نظام امت و امامت از دیدگاه شهید بهشتی

نظام امت و امامت

نام نظام سیاسی در قانون اساسی جمهوری اسلامی چیست ؟ اسم آن را چه نوع نظامی بگذاریم؟ در این نوع بندی ها و رده بندی ها ، مقولاتِ سیاسی دنیا کدام اند ؟

حقیقت این است که برداشت تشیّع راستین از اسلام ، مناسب ترین نام را برای این نظام قبلاً پیش بینی کرده است . می توانید با این اشاره ای که کردم خودتان بگوئید تشیّع راستین برای نظام سیاسی اسلام چه عنوان گویایی را انتخاب کرده است ؟ ” نظام امت و امامت ” . نظام سیاسی – اجتماعی جمهوری اسلامی نظام امت و امامت است و حق این است که با هیچ یک از این عناوینی که در کتابهای حقوق سیاسی یا حقوق اساسی آمده قابل تطبیق نیست . اتفاقاً یک بار انقلابیون ایران این تجربه را کردند و پای چشمشان خورد . برای رهایی از استبداد انقلاب کردند ، بعد گفتند حالا می دانید چه جایش بگذارید ؟ ” مشروطه ” . چون این عنوانی که برای نظام جدید انتخاب شده بود عاریه ای بود و مربوط به فرهنگ اسلام نبود ، حتی آن تأثیری را که در صاحبان اصلی این فکر عاریتی می توانست داشته باشد برای ما نداشت . خاصیت چیز عاریتی همین است .

به همین دلیل ما فکر می کنیم عنوان نظام ما باید نظام امت و امامت باشد . منتها ، در اثنای انقلاب چون این عنوان هنوز برای توده مردم روشن نبود ، به عنوان شعار اول ، ” حکومت اسلامی ” انتخاب شد که بسیار هم خوب و گویا بود و سپس وقتی معلوم شد این نظام حکومتی ، رئیس جمهور هم دارد آنوقت گفته شد ” جمهوری اسلامی ” . ولی نام راستین و کامل این نظام ، نظام امت و امامت است. در رأس این نظام ، اصول عقیدتی و عملی اسلام بر اساس کتاب و سنّت است . همه چیز باید از این قلّه سرازیر شود . بر طبق این اصول عقیدتی و عملی ، حاملان مسئولیت و صاحبان اصلی حق در این ایدئولوژی ، در این نظام عقیده و عمل ، ” ناس ” و مردم اند .

این خیلی مهم است . اول باید مشخص کنند می خواهند به چه کسی خدمت بکنند : به یک فرد ؟ به یک خانواده ؟ به یک طبقه ؟ به یک گروه ؟ یا به عامّه مردم و هر انسان ؟ بر اساس کتاب و سنّت ، تمام نظر مکتب به عامّه مردم است و در میان عامّه مردم آنها که بر محور این مکتب جمع می شوند و شکل می گیرند از تقدم و اولویت خاصّ برخوردارند. آنها می شوند ” امت ” . امت غیر از ناس است . اسلام در خدمت همه ناس است ، صلاح همه را می خواهد نه فقط صلاح مسلمانان را . نظام اسلامی به سعادت کل بشر می اندیشد ولی در میان ناس و کل بشر ، آنها که بر پایه اعتقاد به اسلام و التزام به اسلام ، یک مجموعه به وجود می آورند می شوند امت . امت از نظر ایدئولوژی اسلامی و مبانی عقیده و عمل اسلام ، حتما نیاز دارد به امامت .

دقت بفرمائید ! یک وقت مکتبی می گوید امت ، بدون این که به آن جهت بدهد که عمل کند . اسلام می خواهد خطوط کلّی و اصلی سعادت را نشان بدهد . می گوید ای امت ! اگر می خواهید در مسیر الی الله گم نشوید و از ” مغضوب علیهم و لاالضّالین “ نشوید باید به حبل المتین و عروة الوثقای امامت چنگ زنید .

این امامت تا وقتی در حدّ پیامبر است – که با نشان ویژه و خاص از جانب خدا آمده – معیّن می شود [تعیینی است] ، بنا بر این گفته می شود امامت ابراهیم ، امامت موسی ، امامت محمد (ص) . اینان امام هستند . در دوره پس از پیامبر اسلام (ص) ، امامان معصوم ، منصوص و منصوب اند ولی با این که تعیینی است ، تحمیلی نیست . به مسلمانها گفته می شود « اطیعوا الرسول : باید از این پیامبر فرمان ببرید » . تعیینی است ، ولی تحمیلی نیست . چون وقتی مسلمانان به فرزند عبد الله به عنوان نبیُ الله و رسولُ الله معتقد شدند و ایمان آوردند ، زمینۀ قبول اطاعت او را با خود در دل دارند . تعیینی هست ولی تحمیلی نیست .

ولی امروز در این عصر غیبتِ امامِ معصومِ منصوبِ منصوص ، در این عصر ، امامت دیگر تعیینی نیست ؛ تحمیلی هم نیست ؛ بلکه شناختنی و پذیرفتنی یا انتخابی است . بنا بر این رابطه امت و امامت در عصر ما یک رابطه مشخص است . دقت بفرمائید ! شناختن آگاهانه و پذیرفتن ، نه تعیین و نه تحمیل . شما در طول این قرن های متمادی هیچ جا خوانده اید یا از هیچکس شنیده اید که مرجع تقلید و رهبر دینی را به مردم تحمیل کرده باشند و بگویند مجبورید از او تقلید کنید ؟ آیا تا به حال شنیده یا خوانده اید ؟

این امامت و امت نسبت به یکدیگر مسئول و متعهدند . با تعهد و مسئولیت متقابل . اینها را ناچارم با اشاره بگویم و رد بشوم ، ولی در نهج البلاغه خطبه ای در همین زمینه حقوق امام بر امت و امت بر امام است.1 خوب و بجاست اگر فرصت دارید مراجعه کنید و مطالعه کنید ببینید علی (ع) به مردم چه می گوید . گوشه ای از آن را برایتان می گویم .

علی (ع) ، این انسان نمونه ، این امام و اسوه برجسته تاریخ ، این وارث ممتاز آدم و نوح و ابراهیم و موسی و عیسی و همه پیامبران و انسانهای نمونه ادیان ابراهیمی ، به مردمی که اوصافش را در تاریخ خوانده اید می گوید : مردم ! از حقوقی که بر شما دارم این است که با من با زبان جباران و پادشاهان و طواغیت تاریخ ، با آن زبانی که مردم با آنها حرف می زنند ، با من حرف نزنید . مبادا کسی به خود بگوید کجا ما جرأت می کنیم به علی (ع) انتقاد کنیم . نه ! از من انتقاد کنید و آنچه به نظرتان می رسد به من بگوئید . من اگر خدا نگهبان و نگهدارم نباشد، چنان نیست که برتر از آن باشم که شما خرده ای بر من بگیرید و در کارم نقطه ای را نشان بدهید که باید چنین نمی بود .

چه کسی این را می گوید ؟ علی(ع). این خطبه را مطالعه کنید . همه آن خواندنی است و جمله جملۀ آن حاوی اصلی عالی است . بنا بر این ، رابطه امت و امامت این است که امت باید از امام شناختی آگاهانه داشته باشد و از صمیم قلب او را بپذیرد ، چون تعیین و تحمیل در کار نیست و پس از پذیرفتن ، میان این دو ، مسئولیت متقابل شدید و جامعی برقرار می شود .

کتاب مبانی نظری قانون اساسی ، ص 15

—————————————————-

1 – خطبه 207 مطابق نسخه فیض الاسلام و 216 مطابق با نسخه صبحی صالح .

2- این نوشتار بخشی از سخنرانی ارزشمند و روشنگر شهید مظلوم آیت الله دکتر بهشتی در تاریخ۹/۹/۵۸ است که در حسینیه ارشاد تهران ایراد گردیده است .

نظام امت و امامت از دیدگاه شهید بهشتی

نظام امت و امامت

مطالب مشابه :

آموزش spss

اس ام اس

نگارگری

گذری بر تاریخ

اطلاعیه از پردیس شهید بهشتی مشهد

تربت حیدریه-نشریه اینترنتی آوای تربت حیدریه:دکتر سهراب رضایی:در مراسم گشایش دوره آموزشی روسای مراکز

نظام امت و امامت از دیدگاه شهید بهشتی