ديباچه بهداشت محيط

ديباچه بهداشت محيط: به طور کلي " محيط " به مجموعه اي از عوامل و شرايط خارجي و تأثيرات وارده ناشي از آنها بر زندگي يک موجود زنده اطلاق مي گ ردد. طبق اين تعريف محيط شامل هوا ، آب و خاک و روابط بين آنها و کليه موجودات زنده مي باشد . براين اساس هدف " بهداشت محيط " کنترل کليه عواملي است که بالقوه و بالفعل تأثيرات سويي بربقاء و سلامتي انسان اعمال مي کنند . براي رسيدن به اين هدف ، بهره گيري از دانش زيست محيطي و نيزکاربست اصول مهندسي به منظور کنترل ، اصلاح و بهبود عوامل فيزيکي ، شيميايي و زيستي محيط جهت حفظ وارتقاء سلامتي و رفاه و آسايش انسان ضرورت مي يابد . از ديدگاه کاربردي نيز مي توان بهداشت محيط را بدين شرح تعريف کرد : " بهداشت محيط تکوين نظم يافته ، ارتقاء و اجراي معيارهايي است که شرايط خارجي مسبب بيماري ، ناتواني و سلب آسايش از انسان را کنترل مي کنند در اين مجموعه معيارهاي ساختار يافته علاوه بر حفظ سلامت و ايمني ، جنبه هاي زيبايي شناختي نيز متناسب با نيازها و انتظارات جامعه هدف گنجانده مي شود."براين اساس مهمترين هدف بهداشت محيط ، مطالعه عوامل محيطي مضر براي سلامتي انسان و تشخيص و پيشگيري ، رفع و کنترل اثرات سوء ناشي از اين عوام ل تلقي مي گردد . بهداشت محيط به طور موکّد سلامتي انسان و بهداشت مردم را به عنوان هدف اصلي پيگيري مي کند و کيفيت محيط و حفظ سلامت ي اکوسيستم ها را به طور غير مستقيم مورد توجه قرار مي دهد. بر اين اساس مي توان اصلي ترين محورهاي فعاليت بهداشت محيط را به صورت زير بيان نمود. • بررسي و تعيين مکانيسمهاي بيماري هاي منتقله توسط محيط و نحوه پيشگيري و کنترل آنها • تأمين آب و مواد غذايي سالم • تصفيه و دفع بهداشتي فاضلابها • دفع و تصفيه مواد زايد جامد و سمي • کاهش آلودگي هوا ، آب ، مواد غذايي و صدا امروزه جهت تحقق اهداف بهداشت محيط صرفا نمي توان به توان فکري و اجرايي متخصصين اين رشته متّکي بود . حل مشکلات بهداشت محيط در چهار چوب شرايط کنوني و آتي ، نيازمند مشارکت ساير گروههاي تخصصي( با مهارتها و تخصصهايي به غير از بهداشت محيط ) و همچنين دخالت فعال و همکاري اقشار مختلف مردم است. بهداشت محيط ازديدگاه ابن سينا: آب: ابن سينا در زمان خود، بر اهميت بهداشتي آب، واقف بوده، گوهر اصلي تمامي آب هاي موجود را گوهر واحدي مي دانسته، آب ها را بر حسب مرغوبيت آنها طبقه بندي نموده، تاثير تابش نور خورشيد، پالايش، تقطير، جوشاندن و امثال اينها را بر تصفيه آب به خوبي مي شناخته و آب هاي سبک و سنگين (سخت) را چنان توصيف نموده که گوئي براي نسل امروز، سخن مي گويد!. وي در قسمتي از کلام خود چنين يادآور شده است .آب گوهري است که غذا را روان و رقيق مي گرداند و آن را همراهي مي کند تا به درون رگ ها برسد و تا موقع خارج شدن از بدن، همراه آن است. در تمام کارهاي غذا به آب نياز هست و کمک آن لازم مي باشد آب ها از حيث گوهر، يکي هستند، ليکن به وسيله آميزه هاي خارجي وکيفياتي که بر آنها چيره مي شود تغيير حالت مي دهند. بهترين آب ها آب چشمه سار است ليکن نه هر چشمه ساري و . . . شرط لازم اين است که آب، جاري باشد، تابش خورشيد به آن برسد و بادها بر آن بوزند. در چنين حالتي است که آب جاري مطلوب تر از آب سرچشمه است. ليکن سر باز بودن آب راکد، مطلوب نيست و بهتر است چنين آبي دروني و پوشيده باشد. آبي که از نقاط مرتفع به نواحي پائين سرازير است و داراي صفات نيک ياد شده است بهترين آب روي زمين مي باشد. چنين آبي با آن صفات، چنان گوارا است که گوئي مزه شيرين دارد. اين آب، سبک وزن است، هيچ طعم و بوئي بر آن غالب نيست، زود پز (دماي جوش پائينتر) و زود حل کننده است. در اکثر حالات، آب سبک از آب سنگين بهتراست. براي سنجش آب ها دو راه وجود دارد : يکي به وسيله پيمانه و ديگر اينکه دو تکه پارچه يا پنبه را که وزن برابر دارند در دو آب جداگانه فرو مي برند تا کاملا خيس شوند. اين دو قطعه خيس شده را چنان مي فشارند که ديگر آبي پس ندهند، آنگاه هر دو قطعه را مجددا وزن مي کنند قطعه سبک تر بهتر است. آب ناگوارا به وسيله تبخير و تقطير، مطلوب مي گردد. اگر عمل تبخير و تقطير ممکن نشد بايد آنرا جوشاند دانايان مي دانند که آب جوشيده کم بادتر است (داراي هواي کمتر است) و زودتر سرازير مي شود ولي طبيبان مبتدي برآنند که اگر آب، جوشيده شد لطيفش متصاعد مي شود و غليظش جاي ميماند و اگر آبي غليظ باشد و لطيفش رفت نبايد به گوارائي آن اميدوار بود. ولي بايد بداني که آب تا موقعي که آب است تمام اجزايش در لطافت و غلظت، همانند و برابرند، زيرا آب جسمي است بسيط و ترکيب نيافته اگر آب را بجوشانيم، از طرفي غلظتي را که بر اثر سرما دريافت کرده است از خود مي راند و از سوي ديگر در اجزاي آن چنان تخلخلي روي مي دهد که هيئت آن بسيار رقيق ترمي شود و التصاق اجزاي آن از هم مي پاشد و آنگاه ذرات غلظت بخش خاکي که در آن محبوس هستند (املاح) از قيد تراکم رهائي مي يابند و آزادانه سرازير و ته نشين مي گردند. وقتي اين ذرات ته نشين شدند، آبي سره و نزديک به همان عنصر ساده باقي مي ماند. همانطور که گفتيم جوشاندن آب گوهر آن را لطافت مي بخشد. برهم زدن آن نيز وسيله اي است در درجه دوم که اين لطافت را ايجاد مي کند. آب چاه و قنات در مقايسه با آب سرچشمه، نامطلوب به شمار مي رود، چه اين آب مدت ها در دل خاک زنداني بوده است، با خاکي ها آميخته است و مواد متعفن درآن وارد شده است. اين آب به وسيله نيروي بازوي انسان و با بکار بردن فن و حيله به بيرون تراويده است آبي نيست که داراي نيروي جهش و حرکت به طرف سطح زمين باشد. بدترين نوع اين آب ها آبي است که در لوله هاي سربي جريانش داده اند. آبي که با گوهر معدني آميخته است و يا بسترش معدني است و آبي که در آن زالو وجود دارد بسيار نامطلوب است . و ما نيز در آغاز قرن بيست و يکم ميلادي، همان مفاهيم را در قالب کلمات و جملات مستند علمي، بيان و به عبارت صحيح تر، تکرار مي نمائيم به طوريکه در مورد تاثير جوشاندن آب بر سختي و برخي از خواص ديگرآن چنين ميگوئيم: جوشاندن به وسيله خارج ساختن Co2 و ته نشين نمودن کربنات کلسيم نا محلول سختي آب را از بين ميبرد ولي انجام آن براي سبک کردن مقادير زياد آب گران تمام مي شود. فرمول عمليات چنين است: Ca (CO3) + CO2 + H20 Ca (CO3H)2 جوشاندن، روش مطلوبي به منظور خالص کردن آب براي مصارف خانوار است و براي کارآمد بودن روش بايد آب به مدت 5 تا 10 دقيقه در "نقطه جوش" باشد. جوشاندن، ميکروب ها، ويروس ها، کيست ها و تخم کرم ها را مي کشد و آب را سترون مي نمايد. با جوشاندن، سختي موقت آب هم از بين مي رود زيرا دي اکسيد کربن آب خارج و کربنات کلسيم آن ته نشين مي شود. طعم آب هم دگرگون مي شود ولي اين دگرگوني بي زيان است. هوا: محيط پيرامون انسان را هوائي احاطه کرده است که زندگي تمامي موجودات هوازي و ازجمله انسان، وابسته به آن و بلکه درگرو آنست و آنچه که به تعبير سعدي، ممدّ حيات و مفرّح ذات، ناميده شده است همين هوا و خواص حياتبخش آنست چرا که علاوه بر تامين اکسيژن بدن، موجب انتقال محرّک هاي شنوائي و بويائي نيز مي شود و موجبات خنک کردن بدن را نيز فراهم مي نمايد و در عين حال همچون آب پاک، ممکن است دستخوش آلودگي و تعفّن، واقع شود و سبب انتقال بيماري هاي عفوني و غيرعفوني گردد و از اين لحاظ در مبحث بهداشت محيط، جايگاه خاصي را به خود اختصاص داده موضوعاتي نظير ترکيب هوا، دگرگوني هاي فيزيکي و شيميائي، منابع آلودگي هوا نظير صنعت، وسايل نقليه موتوري ، و غيره، تاثير آلودگي هوا بر گياهان و جانوران، جنبه هاي اقتصادي آلودگي هوا و راه هاي پيشگيري از آن مطرح و به طور مفصّل، توضيح داده شده و مورد بحث، قرار گرفته است و همانطور که در صفحات قبل، اشاره شد ابن سينا "هوا" را يکي از عوامل موثر بر سلامت و بيماري مي داند و استنشاق هواي مناسب را به عنوان يکي از موازين رعايت بهداشت، معرفي نموده هواي سالم و مناسب را چنين توصيف مي نمايد : "هواي خوب و مطلوب هوائي است که آزاد باشد و مواد خارجي از قبيل انواع بخار و دود با آن نياميخته باشد و همچنين در بين ديوارها و سقف محبوس نباشد و آن نيز در صورتي است که تباهي فراگير بر هوا عارض نشده باشد وگرنه هواي جاهاي سرپوشيده، سالم تر از آن است. هواي آزاد و دور از تباهي و ناخالصي آن است که صاف و پاکيزه باشد و به بخار مسيل ها، جنگل ها، گردشگاه ها، کشتزارها . . . نياميخته باشد و از گندزارها و بوي بد به دور باشد. هواي آزاد لازم است علاوه بر شرايط مذکور، از نسيم هاي مطبوع، مدد يابد و از آن بي بهره نباشد. بديهي است که بادهاي سلامت بخش غالبا در بلندي ها و جلگه هاي هموار مي وزند. نشانه هواي خوب آن است که تنفس را تسهيل کند و به هيچ وجه گلو را نگيرد و نفس را به اشکال نياندازد. سالم ترين هوا در هر فصلي هوائي است که بر طبيعت و مزاج فصل باشد. اگر هواي موجود با مزاج فصل، ناسازگار باشد بيماري ها را با خود مي آورد و سپس آلودگي هوا و مواد آلاينده آنرا چنين توصيف مينمايد: "تا زماني که هوا معتدل و صاف است و چنان گوهر بيگانه اي با آن نياميزد مايه صحت و تندرستي و ضامن حفظ سلامتي است، ليکن اگر برعکس آن باشد نتيجه نيز معکوس خواهدبود. ممکن است هواهاي ناسازگار و غيربهداشتي، سبب توليد عفونت در بدن شوند. منظور ما از هواي متعفن شده هواي ساده و ناآلوده اي که محيط را فرا گرفته است نيست بلکه منظور از هواي قابل عفونت، جرم هاي منتشر شده در جو است که عبارت از آميخته اي از هواي حقيقي و اجزاي بخار نمناک و اجزاي خاکي است که به صورت دود و گرد و غبار بالارفته است و همچنين اجزاي آتشين است. اگر اين آميزه را هوا مي ناميم بدين معني نيست که هواي تمام عيار است، مانند اين است که آب دريا و سيل ها را نيز آب مي ناميم ولي در واقع آب تمام عيار و ساده و بي آلايش نيست و آميزه اي است از آب و هوا و خاک و آتش که در آن آب ، چيرگي دارد. چنين هوائي که با اجسام ديگر آميزش دارد، ممکن است متعفن شود و گوهرش به تباهي انجامد، همچنانکه آب مسيل ها مستعد گنديدن و تباه شدن گوهرش مي باشد. غذا: ابن سينا معتقد است بهترين غذاها براي تندرستي عبارتند از: گوشت، گندم ، شيريني و شربت و ميوه هاي واجد ارزش غذائي را شامل انجير، انگور و خرما دانسته ، توصيه هاي بهداشتي زير را مورد تاکيد، قرار داده است: 1- غذا را نبايد بدون داشتن اشتها خورد 2- در زمستان غذاهاي گرمي بخش و در تابستان، غذاهاي سردي دهنده بايد خورد 3- گرمي و سردي غذا هرگز نبايد خارج از توان شخص باشد 4- هرگز نبايد آنقدر غذا خورد که جائي در معده نباشد و بايد قبل از سير شدن و باقي ماندن اشتها دست از طعام کشيد 5- در مسئله خوراک همواره بايد به مقداري عادت کرد و پا از آن فراتر ننهاد. بدترين خوراک ها آن است که بر معده سنگيني کند و بدترين نوشابه ها آن است که بيش از حد اعتدال باشد و در معده بالا آيد. کسي که امروزه بيش از اندازه خورده است بايد فردا خود را گرسنه نگهدارد 6-زيان بخش ترين نوع غذا خوردن، آن است که قبل از هضم و پخته شدن غذاي قبلي، غداي ديگري بر آن وارد شود. بدترين کارها انباشتن شکم و پرخوري است، بويژه اگرغذا ازنوع ناپسند باشد 7-در فصل زمستان نبايد غذاهاي کم تغذيه اي مانند دانه ها و بقولات خورد. غذاهاي زمستاني بايد مغذي تر از حبوبات و واجد ارزش غذائي بيشتري باشد. غذاهاي تابستاني بايدبرعکس غذاهاي زمستاني باشند 8- مقدار غذا بر قياس عادت و نيرومندي غذا خورنده است. شخص تندرست بايد آنقدر بخورد که احساس سنگيني نکند و اندام هاي سرازيري اش کشيده نشوند، باد نکند و شکمش به قرقر نيفتد و غذا از پائين به بالانيايد و دلش بهم نخورد 9- اگر بر اثر غذا نبض به درشتي بزند و نفس کوتاه، بيرون آيد بايد دانست که غذا از حد اعتدال پا فراتر نهاده است، زيرا اگر معده، بيشتر از حالت لازم انباشته شود مزاحم حجاب حاجز مي شود و در نتيجه، تنفس، کوتاه و پي درپي مي ايد 10-کسي که نمي تواند غذاي مورد احتياج خود را در يک وعده هضم کند بايد دفعات غذا خوردن را افزايش و مقدار غذا را کاهش دهد 11 -خوگرفتن به نوع غذا نيز اهميت دارد. همچنين هر سرزميني ويژگي هائي از طبايع و مزاج ها را دارد که خارج از دستور مقياس تعيين شده است. اين نکته را نبايد فراموش کرد که بايد بررسي هائي در باره سنجش ها، پژوهش ها و آزمايش ها بکني و آنها را مقياس قراردهي 12- شايد غذائي که به آن عادت شده است و تا اندازه اي زيان هائي هم در بر دارد بيشتر از غذاي نشناخته، مفيد باشد. براي هر جسمي و هر مزاجي غذاي ويژه اي ملايم است و اگر آن را تغيير دهيم دچار زيان مي گردد. برخي ازخوراک هاي خوب و مطلوب براي بعضي از مردم، مناسب نيست و بايد از آن دوري جويند 13- اين نکته را بايد بداني که بهترين نوع غذاهاي مطلوب غذائي است که شخص از آن بسيار لذت مي برد. ليکن غذاي لذيذ در شرايطي خوب است که اندام هاي اصلي همه سالم و نيکو مزاج باشند و گرنه لذت بردن دليل برخوبي نمي شود 14-نوشيدن آب در موقع غذا خوردن و دنبال کردن غذا با آب، زيان آورترين کارها است 15-کسي که به سنين پيري رسيده است بايد بداند که معده اش همان معده دوران جواني نيست. اگر همان اندازه و همان نوع سابق را از حيث غذا دنبال کند خوراکش همه به مواد زائد، تبديل مي شود. بهتر آن است که اندازه غذا را کاهش دهد 16- خوردن چربي زياد، تنبلي مي آورد و اشتها را از بين مي برد مسكن: ابن سينا درمورد گزينش مسکن به نکات بهداشتي مهمي نظير آفتاب گير بودن، وضعيت تهويه و نور کافي و اطمينان از سلامتي مردم محل، اشاره کرده و رهنمودهاي زير را ارائه کرده است : وقتي کسي جاي سکونتي برمي گزيند بايد خاک، حالت پستي و بلندي، باز بودن، پوشش، آب و گوهر آن و حالت آب در جوشيدن، باز شدن و بالارفتن و پائين آمدن را بررسي کند و بداندکه آيامحل سکونت، بادگير و يا جائي گود و فرورفته است، بايد بادهاي منطقه را بشناسد که آيا سالم است يا نه و همچنين نقاط مجاور آنجا مانند دريا، مسيل ها، کوه ها و کان ها را مورد تحقيق قرار دهد. از تندرستي و بيماري مردم آن سامان بايد با خبر شود که تاچه حدّ نيرومندند، اشتها و هضمشان چه اندازه است و چه غذاهائي مي خورند. و بداند که آيا آب هاي منطقه از آبراهه هاي تنگ مي ايند يا مسيل هاي گشاد و باز و مردم آنجا با چه نوع بيماري ها بسيار خو گرفته اند. آنگاه پنجره ها و درهاي محل سکونت بايد شرقي شمالي باشند، به دخول بادهاي شرقي به اندرون خانه اهميت زياد داده شود، آفتاب بايدهمه جاي خانه اش را بگيرد، زيرا آفتاب هوا را مساعد مي گرداند تاريخچه بهداشت محيط در ايران: تا اواخر دوران قاجار هيچگونه نشانه اي از تشکيلات منظم و قانوني براي مديريت امر بهداشت و درمان مملکت در دست نيست . اولين قدم در راه تشکيل يک مرجع قانوني براي رسيدگي به سلامت مردم در کشور با تشکيل شورايي به نام هيئت صحيه ( مجلس صحيه ) درمحل دار الفنون برداشته شد و در سال 1300 وزارتخانه جديدي به نام وزارت صحيه و فوايد عامه تاسيس و در سال 1320وزارت بهداري با تشکيلات جديد شروع به کار کرد . مهندسي بهداشت از سال 1331 تا سال 1335 غالبا״ به صورت تيمي مركب از مهندسين كادر ستادي وزارتخانه در نقاط مختلف كشور فعاليت داشته اند . وظايف آنها علاوه بر تهيه دستوالعمل ها و فرمهايي در زمينه مراكز تهيه و توزيع و فروش مواد غذايي و اماكن عمومي ،‌ مبارزه با حشرات و جوندگان ، دفع فضولات جامد ،‌ بهسازي منابع آب و طراحي نقشه هاي تيپ و اجراي پروژه هاي تامين آب آشاميدني بود ( در اين مدت نسبت به اجراي لوله كشي آب آشاميدني46 شهر در ايران اقدام شده است ). . از سال 1335 مهندسي بهداشت بصورت اداره كل درآمد و در مدت كوتاهي در بسياري از استانهاي كشور ادارات مهندسي بهداشت ايجاد شدند. در سال 1346 تامين آب آشاميدني و بهسازي محيط روستاها از وزارت بهداري به وزارت آباداني و مسكن انتقال يافت و در همين سال اداره كل مهندسي بهداشت به اداره كل بهداشت محيط تغيير نام يافت . در سال 1351 وظايف مذكور به عهده وزارت كشاورزي و پس از تشكيل وزارت تعاون به آن وزارتخانه محول گشت ، در سال 1356 با مصوبه اي وظايف ياد شده مجددا״ به اداره كل بهداشت محيط اعاده شد كه در سال 1358 مصوبه مذكورمورد تاكيد شوراي انقلاب جمهوري اسلامي ايران قرار گرفت . اجراي پروژه هاي تامين آب آشاميدني روستاها و عمليات بهسازي محيط با پيروزي انقلاب اسلامي توسعه قابل ملاحظه اي يافت ، ولي با توجه به اهميت و گسترش ساير فعاليتهاي بهداشت محيطي و لاجرم براي هماهنگ كردن تشكيلات بهداشت محيط با شبكه هاي بهداشتي و درماني كشور از سال 1367 با تشکيل مرکز بهداشت استان و شهرستانها مديريت بهداشت محيط استان ها و ادرات بهداشت محيط شهرستان ها به ترتيب به گروه بهداشت محيط وحرفه اي استان و واحد بهداشت محيط وحرفه اي شهرستان تنزل جايگاه يافت . در سال 1369 مسئوليت تامين آب آشاميدني روستاها به سازمان جهاد سازندگي واگذار گرديد و بدينوسيله ساير فعاليتهاي بهداشت محيط در نظام شبكه ادغام يافت . در سال 1374 براي تعديل نيروي انساني و كاهش ابعاد تشكيلاتها در وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكي دو اداره كل بهداشت محيط و اداره كل بهداشت حرفه اي در هم ادغام شدند ، اما با ادامه روند كوچك سازي تشكيلات و واگذاري بعضي از وظايف به بخش خصوصي تفويض اختيار مسئوليتها به دانشگاههاي علوم پزشكي و خدمات بهداشتي و درماني در آذر ماه 1379 اداره كل بهداشت محيط و حرفه اي به دفتر سلامت محيط وكار تغيير نام يافت ، و در اواخر سال 1387 به مرکز سلامت محيط و کار تغيير و ارتقا يافت . تعريف بهداشت : دانش بهداشت راه هاي ايجاد ، حفظ ، ارتقاء و گسترش سلامت جسمي ، رواني و اجتماعي را به انسان نشان مي دهد و کم و کيف زندگي را برايش بيشتر و بهتر مي کند . تعاريف بهداشت محيط: براساس علوم زيست شناسي بهداشت محيط عبارتست از دخل و تصرف در عوامل و شرايط محيط زندگي به منظور ايجاد حد مطلوب آنها. بهداشت محيط عبارتست ازكنترل عواملي از محيط زندگي در زنجيره انتقال بيماريها که حلقه اي را تشكيل مي دهند ، اين تعريف براساس شناخت عوامل مختلف انتقال بيماريها و راههاي مبارزه با آنها مي باشد. بهداشت محيط عبارتست از كنترل عواملي از محيط زندگي كه به نحوي روي رفاه جسمي رواني و اجتماعي انسان تأثير دارند و يا خواهند داشت . اين تعريف براساس كليه ديدگاههاي فوق مي باشد و كليه جنبه هاي اجتماعي بهداشت محيط را در بر مي گيرد. بهداشت محيط عبارت است از کنترل عواملي از محيط که به نحوي بر روي سلامت جسمي ، رواني و اجتماعي انسان تأثير داشته و يا خواهد داشت و اين عوامل در شرايط اقليمي ، اجتماعي و صنعتي مختلف متفاوت است . سازمان جهاني بهداشت (WHO) سلامتي را حالت کامل رفاه جسمي ،روحي و اجتماعي و نه فقط عدم بيماري يا ناتواني تعريف کرده است، لذا بهداشت محيط همه عوامل محيطي موثر بر سلامتي انسان و هر بيماري با اتيولوژي محيطي را در برمي گيرد، بنابراين شامل علوم پزشکي ،بهداشت و حتي مسائل ژنتيکي نيزمي شود زيرا که بسياري از عوامل محيطي باعث جهش ژنها شده و بعضي شرايط را براي انتقال بيماريهاي ژنتيکي فراهم مي آورند . بهداشت محيط بر عوامل بيماريزا و بيماريهاي ناشي از آنها در سطح جامعه اشاره مي نمايد ،به عبارت ديگر در بهداشت محيط، جامعه جايگزين فرد بيمار شده و مورد مطالعه قرار ميگيرد و اخيراً عوامل محيطي ناشي از فعاليتهاي انساني که منجر به فشارهاي روحي مي شوند از قبيل سر وصدا، ازدحام و شلوغي که مسائل مربوط به آنها زماني از وظايف روانپزشکان و مهندسين شهرسازي بود در مباحث بهداشت محيط وارد شده است. هدف کلي: *ارتقاء سطح سلامتي جامعه وکاهش بيماريهاي منتقله و واگيردار از طريق برنامه هاي بهسازي محيط روستاها با همکاري هاي درون بخشي و برون بخشي و نيز جلب مشارکتهاي مردمي اهداف اختصاصي: 1- کاهش بيماريهاي ناشي از دفع غير بهداشتي فضولات و فاضلاب و زباله 2- ارتقاء ايمني غذا و سلامت مصرف کننده از طريق کنترل مراکز تهيه و توزيع مواد غذايي و اماکن عمومي 3- اجراي برنامه هاي مبارزه با ناقلين حشرات و جوندگان و سگهاي ولگرد بمنظور پيشگيري از بيماريهاي خطرناک 4- ارتقاء وحفظ سلامتي در نقاط روستايي از طريق اجراي برنامه هاي سالم سازي و بهسازي منابع آب _ دفع بهداشتي مدفوع_جمع اوري و دفع بهداشتي فاضلابها وآبهاي سطحي _ جمع آوري و دفع بهداشتي زباله و فضولات حيواني و... 5- بهبود شرايط بهداشت محيطي مراکز بهداشتي درماني و خانه هاي بهداشت و بيمارستان 6- حفظ سلامت و ارتقاء سطح بهداشت عمومي از طريق نظارت بر آب شرب ونمونه برداري ميکروبي وشيميايي وکلر سنجي و بازديد از تاسيسات آب شرب شهر وروستاها 7- اجراي برنامه عمليات بهداشت محيط روستاها وبهسازي سرويسهاي بهداشتي مدارس روستايي و.... استراتژي: 1- بکارگيري مطلوب از توان بالقوه پزشکان وکاردانان مراکز بهداشتي درماني وبهورزان خانه هاي بهداشت در طرح پزشک خانواده 2- جلب مشارکت فعال ادارات همسو وذيربط در راستاي اهداف برنامه 3- جلب مشارکت نيروهاي مردمي و يا رابطين واستفاده از کميته هاي بهداشت وشوراهاي اسلامي 4- اقدام در جهت تامين لوازم و ابزار و تجهيزات وماشين آلات مورد نياز 5- جلب حمايت مسئولين واستفاده از واحدهاي غير تخصصي درون بخشي 6- جذب بموقع اعتبارات استاني متمرکز جهت اجراي طرحهاي عمليات بهداشت محيط روستا و طرح بقا 7- اعمال ضوابط قانوني بر حسب نوع تخلفات از مقررات بهداشت محيط وحرفه اي 8- برگزاري جلسات کارگروه بهداشت ودرمان و تامين اجتماعي شهرستان ونظارت بر جلسات بخشها وروستاها 9- اجراي طرح ادغام بهداشت مواد غذايي در سيستم شبکه 10-جلب مشارکت مديران مدارس و شوراهاي اسلامي روستاها ودهياريها در جهت بهسازي سرويسهاي بهداشتي مدارس نظر به اينکه حفظ و تأمين بهداشت و سلامت جامعه در گرو ارائه خدمات گسترده و مطلوب بهداشتي مي باشد . در اين راستا واحد بهداشت محيط در سطح مراکز بهداشتي درماني شهري ، روستايي و خانه هاي بهداشت خدماتي با اهداف ذيل انجام مي دهد شرح وظايف ستاد بهداشت محيط شهرستان آبيك :‌ الف )‌‌برنامه ريزي: تدوين طرح جامع عملياتي در سطح مراكز بهداشتي درماني تدوين طرحهاي مداخله اي تدوين برنامه برنامه طرح بسيج سلامت نوروزي تدوين برنامه اقدامات پيشگيرانه از بروز بيماريهاي روده اي با اولويت التور تدوين برنامه مراسم گراميداشت روز بهداشت محيط (يازدهم اسفند هر سال ) ب ) نظارت و پايش : پايش فعاليت هاي مراكز بهداشتي درماني پايش فعاليت هاي خانه هاي بهداشت نظارت بر عملكرد تأسيسات آبرساني شهري وروستائي نظارت برعملكرد تأسيسات فاضلاب نظارت بر نحوه مصرف سموم و مواد گندزدا نظارت بر عملكرد موسسات سمپاشي وضدعفوني اماكن عمومي نظارت بر عملكرد آموزشگاههاي بهداشت اصناف نظارت بر عملكرد پيمانكاران طرف قرداد با شركت ساماندهي صنايع ومشاغل شهرداري در خصوص مبارزه با جوندگان نظارت بر عملكرد موسسات پرتو پزشكي ج ) هماهنگي : 1- هماهنگي درون بخش هماهنگي با واحد آموزش بهداشت در زمينه برنامه هاي آموزشي وتهيه پوستر ، پمفلت وتراكت هماهنگي با گروه تخصصي پيشگيري ومبارزه با بيماريها درخصوص پيشگيري ومهار بيماريهاي روده اي و اپيدمي هماهنگي با گروه تخصصي تغذيه وتنظيم خانواده درخصوص برنامه هاي كنترل نمكهاي يد دار و غني سازي آرد هماهنگي با واحد بهداشت مدارس درخصوص بررسي وضعيت بهداشتي مدارس و موسسات آموزشي و توزيع شير درمدارس هماهنگي با واحد بهداشت دهان و دندان در خصوص بررسي ميزان فلورايد در آب آشاميدني هماهنگي با معاونت درمان در خصوص بازديد از بيمارستانها و مراكز پرتوزا هماهنگي با معاونت غذا و دارو در خصوص كنترل مواد غذائي ، آرايشي و بهداشتي هماهنگي با آزمايشگاه كنترل مواد غذائي درخصوص پذيرش نمونه هاي ارسالي و اعلام پاسخ هماهنگي با آزمايشگاه آب و فاضلاب درخصوص پذيرش نمونه هاي ارسالي و اعلام نتيجه 2- هماهنگي برون بخش هماهنگي با مراجع قضائي درخصوص رسيدگي به پرونده تخلفات بهداشتي و جرائم مرتبط با بهداشت مواد غذائي هماهنگي با نيروي انتظامي درخصوص تعطيل واحدهاي متخلف هماهنگي با شركت آب وفاضلاب شهري وروستائي هماهنگي با سازمان بازرگاني شهرستان آبيك وعضويت دركميسيون نظارت هماهنگي با شهرداريها و سازمانهاي مرتبط ( ساماندهي – ميادين ميوه و تره بار – كنترل كيفيت هوا – خدما ت موتوري وسازمان بازيافت ...) هماهنگي با مجامع امور صنفي و اتحاديه هاي مربوط هماهنگي با اداره كل نظارت بر مواد غذائي ، آشاميدني ، آرايشي وبهداشتي هماهنگي با بهزيستي درخصوص تأسيس مهدهاي كودك ومراكز نگهداري افراد سالمند وناتوان جسمي هماهنگي با زندانها بمنظور بررسي وضعيت بهداشتي زندانها هماهنگي با تربيت بدني در خصوص وضعيت بهداشتي استخرهاي شناو مراكز تفريحي ورزشي هماهنگي با فرمانداري وبخشداريها ه‍ ) اقدامات اجرائي: اجراي طرح بسيج سلامت نوروزي اجراي طرح تشديد كنترل مراكز تهيه وتوزيع مواد غذائي واماكن عمومي اجراي طرح سالمسازي بوفه هاي مدارس اجراي برنامه شهر سالم وروستاي سالم اجراي دستور العملهاي واصله از مراكز سلامت محيط و كار اجراي طرح اتلاف سگهاي ولگرد اجراي طرح ادغام بهداشت مواد غذائي در سيستم شبكه اجراي طرح حذف جوش شيرين ازنان توليدي نانوائي ها اجراي حكم تعطيل واحدهاي متخلف توقيف مواد غذائي فاسد وغيرمجاز ارجاع پرونده واحد هاي صنفي متخلف به مراجع قضائي وتعزيرات حكومتي اجراي برنامه هاي بهسازي محيط روستاها با اولويت سرويس بهداشتي وآبخوري مدارس ، توالتهاي روستائي ، دفع زباله وفاضلاب برپائي نمايشگاههاي بهداشت محيط و موادغذائي به مناسبت هاي مختلف (هفته دولت، هفته سلامت ، روز بهداشت محيط و ...) رسيدگي به شكايات مردمي درزمينه بهداشت محيط ، مواد غذائي ، فاضلاب ، زباله و ... ج ) آموزش : آموزش حين خدمت وبدو خدمت پرسنل بهداشت محيط در زمينه بهداشت محيط ومواد غذائي از طريق برگزاري كارگاه آموزشي آموزش متصديان واحدهاي صنفي مرتبط با مواد غذائي و اماكن عمومي از طريق برگزاري جلسات آموزشي و آموزشگاههاي اصناف آموزش كاركنان مراكز بازتواني وابسته به بهزيستي در زمينه بهداشت محيط و موادغذائي آموزش بهورزان خانه هاي بهداشت در زمينه بهداشت محيط ومواد غذائي آموزش رابطين د) بازديد وكنترل: بازديد از مراكز تهيه وتوزيع مواد غذائي واماكن عمومي و اماكن مسير راهها ( رستورانها واغذيه فروشي ها و ..) بازديد از مراكز بهداشتي درماني ، درمانگاهها وبيمارستانها بازديد از مراكز پرتو پزشكي بازديد از استخرها ي شنا و باشگاههاي ورزشي بازديد از پادگانها ، اردوگاهها ، زندانها ومراكز انتظامي بازديد از مدارس وموسسات آموزشي و پرورشي بازديد از كارگاهها و كارخانجات مواد خوراكي وبهداشتي بازديد از كارخانه هاي توليد يخ بازديد از مراكز مشاوره ترك دخانيات بازديد از پايانه هاي مسافربري ، ترمينالها ، ايستگاههاي مترو و ايستگاههاي راه آهن كنترل مواد غذائي ، آشاميدني از طريق نمونه برداري وارسال به آزمايشگاههاي غذا ودارو كنترل آب آشاميدني شبكه آبرساني شهري وروستائي از طريق كلر سنجي وانجام نمونه برداري از آب كنترل نمكهاي يد دار درمراكز تهيه وتوزيع و اماكن عمومي از طريق يد سنجي كنترل نانهاي سنتي تهيه شده در واحدهاي صنفي نانوائي از نظر وجود جوش شيرين كنترل آب استخرهاي شنا از نظر كدورت ، كلر باقيمانده و آلودگي ميكروبي كنترل موادغذائي مورد عرضه در بوفه هاي مدارس كنترل اقلام خوراكي ، آشاميدني وارداتي از نظر مجوزهاي لازم وتاريخ توليد وانقضاء ه) پشتيباني: پيگيري اعتبارات بهداشت محيط پيگيري اعتبارات بهسازي محيط روستا ها تأمين مصالح و ابزار مورد نياز بمنظور بهبود دفع زباله هاي روستائي ، احداث توالت روستائي و ... پيگيري اعتبارات مربوط به مديريت پسماندهاي بيمارستاني پيگيري نحوه برگزاري كارگاههاي آموزشي از طريق امور اداري و مالي (سالن اجتماعات- فيلمبرداري ) پيگيري تجهيز انبار حوادث وسوانح غير مترقبه پيگيري برگزاري كميته حفاظت از منابع آب جهت ارتقاء وضعيت بهداشتي منابع آب ز) ارزشيابي : ارزشيابي دوره اي واحد هاي محيطي وخانه هاي بهداشت ارزشيابي سالانه مراكز بهداشتي درماني تابعه ح) جمع آوري وتجزيه وتحليل آمار واطلاعات تكميل فرمهاي آماري درمراكز بهداشتي درماني جمع بندي فرمهاي آماري ارسالي ازمراكز بهداشتي درماني درمركز بهداشت شهرستان تهيه كارنامه عملكرد شش ماهه وساليانه ارسال بازخوراندآمار و فعاليت هاي انجام شده به مركز بهداشتي درماني تجزيه وتحليل آمار و ا طلاعات ارسالي از مراكز ومقايسه با حد انتظار و فعاليت دوره مشابه قبل ط) عضويت دركميته ها ، كميسيون ها، شوراها وجلسات كارگروه وگروههاي كارشناسي : عضويت دركميسيون نظارت شهرستان بعنوان نماينده بهداشت و درمان شهرستان عضويت دركارگروه بهداشت و درمان حوادث وسوانح غير مترقبه شهرستان عضويت در گروههاي كارشناسي زير مجموعه كارگروه بهداشت ، درمان و تأمين اجتماعي شهرستان عضويت دركميته اجرائي كاهش آلودگي هواي شهرستان عضويت دركميسيون درجه بندي هتلها عضويت دركميته ا تلاف سگهاي ولگرد اهم شرح وظايف واحد بهداشت محيط مستقر در مراكز بهداشتي درماني : - نظارت بر فعاليتهاي مختلف بهداشت محيط (بهداشت اماكن عمومي ، مدارس و مراكز پرورشي ، بهسازي مراكزتهيه و توزيع و فروش و نگهداري مواد خوردني ، آشاميدني و بهداشتي كنترل كيفي مواد غذايي در سطح فروش،بهسازي محيط روستاها، بهداشت آب ،دفع بهداشتي زباله . -يدسنجي از نمكهاي عرضه شده در سطح منطقه تحت پوشش - نظارت و اقدامات لازم در نمونه برداري هاي مربوطه درزمينه هاي مواد غذايي ،آب و شير مدارس . - ‌‍‍اعمال و اجراي مقررات و استانداردهاي بهداشت محيط در زمينه كنترل بهسازي مراكز تهيه و توزيع و فروش مواد غذايي،كنترل مواد غذايي در سطح فروش، بهداشت آب و فاضلاب، بهداشت بيمارستان و مدارس ،بهداشت پرتوهاي مراكز بهداشتي درماني،.... - جمع آوري اطلاعات و آمار مورد نياز در زمينه هاي مختلف بهداشت محيط (مراكز تهيه و توزيع و فروش و نگهداري مواد خوردني و آشاميدني و بهداشتي، اماكن عمومي ،مدارس،بهداشت آب و فاضلاب ،بهداشت پرتوها،جمع آوري و دفع زباله ،بهسازي محيط روستاها،حشرا ت و جوندگان ناقل ، سوانح و بلايا و...). - اقدام و پيگيري در مورد اجراي مقررات و قوانين و اعمال معيارها و ضوابط بهداشتي در رابطه با مسايل بهداشت محيط. - كنترل كيفي مواد غذايي و تهيه گزارش اقدامات بعمل آمده درمورد نمونه برداري از مواد غذايي مشكوك به مسوول رده مافوق و ارسال نمونه هاي مواد غذايي برداشته شده به آزمايشگاه مواد غذايي استان. - نمونه برداري در زمينه هاي آب و فاضلاب ومواد غذايي . - گندزدايي و كلرسنجي از منابع آب آشاميدني و گند زدايي مراكز آلوده در صورت لزوم و نظارت بر بهسازي آنها در ارتباط با مسايل بهداشت محيط و گزارش موارد نا مطلوب به ادارات آب وفاضلاب . -پيگيري خريد وتحويل مصالح مورد نياز احداث توالت بهداشتي در سطح روستاها جهت تشويق اهالي براي ساخت توالت بهداشتي طبق ابلاغ اعتبارهاي مربوطه. -نظارت بر عملكرد مراكز بهداشتي درماني و خانه هاي بهداشت تابعه . -پيگيري فعال سازي ستاد اتلاف سگهاي ولگرد در منطقه تحت پوشش - بازديد بهداشتي از پاسگاهها و بازارچه ها و اعلام نتيجه آن به مسئولين مربوطه . -بازديد بهداشتي از بيمارستان و پيگيري رفع نواقص آن . -پايش و نمونه برداري از نان جهت تعيين ميزان نمك استفاده شده در نان . -احداث توالتهاي بهداشتي در سطح روستاهاي تابعه با مشاركت كميته امداد امام خميني (سره) شهرستان . با توجه به تعريف و اهداف بهداشت محيط، مي توان گفت قسمتي از فعّاليت هاي بهداشت محيط عبارتند از: 1- کنترل بر بهسازي و بهداشت مراکز تهيه، توزيع و فروش مواد غذايي، اماکن عمومي و اماکن بين راهي 2- كنترل آب آشاميدني مناطق تحت پوشش از نظر ميكروبي و شيميايي و به صورت متناوب و اطمينان از سلامت آب منطقه و اعلام نتايج به ارگانهاي مربوطه 3- كلرسنجي روزانه و در صورت لزوم گندزدايي آب 4- كنترل مواد غذايي و نمونه برداري از مواد غذايي مشكوك و ارسال آن به آزمايشگاه و معدوم نمودن مواد غذايي فاسد بر اساس دستورالعملهاي مربوطه 5- اجراي طرح يكنواخت سازي ماده 13 مواد خوردني و آشامدني و آرايشي و بهداشتي و اخذ مجوز تعطيل اماكن و مراكز از شبكه بهداشت و درمان جهت تعطيلي آنها 6- معرفي پيشه وران به آزمايشگاه و صدور كارت معاينه پزشكي جهت آنها طبق دستورالعملهاي صادره 7- بازديد از مدارس و مراكز آموزشي و مهد كودكها 8- بازديد و كنترل استخرهاي شنا و حمامهاي سونا 9- بازديد از آزمايشگاهها و مراكز بهداشتي درماني و مطبها و بيمارستانها از نظر وضعيت بهداشت محيط 10- بازديد از پاركها و ورزشگاهها و ترمينالها و تشكيل پرونده بهداشتي واعلام به سازمانها و مسئولين زيربط و پيگيري تا حصول نتيجه مطلوب 11- بررسي كنترل فاضلاب، زباله، هوا، منابع آلوده كننده آنها و مكاتبه با ارگانهاي مربوطه 12- رسيدگي به شکايات در زمينه هاي مختلف بهداشتي 13- سنجش يد در نمكهاي خوراكي يددار بطور روزانه و نمونه برداري از نمكهاي يد دار و ارسال به آزمايشگاه 14- مبارزه با حشرات و جوندگان ضمن بررسي كانونهاي آلوده و برآورد ميزان سم مورد نظر با توجه به ميزان آلودگي و نظارت بر سم پاشي توأم با آموزشهاي لازم و طعمه گذاري 15- اقدامات اضطراري هنگام وقوع بلاياي طبيعي 16- بازديد از اماكن متبركه و مساجد طبق دستورالعملها مربوطه 17- بازديد از جايگاههاي پمپ بنزين و پيگيري نواقص مربوطه 18- كنترل بهداشتي اردوگاهها و زندانها جهت ساماندهي وضعيت بهداشتي آنها 19- نظارت بر دفع بهداشتي زباله در مناطق شهري و روستايي 20- نظارت بر احداث و بهسازي توالت خانوار هاي روستايي 21- نظارت بر فعاليتهاي آموزشگاه هاي اصناف 22- نظارت بر فعاليت بهورزان در مورد كنترل كيفيت بهداشتي آب آشاميدني 23- بهسازي ( محيط روستا، منابع آب مثل چاه و چشمه، آبريزگاهها و ... ) مراكز تهيه و توزيع و فروش مواد غذايي، بهداشت محيط منازل 24- جلب مشاركت همگاني در جمع آوري و دفع بهداشتي زباله و فضولات و كنترل كيفيت مواد غذايي و آموزش موازين بهداشت محيط و .... و گزارش نتايج به مقامات ذيربط 25- راهنمائي و آموزش مردم و جلب مشاركت عمومي و همكاريهاي بين بخشي در زمينه اجراي پروژه هاي شهر سالم؛ روستاي سالم 26- بازديد و نظارت از استخرهاي شنا 27- جمع آوري اطلاعات و آمار و تحليل آنها 28- انجام تحقيقات كاربردي در زمينه بهداشت محيط 29- تعيين نيازها و اولويتهاي برنامه بهداشت محيط 30- سياستگذاري براي برنامه هاي بهداشت محيط 31- تدوين و پيشنهاد بودجه 32- تهيه مواد و مطالب لازم براي آموزش همگاني بهداشت محيط در زمينه بهداشت محيط 33- ابلاغ ضوابط ، دستورالعملها ، استانداردهاي مربوط به بهداشت محيط 34- آموزشهاي جديد خدمات به نيروهاي بهداشت محيط 35- برنامه ريزي و پيش بيني و ترتيب اجراي برنامه هاي منظم بازآموزي 36- برآورد نيروي انساني مورد نياز و پيش بيني مكانيسمهاي تامين آن 37- بررسي مشكلات مراكز بهداشتي درماني و همكاري براي رفع مشكل آنها 38- هدايت مراكز بهداشتي درماني ( بهداشت محيط ) در برنامه ريزي تفصيلي و كمك به انجام آنها 39- برقراري هماهنگي و همكاريهاي بين بخشي در زمينه برنامه هاي بهداشت محيط 40- جلب مشاركت مردم در مراحل مختلف برنامه ريزي ، اجرا و ارزشيابي فعاليتها 41- نظارت و پايش اجراي برنامه ها 42- ارزشيابي برنامه و تعيين فايده و اثربخشي فعاليتها 43- اعلام رسمي اطلاعات و شاخصهاي مربوط به بهداشت محيط 44- برنامه ريزي در زمينه كنترل اپيدميها با توجه به موازين بهداشت محيط و همچنين مشاركت فعال در مينه مهار مشكلات ناشي از حوادث و بلاياي طبيعي و غير طبيعي 45- نظارت مستمر بر كيفيت آب آشاميدني از نقطه آبگير تا نقطه مصرف ، از نظر باكتريولوژيك و شيميايي 46- كنترل دفع بهداشتي فاضلاب 47- نظارت بر دفع صحيح زباله 48- نظارت بر اماكن تهيه و توزيع مواد غذايي 49- نظارت بر اماكن عمومي ( مساجد ، حمام ، آرايشگاهها و ... ) 50- نظارت بر بهداشت محيط مدارس و مهد كودكها 51- نظارت بر بهداشت محيط بيمارستانها و مراكز بهداشتي درماني 52- نظارت بر بهداشت مسكن 53- مبارزه و كنترل حشرات و جوندگان با اولويت بندي بهسازي 54- نظارت بر بهداشت خوابگاهها و سربازخانه ها و زندانها 55- كنترل آلودگي هوا در محيطهاي كوچك 56- برنامه ريزي جهت آموزش صنوف مختلف 57- اجراي عمليات بهسازي محيط روستاها طبق دستورالعمل بنابراين با توجّه به نوع فعّاليت هاي بهداشت محيط، مي توان گفت رسيدن به هدف هاي آن نيازمند مشاركت همه مردم جامعه است؛ يعني همه بايد بخواهند و تلاش كنند تا بهداشت محيط تأمين شود و سلامت مردم جامعه تضمين گردد

ديباچه بهداشت محيط

مطالب مشابه :

برگ 38ام از کتابچه برنامه عملياتي بخش جراحي مردان بيمارستان در سال92)نمونه کار(

تكاليف كارشناسان بهداشت حرفه اي مستقر در بيمارستان

مدیریت دفع پسماند پزشکی

دستور العمل نحوه اداره بيمارستان ها

عملكرد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در دولت نهم

ضوابط و روش هاي مديريت اجرايي پسماندهاي پزشكي

ديباچه بهداشت محيط

فهرست مطالب کتاب

ضوابط مديريت زباله هاي بيمارستاني اعلام شد