تکامل بینایی در کودکان

سیستم بینایی در بدو تولد یک سیستم تکامل نیافته است و تکامل آن در طول سال اول زندگی رخ می دهد. از این رو، توجه والدین و پزشکان به مشکلات احتمالی در طول سال اول نقشی بسیار تعیین کننده در تکامل بینایی کودک و جلوگیری از مشکلات ناشی از اختلال در بینایی نظیر مشکلات یادگیری خواهد داشت.

تکامل بینایی در کودکان:

سه ماه اول

نوزادان معمولا قبل از هر چیز "حرکت" را می بینند. نوزادانی که به موقع بدنیا آمده باشند (هفته 38 تا 42 حاملگی) باید بتوانند تغییرات صورت مادر نظیر خنده، اخم، ... را در هفته اول بعد از تولد ببینند. در این زمان درک رنگ هنوز کاملا تکامل نیافته و درک عمق نیز در طول سال اول به موازات هماهنگ شدن حرکت چشم ها ایجاد می شود. هماهنگی عضلات چشم در نوزادان تازه متولد شده و شیرخواران بسیار ناقص است. چشم نوزادان اغلب به بیرون یا داخل منحرف شده و حرکت چشم ها با هم هماهنگ نیست. این وضعیت استرابیسم یا انحراف چشم خوانده می شود. اگر استرابیسم تا 3 یا 4 ماهگی خودبخود بر طرف نشود بهتر است نوزاد توسط یک چشم پزشک معاینه شود.

اولین علائم مشکلات چشم و بینایی

در بعضی موارد لازم است نوزاد قبل از 3-4 ماهگی مورد معاینه قرار گیرد. این موارد عبارتند از:

انحراف شدید چشم ها
عدم حرکت چشم قبل از 3 ماهگی
انحراف هر دو چشم به داخل
ثابت ماندن یک چشم در زمان حرکت چشم دیگر
تفاوت فاحش بین حرکات دو چشم

تشخیص زودرس استرابیسم بسیار مهم است زیرا تنبلی چشم یا آمبلیوپی حاصل استرابیسم درمان نشده است. اگر یک چشم کودک نتواند بر اثر استرابیسم خوب ببیند هماهنگی چشم ها بر هم می خورد. همچنین اگر مغز تصویری از یکی از چشم ها دریافت نکند در طول زمان علائم ارسالی از چشم مبتلا را نادیده می گیرد و نهایتاً فرد دچار تنبلی چشم و متعاقب آن کاهش شدید دید می شود.

مشکلات بینایی در نوزادان نارس

تکامل بینایی در نوزادان نارس کمی بیشتر از نوزادانی که به موقع بدنیا آمده باشند طول می کشد. احتمال ایجاد استرابیسم و آمبلیوپی در نوزادانی که قبل از هفته 35 حاملگی بدنیا آمده باشند 30% بیشتر است. هر چه نوزاد زودتر از زمان طبیعی بدنیا بیاید این احتمال افزایش می یابد.

نوزاد باید کاملا به نور روشن (مثلا لامپ) و یا آویز هایی که معمولا بالای سر نوزادان آویزان می کنند توجه کند. اگر در 3 ماهگی جسم را جلو چشم نوزاد بگیرید و آن را از یک سمت آهسته به سمت دیگر ببرید و نوزاد قادر به دنبال کردن آن با چشم نباشد بهتر است مورد معاینه قرار گیرد. البته در بعضی موارد تکامل بینایی دیرتر رخ می دهد که به آن تأخیر در تکامل بینایی می گویند.

حرکات نامنظم چشم

اختلالی بنام نیستاگموس ممکن است در نوزادی رخ دهد. در این اختلال چشم ها حرکاتی به چپ و راست، حرکات دورانی و یا حرکات نامنظمی دارند. علت این اختلال ممکن است ضعف بینایی، وجود نقص در مسیر عصبی از چشم به مغز و یا آلبینیسم (کمبود رنگدانه ها) باشد. نیستاگموس ممکن است ارثی هم باشد. نوزادانی که نیستاگموس دارند ممکن است دید طبیعی و یا ضعیف داشته باشند. اگر نیستاگموس تا بعد از 3 ماهگی باقی بماند نوزاد باید مورد معاینه قرار گیرد.

در مجموع باید گفت که 3 تا 4 ماه اول زندگی زمان بسیار مهمی از نظر تکامل بینایی است و توجه والدین و مراجعه به موقع به چشم پزشک نقش تعیین کننده ای در بینایی کودک خواهد داشت.

4 تا 6 ماهگی

در این سن نوزاد باید دستش را به طرف اسباب بازی که جلوی او می گیرید دراز کند و یا دستش را به آن بزند. در ابتدا ممکن است دست نوزاد بطور اتفاقی به جسمی که جلویش گرفته اید بخورد ولی در طول زمان با رشد بینایی، درک عمق و درک بیشتر نوزاد این کار ارادی تر می شود.

6 تا 8 ماهگی

از 6 تا 8 ماهگی نوزاد شروع به غلت زدن و احتمالا چهار دست و پا راه رفتن می کند. در این مرحله می توانید یک اسباب بازی را طوری جلو کودک قرار دهید که مجبور باشد برای رسیدن به آن غلت بزند و یا کمی از جای خود جلوتر بیاید. این کار به تقویت بینایی نوزاد کمک می کند.

8 تا 12 ماهگی

بین 8 تا 12 ماهگی نوزاد شما ممکن است چهار دست و پا حرکت کند و یا راه برود. سعی کنید به جای راه افتادن زودتر، کودک خود را به حرکت چهار دست و پا تشویق کنید زیرا باعث ایجاد هماهنگی میان حرکات دست و چشم می شود. در این سنین بویژه وقتی کودک روی مبل یا تخت و یا نزدیک پله است باید بسیار مواظب وی بود زیرا دید کودک در این مرحله هنوز فاقد درک عمق کافی است و در نتیجه پستی و بلندی ها را بخوبی درک نمی کند. به عبارت دیگر کودک در این سن متوجه نیست که لبه تخت در جایی تمام می شود و زمین پایین تر از آن قرار گرفته است بنابراین احتمال سقوط کودک از تخت و پله وجود دارد.

***والدین اغلب از دیدن منظره انحراف به داخل چشم اطفال نگران می شوند . لازم به ذکر است که دراطفا ل پهن بودن ریشه بینی ، یک انحراف کاذب ایجاد می نماید . در این موارد به عکس طفل خود دقیق شوید اگر انعکاس فلاش دوربین عکاسی در مرکز مردمک چشم ها بیا فتد ، جای نگرانی نیست ولی اگر انعکاس فلاش دوربین در مرکز مردمک نباشد ، مشورت با پزشک بینایی ضروری است.

چک لیست برسی تکامل بینایی در کودکان

***لازم به ذکر است که سنین داده شده تقریبی هستند اما اگر کودک شما بخصوص از تولد تا دو سالگی ( دوران حساس تکامل بینایی ) در مرحله ای بیش از۴تا۶هفته تأخیر داشته باشد ، توجهات خاص و مشورت با پزشک بینایی (اپتومتریست یا چشم پزشک) ضروری است چراکه تأخیر در مراحل تکامل بینایی می تواند به دلیل ارتباط نزدیک سیستم های حسی و حرکتی ، رشد و تکامل کلی کودک را تحت تأثیر قرار دهد.

A) نمود ظاهری چشم ها

قرمزی غیرعادی چشم ها
قرمزی غیرعادی پلک ها
پوسته پوسته شدن پلک ها
گل مژه یا زخم پلک ها
اشک ریزش مفرط
پژمرده بودن غیرعادی پلک ها
چرخش کند وتوأم با خستگی یک چشم به طرف داخل یا خارج

B) حرکات دال بر ناراحتی چشم ها

مالیدن مفرط چشم ها

اجتناب از نور تابناک

بسته نگه داشتن زیاد چشم ها

C) کارآیی بینایی قابل اتتظار

الف) تولد تا ۶ هفتگی

خیره شدن به اطراف موقع بیدار شدن
خیره شدن آنی و زودگذر به اشیاء نورانی
چشمک زدن به فلاش دوربین
حرکات توأم چشم ها وسر
چرخش گاهگاهی یک چشم به داخل

ب) ۸ هفتگی تا ۲۴ هفتگی

چشم ها شروع به حرکات دامنه دار کرده و حرکات سر کم می شود .
چشم ها شروع به تعقیب اشیاء یا اشخاص در حال حرکت می کنند . ( ۸-۱۲ هفتگی )
تماشای صورت والدین موقع حرف زدن برای او ( ۱۰-۱۲ هفتگی )
تماشای دست ها خود ( ۱۲-۱۶ هفتگی )
حرکات آگاهانه چشم ها به اطراف برای جستجو ( ۱۸-۲۰ هفتگی )
نگاه کردن به دست ها ، غذا و بطری آب موقع نشستن ( ۱۸-۲۴ هفتگی )
جستجو و تماشای اشیاء دورتر ( ۲۰-۲۸ هفتگی )

ج) ۳۰ هفتگی تا ۴۸ هفتگی

چرخش چشم ها به داخل موقع نگاه کردن به دست ها یا اسباب بازی ( ۲۸-۳۲ هفتگی )
حرکات وسیع ترچشم ها باحرکات اندک سر ( ۳۰-۳۶ هفتگی )
نگاه کردن به اتفاقات اطراف خود به مدت طولانی تر ( ۳۰-۳۶ هفتگی )
جستجوی اسباب بازی هاییکه ازدستش می افتند . ( ۳۲-۳۸ هفتگی )
نگاه عمیق و هوشیارانه به اسباب بازی هاییکه می تواند در دست گیرد . ( ۳۸-۴۰ هفتگی )
خزیدن به سمت اسباب بازی محبوب موقع دیدن آن ( ۴۰-۴۴ هفتگی )
چرخاندن چشم ها به اطراف اتاق برای دیدن آنچه که اتفاق می افتد . (۴۴-۴۸ هفتگی )
عکس العمل دیداری به لبخند و صدای دیگران ( ۴۰-۴۸ هفتگی )
وراندازکردن هوشیارانه بیشتر و بیشتر اشیاء و افراد ( ۴۶-۵۲ هفتگی )

چ) ۱۲ ماهگی تا ۱۸ ماهگی

شروع به کارگیری هماهنگ چشم ها و دست ها در فعالیت های یدی ( ۱۲-۱۴ ماهگی )
دلبستگی دیداری به عکس های ساده ( ۱۴-۱۶ ماهگی )
نزدیک کردن زیادتر اشیاء به چشم ها برای ورانداز نمودن و شناسایی بیشتر ( ۱۴-۱۸ ماهگی )
متوجه شدن و اشاره کردن به افرادی که می گویند ، ببین یا نگاه کن ( ۱۴-۱۸ ماهگی )
جستجو و شناسایی عکس ها در کتاب ها ( ۱۶-۱۸ ماهگی )

ح) ۲۰ ماهگی تا 39 ماهگی

شناسایی دیداری گاهگاهی بدون نیاز به لمس ( ۲۰-۲۴ ماهگی )
گشاده رویی و لبخند موقع دیدن اشیاء و افراد محبوب ( ۲۰-۲۴ ماهگی )
علاقه مند شدن به حرکات چرخشی مانند هم زن تخم مرغ ( ۲۴-۲۸ ماهگی )
نگاه کردن به دست های خود موقع خط خطی کردن کاغذ ( ۲۶-۳۰ ماهگی )
تسلط بینایی به حرکاتی مانند راه رفتن و بالا رفتن خود ( ۳۰-۳۶ ماهگی )
نگاه کردن و تقلید از کودکان دیگر ( ۳۰-۳۶ ماهگی )
توانایی شروع رنگ آمیزی در روی کاغذ ( ۳۴-۳۸ ماهگی )
تعبیر عکس ها در کتاب ( ۳۴-۳۸ ماهگی )

خ) ۴۰ ماهگی تا ۴۸ ماهگی

نزدیک کردن سر و چشم ها به صفحه کتاب برای و راندازکردن (۴۰ -۴۴ ماهگی )
رسم و نام گذاری اشکا لی مثل + در روی کاغذ ( ۴۰-۴۴ ماهگی )
توانایی درخواست و قبول چیزی با چشم ها و توانایی چشمک زدن با یک چشم ( ۴۶-۵۰ ماهگی )

د) ۴ سالگی تا ۵ سالگی

توسعه مهارت هماهنگی چشم ها و دست ها
چرخاندن و حرکت دادن معنی دار چشم ها
رسم و نام گذاری اشکا ل
رنگ آمیزی داخل خطوط ( مثل کاغذ شطرنجی )
توانایی بریدن و چسباندن اشکا ل ساده
رو نویسی ساده و ناشیانه بعضی ازحروف الفبا
توانایی جاگذاری اشیاء کوچک در سوراخ های کوچک
توانایی تشریح مشاهدات مهم
یاد گیری هوشیاری بینایی و مراقبت از اطراف
صحبت با والدین در مورد اشیاء ، افراد و مکان های جدید

منابع:

شبکه اپتومتری ایران

سایت ویستا

تکامل بینایی در کودکان

مطالب مشابه :

چرا پرستاران لباس سفید می پوشند؟ چرا جراحان هنگام عمل جراحی، لباس سبز یا آبی می پوشند؟

چست تیوب chest tube

تکامل بینایی در کودکان

نامه سرگشاده دبیرکل خانه پرستار به رئیس محترم جمهور

نحوه گزارش نویسی پرستاری

آشنایی با سندرم فانکونی

مرکز جامع مراقبت از بیماران نوروفیبروماتوز ، بیمارستان جان هاپکینز Comprehensive Neurofibromatosis