پیشگفتار متن کامل کتاب سیاست فرهنگی

پیشگفتار کتاب سیاست فرهنگی

همان گونه که پیشتر نوشته بودم بخشی از متن کتاب سیاست فرهنگی را به ناشری سپردم.وزارت ارشاد به همین بخش هم مدتها اجازه ی انتشار نداد. وقتی هم که اجازه داد این اجازه را به همان ناشر سپرد در حالی که این بیچاره از بیم کسب و کارش با رفتاری ناپسند کلیه ی قراردادهایش را با این قلم فسخ کرده بود. وزارت ارشاد با این سیاست رفتاری دوپهلو به اجراگذاشت. بی آن که دو کتاب دیگر این قلم را از قیدوبندش رها سازد،اجازه ی انتشار بخشی از یک کار را به جایی داد که هیچ ارتباطی دیگر با صاحب کتاب نداشت.

اکنون در اینجا مقدمه ی متن کامل کتاب را که در خارج ایران به چاپ رسیده است و در داخل ایران در شماری محدود به چاپ آراسته شده است می آورم تا یادگاری برجا بماند.

پهلوان

تیرماه 1393

سیاست فرهنگی

چنگیز پهلوان

نشر فراز

خرداد 1390

تهران- ایران

شناسنامه

کتاب حاضر در مجموعه ی دفترهای پراکنده تکثیر می شود. در این مجموعه دردوره ی کنونی تا حال آثار زیر را به چاپ رسانده ام:

1- پرواز با ترانه؛چاپ اول .محدود:تهران 1386؛چاپ دوم آلمان.نشر نیما(اسن) 1386؛چاپ اول در نشر آبی در تهران 1387؛چاپ دوم نشرآبی.تهران 1387.(در مجموع چهار چاپ).

2- بیست و دوم خرداد و بحران فروپاشی.تهران 28 تیر 1388.انتشار اینترنتی.

3-در عزت و خفت روشنفکران.تهران پاییز 1388.

4-شورش برحق است.سالگرد جنبش.خرداد1389.انتشار اینترنتی.

5- تجدد و روشنفکری.1389.اجازه ی انتشار نیافت.انتشار محدود در ایران و اروپا.

مجموعه ی دفترهای پراکنده. نشرفراز .تهران اردیبهشت 1390 .

توجه: گزیده ای از کتاب«درعزت و خفت روشنفکران» را در اینترنت انتشارداده ام. بخشهای دیگر آن و حتی بخشی از این گزیده را با آرایشی متفاوت در همین کتاب «تجدد و روشنفکری» آورده ام به امید این که اجازه ی انتشار بگیرم. در حال حاضر چاره ای جز این نیست. با این حال اجازه ندادند.

6-کتاب «ریشه های تجدد».

چاپ کنونی به واقع چاپ دوم این کتاب است.چاپ اول به سال 1382 در تهران توسط نشر قطره تدارک دیده شد. چاپ کنونی نه تنها غلط گیری آن چاپ اول است ، رساله ی دیگری هم در ارتباط با حقوق اداری و تاریخ ایران به آن افزوده شده است و پیشگفتاری نیز بر این چاپ نوشته ام.

7-کتاب حاضر: سیاست فرهنگی.

این کتاب در طول سال 1389 فراهم آمد. در 1390 نکته هایی به آن افزودم. در خرداد همین سال آماده شد برای چاپ. در ایران نتوانستم آن را به چاپ برسانم. حالا که پاییز 1390 است امیدوارم در اروپا به چاپ برسد.

8.کردی کرمانجی. نشر فراز 1392. تهران . انتشار در فضای مجازی در 1393.

9- کردی سورانی. نشر فراز.تهران.1392.انتشار در فضای مجازی 1393.

10- پیوستها. برای کتاب افغانستان: عصرمجاهدین و برآمدن طالبان.13993. تهران و در فضای مجازی.

========

فهرست گفتارها

یکی دو نکته 6- 9

سیاست فرهنگی 10- 37

سیاست فرهنگی: مفاهیم پایه 38- 50

دموکراسی فرهنگی 51- 59

فرهنگ و سیاست 60-68

فرهنگ چیست؟ 69 - 85

سیاست چیست؟ 86 - 95

سیاست فرهنگی چیست؟ 96- 113

یادداشتهای سیاست فرهنگی 114-140

سیاست فرهنگی ملی 141- 163

حقوق فرهنگی 164 -168

بیانیه ی پاریس 169 -174

منشور بارسلن 175- 187

بیانیه ی فریبورگ 188 - 198

سیاست فرهنگی در دورژیم: 200

الف – سیاست فرهنگی پهلوی دوم 201 - 224

ب – سیاست و فرهنگ در جمهوری اسلامی 226 -265

پیوستها : 266

ویدئو، رسانه ای خطرناک 267 - 339

بخش اسناد 340- 439

یکی دو نکته

کتاب حاضر دنباله ی کوششها و نوشته های پیشینم است راجع به توسعه،برنامه ریزی و سیاست فرهنگی . یادداشتهایی از این کتاب را مدتها پیش فراهم آورده بودم. یادداشتها و نوشته هایی را هم در همین نیمه ی دوم سال 1389 و بهار1390 تنظیم کرده ام.هر نوشته ای رنگ و بوی خاص خود را دارد اما در مجموع خواسته ام مفهوم سیاست فرهنگی را بشکافم و همچون مقوله ای مستقل در عرصه ی فرهنگ شناسی از تأکید برخوردارسازم و ازاین گذشته با آوردن چند نمونه همین مفهوم سیاست فرهنگی را درعمل نیز به بحث بنشانم. شاید به این اعتبار بتوان گفت کتاب حاضردر اساس کتابی است نظری وعملی. شاید بتوان این کتاب را« سیاست فرهنگی درنظرودرعمل» نام نهاد. چنین عنوانی منطبق است بامحتوای کتاب. بااین حال نخواسته ام چنین کنم. به دو دلیل . نخست آن که هنوزیادداشتهایی دارم که ازسرگرفتاری به کتاب حاضر نیفزوده ام. بیش از این وقت نداشتم و نمی خواستم چیزهایی را که فراهم آورده ام همچنان در انتظار انتشار بگذارم. دو دیگر آن که فروتنی اجازه نداد عنوان کامل را روی جلد بگذارم. دلم می خواست و می خواهد مجموعه ای مفصل تر همراه با نمونه های نظری و عملی بیشتر کنارهم بگذارم تا بلکه آن مجموعه را شایسته ی چنین عنوانی بدانم. به هرحال اگر عمری باشد چنین می کنم .

در کتاب «فرهنگ شناسی» آورده ام که نخستین بار در دانشگاه تهرا ن در دانشکده ی علوم اجتماعی دودرس را به نامهای سیاست فرهنگی / سیاست و برنامه ریزی فرهنگی به عهده گرفتم و به راه انداختم. نخستین بار بود که این چنین درسهایی در ایران عرضه می شد. از هر نظر نو می نمود و طبیعی می بود که ساختاری ابداعی برای آنها جور کنم و فراهم آورم. این دو درس در رشته ی انسان شناسی عرضه شد. در آن وقت رئیس دانشکده دکتر نادر افشار نادری بود. دانشگاه تهران درآغازانقلاب به او جفاکرد. هیأت سه نفری منصوب مهندس بازرگان به مدد بهانه تراشی و باتوسل به بی رحمی او را پاکسازی کردند. مردی بود که هیچ در بساط نداشت جز کتابخانه ای شخصی و تخصصی در زمینه ی فرهنگ و چند گلیم که درجریان تحقیقات عشایری با دلسوزی و شیفتگی گردآورده بود. نادر افشار نادری نمونه ای بود از صداقت و در همانحال سادگی. در بیروت درس خوانده بود و در پاریس. هرچه می خواهم ظلمی را که بر او رفت از یاد بیرون اندازم نمی توانم . کسانی که از اعدامهای 1367 و ظلمی که برزندانیان رفت سخن می گویند، نمی دانند پاکسازیهای غیرانسانی چه بر سر مردمی شریف که در نظام اداری ایران در اینجــا و آنجــا خدمت

می کردند آورده است یا نمی خواهند به روی خود بیاورند بدین سبب ساده که شماری از آنان در چنین شقاوتی سهیم بوده اند. بسیاری از کسانی که بعدها در زندانهای جمهوری اسلامی گرفتار آمدند و ستمی توصیف ناپذیر را به جان آزمودند یا در همان زندانها جان سپردند و دیگر آزادی را نیازمودند ، در این پاکسازیها شرکت جسته بودند یا راه اندازی چنین پاکسازیهایی را تشویق و تحریض می کردند و به پیش می راندند. کسانی هم بودند که در کسوت ملی یا ملی - مذهبی ریاکارانه در برنامه های پاکسازی شرکت می جستند. اینان در رژیم شاه از راه «ژست» ضدکمونیستی سود می بردند واز راه حاشیه نشینی حساب شده ،عافیت گاهی می جستند و از قبل رژیم ثروت اندوزی می کردند. همین مردمان در آغاز انقلاب حقارت و کینه توزی خود را در کسوت انقلابیگری آراستند و با هواخواهی از استقرار رژیم تازه سودها به جیب زدند و پاکسازیها را ستودند. از این دست از مردمان باید یکی رابه یادداشت که دردانشکده ی علوم اجتماعی تنها به سبب آن که نادرافشارنادری او و درسها و دکترایش را جدی نمی گرفت به تیغ پاکسازی راند و با توسل به نهضتی بودن، گذشته ی غلامی خود را منزه جلوه گر ساخت واز پشتیبانی توده ای ریاکاری در همان رشته ی انسان شناسی برخوردار گشت که نه امین بود و نه صاحب روح. در همین هنگام با آن که مهندس بازرگان نخواست هیچکس را بالانفراد برریاست دانشگاه تهران برگمارد، هیأت سه نفری او در عمل پاکسازیهای نابخردانه را تصویب می کرد و خود را در وجود یکی از اعضای خود خلاصه می کرد که انقلابیگریش را با پیوستن فرصت طلبانه به مجاهدین توجیه می کرد. هیچکس نبود بگوید چرا عده ای که خود از اعضای هیأت علمی همان دانشگاه بودند حق داشتند همکاران دیگرشان را پاکسازی کنند؟ روزی باید ستمی که از راه پاکسازیها برمردمان بسیار رفت و خانواده های بسیار را به ویرانی سوق داد با دقت و با وسواس بررسی کرد.

تا نزدیکیهای مقطع انقلاب در همین دانشکده ی علوم اجتماعی دانشگاه تهران تدریس این دو درس را به عهده داشتم تا آن که در نیمه ی سال 57 درست هنگامی که ساواک دیگرمسلط بر احوالش نمی نمود سرانجام به عضویت هیأت علمی دانشگاه فارابی درآمدم و این درسها را درآنجا دنبال کردم . در این باره در جاهای دیگر نوشته ام .

کوششم حالا این است که در چارچوب رشته ی فرهنگ شناسی به مقوله ی سیاست فرهنگی تشخصی بدهم و اهمیت آن را از دیدگاهی دموکراتیک و ملی و تمدنی بنمایانم. درست در همین دوران در جمهوری اسلامی عده ای پیداشده اند که از راه تفنن و سیاست بازی به فرهنگ علاقه نشان می دهند . یکی از اینان همین حداد عادل است که سخنانی نیندیشیده برزبان می راند. یکی از این سخنان نیندیشیده چیزی است به نام «مهندسی فرهنگی». می خواهند این اصطلاح من درآوردی را که گهگاه در خارج از ایران در معنایی دیگر به کاررفته است ، به جای اصطلاح سیاست فرهنگی بنشانند. در حالی که سالیان دراز سعی شده است سیاست فرهنگی از بار و معنایی دموکراتیک برخوردار باشد و در خدمت آفرینندگی قرار گیرد تا بتواند به تدریج خود را از بارمعنایی ایدئولوژیک گذشته برهاند، در آشتفته بازار فکری جمهوری اسلامی می کوشند اصطلاح مهندسی فرهنگی را با باری بوروکراتیک و آمیخته به فساد اداری رواج دهند تا حتی برجای ایدئولوژی اسلامی بنشیند و زمینه را برای پُرکردن بیشتر جیب بوروکراتهای فرهنگی فراهم آورد. این اصطلاح در حدی نبود و نیست که در این کتاب فصلی را به آن اختصاص دهم. البته پسانتر در جایی دیگر اگر فرصتی دست دهد به ترکیب زشت و به تناقضات فکری برآمده از این ابداع زیانبار توجه خواهم داد.

کتاب حاضر مفهوم سیاست فرهنگی را اززاویه های گوناگون برمی رسد و تصور می کنم مهتراز همه آن که این مفهوم را پیوند می زند با مفهوم حقوق فرهنگی. از این راه خواسته ام برغنای مفهوم سیاست فرهنگی بیفزایم و افقهای تازه ای در ارتباط با این مبحث در زبان فارسی بگشایم. در طول رساله توجه داده ام که در کشورهای مختلف و از نگاه محققان گونه گون این مفاهیم به چه نحو و به چه معنایی به کار می روند و با چه تحولاتی روبه رو شده ایم.

از آنجا که خواسته ام به پیشینه ی این مباحث در ایران نیز توجه دهم بخشی را به نام اسناد به کتاب افزوده ام. چند قانون و چند متن سیاست فرهنگی را گردآورده ام که به فعالیتهای اداری و فرهنگی در دورژیم پهلوی دوم و جمهوری اسلامی توجه می دهند. اساسنامه ی مرکز اسناد فرهنگی آسیا را هم که خود به راه انداختم در این مجموعه گنجانده ام تا یک نگاه و کوشش تمدنی را در آن رژیم بنمایانم. بخشی از این اسناد از شورای عالی فرهنگ و هنربرآمده اند. آن شورا به هرحال بنیانگذار مباحث سیاست فرهنگی در ایران بود. نشستهایی را راه انداخت و گفتگوهایی را سروسامان داد. حاصل بخشی از آن مباحث را به صورت جزوه نیز مستقل انتشار داده بود. یکی از آن جزوات را که به بحث و گفتگو اختصاص یافته بود دراینجا قرارداده ام به خصوص از این نظر که نشان دهم چه کسانی در آن هنگام در این دست از مباحث فعالانه شرکت جسته بوده اند. از چپ و میانه و لیبرال گرفته تا هواخواهان هویت اسلامی در آن رژیم یا اسلامخواهانی که همراه با انقلاب 57 این کسوت را برتن کردند و از فعالان رژیم جمهوری اسلامی گشتند. این همه به جهت آن که ببینیم مخالف و موافق درآن مقطع ازنظراندیشه های عام فرهنگی تفاوتی به نمایش نمی گذاشتند. در کنار اینها مجموعه ای ترتیب داده ام از مباحثی که در ارتباط با ویدئو در ایران به راه افتاد به خصوص پس از انتشار مقاله ای از این قلم راجع به ویدئو و عبث بودن سیاست کنترل و ممنوعیت. این مجموعه را می توان یک مطالعه ی موردی نیز نام نهاد. هنگامی که مقاله ام به نام «ویدئو ، یک رسانه ی خطرناک» انتشار یافت ، کار به شورای امنیت ملی کشید. می خواستند مرا به بند بکشند اما چنان که پسانتر شنیدم براثردخالت یکی دوتن ازشرکت کنندگان در آن نشست ازدست زدن به چنین اقدامی واپس نشستند. این مجموعه یا پرونده ی ویئو نشان می دهد سیاستهای فرهنگی در جمهوری اسلامی به چه نحو شکل می گیرند: نخست هراس است و سرکوب ، سپس عقب نشینی است و در اختیار خود آوردن همان میوه های ممنوعه به قصدسودجویی. چنین سیاستهایی در این جمهوری اسلامی بارها و بارها به اجرادرآمده و تکرار شده است. آزموده را نباید بازآزمود.

جمهوری اسلامی همین روشها را در ارتباط با ماهواره و اینترنت به کار بسته است به حدی که حالا این هر دو تبدیل شده اند به یک معضل حکومتی وهم اکنون تبدیل گشته اند به منبع درآمد هر چند محدود و در آینده ای نه چندان دور تبدیل می شوند به منبع بزرگ درآمد برای همین دست اندرکاران .

اگر عمری باشدکتاب دیگری در ارتباط با سیاست فرهنگی فراهم خواهم آورد که گوشه هایی دیگر را در بر می گیرد. بدین ترتیب زمینه ساز بخشی دیگر از مباحث فرهنگ شناسی می شوم. نوشته هایی دیگرهم دارم که در این لحظه به آنها دسترسی ندارم.امیدوارم روزی بتوانم همه ی این نوشته ها رایکجاگردآورم.

اندیشه خرداد 1390

پیشگفتار متن کامل کتاب سیاست فرهنگی

مطالب مشابه :

پیشگفتار

پیشگفتار متن کامل کتاب سیاست فرهنگی

نمونه سوال درس تحلیل محتوای پیام های ارتباطی

پاسخ نهایی به آقای خطیبی

کامپایلرها - Compilers

چگونه ذهن برتر داشته باشيم

تحلیل و بررسی بافت های فرسوده شهری و نحوه بهسازی آنها (نمونه موردی: شهراشنویه)

فهرست روشهای تحقیق در علوم رفتاری