نکته ها درباره پژوهش و نگارش

نکته ها درباره پژوهش و نگارش

عبدالرحیم موگهی

اشاره:

چنانکه در بخش نخست این مقاله متذکر شدیم، هر مبلّغی خواه و ناخواه برای تبلیغ خود با پژوهش در زمینه موضوع تبلیغی خویش و در تبلیغ نوشتاری‏اش با قلم و تألیف سر و کار دارد. بدین منظور نکته‏هایی را در زمینه پژوهش و نگارش به قلم در آوردیم و اینک ادامه نکته ‏ها را پی می‏گیریم.

اگر مطالبتان را بر یک طرف برگه می ‏نویسید، برای حاشیه بالا، پایین و سمت چپ صفحاتِ دستنوشتِ خود، فاصله‏ای حدود دو سانتی متر و برای حاشیه سمت راست آن، فاصله‏ای حدود سه سانتی متر را در نظر بگیرید و آنها را سفید و نانوشته باقی بگذارید تا هم برای اصلاحات و اضافات خود و ویراستار جای خالی گذاشته باشید و هم حروفچین براحتی و با غلطهای کمتری بتواند دستنوشت شما را حروفچینی نماید. شایان گفتن است که بیشتر بودن حاشیه سفید سمت راست برای جای منگنه یا چسب و یا صحافی کردن و شیرازه دستنوشته است. و در صورتی که مطالب خود را بر پشت برگه دستنوشت نیز می‏نویسید، برای حاشیه سمت راست آن، فاصله‏ای حدود دو سانتی متر و برای حاشیه سمت چپ آن، فاصله‏ای حدود سه سانتی متر را در نظر بگیرید و آن را سفید و نانوشته باقی بگذارید.

شماره صفحات دستنوشت را در بالای صفحه و بالای سطر اول و به موازات «انتها»ی سطر اول و به طور روشن و پُررنگ بنویسید. و در صورتی که مطالبتان را پشت برگه نیز می‏نویسید، شماره این صفحات را به همان گونه، ولی به موازات «ابتدا»ی سطر اول بنگارید.

نوشتن مطالب جدید را از صفحه جدید آغاز کنید و مطالب را پشت سر هم و به صورت طوماری ننویسید تا چنانچه بعدا بخواهید مطلب و یا مطالبی را به دنبال و در ادامه آن اضافه نمایید، با مشکلی روبه‏رو نگردید.

آغاز هر فصل یا بخش را با فاصله سفید 31 از بالای صفحه آغاز کنید تا هم دستنوشت شما زیباتر شود و هم ویراستار و حروفچین و سپس خواننده بدانند که با فصل و بخش و مطالب جدیدی روبه‏رو شده‏اند.

یکی از مشکلات پژوهندگان و نویسندگان، نوشتن پاورقیهای مطالبشان است؛ زیرا فراوان پیش می‏آید که آنان به پایین صفحه دستنوشت خود می‏رسند و تازه متوجه می‏شوند که پاورقیهای آن صفحه را ننوشته و جای خالی برای آن نگذاشته‏اند، و گاه نیز اصلاً فراموش می‏کنند که پاورقیها را بنویسند و بعدا یادشان می‏آید که پاورقی فلان صفحه یا حتی صفحات را ننوشته‏اند. دو راه حل برای این مشکل پیشنهاد می‏شود:

یک. با توجه به اینکه گفته شد پشت برگه دستنوشت را شایسته است که سفید و نانوشته باقی بگذاریم، می‏توانید تمامی پاورقیهای هر صفحه را در پشت همان صفحه بنگارید و به حروفچین تذکر دهید که پاورقیهای هر صفحه در پشت همان صفحه است.

دو. به هر جایِ متن دارای پاورقی که رسیدید، همان هنگام و از جهت پایین صفحه به طرف بالای آن و به اندازه تعداد سطرهای هر پاورقی، در پایین صفحه دستنوشت خویش فاصله بگذارید و این فاصله را با نشانه‏ای، مانند نقطه و یا خط تیره پُررنگ، برای خودتان مشخص نمایید و سپس نوشتن را ادامه دهید تا به پاورقی دوم برسید. در این هنگام نیز از جای نشانه پیشین و به طرف بالای صفحه و به تعداد سطرهای پاورقی دوم فاصله بگذارید و این فاصله را با همان نشانه معین کنید و به همین ترتیب، پاورقیهای بعدی را دوباره با همان نشانه مشخص نمایید. آن گاه و در هنگام نوشتن، به نخستین نشانه‏ای که رسیدید، از نوشتن ادامه متن خودداری ورزید و نوشتن پاورقیها را به ترتیب، آغاز نمایید. پس از نوشتن پاورقیهای آن صفحه ـ هر تعداد که باشند ـ نوشتن ادامه متن را از صفحه بعدی آغاز کنید و پاورقیهای بعدی را نیز به همین گونه‏ای که گفته شد، بنویسید.

اگر می‏خواهید که متن حروفچینی شده کتابتان از زیبایی و خوشخوانی و چشم نوازی پسندیده‏ای برخوردار باشد، با برخی از اصطلاحات تایپی و مثلاً در برنامه «زرنگار» که در زیر نگاشته شده‏اند، آشنا شوید:

یک. نام قلم (font) که تعیین کننده شکل اصلی قلم است، نظیر قلم لوتوس، قلم میترا، قلم کامپیوست.

دو. نماد یا سیاق قلم (style) که تعیین کننده نمایش خاصی از یک قلم است، مانند قلم نازک، قلم سیاه، قلم ایرانیک (Iranic= خمیده از راست به چپ)، قلم ایتالیک (Italic= خمیده از چپ به راست). و ترکیبات آنها، همچون قلم نازک ایرانیک و قلم سیاه ایتالیک.

سه. پوینت قلم (Point size) که تعیین کننده اندازه قلم است، نظیر قلم با پوینت یا اندازه 10 و قلم با پوینت یا اندازه 14.

چهار. حالت قلم که تعیین کننده نوع حالت عادی (روی خط کرسی)، آندیس بالا (بالای خط کرسی)، اندیس پایین (پایین خط کرسی)، کشیده و یا فشرده حروف و کلمات است.

پنج. چینش قلم که تعیین کننده نوع چینش تراز شده، راست چین، وسط چین، و چپ چین حروف و کلمات است.

بکوشید هر گونه اصلاحات و اضافات را پیش از حروفچینی کردن کتابتان انجام بدهید؛ زیرا انجام دادن این کار پس از حروفچینی ـ جز در موارد خیلی ضرور ـ باعث ناراحتی روانی حروفچینان می‏گردد، حتی اگر شما ناراحتی اقتصادی آنان را با پرداخت حق‏الزحمه آن جبران کنید.

هنگامی که کتاب و پژوهش شما حروفچینی شد، برای غلط‏گیری و نمونه خوانی، نخست آن را به شخص دیگری که دارای چهار ویژگی زیر است، بدهید:

یک. آشنایی نسبی با محتوا و مطالب متن نمونه خوانی؛

دو. آشنایی نسبی با نشانه‏های نمونه خوانی؛

سه. برخورداری از دقت در هنگام نمونه خوانی؛

چهار. برخورداری از صبر و حوصله در هنگام نمونه خوانی.

علت اینکه می‏گوییم نمونه خوانیِ کتابتان را نخست به شخص دیگری بدهید، این است که چون نویسنده کتاب با مطالب آن آشناست و این مطالب از پیش، در ذهن او نقش بسته‏اند، همین موجب می‏گردد که برخی از کلمات بدون اینکه غلط‏گیری شوند از برابر چشم او سریعا عبور نمایند و دوم اینکه پس از غلط‏گیری آغازین، وقت شما هنگام غلط‏گیری مجدد، کمتر تلف خواهد شد و سوم اینکه اگر نمونه خوان، چیزی را به اشتباه غلط‏گیری کرده باشد، متوجه آن نیز خواهید گشت.

پس از حروفچینی، تحقیقات و تألیفات خویش را ـ افزون بر شخص دیگری که گفته شد ـ حتما خودتان نیز آنها را غلط‏گیری کنید و این کار را برای خود، کسر شأن ندانید تا صحت تایپی کارتان از ضریب اطمینان بالاتری برخوردار باشد و در این زمینه، به دیگران چندان اطمینان ننمایید.

در صورتی که فقط خودتان مطالب حروفچینی شده را غلط‏گیری می‏کنید، حتما غلط‏گیری را به صورت «مقابله متن حروف چینی شده با متن دستنوشتتان» انجام دهید؛ زیرا ممکن است حروفچین، مثلاً شماره یک صفحه از مأخذی را اشتباه حروفچینی نموده و یا پاراگرافی از متن دستنوشت را جا انداخته و حروفچینی نکرده باشد و شما اگر غلط‏گیری را به صورت «مقابله» انجام ندهید و فقط متن تایپی را غلط‏گیری کنید، متوجه آن اشتباه و یا آن جا افتادگی نشوید و نیز خدای نخواسته گاه در دام غلطهای کفرآمیز یا زشت گون و یا خنده برانگیز نیفتید و کتاب شما مانند آن کتابهایی نشود که به جای عبارت «برترین قضاوت کنندگان، حضرت امیرمؤمنان علی علیه‏السلام است»، این گونه حروفچینی شده بود: «بدترین قضاوت کنندگان، حضرت علی علیه ‏السلام است.» و برای اینکه لبخندی بر لبانتان نیز نقش بندد، باید بگوییم که یک بار عنوان کتاب «روش فیش برداری و دسته بندی مطالب» به قلم این جانب را این گونه حروفچینی نموده بودند: «روش فیش برداری و بسته بندی مطالب.»

تحقیقات و تألیفات خویش را متناسب با موضوع و محتوای آن و با قلمی زیبا به معصومان علیهم‏السلام و مانند آنان تقدیم نماییم. مثلاً یکی از پژوهشگران و نویسندگان حوزوی،(1) «ندبه ‏های دلتنگی»اش را در عریضه‏ هایی به حضرت مهدی ـ عجل اللّه‏ تعالی فرجه الشریف ـ این گونه تقدیم کرده است»: پیشکش به آنان که با آرزو زیستند و از درس انتظار، یک جمعه غیبت نکردند.»

بکوشیم تا در هنگام پژوهش و نگارش، با وضو و رو به قبله باشیم. این قلمزن، محققی را می‏شناسد که تاکنون تحقیقات خویش را بدون وضو به قلم نیاورده است.

از خداوند بخواهیم که به آنچه می‏ گوییم و می‏ نویسیم، خود نیز عمل کنیم و از هر چه که دیگران را باز می‏داریم، خود نیز دوری نماییم که نیک گفته ‏اند: «رطب خورده، منع رطب چون کند.»

از خداوند بخواهیم که در تحقیقات و تألیفاتمان ـ اگر «بود»مان بیش از «نمود»مان نیست ـ دست کم، «نمود»مان بیش از «بود»مان نباشد. به گفته «سعدی» در کتاب «بوستان»:

مَنِه جان من آب زر بر پشیزکه صرّاف دانا نگیرد به چیز

زراندودگان را بر آتش بَرَندپدید آید آن گه که مس یا زَرَند

به اندازه بود باید نمود

خجالت نَبُرد آن که نَنْمود و بود

که چون عاریت برکَنند از سرش

نماید کهن جامه‏ای در برش

اگر کوتهی، پای چوبین مبند

که در چشم طفلان نمایی بلند

وگر نقره اندوده باشد نُحاس(2)

توان خرج کردن بر ناشناس

----------------------------------------------------
1. جناب «بابایی.»
2. نُحاس: مِس.

منبع: مبلغان -> مرداد1383، شماره 56

نکته ها درباره پژوهش و نگارش

مطالب مشابه :

فصل اول پایان نامه

متن تقدیم پایان نامه

آموزش نگارش پایان نامه - قسمت اول

راهنمای نگارش پایان نامه

نکته ها درباره پژوهش و نگارش

نحوه نگارش پایان نامه

نحوه نگارش مقالات علمی و پایان نامه

نحوه نگارش پروپوزال