بررسی مشکلات تئاتر کودک ونوجوان در ایران ((مقاله))

به اعتقادبسیاری از صاحب نظران مسایل اجتمایی،هرگونه سرمایه گذاری مادی ومعنوی وبرنامه ریزی عمیق ودرازمدت جهت رشد واعتلای جامعه،باید باکودکان آغازگردد.کودکانی که وارث وحافظ تمدن آینده اند.بنابراین،هرقدرکودکان به لحاظ رشد ذهنی وادراک معنوی،غنی وپر بارترشوند،درحقیقت،تمدن انسانی پربارترمیشود.بااین وصف،توجه به مقوله تئاترکودک،به عنوان قوی ترین وموثرترین ابزار آموزش وپرورش جسم وروح کودکان ونوجوانان،به معنای توجه به اعتلای جامعه وتلاش در جهت ساختن تمدن انسانی آینده خواهدبود.دربررسی مشکلات تئاتر کودک ونوجوان ایران،به مسایلی مانند متون نمایشی،مشکلات اجرایی ومسئله مدیریت وبرنامه ریزی به عنوان مهمترین بخش های آسیب پذیردراین زمینه پرداخته خواهد شد. َ

مشکل متون نمایش

مشکل متون نمایشی،یکی ازعمده مشکلات تئاتر کشوراست که طبیعتا درحوزه تئاترکودک ونوجوان،به دلیل حساسیت موضوع،ازاهمیت بیشتری برخورداراست.منصورخلج،دراین زمینه معتقداست که نوشتن برای کودکان،یک کار جدی وتخصصی است.علاوه براین که شما بایدیک نمایشنامه نویس خوب باشید،بایددنیای کودک وشکل ارتباط باادراکات اورا نیزبشناسید...واینهااست که کاررادشوارمیکند.ماتابرنامه ای برای توسعه تئاترکودک نداشته باشیم،چیزی باعنوان نمایشنامه نویسی کودک نخواهیم داشت.باید تئاتر کودک از طرف جامعه پذیرفته شود.آموزش وپرورش باید بپذیرد که تئاتربرای کلاس ها می تواند بارپرورشی مهمی داشته باشد.

عدم شناخت نیازهاو ویژگی های مخاطب کودک ونوجوان

عباس جهانگیریان،نویسنده وپژوهشگرادبیات کودک ونوجوان،درخصوص عدم شناخت نیازهای مخاطبان درمتون نمایشی کودک ونوجوان میگوید،بچه هادردرجه اول،تفریح می خواهند،فضا وفرصتی که خود را به لحاظ روانی تخلیه کنند.درمحیط خانه،پدر ومادر،مدام به او پند و اندرزداده اند و درمدرسه،معلم ومسئولان،حالا آمده تئاترومی بیند در تئاترهم آقا گرگه و روباهه و دیگران،همه می خواهند نصیحت کنند.این است که بچه پس میزندودردلش فریاد میزند که بس است!دراینجااست که بایدکلیشه زدایی کرده واز تکرار کارها باید جلوگیری کرد.باید به طرف طنزوتفریح برویم،چیزی که به لحاظ روانی،کودک راارضاکند واگرآموزشی هم هست،به صورت پنهان باشد.

بهروزغریب پور،اززاویه دیگری به موضوع نیازهای کودک ونوجوان درمتون نمایشی نگاه می کند.اومیگوید آیا باید تئاتر خوش بینانه داشته باشیم یا تئاتر واقع بینانه؟ تئاترخوش بینانه دورکردن کودک ازواقعیت هاست وتئاتر واقع بینانه نزدیک کردن اوبه واقعیت.ولی باید دید چه چیزهایی را باید گفت.ما به کودکی که مادرش را از دست داده،به هزار زبان می گوییم:مادر تونمرده،مادرتودرآسمانهاست واگرگریه نکنی،شب به خوابت می آید و...ولی به بزرگسال چنین چیزی را نمی گوییم،چون او پذیرفته است که جسم انسان فانی است وروحش می تواند پایدار باقی بماند.از همین مثال ساده می توانیم نتیجه بگیریم که روایت وتجسم کردن مرگ برای کودک،با بزرگسال بسیار متفاوت است.مسئله نداری وفقر،جنگ،مرگ،ظلم،...از دریچه وکانال ذهنی خاصی باید رد شود که اگر روزی کودک باواقعیت روبه روشد،اثرشما باعث نشده باشد اونتواند این موقعیت را بپذیرد.

((باید به زبان خود اوبا اوسخن گفت.تعریف بسیار زیبایی از کودک وجود دارد که می گوید:کودکان فیلسوفان کم تجربه اند.کودکان فلسفه ای خاص برای نگاه کردن به جهان دارند.اماازتجربه بی بهره اند وچون تجربه ندارند،شما باید بسیاربسیاربااحتیاط با آنها برخورد کنید و اگرمی خواهید تجربه ای رابرای آنها بگویید،باید در دایره ذهنی آنها بگنجد.یاچنان عوض کنید که زمانی که فراتر رفت،این

تجربه برایش قابل دریافت وملموس باشد.کسی که خشونت را برای کودک ترسیم می کندباید حدی را برای آن قایل باشد.))

ضعف های تکنیکی وساختاری متون نمایشی

((متاسفانه واقعیت نشان میدهد که ما با ابزارکارمان بیگانه ایم واین حرفه دارای متولی مشخصی نیست

که بگوید چرا؟آموزش تئاتر کودکان ونوجوانان هم که در هیچ مقطعی به چشم نمی خورد.بنابراین منطقی از این دست می تواند مارا در ناآگاهی حرفه ای مان تقویت کند.))

داوود کیانیان درگفت وگویی درباره مسائل ادبیات نمایشی تئاترکودک،ضمن اظهاراین مطلب می افزاید:

((اگردر تئاتر بزرگسالان،نمایشی با این خصوصیات به روی صحنه برود،واکنشهای متولیان،منتقدین و

تماشاگران رادراشکال گوناگون به همراه خواهد داشت،ولی تئاتر کودکان وادی فراموش شده ای است

که از این گونه عکس العمل ها مصون است.پس با خیال راحت می توانیم به جهل مان ادامه وحتی آن رابه نام آگاهی،اشاعه دهیم.))

مدیرمرکز تئاترکانون پرورش فکری،نبودن متن مناسب،سازنده،شاداب وخلاق راازمشکلات عرصه تئاتر کودک برشمرده،می گوید: ((علی رغم اینکه در این عرصه،هنرمندان وبازیگران قدرتمندی داریم

ولی متاسفانه متن های نمایش دارای مشکلات جدی است وبرخی از پیشکسوتان این عرصه متاسفانه کار در عرصه کودک راساده و کودکانه تلقی می کنند،در حالی که این امری بسیار مهم وتاثیرگذارو

سخت وپیچیده است.

بهروزغریب پورکه خود دردهه های شصت وهفتاد آثاری را در حوزه تاترکودک نوشته است،می گوید: ((بسیاری ازنویسنده های ما همواره از این می ترسند که اگر فقط برای کودکان ونوجوانان بنویسند،مخاطبان تصور می کنند که آنها فاقد اندیشه ای برای بزرگسالان هستند.در مورد تصویرگری کتاب کودک ما کمتر با این مسئله روبه روهستیم.بزرگان تصویرگر ما به این سمت وسورفتند.اما به تئاترکودکان همواره با دیدی تحقیرآمیز نگاه شده واین بسیاری از کسانی راکه دارای استعدادی در این زمینه بوده اند،طرد کرده و آنها را وارد حیطه شبه روشنفکری ادبیات نمایشی کرده است.))

وی سپس با ارائه خاطره ای اینگونه ادامه میدهد: ((درسال46پس از اجرای نمایش،بابابزرگ وترب،

گوینده رادیوازمن سوال می کرد که آقای غریب پورچطور شده که شما تئاتر جدی را رها کردید وبه تئاترکودک رو آوردید؟در واقع او به شکل ناگفته ای می گفت که من تئاتر جدی را رها کرده ام.

در واقع داوری به روی مسائل سیاسی واجتماعی را رها کرده ام و برای ایمن بودن ،باقی ماندن وآسیب ندیدن،به جهان کودک روی آورده ام.خب این دردناک است که شما زمانی که فعال هستید،متهم به این

میشوید که دارید عملی غیر جدی انجام می دهید.کسان بسیار اندکی میتوانند،دربرابرسوال هایی این چنینی مقاومت کنند.

حسن دادشکر،نویسنده وکارگردان تئاترکودک،درمیزگرد بررسی مسایل نمایشنامه نویسی وتئاتر کودک ونوجوان بااشاره به وضعیت نمایشنامه نویسی برای کودکان در ایران اظهار می کند: ((نمایشنامه نویسی در ایران هنوزجایگاه حرفه ای خود را بدست نیاورده وبسیاری از کسانی که در این وادی فعالیت می کنند،در انتظارروزی هستند که بالاخره اثرشان روی صحنه اجرا شود ورسانه ای مثل تلویزیون باید ازآثارخوب وجدی استقبال کند.

مشکل چاپ وانتشار متون نمایشی

منصور خلج می گوید:عرصه نشر برای کار نمایشنامه،عرصه تنگ وپر مشکلی است.ما به عنوان نویسنده،روزها را صرف می کنیم تا یک نمایشنامه خلق شود.این نمایشنامه به هرحال حاصل خرد بشری است.اماکدام ناشراز چاپ کتاب شما استقبال می کند؟

محروم بودن از حق تالیف،مطرح نشدن اثر،عدم برخورد با کار،هزینه های اندکی برای نویسنده نیست.باوجود اینها،باز هم نویسندگان مینویسند،هر چند که دریافتی جز برخورد با مانع ندارند.

داوودکیانیان با اشاره به این مطلب می افزاید:عنوان کردن عدم فروش و ضعف آثار،بیشتر بهانه است تا دلیل منطقی.ضعف آثار با نشرو برخوردهایی کارشناسانه،به قوت تبدیل میشود.

مسئول انتشارات کانون پرورش فکری کودکان ونوجوانان،در خصوص بازار فروش وچاپ نمایشنامه کودک می گوید:نمایشنامه کودک هم می تواند فروش داشته باشد.ما در مدارس مگر به نمایشنامه نیاز نداریم.اما دلیل چیست؟دلیل این است که بازار کتاب کودک در ایران بازار طبیعی نیست.بازار تصنعی است.کتاب های پر فروش ما اصلا معلوم نیست که در شرایط طبیعی هم پر فروش باشند.مسئله این است که بچه های ما کتاب نمی خرند،پدر یا مادر برایش کتاب می خرند،مسئولان مدرسه می خرند و...بچه انتخاب نمی کند.باید شرایطی فراهم شود که ما بازار طبیعی داشته باشیم وبچه ها بتوانند خودشان بیایند وکتاب بخرند.در آن صورت،فکر می کنم یکی از پر فروش ترین ژانرهای ما برای کودکان،نمایشنامه ها خواهند بود.

ضعف ها و مشکلات اجرایی

بهروز غریب پور،که خود تجارب اجرایی متعددی در عرصه تاترکودک ونوجوان ونمایش عروسکی داشته،کار در این حوزه را کاری نیازمند به تخصص دانسته ومی گوید: ((من همواره گفته ام اجرای تئاتر برای کودک ونوجوان یک کار فوق تخصصی است،یعنی کسی که برای کودک ونوجوان مینویسد،ابتدا باید بتواند برای بزرگسال بنویسد،اما در ایران عکس این وجود دارد.در واقع تئاتر کودک ونوجوان پلکان ونردبان ترقی افراد شمرده میشود.آنها تمرین های اولیه سست و بی مایه شان را در این نوع تئاتر انجام می دهند وبعد که تسلط پیدا کردند،به تئاتر بزرگسال روی می آورند.کارگردان تئاتر باید معلم باشد،مثل پدر و مادر دلسوزی کند و مثل راهنما و مرشد رفتار کند و از علم روانشناسی بهره مند باشد.مخاطب شما نیازمند این آگاهی وتسلط است.

امیرمشهدی عباس کارگردان جوان تئاترمعتقد است: ((به نظر من کار کودک خیلی سخت تر از کار بزرگسال است وعلتش هم این است که من بزرگسال،اگر بخواهم نمایش کار کنم برای مخاطب بزرگسال،طبیعتا حرف های خودم را می زنم وانچه واقعیت دارد وشما می شنوید ودرکش می کنید در آن وجود دارد.اماکارکودک آنقدر محدودیت ها وچهارچوب ها داردکه آدم باید اول بیاید با یک روانشناختی نسبت به کودک،دیالوگها،صحنه ها،میزانسن ها،بازی ها وپیام ها،کار را خلاصه کند که نه بدآموزی داشته باشد ونه به مشکلی بربخورد ونه اینکه تئاتر نا سالمی تحویل بدهد.علاوه بر آن که ما می خواهیم در تمام اینها،کیفیت را هم رعایت کنیم)).

وی ضمن اشاره به شیوه رایج در نمایش های فعلی کودک ونوجوان می گوید: ((متاسفانه چیزی که الان رایج شده این است که مثلا یک گروه می آید ونمایشی را آماده می کند،یک موسیقی شش وهشت هم میگذارد روی آن و می رود این طرف و آن طرف اجرا می دهد،می رقصند وهرکاری می کنند،پول هم می گیرند.بعد مدارس می آیند و می گویند ما نمایش شاد این جوری می خواهیم که مثلا بچه ها شاد شوند،در صورتی که این خیلی ناسالم است وروی بچه ها تاثیرمنفی می گذارد.))

کمبوداعتبارات وعدم تخصیص بودجه

منصورخلج،با اشاره به دشواری کار تئاترکودک،عدم حمایت مادی وتخصیص اعتبارات لازم را یکی از مشکلات عرصه تئاترکودک می داند: ((کار کودک کاردشواری است،به این دلیل که هم امکانات می خواهد وهم وقت وانرژی فراوانی صرف می شود تا یک نمایش کودک آماده اجرا گردد.این نمایش به دلیل این که باید بار فانتزی داشته باشد،احتیاج ویژه ای به لباس،موسیقی وطراحی صحنه متناسب دارد که بسیارهزینه بر است.متاسفانه تئاترکودک ما درطی این سالها حمایت جدی نشده است واین عدم حمایت،باعث شده آدمها پس از یکی دو کار متوجه شوند که این صرف انرژی،بیهوده بوده و بهتر است درمسیری دیگر قرار بگیرند.))

کیانیان ضمن اشاره به حمایت مالی از تئاتردر جهان می گوید: ((در تمام جهان،برنامه های تئاتری، تحت پوشش وحمایت مالی دولت ها قرار می گیرند تا بتوانند به زندگی و رشدشان ادامه دهند)).این در حالی است که به طور طبیعی،تئاترکودک ونوجوان به دلیل ویژگی های خاص ونیاز به امکانات اجرایی ویژه،به حمایت مالی وتوجه خاص متولیان نیازمندتراست.

ماخذ:مجله نمایش

بررسی مشکلات تئاتر کودک ونوجوان در ایران ((مقاله))

مطالب مشابه :

نمایش و نمایشنامه کودک و نوجوان

نمایشنامه ی صابون

دانلود نمایشنامه های کودک

یک نمایشنامه کوتاه

آموزش مختصر نمایشنامه نویسی-قسمت اول

دانلود نمایشنامه کودک

یکی بود جنگی نبود (نمایشنامه کودک و نوجوان)

بررسی مشکلات تئاتر کودک ونوجوان در ایران ((مقاله))