شهری از سپیده دم تاریخ (دسفیل شهر خمون)

دِزفول شهری است در نیمروز (جنوب) باختری ایران و مرکز شهرستان دزفول که در کنار رودخانه دز و در بخش‌های جلگه‌ای استان خوزستان گسترده شده‌است. گستردگی آن نزدیک به ۴۷۶۲ کیلومتر مربع است.

این شهر در دامنه‌های زاگرس میانی جای دارد و پیشینه تاریخی آن به زمان ساسانیان باز می‌گردد ولی پیش از ساسانیان هم آباد بوده و بخشی از سرزمین‌های امپراتوری‌های ایلام و هخامنشیان به شمار می‌رفته‌است.
فرهنگ مردم دزفول را می توان آمیزه ای از فرهنگ کهن خوزستان و ایلات لر دانست. این شهر در ۷۲۱ کیلومتری تهران و ۱۵۵ کیلومتری اهواز جای دارد.شهرستان دزفول دارای زمستان و پاییزی مدیترانه‌ای بوده و زیستبوم سرسبز آن از پایان زمستان تا آغازه‌های بهار بسیار دلپذیر است. این شهرستان با زیستبوم زیبای جلگه‌ای-کوهپایه‌ای و کوهستانی خود در سراسر سال و به ویژه در روزهای نوروز پذیرای شمار بسیاری از گردشگران می‌باشد.

نام شناسی

«دزپل» یا «دژپل» را در گویش بومی دزفیل و دسفیل گویند و عربی شده آن دزفول است. دزفول در زمان ساسانیان همزمان با ساختن پل در کنار آن بر روی رود دز برای پدید آوردن پیوند میان پایتخت تازه (جندی شاپور) و شوشتر بنیان نهاده شد. دژ به معنی سنگر و سکوی دیدبانی می‌باشد و چنین برمی‌آید که نام دزفول یا دزفیل از نام دژ ساخته شده در کنار پل گرفته شده‌است. گفتنی است یکی از محله‌های کهن شهر دزفول روناش است، (در سده چهارم هجری قمری شهر دزفول به قصر روناش نیز نامور بوده‌است)، که در دست راست رود دز جای داشته و هنوز ویرانه‌هایی به همین نام نمودار است.[نیازمند منبع]

کلمه "دزفول"برگردان عربی واژه "دژپل" یا "دژپوهل" می باشد.(پل را در زبان پهلوی پوهل مى گفته اند.) واژه پل از پلى که توسط مهندسان ايراني و رومى در قرن 4 ميلادى به امر شاپور اول ساسانى به منظور برقرارى ارتباط ميان پايتخت جديد يعنى گندی شاپور و شوشتر ساخته شده بود،اخذ گرديده است.این پل هم اکنون نیز پا برجاست و با نام پل قدیم شناخته می شود.

لذااحتمالاً نام دزفول يا دژپل از همان نام پل مشتق شده است. و دز نيز به معنى قلعه است و منظور دژي است که عده اي نگهبان و مأمور براي حفاظت پل در آن زندگي ميکردند. چنانچه پس از دوران انحطاط شوش و نيز خرابى جندى شاپور,برخى مردم اين دو شهر به اطراف اين دژ پناه آوردند و خانه هايى ساختند و به تدريج شهر به وجود آمده است.

ابن سرابيون در كتاب جغرافياى تاريخى سرزمين خوزستان مى نويسد:دزفول يعنى دژ پل كه منظور قلعه پل باشد كه در كنار رودخانه دز در جنوب شهر سابق جندى شاپور جا دارد و نيز معروف است كه مى گويند به فرمان شاپور اول ساخته شده است.كه به همين مناسبت آن شهر نيز به همين نام موسوم گرديد.

شهر دزفول در اواخر قرن 6 هجرى به نام(دز پول)اشتهار داشته است. در برخى از كتب نام قديم رودخانه را "زاب يا جندى شاپور"هم ناميده اند. برخى از جغرافى دانان و نيز مورخين نام اين شهر را روناش و قصر روناش ذكر كرده اند و چنين استنباط مي شود كه در قرن چهارم هجری چون ساختمانهاى شهر دزفول در دو طرف رودخانه دز گسترش يافته اند پس در قسمت شرقى آن قلعه يا دژ قرار گرفته و قسمت غربى رودخانه به نام روناش معروف بوده است.

ابن بطوطه دزفول را "دسبول" ناميده و مي نوسد :"از دروازه هاى شهر يك دروازه به طرف خشكى و بقيه به طرف رودخانه باز ميشود.در دوطرف رودخانه باغها قرار دارد.عمق رودخانه زياد است..."

كهارت مى نويسد:"قصر الروناش از محله قلعه فعلى(جاى همان دژ باستانى)تا مسجد جامع دزفول را دربرمىگرفت.در قرون 11 و10ميلادى (سوم وچهارم هجرى)اين شهر را القنطره (پل)يا القنطره الرومى(پل رومى) مى ناميدند."

چون روناش و دزفول در دو سوى رودخانه ساخته شده بود,بعضى اين دو قسمت را دو شهر جداگانه شمرده و برخى هر دو را دو محله از يك شهر انگاشته اند.

نام های دزفول در گذر تاریخ

قصر روناش(Gasr-o-Rovnas):ابوعبداله ياقوت بن عبداله حموى رومى بغدادى در كتاب معروف معجم البلدان پيرامون قصر روناش چنين نوشته است:"روناش شهرستانى از خوزستان است و جايى است كه امروز دزپول گفته مي شود."

روناش (Rovnas):اين نام تا اوايل قرن دهم ه.ق رواج داشته است تا اينكه سرانجام در سال 914 ه.ق در دوره صفويه و در زمان شاه اسماعيل اول دگرگونى يافته و رعناش (Ranas) گرديده است. در حال حاضر نيز برآمدگيهاى ساحل غربى دز را رعناRana))ميگويند كه(ش) آخر آن حذف گرديده است.

دزفول(dezful): اين نام از قرن 7 ه.ق در كتابها ديده مي شود و تا كنون نيز به اين نام مشهور مي باشد.

تاریخچه

شهری از سپیده دم تاریخ

برپایه نوشته ایرج افشار (شهرهای ایران) دزفول شهری است که پیشینه آن به چندین هزار سال می‌رسد. از کهن ترین شهرهای استان خوزستان به شمار می‌رود و از دید تاریخ و فرهنگ ویژگی‌های برجسته‌ای دارد. بر پایه گفته‌های کاوشگران باختری در سده‌های گذشته _کسانی مانند والتر هینتس آلمانی_، آوان پایتخت نخستین امپراتوری پهناور کشور عیلام در دزفول کنونی جای داشته‌است. تپه‌های باستانی چغامیش با دیرینه‌ای نزدیک به ۴۰۰۰ سال پیش از زایش مسیح که به گفته باستان‌شناسان، گنجینه ارزشمندی از دانستنی‌های سودمند پیرامون رخدادهای زمان باستان از هزاره هفتم پیش از زایش تا شکوفایی تمدن شوش را در بر دارند نیز در دزفول جای دارد.از این تپه های باستانی آثار ارزشمندی چون نخستین سند دریانوردی جهان ، لوح های تکامل موسیقی و مهرهای استوانه ای چند هزار ساله کشف شده که کلیه این آثار در موزه ملی ایران و موزه موسسه شرق شناسی شیکاگو نگهداری می شوند.

بانو هلن کانتر _یکی از دست اندرکاران گروه کاوشگری و باستان‌شناسی این گستره_در هنگام یک سخنرانی در تهران پیرامون کاوشهای انجام گرفته در تپه چغامیش از دزفول به نام ‹‹ شهری از سپیده دم تاریخ ›› یاد کرده‌است.

تاريخ شهر «دزفول» را خاورشناسان ازآن هنگام كه اين شهر پايتخت عيلاميان ـ حدود 2600پيش از ميلاد ـ بود و «اوان» خوانده مي‌شد ، نزديك به پنج هزار سال برآورد كرده اند . در نوشته هاي باستاني پس از طوفان نوح ، از شهري به نام« اوان » نام برده شده است . اين شهر ، پايتخت تمدّن «عيلام» و سرآمد شهرهاي مشرق زمين بوده است. كاوشگران غربي در نيم قرن اخير ، ازجمله والتر هينتس ( Walter Hinz) آلماني ، در كتاب خود تحت عنوان « دنياي گمشده عيلام » كه به فارسي ترجمه شده ، مي نويسد :

« ممكن است اوان در جايي كه امروز دزفول قرار دارد ، بوده باشد .»

پس از مطالعات و تحقيقات فراوان تصريح كرده اند كه « اَوان » { Avan } همان دزفـــول كنوني است . در اين صورت ، «دزفول» فعلي يا «اوان»پنج هزارسال پيش را بايد نخستين پايتخت امپراتوري گستردة كشور «عيلام» دانست .

دزفول؛از اسلام تا پايان دوران قاجاريه

تندیس یعقوب لیث صفاری در ورودی شمالی دزفول

در زمان خلافت عمر خليفه دوم,ايران فتح شد و سپاهيان مسلمان وارد خوزستان شدند.اهواز و شوشتر به تصرف نيروهاى عرب مسلمان درآمد و بعد مسلمين به طرف جندى شاپور حركت كردند و درگيرى چندانى به وجود نيامد و گندی شاپور نيز به دست اعراب مسلمين افتاد.و نيز گويند:در همان سال مسلمين(پس از فتح شوش)روى جندى شاپور لشكر كشيدند.در آن هنگام زرين عبداله در پيرامون آن شهر لشكر زد و سرگرم محاصره آن بود كه مدد مسلمين رسيد.

لذا جندى شاپور و شوشتر به تصرف نيروهاى مسلمان در آمد.دزفول كه در آن زمان شامل قلعه و ساختمانهاى اطراف آن بوده است، نيز زير نظر حاكم جديد يعني حكام اموى و سپس عباسى كه به شوشتر وجندى شاپور گماشته مي شدند قرار گرفت .تقريباً تا 2 قرن هر حاكمى كه ميآمد بر دزفول تسلط داشت و سراسر خوزستان به تصرف اعراب درآمده بود. در اواسط سده دوم هجری،دلاوری به نام يعقوب ليث صفاری كه مردى شجاع و نخستين دولتمرد كاردان و با تدبير بود؛بدون توجه به عوامل خلافت ,علم استقلال برافراشت و نخستين دولت مستقل ايرانى را پايه گذارى كرد و خوزستان را نيز به كانون آزادى خواهان ايران تبديل كرد.محمد واصل در جنگ با يعقوب ليث شكست خورد و مورد تعقيب قرار گرفت و وى بر اموال و ذخائر او دست يافت.

بعد از درگذشت يعقوب او را در گندی شاپور يعنى در 12كيلومترى دزفول به خاك سپردند.(ببینید :آرامگاه یعقوب لیث صفاری) و فرمان حكومت مناطقى از ايران از جمله خوزستان و دزفول در زير حاكميت خاندان صفارى باقى ماند.

شاه اسماعيل صفوى در سال 914 هجری به هويزه رفت و حكمران آنجا را مغلوب و عده كثيرى از مشعشعيان را كشت و سرزمينهاى آنها را به تصرف خود درآورد.پس از تسلط نيروهاى شاه اسماعيل صفوى بر خوزستان حكومت شوشتر و دزفول به شيخ محمد و حاج محمد پسران ملاقوام الدين كه به خاندان رعناشى معروف بودند سپرده شد.

در زمان فتحعليشاه قاجار كه بخش شمالى خوزستان يعنى شوشتر و دزفول زير نظر حكمران كرمانشاهان قرار گرفت و محمدعلي ميرزاى دولتشاه پسر فتحعلى شاه كه يكى از شاهزادگان تواناى قاجار بود,اسداله خان بختيارى را كه شورش كرده بود پس از آمدن به خوزستان مطيع خود كرد مجدداً نا آراميهاى پراكنده اى هم صورت گرفت تا اينكه در سال 1266 ه.ق ناصرالدين شاه,اردشيرميرزا را به خوزستان فرستاد و او ابتدا دزفول و سپس شوشتر را از چنگ شورشيان درآورد.

دزفول در زمان جنگ ایران و عراق

ویرانه‌های یک خانه پس از موشک باران دزفول توسط رژیم بعث

با آغاز جنگ ایران و عراق، دزفول یکی از شهرهایی بود که بیش از ۱۶۰ بار به آن یورش موشکی شد. دزفول به عنوان شهری که جزء اهداف اصلی حملات موشکی عراق بود شناخته می‌شده‌است. در تاریخ ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ هواپیماهای عراقی در نخستین روز جنگ به شیوه نیروی هوایی ارتش اسراییل در جنگ شش‌روزه به پایگاه‌های نیروی هوایی ایران یورش بردند. پایگاه چهارم شکاری دزفول (پایگاه وحدتی) یکی از این پایگاه‌ها بود.

پس از آن نیروهای عراقی بارها به شهرهای دزفول و اندیمشک با بمب و موشک یورش بردند دزفول در جنگ هشت ساله ۲٬۶۰۰ کشته داشت. پس از جنگ به پاس پایداری مردم دزفول، این شهر، شهر نمونه نامیده شد.

دزفول و جنگ هشت ساله

شمار کشته‌شدگان: ۲۶۰۰ تن
شمار مفقودین: ۱۰۰ تن
شمار موشک‌ها: ۱۷۴ فروند
شمار بمب و راکت و توپ: ۱۰۶۴ گلوله
کشته‌شدگان براثر برخورد موشک: ۷۱۱ تن
کشته‌شدگان در جبهه: ۱۸۸۹ تن
کشته‌شدگان زیر پانزده سال: ۳۲۱ تن
شمار زنان کشته‌شده: ۴۱۴ تن
کشته‌شدگان روحانی: ۲۶ تن
کشته‌شدگان در حوادث انقلاب: ۲۸ تن
رودخانه ها

مهمترین رودخانه دزفول،رود دز می باشد که از کوه های زاگرس سرچشمه می گیرد و پس از عبور از سد دز از میان شهر میگذرد و تاکنون ۵ پل بر روی آن ساخته شده است.همچنین در ساحل رودخانه پارک ها و تفریحگاه هایی ساخته شده که از جاذبه های گردشگری شهر به شمار می روند.

کوه‌ها
سالن کوه به ارتفاع ۲۶۵۰ متر
ارتفاعات دزفول در مناطق شمال و شمال شرقی شهرستان و در بخش سردشت و شهیون واقع شده اند.مرتفع ترین قله در محدوده شهرستان دزفول،سالن کوه با ارتفاع بیش از 2600 متر می باشد.

مردم شناسی

جمعیت

شهرستان دزفول بعد از اهواز دومین شهرستان پرجمعیت استان خوزستان این شهر برپایه سرشماری سال ۹۰ باداشتن شماری برابر با ۲۴۸،۳۸۰ تن ۳۱ امین شهر بزرگ کشور بوده‌است

زبان
نوشتار اصلی: گویش دزفولی
مردم دزفول به گویش دزفولی که از گویش‌های زبان فارسی است سخن می‌گویند. این لهجه شامل دوگویش عمدهٔ حیدرخانه و صحرابدری است.
لهجهٔ غالب دزفول حیدرخانه می‌باشد که به عنوان مثال فعل «مُردَم» را به صورت «مُردُم» تلفظ می‌کنند.
گویش‌های لری بختیاری و لری خرم آبادی نیز در نزد شماری از مردم این شهر به کار می‌رود.

دین و مذهب

اکثر مردم شهر مسلمان و پیرو مذهب شیعه هستند.

مشاهیر و اهالی دزفول

مشاهیر علوم اسلامی و عرفاً

مرتضی انصاری (مجتهد و مرجع تقلید شیعه در حوزه نجف)،اسماعیل قصری (عارف و زاهد بزرگ قرون ابتدایی اسلام)،صدرالدین کاشف دزفولی (عالم دینی، عارف و زاهد)

مسئولین کشوری

سید احمد آوایی (مؤسس سپاه پاسداران در دزفول، از مؤسسین حزب‌الله لبنان، کاردار اسبق ایران در سوریه،قائم مقام اسبق بنیاد تعاون سپاه پاسداران، نماینده مردم دزفول در دوره‌های هفتم و هشتم مجلس شورای اسلامی)،سردار سرلشکر غلامعلی رشید (جانشین رئیس کل نیروهای مسلح)،سید علیرضا آوایی (رئیس کل دادگستری استان تهران)،دکتر محمدرضا مخبر دزفولی (دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی)،علیرضا قلمبر دزفولی (مدیرعامل شرکت ایرانسل)،سید احمد زرهانی(نماینده دوره اول مجلس شورای اسلامی، معاون اسبق وزیر آموزش و پروش و رییس سابق سازمان حج و زیارت کشور)، عزت الله ضرغامی (رئیس سازمان صدا و سیما جمهوری اسلامی ایران)،دکتر محمدعلی رامین (مشاور محمود احمدی نژاد)،غلامرضا فروزش (سهامدار شرکت ایرانسل و وزیر سابق جهاد سازندگی)،محمدعلی صبور (رئیس فدراسیون سه گانه ایران)، عبدالمحمد رئوفی نژاد (استاندار سابق کرمان و زنجان)،شکرالله پاک‌نژاد(از بنیان گذاران جبهه دموکراتیک ملی ایران )،عبدالحسین خسروپناه(پژوهشگر فلسفه دین و رئیس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه)

ادبیات، هنر و موسیقی

احمد محمود (داستان‌نویس)، ابوتراب جلی(شاعر و طنزپرداز)، سیاوش قمیشی(خواننده و آهنگساز)، علی الهیاری (فیلم‌بردار و بازیگر)، شهاب‌الدین عادل (عکاس، مستندساز، پژوهشگر و استاد سینما و عکاسی و عضو هیات علمی دانشکده سینما تئاتر و ریاست دانشکدهٔ سینما تئاتر)،صادق آهنگران (مداح)، عبدالنقی افشارنیا نوازنده نی،

ورزشکار

محمد موسوی عراقی (والیبالیست)،کریم قنبری (مربی فوتبال)،حجت زادمحمود (فوتبالیست)،روح‌الله بیگدلی (فوتبالیست)،عبدالرضا جوکار (وزنه بردار تیم ملی جانبازان،قهرمان چندین دوره پارا المپیک)، عبدالله کرمی (بازیکن تیم های فوتبال فولاد خوزستان و سپاهان اصفهان)

فرهنگ

آداب و رسوم

بیرق زنون

از گذشته هاي دور و در شب عيد قربان، رسمي تحت عنوان بيرق زدن که موسوم به بيرق زنان يا بيرق زنون مي باشد ، رايج و متدوال است .در اين رسم به تعداد افراد خانواده حاجي ، بيرق هاي کوچکي که مثلثي شکل هستند ، تهيه مي شود و پايه هر يک از اين بيرق ها که شبيه پرچم مي باشد داراي طول هاي مختلفي است . مثلاً طول اولين بيرق از يک يا 1/5 يا متر شروع شده و به نسبت افراد کوتاه تر مي شود . يعني به اندازه سن افراد خانواده براي هر يک از افراد ، يک بيرق زده مي شود که رنگ آنها سفيد و سبز است . رنگ سفيد که بيرق بزرگ است ، براي حاجي يا پدر خانواده است . اگر زن و مرد هر دو به خانه خدا مشرف شده باشند ، براي هر دو نفر آنها دو بيرق سفيد که باز هم طول پايه بيرق زن کمي کوتاه تر از بيرق مرد نصب مي شود و سپس به تعداد اولاد هر خانواده بيرق تهيه شده و در شب عيد قربان که در دزفول به شب بيرق زنان معروف است ، همه فاميل و بستگان و آشنايان در منزل حاجي جمع شده و پس از صرف شام و پذيرايي به اجراي مراسم مداحي و دعاخواني توسط مداحان اقدام به نصب بيرق ها در پشت بام مي کنند . پس از نصب هر بيرق و ذکر نام وي که همراه با خواندن اشعار محلي به گويش دزفولي است صلوات فرستاده و براي سلامتي آنان دعا مي کنند . اين رسم تا پاسي از شب عيد قربان در منازل وخانواده ها ادامه داشته و مردم به جشن و شعرخواني مي پردازند.اين رسم کهن تا به امروز در دزفول استمرار داشته است.

دست رزون

دست رزون یا حنابندان یکی از آداب و رسوم عروسی در نزد اقوام ایرانی و مردم دزفول می باشد.جشن حنابندان که به تعبیری آخرین رسم از آداب عروسی ایرانی می‌باشد، جشنی است که در واقع مراسم خداحافظی عروس بوده و در آخرین شب اقامت عروس به طور رسمی در خانه پدری برگزار می گردد. «حنا از جنت است» و اثری از بهشت و نشانه‌ای از شادی، مهر و نیکبختی دارد. این باوری است که ایرانیان باستان داشتند و هنوز هم پابرجاست.

در دزفول یک روز قبل از عروسی جهیزیه عروس را به خانه داماد برده ودر طی این روز مراسم حنا بندان را برگزار می کنند به این صورت که دست و پای عروس و داماد را حنا زده ودختران دم بخت باقی‌مانده حنای عروسی را به نیت خوش یمنی به دست و پای خود می زنند به این رسم در دزفول <<دست رزون>> می گویند .

مراسم محرم در دزفول

در روز نهم و دهم یعنی تاسوعا و عاشورا مراسم خاص در دزفول برگزار می کند، بدین صورت که در این روزها مردم سه بار مجزا به طور کامل با هیئت های بزرگ خود بیرون می آیند و عزاداری می کنند.در دزفول بیش از صد هیئت عزاداری وجود دارد و شهر به دو قسمت تقسیم می شود که عصر تاسوعا تمامی قسمت جنوبی شهر به طرف قسمت شمالی شهر حرکت می کنند و در عصر عاشورا تمامی قسمت شمالی شهر به طرف قسمت جنوبی شهر حرکت می کنند و در خیابان های اصلی شهر عزاداری می کنند.

در صبح عاشورا نیز همه مردم شهر و هیئت ها به محلی مشخص به نام رودبند حرکت می کند و با گذراندن مسیر خاص سنتی خود که سالها پیش رسم بوده،علمهای بزرگی راآرایش می کنند و آنها را بر سر شانه خود حمل می کنند تا به امام زاده رودبند ببرند و در مقابل امامزاده به رقصاندن این علم ها می پردازند که به این کار <<علم یراق>> گفته می شود.برای تزئین علمها از شالهای رنگی سبز،سیاه و یا سفید استفاده می کنند و طول برخی از این علم ها به 12 متر می رسد.

از دیگر رسوم محرم مراسم چوب بازی است که نمادی از صحنه جنگ می باشد و بصورت نمایشی همراه با طبل ، دهل ، صدای شیپور و سرنا در جلو تکایا و در محله های عزاداری صورت می گیرد . در این مراسم عده ای از مردان به دو گروه تقسیم می شوند و با چوب ،سپر و شمشیر و زره با یکدیگر به مبارزه نمایشی می پردازند.

مراسم چلاب زنی و مراسم شبیه خوانی از دیگر مراسم است.در این مراسم عدهای بازیگر در نقشهای مختلف،شخصیتهای مهم تاریخ کربلا را به نمایش می گذاشتند . تمامی متن به صورت شعر با لحن و آهنگ خاص و بعضاً همراه با نوحه خوانده می شود. این شخصیت های مهم تاریخ در صبح تاسوعا با گهواره ای از علی اصغر در کنار عزاداران حرکت می کنند و مردم نذر خود را به گهواره علی اصغر نذری می دهند مرثیه می خوانند و مردم هم به عنوان اینکه آن ها شخصیت واقعی هستند یا نفرین می کنند یا دعا می خوانند.

سینما

شهر دزفول دارای سه سینما است که یکی از آنها جهت بازسازی از سال 86 بسته شده است.مجتمع فرهنگی سینمایی اصلی ترین سینمای دزفول است که دارای معماری سنتی می باشد.دیگر سینماهای دزفول سینما بهمن و سینما مهتاب می باشند.

کتابخانه

شهر دزفول داری کتابخانه های متععدی می باشد که از جمله آنها کتابخانه عمومی مخبر،رودبند،غدیر،امام خمینی،شهدای صفی آباد،بوعلی سینا،شاهرکن الدین،فتح المبین،آزادگان،دکتر پاشا،امام حسن مجتبی،شهید زمانی و شهدای سردشت هستند.

رسانه ها

رادیو دزفول که بخشی از مجموعه صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران است،این رادیو در آبان ماه سال ۱۳۵۹ تاسیس شد و هم اینک روزانه بین ۵ تا ۷ ساعت برنامه به زبان فارسی و گویش دزفولی پخش می کند. این برنامه‌ها در قالب برنامه‌های فرهنگی، اجتماعی، خبری، محلی و ورزشی هستند. این رادیو شهرهای دزفول، اندیمشک و شوش را پوشش می دهد.

کشاورزی

دزفول یکی از قطب های مهم کشاورزی ایران است .خاک حاصلخیز و آب کافی شرایط مناسبی را برای کشت مرکبات ، صیفی جات و گل و گیاه فراهم کرده است .

مرکبات دزفول بخصوص پرتقال از سالمترین و مرغوب ترین نوع مرکبات کشور محسوب می شوند . دزفول از نظر تولید گل های رز و مریم در کشور بالاترین رتبه را داراست. بخش عمده ای از تولیدات گل دزفول به سایر استان ها و خارج از کشور صادر می شوند.

کشاورزی در دزفول سابقه‌ای تاریخی دارد. بخش غیر کوهستانی دزفول پرآب‌ترین منطقه کشاورزی استان خوزستان می‌باشد. این امر موجب رونق کشاورزی در این شهرستان گردیده است و دزفول را به عنوان یکی از قطب‌های کشاورزی استان مطرح نموده است.شهرستان دزفول از خاک بسیار مرغوب، هوای مناسب و آب فراوان با شبکه های مدرن آبیاری، وجود مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد با سابقه 52 ساله و نیز دو شرکت بزرگ کشت و صنعت شهید بهشتی و شهید رجایی، برخوردار می باشد.

دشت پربار دزفول و گذر رودخانه های پر آبی مانند دز و کرخه سبب شده که بیشتر فراورده های کشاورزی مانند گندم، جو، برنج، دانه های روغنی، چغندر، مرکبات، صیفی جات، گیاهان زینتی و پرورش انواع دام و طیور و آبزیان به شیوه مدرن انجام می شود به طوری که قریب به 67 محصول مختلف در این شهرستان پرورش و تولید می گردد که از حیث تنوع در کشور بی نظیر می باشد، همچنین 20 گونه مختلف مرکبات و ده گونه از گیاهان زینتی پرورش و تولید می گردد و مجموع میزان تولیدات شهرستان دزفول بیش از 2 میلیون تن را شامل می شود.

قلم نی دزفول

قلم نی دزفول یکی از کالاهای مهم تجاری است که از سیصد سال قبل در دزفول کشت می‌شود و به عنوان مرغوب ترین قلم نی در سطح ملّی و جهانی شناخته می‌شود . قلم نی دزفول در گذشته به کشورهای مثل ترکیه و چین صادر می شد و اکنون نیز به اغلب شهرهای ایران صادر می شود.[۲۱][۲۲]

ترابری

فرودگاه

دزفول دارای یک فرودگاه است که به عنوان تنها فرودگاه شمال خوزستان در کنار پایگاه چهارم شکاری دزفول تأسیس شده و پروازهای روزانه آن به تهران و مشهد برقرار می‌باشد.هم چنین در مجاورت این فرودگاه،پایگاه چهارم شکاری دزفول قرار گرفته است.

پایانه مسافربری

دزفول دارای یک پایانه بزرگ مسافربری در خاور شهر ویک پایانه محلی در جنوب شهر می‌باشد. افزون بر این سازمانها و نهادهای مسافربری بسیاری در جای جای شهر برپا می‌باشد که کار ترابری مسافران را برای سفرهای درون استانی و برون استانی بر دوش دارند. از دزفول روزانه اتوبوس‌هایی راهی تهران - اصفهان - شیراز -کرج- بهبهان- عسلویه - آبادان - اهواز و ماهشهر می‌شوند که از این میان ترددهای بین دزفول و اهواز از همه بیشتر است. در پایانه جنوب شهر مینی بوس‌ها کار جابه جایی مسافران بین دزفول و شهرهای همجوار را انجام می‌دهند
بزرگراه دزفول - اندیمشک
پایانه میوه و تربار

دزفول دارای ۲ میدان میوه و تره‌بار بزرگ (به نامهای قدیم و جدید) می‌باشد که بخش عظیمی از مرکبات و سیفیجات خوزستان از آنجا به اکثر نقاط کشور حمل می‌شوند. علاوه به آن در اطراف میدان میوه و تره بار ده‌ها پایانه ترابری وجود دارد که این مجموعه دزفول را به قطب میوه و تربار و ترابری خوزستان و غرب کشور تبدیل کرده‌است.

راه‌های زمینی دزفول
- بزرگراه دزفول – اندیمشک به درازای ۵ کیلومتر
- بزرگراه دزفول – شوش به درازای ۲۵ کیلومتر
- راه آسفالته دزفول – شهیون به درازای ۵۵ کیلومتر
- راه آسفالته دزفول – شوشتر به درازای ۶۷ کیلومتر
- راه آسفالته دزفول – لالی به درازای ۸۵ کیلومتر
تاکسیرانی

سازمان تاکسیرانی دزفول در سال ۱۳۷۶ راه‌اندازی شد و هم اکنون پس از گذشت یک دهه از آغار به کارش با زیر پوشش دادن شمار ۱۲۰۰ دستگاه تاکسی شهری گردشی و خطی و ساماندهی ۱۰۰ دستگاه خودروی مسافربر و همچنین شمار ۲۹۰ دستگاه وانت بار درون شهری به شهروندان خدمت‌رسانی می‌کند.

اتوبوسرانی

سازمان اتوبوسرانی دزفول در سال ۱۳۶۹ راه‌اندازی شده‌است. هم اکنون بیش از ۱۵۰ دستگاه اتوبوس در ناوگان ترابری درون شهری دزفول به خدمت رسانی می‌پردازند.

گردشگری

جاذبه های طبیعی
آبشار شوی
آبشار شوی یکی از بزرگ‌ترین و زیباترین آبشارهای ایران در رشته‌کوه‌های زاگرس و در منطقه سردشت از توابع دزفول قرار گرفته است، همچنین دریاچه شهیون به عنوان یکی از زیباترین دریاچه‌های کشور در شمال شهرستان دزفول و در منطقه ای کوهستانی با طبیعت زیبا قرار گرفته است.

عبور رود دز به عنوان یکی از زلال‌ترین و پرآب‌ترین رودهای کشور از میان شهرستان دزفول باعث شده که در ساحل این رود،پارک ها و تفریحگاه های ساحلی متعددی ساخته شود که از جمله محبوب ترین آنها تفریحگاه ساحلی دز (علی کله) می باشد که بخصوص در فصول بهار و تابستان گردشگران زیادی را از سطح شهرستان و شهرستان های مجاور به خود جذب می کند.

یکی دیگر از جاذبه های طبیعی شهرستان دزفول که در منطقه سردشت و شمال دزفول واقع شده است،سالن کوه می باشد که علاوه بر وجود جاذبه‌های کم نظیر طبیعی نظیر سیاه چاله،دشت لاله‌های واژگون و غارها و چشمه‌ها مکانی مناسب برای علاقه‌مندان به ورزش کوهنوردی است.

از دیگر جاذبه های طبیعی شهرستان دزفول،پارک ملی دز می باشد.این پارک ، یکی از پارک های ملی ایران است که در شمال استان خوزستان و در محدوده شهر میانرود از توابع شهرستان دزفول واقع است.وجود حیات وحش غنی در کنار چشم اندازهای زیبا نظیر رودخانه، تالاب، این منطقه را به یکی از چشم اندازهای مهم استان خوزستان بویژه از لحاظ پرنده نگری تبدیل نموده. این جنگلها یکی از زیستگاههای مهم گونه نادر گوزن زرد ایرانی می باشد.

جاذبه های تاریخی
بازار کهنه (دزفول) در سال ۱۳۵۷
نامی‌ترین سازه تاریخی دزفول «پل قدیم» دزفول است که شاپور نخست ساسانی به کمک زندانیان رومی آن را بر روی رود دز ساخت است از این رو پل رومی نیز خوانده می‌شود. این پل پیشینه‌ای نزدیک به ۱۷۰۰ سال دارد.

همچنین کشف آثاری همچون تپه‌های چغامیش سبب شده که دزفول را شهری از سپیده دم تاریخ بنامند.
خانه تیزنو
آسیاب‌های آبی دزفول، مسجد جامع دزفول، بازار قدیم دزفول،آرامگاه «یعقوب لیث صفاری شهریار ایرانی»، تپه‌های چغامیش،شهر باستانی جندی شاپور و دانشگاه جندی شاپور اولین دانشگاه جهان ساخته شده در زمان ساسانیان، شهر باستانی ایوان کرخه، مجموعه تاریخی شاه رکن‌الدین و خانه تیزنو از بخش‌های دیدنی و تاریخی این شهرستان به‌شمار می‌آیند.

موزه آجری ایران

بافت تاریخی دزفول شامل خانه‌ها، مساجد ، ساباط ها ، حمام ها و گذرگاه های قدیمی است که از نظر معماری یکی از ارزشمندترین بافت های تاریخی کشور است و تا کنون بیش از یکصد اثر ملی از آن به ثبت رسیده است. بافت آجری با معماری اصیل ایرانی و تزئینات زیبا ، دزفول را به «موزه آجری ایران» معروف کرده است.

اماکن مذهبی

آرامگاه امامزاده علی شلگهی ،مسجد لب خندق،آرامگاه امامزاده رودبند،آرامگاه امامزاده محمد سبزقبا

صنایع دستی
نمایی از تراش بدنه قلیان بدست یک سازنده قلیان در بازار کهنه (دزفول)
ابزارهای دست ساز چوبی مانند زیرقلیان، قلیان، شمعدان، چوب لباسی، نمکدان و... از سازه‌های دستی شهرستان دزفول به‌شمار می‌آیند. یکی دیگر از سازه‌های دستی این شهر کارهای دستی بر روی فلزها می‌باشد که از آن میان می‌توان ورشوسازی، قلم‌زنی روی زر و سیم و زرگری را نام برد. در کارگاه‌های ورشوسازی بازار کهنه دزفول ابزار چای‌خوری و سینی و آتشدان ساخته می‌شود.نمدمالی، خراطی، کپوبافی و گیوه دوزی نیز از دیگر سازه‌های این شهر به شمار می‌آیند.

هتل ها و مراکز اقامتی

دزفول دارای دو هتل سه ستاره است که عبارتند از :
- هتل زیگورات (معروف به هتل جهانگردی)
- هتل دز (معروف به سوم شعبان) [یکی از کاخ‌های محمدرضا پهلوی]
ره آوردهای دزفول ( سوغات دزفول)[۲۶][۲۷]

انواع کلوچه خرمایی، کلوچه شکری،کلوچه نمکی، لوزی شکری و نان شیر – معجون کنجد – ارده – شیره (سیلون) – نان کنجدی – قرص نعناع-مرکبات از جمله پرتقال و انواع صنایع دستی

غذاهای محلی دزفول[۲۸]
- شوربا
- حریسه
- باقله توحه
- شلّی ارده
- آش ارده
- ماسووا
- بنگو
- حمیس توله
- برشک
- برونی
- اوپیوزی
- عمرپیاز
- دنده رو
- صندلی سلطون
ساختار شهری

شهرداری

شهرداری دزفول یکی از کهن‌ترین شهرداری‌های کشور و نخستین شهرداری استان خوزستان و پنجمین شهرداری کشور بشمار می‌رود که در سال ۱۲۹۹ خورشیدی بنیان نهاده شده‌است. شهرداری دزفول دارای هشت سازمان و ۳ منطقه می‌باشد. همچنین راه‌اندازی منطقه ۴ در دست ساخت می‌باشد.[۲۹][۳۰]

فضای سبز

دزفول سبزترین شهر استان خوزستان با سرانه فضای سبز ۱۵٫۲ متر مربع به شمار می‌رود که از این دید در میان دیگر استانها از جایگاه بالایی برخوردار است ولی تا رسیدن به استاندارد جهانی (۲۴ متر مربع) راه درازی در پیش دارد. یکی از برنامه‌های آینده شهرداری دزفول رساندن سرانه فضای سبز تا پایان سال ۸۹ خورشیدی به اندازه ۱۹ متر مربع می‌باشد. گلهای رز و مریم و آفتابگردان و بابونه و محمدی و نسترن و... از جمله گلهای زیبایی هستند که در این خطه سر سبز از جلگه خوزستان یافت می‌شوند. همچنین صیفی جات و مرکباتی همچون نارنج- پرتقال- نارنگی و... به وفور در اطراف دزفول به چشم می‌خورد و زیبایی خاصی را به این منطقه بخشیده‌است.

مراکز درمانی
- بیمارستان گنجویان دزفول
- بیمارستان آیت‌الله نبوی دزفول
- بیمارستان ۵۸۰ ارتش دزفول
- بیمارستان یا زهرا
- بیمارستان افشار
- بیمارستان پایگاه چهارم شکاری دزفول
- بیمارستان امام علی
مراکز تفریحی
تفریحگاه ساحلی دز (علی کله)
- تفریحگاه ساحلی دز (علی کله)
- شهربازی بعثت
- باغ پرندگان
- پارک دولت
- پارک خانواده
- پارک ملت
- پارک حضرت ولیعصر (عج)
- پارک دانشجو
- پارک آزادگان
- پارک جنگلی میلاد
- پارک جنگلی لاله
- مرکز تفریحی سوم شعبان
- پارک ساحلی رعنا
- پارک ساحلی دووه
- پارک جنگلی شهرداری
ورزشگاه‌ها
- ورزشگاه شهید مجدیان
- ورزشگاه شهید رجایی (کلوپ)
- ورزشگاه شهید ناحی
مراکز آموزش عالی
- دانشگاه صنعتی جندی شاپور (دزفول)
- دانشگاه آزاد اسلامی دزفول
- دانشگاه علوم پزشکی دزفول
- دانشکده اصول الدین دزفول
- مرکز آموزش عالی فنی و مهندسی دزفول
- دانشکده اورژانس دزفول
- دانشگاه جامع علمی - کاربردی (مرکزآموزش علمی-کاربردی)
- دانشگاه پیام نور دزفول
شهرهای خواهرخوانده

دزفول با یک شهر جهان خواهرخوانده است:
نمایی از طاق نصرت در شهر صور لبنان
زمان کشور شهر خواهرخوانده
2012 لبنان صور[۳۱]

شهری از سپیده دم تاریخ (دسفیل شهر خمون)

نام شناسی

نام های دزفول در گذر تاریخ

تاریخچه

شهری از سپیده دم تاریخ

دزفول؛از اسلام تا پايان دوران قاجاريه

دزفول در زمان جنگ ایران و عراق

دزفول و جنگ هشت ساله

رودخانه ها

کوه‌ها

مردم شناسی

جمعیت

زبان

دین و مذهب

مشاهیر و اهالی دزفول

مشاهیر علوم اسلامی و عرفاً

مسئولین کشوری

ادبیات، هنر و موسیقی

ورزشکار

فرهنگ

آداب و رسوم

بیرق زنون

دست رزون

مراسم محرم در دزفول

سینما

کتابخانه

رسانه ها

کشاورزی

قلم نی دزفول

ترابری

فرودگاه

پایانه مسافربری

پایانه میوه و تربار

راه‌های زمینی دزفول

تاکسیرانی

اتوبوسرانی

گردشگری

جاذبه های طبیعی

جاذبه های تاریخی

موزه آجری ایران

اماکن مذهبی

صنایع دستی

هتل ها و مراکز اقامتی

ره آوردهای دزفول ( سوغات دزفول)[۲۶][۲۷]

غذاهای محلی دزفول[۲۸]

ساختار شهری

شهرداری

فضای سبز

مراکز درمانی

مراکز تفریحی

ورزشگاه‌ها

مراکز آموزش عالی

شهرهای خواهرخوانده

مطالب مشابه :

شناسایی کد منطقه اخذ دیپلم سراسر کشور برای ثبت در سایت دریافت کد سوابق تحصیلی

موقعیت استان س و ب

یادواره شهدای روستای شهیدپرور شیرآباد تالش

شجره نامه طایفه بازگیر(سفید)

شهری از سپیده دم تاریخ (دسفیل شهر خمون)

سال شمار تاریخ کوه نوردی بانوان ایران