشگران نقش عمده ای ایفا می نمایند.

روابط بین تحقیقات :
امروزه به علت توجه بیشتر به توسعه و پیشرفت، پژوهش و تحقیق جایگاه ویژه ای را در محافل علمی و فرهنگی به خود اختصاص داده است و كتاب و كتابخانه بعنوان ابزارهای اساسی پژوهش محسوب می گردند زیرا كتابخانه ها با تهیه مواد خام موردنیاز به ایجاد یك بنای پژوهش كمك می كنند.
دیانی (1373 ) به نقل از ( ویلسون، 1979 ) خاطر نشان می كند كه تحقیقات به چهار شكل متفاوت با یكدیگر در ارتباط می باشند، این چهار شكل عبارتند از :

1- تحقیقات رقابتی (Competitive Relation) :
تحقیقاتی كه با یكدیگر در رقابت مستقیم هستند. محققی ممكن است آگاه باشد كه دیگران نیز دست اندركار تحقیقی با اهداف وروشهای مشابه با تحقیق وی هستند و می كوشند زودتر از دیگران به دانش جدیدی كه منافع اقتصادی، سیاسی و ... كشور، گروه یا سازمان مشخصی را تامین می كند، دست یابند. تعداد این تحقیقات نسبتا زیاد هستند مثل رقابت تحقیقاتی برای دست یابی به قدرت برتر نظامی در دوران جنگ جهانی دوم .

2 – تحقیقات موازی (Parallel Relation):
دیگران ممكن است درگیر تحقیقی با اهداف و روشهای كاملا یكسان با تحقیق محقق باشند ولی رقابتی در كار نباشد. در این مورد رقابت آشكاری در بین نیست، بلكه یافتن آنچه مورد جستجو می باشد با اهمیت است و به همین جهت گاه بین این محققان نوعی مبادله علمی برقرار می شود ( مثل دو مردم شناس كه بررسی مشابهی در قبایل متفاوت انجام می دهند ) .

3 – تحقیقات نیائی (Ancestral Relation) :
تحقیقاتی كه كار محقق بر شالوده آنها بنا می شود و یا از بطن آنها نشآت می گیرد. ساده ترین دلیل برقراری پیوند بین یك تحقیق و تحقیقات قبلی اینست كه محقق از آنچه قبلا در آن موضوع رخ داده است آگاه شود و زمینه لازم را برای تحقیق خود فراهم آورد.
چهار دلیل مشخص برای مطالعه تحقیق نیائی وجود دارد: اولین و آشكارترین دلیل ضرورت پیوند بین تحقیقات اینست كه محقق از وضعیت فعلی دانش رشته مورد نظر آگاه شود.
دومین دلیل، اطمینان یافتن از پرداختن به كاری جدید و نپرداختن به كاری تكراری است كه این مساله بخاطر كمبود منابع مالی و انسانی در تحقیقات مهم و ضروری است . سومین دلیل، نیاز به برقراری رابطه منطقی و تاریخی بین تحقیق محقق در گروه مشابهی از تحقیقات قبلی از همان پدیده یا همان مساله مورد بررسی است. در توضیح این مورد باید گفت كه محققین حرفه ای برای كارهای علمی استانداردهایی دارند كه یكی از آنها آشنائی محقق با تحقیقات قبلی و نمایش این آشنائی به صورت ارجاعات بجا و بموقع به تحقیقات قبلی در تحقیق جدید است .
چهارمین دلیل برا ی مطالعه تحقیقات نیائی، جلوگیری از تكرار اشتباهات و فراهم آوردن زمینه لازم برای بهره گرفتن از تجربیات دیگران است البته در صورتی كه محققین قبلی به اشتباهات و تجربیات درد آورد خود در گزارش خود اشاره بكنند.

4 – تحقیقات وسیله ساز (Donor Relation) :

تحقیقاتی هستند كه از طریق فراهم آوردن ابزارهای پژوهش، مواد خام، مسائل قابل بررسی و شواهد، به اجرای تحقیقات در سایر رشته ها كمك می كنند. مثال از این مورد قانون زیف، براد فورد و قانون لوتكا كه از رشته های دیگر وارد رشته كتابداری شده اند دیانی (1373 ) .

نقش كتابداران در جهت آشنائی محققان با تحقیقات گذشته:
انواع آشنائی محققان با تحقیقات گذشته عبارتند از :
1- آشنایی با وضعیت جاری رشته علمی موردنظر در زمان معین است كه به آن آشنائی موقعیتی( Situational Familiarity) هم می گویند.
2- آشنائی تاریخی ( historical familiarity ) شیوه محققان برای آشنائی تاریخی مختلف است، چون هر محققی از یكسری دانش و مهارت برخوردار می شود و علاوه بر این محققین با مطالعه مرتب چند مجله هسته ( Core Journals) رشته و همچنین ارتباط با همكاران، مطالعه مرتب چكیده های مقالات و نقد و بررسی كتابها وحضور مرتب در سمینارها و كنفرانسها به این آشنائی دسترسی می یابند ( دیانی، 1373 ). لازم به ذكر است كه این نكته بیان شود كه آنچه مانع بهره گیری منابع موجود در كتابخانه های ایران می شود، دشواری یافتن نیست، بلكه دشواری فهمیدن است . بهره اندكی كه از دریای كتابها و مجلات لاتین خوب سازماندهی شده در كتابخانه های ایران گرفته می شود ناشی از این مساله است . در واقع در مورد دشواری فهمیدن می توان به موانع زبانی اشاره نمود كه لزوم یادگیری زبان خارجی كه عموما زبان انگلیسی است و بعنوان زبان بین المللی محسوب می شود، بر كسی پوشیده نیست.
برای فهمیدن و استفاده از منابع مفید خارجی كه در كتابخانه ها موجود است، كاربران كتابخانه ها باید با زبان انگلسیی آشنائی داشته باشند تا از آنها بهره بگیرند. در این مورد، دانشگاهها می توانند با برگزاری دوره های آشنائی با زبان انگلیسی برای دانشجویان خود، كمك موثری در رفع این مشكل ایفا نمایند.
كتابداران می توانند از دو جهت بر كیفیت خدمات خود بیفزایند . اول اینكه كتابداران با تسهیل دستیابی فیزیكی و كتابشناختی به تحقیقات، عملكرد خود را بهبود بخشند و دوم اینكه با فراهم كردن منابع مرجع مناسب، نیاز به مطالعه متون اصلی تحقیق را حذف كنند. اما در روش دوم كه مبنی بر حذف نیاز به مطالعه منابع اصلی تحقیق می باشد، در این روش بر گردآوری و سازماندهی منابع بازنگری نوشته ها، بویژه بازنگریهای انتقادی صاحبنظران، خلاصه گزارش ها، چكیده پایان نامه ها، كتابشناسیهای انتقادی و منابعی كه عصاره تحقیقات را به نگارش در می آورند، تاكید می شود.

كتابخانه بعنوان ابزاری جهت جلوگیری ازتحقیقات تكراری :
اهمیت و نقش كتابخانه ها در تحقیقات تا جایی است كه یكی از روشهای معمول پژوهش بنام روش پژوهش كتابخانه ای نامگذاری شده است كه در این روش پژوهشی، محققان با استفاده از منابع اطلاعاتی موجود در كتابخانه ها به نوشتن پژوهش می پردازند.
كتابخانه ها با گردآوری، سازماندهی و اشاعه اطلاعات و پژوهشهای انجام شده در زمینه های موضوعی مختلف باعث می گردند كه از یك سو، محقق از پژوهشهای انجام شده در یك زمینه تخصصی آگاه گردد و بتواند از آنها جهت انجام پژوهشهای آینده خود ایده بگیرد و از طرف دیگر آگاهی پژوهشگر و محقق از تحقیقات انجام شده قبلی باعث می گردد كه از انجام تحقیقات تكراری جلوگیری گردد و با این كار از صرف هزینه های هنگفت ناشی از پژوهشهای تكراری جلوگیری بعمل می آید.

وظایف كتابخانه ها جهت بسترسازی برای تحقیقات :
در بین انواع كتابخانه های مختلف، كتابخانه های عمومی نیزبه پژوهش اهمیت زیادی می دهند و یكی از وظایف اصلی این كتابخانه ها، گردآوری، سازماندهی و اشاعه منابع اطلاعاتی جهت پژوهشگران می باشد تا بتوانند جهت انجام تحقیقات خویش از این منابع بهره گیرند. البته كتابخانه های دیگر همچون كتابخانه های آموزشگاهی، دانشگاهی و كودكان نیز هر یك به سهم خود وظایف پژوهشی خاصی دارند و منابع مورد نیاز را برای پژوهشگران خویش فراهم می آورند ولی در بین همه كتابخانه ها، وظایف و اهداف پژوهشی كتابخانه های عمومی جدا میباشد.
اهم وظایف كتابخانه ها ( خصوصا كتابخانه های عمومی ) جهت بسترسازی مناسب برای پژوهش و تحقیق عبارتند از :
الف ) : فراهم آوری گزینشی : یكی از وظایف اصلی كتابخانه ها، تهیه منابع موردنیاز كاربران است اما با توجه به رشد انتشارات و عدم دسترسی به همه منابع، كتابخانه ها مجبور هستند به فراهم آوری گزینشی متناسب با نیاز كاربران خود روی آورند. از طرف دیگر با توجه به محدودیت منابع مالی كتابخانه ها، مسائل مربوط به گزینش مواد و حداكثر استفاده از منابع مالی جهت تهیه موادی كه به احتما ل فراوان نیازهای استفاده كنندگان خود را برآورده می سازد، اهمیت پیدا می كند. در تهیه منابع اطلاعاتی، كتابدار مسئول انتخاب منابع، باید علاوه بر مواد چاپی به تهیه منابع الكترونیكی نیز همت گمارد در این زمینه می تواند : 1- به تهیه بانكهای اطلاعاتی و پایگاه داده الكترونیكی كه امكان نوینی را در ارائه خدمات اطلاع رسانی كاربران فراهم آورده و باعث گردیده كه نیازهای اطلاعاتی افراد در اقصی نقاط دنیا قابل جستجو و بازیابی گردد، همت گمارد 2- از طریق اشتراك منابع، كه با توجه به محدودیتهای منابع اطللاعاتی و همچنین محدودیت منابع مالی كتابخانه ها این امر اهمیت بیشتری یافته، به تامین نیازهای اطلاعاتی كاربران كتابخانه ها اقدام نماید.
ب) : سازماندهی و نظارت: یكی دیگر از وظایف كتابخانه ها جهت گسترش امر پژوهش، سازماندهی اطلاعات فراهم آوری شده است به نحوی كه منابع دسترس پذیر گردند. كار سازماندهی منابع اطلاعاتی از طریق فهرست نویسی، رده بندی، نمایه سازی و خدمات چكیده نویسی میسر گردد. به این نكته باید توجه داشت كه اگر كتابخانه ای منابع غنی در اختیار داشته باشد ولی منابع اطلاعاتی دسترس پذیر نباشند كتابخانه كارایی مفیدی نخواهد داشت و در اینجاست كه كتابدار باید با سازماندهی به موقع منابع اطلاعاتی، آنها را از شكل مالكیت منابع و اطلاعات در كتابخانه به شكل دسترس پذیر ی به اطلاعات تغییر دهد و امكان دسترسی به عموم منابع را برای كاربران فراهم آورد.
ج ) : ارائه خدمات عمومی : ارائه این خدمات ممكن است بنا به درخواست مراجعه كننده باشد یا اینكه بدون درخواست مراجعه كننده صورت گیرد. در مورد اول ( خدمات ب ) : سازماندهی و نظارت : یكی دیگر از وظایف كتابخانه ها جهت گسترش امر پژوهش، سازماندهی اطلاعات فراهم آوری شده است به نحوی كه منابع دسترس پذیر گردند. كار سازماندهی منابع اطلاعاتی از طریق فهرستنویسی، رده بندی، نمایه سازی و خدمات چكیده نویسی میسر می گردد. به این نكته باید توجه داشت كه اگر كتابخانه ای منابع غنی در اختیار داشته باشد ولی منابع اطلاعاتی دسترس پذیر نباشند، كتابخانه كارایی مفیدی نخواهد داشت و در اینجاست كه كتابدار باید با سازماندهی به موقع منابع اطلاعاتی، آنها را از شكل مالكیت منابع و اطلاعات در كتابخانه به شكل دسترس پذیری به اطلاعات تغییر دهد و امكان دسترسی به عمومی با درخواست مراجعه كننده )، می تواند به دو شكل: 1- تحویل مدرك 2- بازیابی اطلاعات نمود پیدا كند و در شكل دوم نیز می توان به خدمات متعدد دیگری كه كتابخانه ها هر یك بنا به وضعیت منابع مالی و همچنین وضعیت كاربران خاص خود را فراهم می آورند، اشاره نمود.
د ) : فراهم كردن امكان دسترسی به اطلاعات كه به نوعی به سازماندهی منابع اطلاعاتی كه قبلا اشاره گردید مربوط می شود. در این مورد باید توجه داشت كه برای سهولت دسترسی كاربران كتابخانه به منابع اطلاعاتی موردنیاز، باید از سیستم مخزن باز در كتابخانه ها استفاده گردد. زیرا دسترس پذیری فیزیكی منابع، در تشویق به مطالعه وجذب مراجعه کنندگان به کتابخانه وپژوهش نقش مهمی ایفا می كند. بنابر این كتابخانه های( بویژه كتابخانه های عمومی) باید به این امر توجه نموده و از طریق نظام مخزن باز در کتابخانه ها امکان دسترسی بیشتربه منابع اطلاعاتی رابرای کاربران خویش فراهم آورند.
البته صرف دسترس پذیر نمودن منابع اطلاعاتی لزوماً استفاده ازمنابع وكارائی کتابخانه رافراهم نمی آورد بلکه باید به موارد دیگری که براستفاده ازمنابع اطلاعاتی تأثیر می گذارند نیز توجه نمود ازجمله این موارد توجه به موانع زبانی است که بایدموردتوجه قرار گیرد. اگرکتابخانه ای منابع اطلاعاتی مفید ومناسبی فراهم آور د و سیستم مخزن کتابخانه نیز بصورت باز اداره شود که دسترسی به منابع فراهم گردد ولی منابع به زبانی باشد که برای مراجعه کننده قابل فهم نباشد، درواقع دسترسی به اطلاعات صورت نگرفته است وفقط دسترسی فیزیکی به منابع مهیا شده است . در اینجا بایدتوجه نمودکه باید ازکاربران کتابخانه و ویژگیهای آنان اطلاعات کافی در اختیار باشدو پس از آن به امر مجموعه سازی کتابخانه ها پرداخته شود. درواقع درامرمجموعه سازی منابع باید نیازسنجی اطلاعات صورت بگیرد تا مجموعه براساس نیازهای واقعی آنها شکل بگیرد. یکی دیگراز موانعی که باعث می شود ازمنابع اطلاعاتی استفاده مفیدی بعمی نیاید بعمل عدم احساس نیاز به ودانستن وآگاهی در فرد است اگر یك نفردر خود احساس به پژوهش و دانستن وآگاهی را احساس کند خود به خود به دنبال آن خواهد رفت.

تغییر از نقش سنتی به شکل نوین درارائه خدمات کتابخانه ها :
درسالهای اخیر با ورود فناوریهای نوین اطلاعاتی به کتابخانه ها، کتابخانه ها از این فناوریها جهت ارتقاء و بهبود خدمات خود، بهره گرفته اند. درواقع دو حوزه کتابداری واطلاع رسانی وحوزه رایانه از یكدیگر متاثربوده اند. استفاده از رایانه غنای علوم اطلاع رسانی را افزایش داده است ودنیای رایانه های نیز می توانند موارد بسیاری را از علوم اطلاع رسانی كسب نمایند خدمات ارائه نمایند
نمونه این امراستفاده ازروشهای سازماندهی ورده بندی معمول درکتابداری برای سازماندهی منابع وب می باشد. کارکنان حوزه کتابداری و اطلاع رسانی نیز به خوبی ازاجتناب ناپذیر بودن ورود رایانه به حرفه تخصصی خود آگاهند ودرسالهای اخیر معمولا" هیچ متخصص اطلاع رسانی بی دانش رایانه بکار گمارده نمی شود.
درزمینه لزوم آشنایی با فناوریهای نوین اطلاعاتی ودانش رایانه ملکی معیری (1374)معتقد است که بدون شک کسانی که در دنیای امروز راه خود را از الکترونیك {منابع الکترونیکی }جدا می کنند متهم به گمراهی می شوند.
امروزه مفهوم سواد ازتوانائی خواندن ونوشتن به سمت سواد اطلاعاتی و سواد رایانه تغیر یافته است و این امرلزوم فراگیری و آشنائی با این مهارتها را اجتناب ناپذیر ساخته است.
تحول از ارائه خدمات سنتی به شکل نوین باعث گردیده که ارائه خدمات در کتابخانه ها تسهیل یافته وعلاوه بر این رضایت بیشتر مراجعین را بهمراه آورده . همچنین کتابداران کتابخانه ها نیز از ارائه خدمات بشکل نوین استقبال نموده اند زیرااستفاده ازتجهیزات رایانه ای درکتابخانه ها برای کاربران وکتابداران جذابیت بیشتری داشته وکار کردن با منابع و تجهیزات رایانه ای راحت تر است.

نشر الکترونیكی و ایجاد کتابخانه های دیجیتالی :
با افزایش انتشارات در جوامع علمی ومشکلات نگهداری وکمبود فضا در کتابخانه ها منابع الکترونیکی به یاری کتابخانه ها آمده اند واین امر باعث شده که کتابخانه ها به حجم زیادی از اطلاعات دسترسی داشته باشند.
تا چند سال پیش نشر الکترونیكی با رایانه وکمک گرفتن ازآن برای تسهیل وسرعت بخشیدن به انتشارات کاغذی بهره می گرفت اما اکنون با عنیت یافتن مفاهیمی چون مجله الكترونیكی، کتاب الكترونیكی و نیز پایگاههای داده الكترونیكی محصولات نهایی الكترونیكی وارد جامعه علمی شده اند.
درحال حاضر انتشارات الکترونیكی با رایانه وبرای رایانه است نه برای تسهیل وسرعت بخشیدن به انتشارات كاغذی. امروزه نشر الکترونیكی درمقابل نشر کاغذی قرار گرفته است واگر کتابخانه ها بخواهند با شیوه سنتی خدمات ارائه نمایند، جوابگوی نیاز پژوهشگران نخواهد بود.

مزایا ومعایب نشر الکترونیكی :
از مزایای نشر الكترونیكی می توان به سرعت، تسهیل به اطلاعات وصرفه جوئی در فضا اشاره نمود.درمقابل مزایای نشر التكرونیكی، برخی از هزینه زیاد نشر الکترونیكی در مقابل نشر چاپی بعنوان یكی از معایب آن یاد می کنند. در این مورد اگر توجه داشته باشیم که نشر چاپی در ظاهر شاید هزینه اش کمتر باشد ولی اگر بطور مثال هزینه سخت افزاری، نرم افزاری نشر الکترونیكی مجلات الکترونیكی را با هزینه های شکل چاپی نشریات که شامل هزینه اشتراک منابع، هزینه ساختمان وقفسه بندی مجلات و غیره مقایسه كنیم شاید با منافعی که ذکر شد از قبیل سرعت، تسهیل دسترسی با صرفه تر باشد.
باید توجه نمود که نشر الکترونیكی تا کنون بیشتر در مورد منابع ردیف دومی یعنی واژه نامه ها، ودایره المعلرف ها و غیره كارمی رفت. زیرا شكل الكترونیكی این منابع برای محقق سرعت وهمچنین تسهیل دستیابی به اطلاعات مورد نظر را از منابع چاپی میسر می کرد و در ضمن برای حل مشکل کمبود فضا در کتابخانه ها مفید واقع می شد. مثلا" دایره المعارف 24جلدی بریتانیكا را روی یك سی دی ذخیره کرده اند که نسبت به منابع چاپی در کتابخا نه ها جای کمتری اشغال می کند ودسترسی وبازیابی اطلاعات از طریق آن نیز راحت تر است.
ولی در حال حاضر تکنولوژی اطلاعات به تدریج به سمت تولید منابع ردیف اول، یعنی خود کتاب ومدرک پیش رفته است و ایجاد کتاب الکترونیکی وبه تبع آن ایجاد کتابخانه الکترونیکی میسر گردیده است.

سیر تاریخی کتابخانه الکترونیكی :
برای بررسی چگونگی شکل گیری کتابخانه الکترونیکی باید به سه مرحله اشاره کنیم :
1- سازمان سنتی تا آغاز خودکاری
2-    سازمان نوین یا کتابخانه خودکار
3- كتابخانه الکترونیکی (رقومی )
درحال حاضر کتابخانه ها عمدتا" در مرحله دوم هستند، اما سریعا" به سمت مرحله سوم در حرکت هستند. اینکه می گوئیم کتابخانه ها در مرحله دوم هستند یعنی خدمات اساسی مانند گرد آوری، و بازیابی داده ها وخدمات به استفاده کنندگان توسط ابزارهای خودکار انجام می گیرد.البته برخی کتابخانه ها نیز عملا" وارد مرحله سوم شده اند و به سمت کتابخانه های الکترونیکی حرکت میکنند. این کتابخانه ها با اسکن کردن منابع وتبدیل آنها به منابع الکترونیکی، از آنها جهت کتابخانه های دیجیتالی کمک می گیرند واز طریق شبکه جهانی اینترنت، دسترسی همگان را به مجموعه منابع کتابخانه خودفراهم می آورند. وعلاوه بر آن، خدمات این گونه کتابخانه ها نیز بصورت الکترونیکی صورت می گیرد وبدون نیاز به حضور فیزیکی مراجعه کنندگان در زمان ودر مکان خاصی بنام کتابخانه، این کتابخانه ها امکان دسترسی به منابع را برای مراجعان از راه دور فراهم می آورند وسوالات مرجع کاربران کتابخانه ها نیز از طریق پست الکترونیک صورت می گیرد. با رواج شبکه جهانی اینترنت، و دسترسی به کتابخانه های دیجیتالی از طریق این شبکه، کاربران می توانند به منابع اطلاعاتی مورد نیاز خود در هر نقطه از جهان دسترسی داشته باشند.

نتیجه گیری :
کتابخانه ها چه به شکل سنتی یا شیوه مدرن اداره شوند، باید منابع اطلاعاتی مورد نیاز کاربران خود را فراهم آورند وامکان دسترسی به اطلاعات مورد نیاز را برای کاربران خود تسهیل نمایند. کتابخانه ها بویژه کتابخانه های دانشگاهی نقش موثری در تحقیقات ایفا می نمایند. این کتابخانه ها با گرد آوری وسازماندهی منابع اطلاعاتی، باعث می شوند از یکسو از تحقیقات تکراری محققان جلوگیری بعمل آید واز طرف دیگر پژوهشگران از تحقیقات قبلی جهت پژوهشهای آینده خود استفاده نمایند.
ورود فناوریهای نوین اطلاعاتی به حوزه کتابخانه ها ومراکز اطلاع رسانی باعث گردیده که    کتابخانه ها جهت ارتقاء وبهبود خدمات خود از آنها بهره گیرند.

منابع:
حری، عباس (1378) .اطلاع رسانی: نگرش ها وپژوهش ها تهران : نشرکتابدار.
دیانی، محمد حسین (1373).کتابخانه پیوندگاه تحقیقات. مجله علوم تربیتی وروانشناسی دانشگاه شهید چمران، سال اول، تابستان 1373.
روستو، ماریا(1375). موادجدیدکتابخانه ای ومدیریت اطلاعات :کتاب الکترونیک، ترجمه مرتضی کوکبی در:گزیده مقالات ایفلا (تركیه :20-16 اوت 1995)، زیر نظرعباس حری .تهران : کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران .
صافی، قاسم (1378).کتابخانه های مرکزی دانشگاهی ونقش پژوهشی آن، کتابداری، سال سی وسوم.
موسوی زاده، زهرا (1377).وظایف کتابخانه های دانشگاهی .کتابداری، دفتربیست وهشتم وبیست ونهم .
نوروزی، علیرضا(1377).تعامل گسترش تحقیقات ونقش كتابخانه دراشاعه اطلاعات، فصلنامه پیام کتابخانه، سال هشتم، شماره سوم .

منبع: http://www.genavehlib.mihanblog.com/post/8

نقش کتابخانه های عمومی در پژوهش

مطالب مشابه :

اصول اساسي اخلاق حرفه اي كتابداري

اهميت کتابخانه هاي آموزشگاهي

برگی از خاطرات یک کتابدار(1)

نقش کتابخانه های عمومی در پژوهش

مصاحبه ای از حاج حسن مصفا با خبرگزاری فارس

متن تعزیه حر

خون بِنایته اونجه رِ ، جانِ خدا بِرمه بِمو!

خاطرات یک کتابدار