آزمون های عملکردی و ابزار جمع آوری آزمون ها

به نام اول معلم هستی

تعریف آزمون عملکردی:

ارزشیابی عملکردی مشاهده ی مستقیم و نظام دار و ارزش گذاری یک یا چند هدف آموزشی در عملکرد دانش آموزان است که در طول زمان انجام می شود و مستمر است و معمولا شامل تولید یک محصول است. در این شیوه،از دانش آموزان خواسته می شود تا با عملکردی خاص با تولید چیزی نشان دهند که تبحرومهارت لازم را کسب کرده اند.1

مزیت آزمون عملکردی:

این آزمون ها ، تمام آموخته ها و توانایی های دانش آموزان نظیرتفکر واگرا،تلاش های گروهی،

همکاری دانش آموزان و مهارت های پیچیده ی حل مسئله، برقراری ارتباط،قضاوت،تعبیر و تفسیر و... رادر عمل به کار می گیردو فراگیر طی انجام آن ها نشان می دهدتا چه اندازه در کاربرد آموخته هاتواناست.2

تفاوت آزمون عملکردی با سنتی:

●سنجش عملکردی از طریق درگیر نمودن فراگیران در تکالیف عملی،چیزی فراتر از تعاریف سنتی و شیوه های گذشته است.

●آزمون عملکردی به هر نوع فعالیت یا کارخلاقانه ی دانش آموز که از طریق آن فراگیر می تواندآن چه را آموخته است نمایش داده یا بیان کند یا طراحی کندو بسازد،اطلاق می شود.3

نکات اساسی در طراحی آزمون های عملکردی:

●سوالات باید در نحوه ی ارائه متنوع باشند.(کوتاه پاسخ، بازپاسخ، مقایسه ای ،طراحی و حل مسئله و...)

●در آزمون عملکردی باید به هدف(آموزش مفهوم یا مهارتی معین )محتوا(فراگیران چه چیزی را می آموزند؟)ملاک پذیرش عملکرد(سطح ارائه ی عملکرد توسط دانش آموز)

●پرسش ها باید مفاهیم و مهارت های مورد نظر و گوناگون درسی و آموزشی را پوشش دهد.

●تعدادی از سوالات می تواند به صورت گروهی حل شود. در این صورت ، ابتدا دانش آموان در گروه سوال را با هم حل می کنند،سپس به صورت فردی پاسخ سوال را با تشریح فرایند تفکر گروه و رسیدن به جواب می نویسد و ارائه می کند.

● چارچوب ارزیابی با توجه به مطالب ذکر شده و آموزشی باشد.

●حاصل ارزیابی باید گزارشی کیفی در خصوص توانایی ها، علایق،احساسات،استعدادها و مهارت های دانش آموز باشد.

●ارزیابی باید باارائه ی بازخورد های مناسب به دانش آموز برای قرار گرفتن در مسیر پیشرفت همراه باشد و بر توانایی ها ونکات مثبت او تاکید کند.

●آزمون عملکردی، جزیی از آموزش است و به همراه آن تکوین می یابد. یعنی قضاوت در خصوص توانایی های دانش آموز به طور مستمر و با ارزیابی تمام فعالیت های او انجام می شود نه با یک آزمون کتبی و پایانی.

● در ارزیابی عملکردی،مهم ترین نکته مستند کردن ارزیابی است. به عبارت دیگر آموزگار باید با ارائه ی اسناد و مدارک جمع آوری کرده که شامل:آزمون ها،چک لیست ها، تکالیف،گزارش ها،پژوهش ها، تحقیقات و ... است دانش آموز را ارزیابی کند،نه فقط با آزمون کتبی.

●درآزمون های عملکردی، هدف توجه به تفاوت های فردی دانش آموزان است و سعی دارد

تاحد امکان زمینه ای را برای مقایسه ی هر فرد با خودش فراهم آورد.

●از اهداف آزمون های عملکردی، ایجاد پیوند و ارتباط بین آموخته های کلاس و مدرسه ی دانش آموز با آنچه در خارج از مدرسه می آموزد و تجربیات روزمره اش است. 4

ابزار جمع آوری اطلاعات در ارزیابی:

درارزیابی توصیفی ما حدود 20 ابزار داریم، ابزار یعنی وسیله ای که به کمک آن می توانیم عملکرد درسی و غیر درسی دانش آموزی را بسنجیم. به تناسب فعالیت و هدفی که دنبال می کنیم. می توانیم از این ابزار استفاده کنیم. ویژگی مهم و اساسی این ابزار«تنوع» است .

بعضی از این ابزار درگذشته به کار می رفته وکلاسیک است. امروزه بعضی دیگر به کار می رود.

معرفی این ابزار صرفاٌ وجود ابزار را نشان می دهد والزام در کاربرد آن ها نیست.

1.آزمون :

آزمون ها به دو شکل به کار می روند:

آزمون های شفاهی. آزمون های کتبی

●آزمون های شفاهی :

آزمون های شفاهی یعنی پرسیدن از شاگردان .این ارزیابی را نباید با پرسش و پاسخ که نوعی روش تدریس است اشتباه گرفت.ویژگی های آزمون های شفاهی آن است که درباره ی یک موضوع می پرسیم،سوالات باید پیوسته و پشت سر هم باشدتا دانش آموز سنجش شود.پرسیدن سوالات واگرا ،چرایی و چگونگی و مقایسه ای ارزش پرسش را بالا می برد.زیرا ارزش مندترین نوع سوالات ،پرسش های مقایسه ای هستند.از نواقص این آزمون ها وقت گیربودن آن است هرچند که اطلاعات عمیقی به ما می دهد.

برای رفع این نواقص باید دامنه پوشش را وسعت دهیم .دانش آموزان را گروه بندی کنیم و از هر گروه یک نفر پاسخ دهد.این باعث می شود از استرس دانش آموزان کاسته شود و وقت کمتری گرفته شود.

●آزمون های کتبی(مداد-کاغذی):

این آزمون ها به دو شکل به کار می روند که عبارتند از:

آزمون های کوتاه پاسخ . آزمون های تشریحی.

آزمون های مداد کاغذی،تنوع و سرعت انجام این آزمون ها بسیار بالاست.دو یاسه سوال می نویسیم ودانش آموزان پاسخ می دهند.امااین آزمون ها یک اشکال عمده دارندوآن این که حیطه ی پایینی از ارزیابی را نشان می دهد (حیطه شناختی ). این آزمون ها حافظه مدار هستندو وابسته به کتاب هستند،بنابراین قوی و کامل نیستند .

● گاهی این آزمون ها کوتاه پاسخ هستند که شامل سوالات چهارگزینه ای، جورکردنی، کامل کردنی با آوردن کلماتی در پرانتز،صحیح و غلط و کامل کردنی می شوند.

●گاهی این آزمون ها تشریحی هستند که اغلب سطح بالاتری از یادگیری را در بر می گیرند. بهتر است سوالات چرایی و چگونگی به کار ببریم تا دانش آموز استدلال کند.

آزمون های عملی:

بعضی از دروس به صورت عملی مورد ارزیابی قرار می گیرند مانند تربیت هنری (هنر)،تربیت بدنی و بخشی از علوم (آزمایشات).

در سنجش، آزمون های عملی از همه قوی تر و موثرتر هستند،زیرا علم در رفتار و عملکرد دانش آموز دیده می شود.

آزمون های عملی به دلیل کارکرد و تاثیر چشمگیر در دروس دیگر نیز به شکل آزمون های عملکردی نمود دارند. در این شیوه قالب همیشگی ارزیابی را در هم می شکنیم (نمایش،بازی واجرای درس به صورت عملی). مناسب ترین شیوه برای نشان دادن عملی یادگیری دانش آموز است.

آزمون های عملکردی:

دانشی که در عملکرد قابلیت سنجش داشته باشد عملکردی است.آزمون های عملکردی به چهار شکل کاربرد دارند:کتبی - شناسایی – انجام عملکرد در موقعیت شبیه سازی - نمونه کار

هر چه از ابتدا به انتها برویم به عملکرد نزدیک تر می شویم و این ارزشمندترین نوع سنجش است.

دو نمونه ی اول قابلیت ارزیابی و آزمون کتبی را دارند. این نوع سوالات برای نشان دادن علم عمیق است.

آزمون های کتبی عملکردی:

کشیدن تصویر، نوشتن مراحل آزمایش، نوشتن کلمات تنوین دار، رسم نمودار، رسم نقشه،برگردان شعر به نثر،نوشتن کلمات با حروف خاص(ع،ط و....) کشیدن شکل های هندسی( مثلث بکش)

نیم خطی بکش و دو پاره خط روی آن نشان بدهید.اطلاعاتی به دانش آموز می دهیم و او با توجه به آن ها نموداری رسم کند.دمای یک محیط مشخص (کلاس و...)را در چند روز متوالی در ساعتی مشخص روی نمودار نشان دهد.کشیدن رنگ های رنگین کمان.کشیدن کوه و نشان دادن قسمت های مختلف آن.

گاهی امکان کشیدن و رسم شکل یا ... نیست که می توانیم با پرسیدن سوالات چرایی، چگونگی و مقایسه ای به عمق علم و یادگیری دانش آموز پی ببریم.

مثلا چرا رنگین کمان تشکیل می شود ؟ (کاملا کتابی و بسته است) اما اگرداستانی برایش بگوییم و بپرسیم. باتوجه به آنچه شنیده یا مطالعه کرده چگونه موفق به ایجاد رنگین کمان شویم ؟ استنباط از کتاب و فراتر از کتاب است و واگرا ست.

آزمون های شناسایی عملکردی:

این آزمون ها پس از تدریس به عمل می آیند.به صورت عملی به دانش آموز علمی را منتقل می کنیم و به او آموزش می دهیم. سپس در این آموزش عملی تغییراتی ایجاد کنیم و دانش آموز بتواند این تغییرات را تشخیص داده و آن ها را اصلاح کند. مثلاچگونگی بستن مدار الکتریکی را به دانش آموز عملا نشان بدهیم و سپس مدار الکتریکی را به شیوه غلط ببندیم ،دانش آموز باید بتواند این اشکالات را برطرف کرده ومدار را درست ببندد.اگرکتبا مدار را رسم کنیم و دانش آموز تغییرات را ثبت کند از قابلیت کتبی استفاده کرده ایم.

سوالاتی مانند شناسایی مورد خاصی در تصویر،نقشه،نمودار،شماره گذاری ترتیب جمله ها ،شماره گذاری ترتیب تصاویر،نشان دادن جهت های جغرافیایی روی نقشه، دسته بندی اشیا،برگ ها، دانه ها، مجموعه سازی،دسته بندی .

مثلا ضرب های 7 را از بین ضرب ها تشخیص داده جدا کند و بنویسد یا بگوید.محصولات کشاورزی استان یا محل زندگی خود را دسته بندی کند یا نقاشی کند.

هم خانواده ها را دسته بندی کند. کلمات هم معنی را دسته بندی کند. پیدا کردن عضو ناجور در مجموعه ای از کلمات . شناسایی مجموعه های همانند . وصل کردن تولیدات به یک کشور،وصل کردن جمع کلمات به مفرد آن ها،مرتب کردن جملات به هم ریخته .مرتب کردن جملات به هم ریخته و.....

●●چند پیشنهاد مهم و اساسی:

●اگر می خواهید قدرت فکر کردن و یادگیری دانش آموز را بالا ببرید در سوالات صحیح و غلط، از دانش آموز بخواهیم حتما پاسخ درست گزینه ی غلط را قید کند.

● هم چنین برای بالا بردن قدرت و ارزش سوالات جور کردنی در ازاء هر دوگزینه ما سه گزینه یا بیشتر بیاوریم.

●در دنیا شناورترین زبان ، زبان فارسی است. برای مرتب کردن کلمات و جمله سازی بهتر است کلمات را به صورت ترکیبی – چند کلمه با هم – به هم بریزیم و هم چنین تعداد کلمات زیاد نباشند. به عبارت دیگر پرسش های روشن و واضح و بدون چالش و ابهام به دانش آموز بدهیم .

انجام عملکرد در موقعیت شبیه سازی شده:

این شیوه به دو صورت ارزیابی می شود، که عبارتند از:نمایش و ساخت ماکت.

نمایش:

ارزیابی فوق العاده قوی از دانش آموز به خصوص برای درس هایی که عملکرد اصلی شفاهی است. هر گاه نتوانیم دانش آموز را در موقعیت عملی و محیط واقعی قرار دهیم ،آن موقعیت را شبیه سازی می کنیم.مثلا مراحل نماز ،وضو،در بازار،درس جهان پهلوان و... را به صورت نمایش دانش آموزان در کلاس اجرا می کنند.

دانش آموزان از این شیوه ارزیابی بسیار لذت می برند چون آن را به عنوان بازی می پذیرندو به این شیوه ارتباط عاطفی بیشتری با دانش آموزان برقرار می شودزیرا عوامل ارتباط زنده و جاندار هستند.و هم چنین باعث کاهش استرس در دانش آموزان و توجه و اشتیاق آن ها می شود و این عالی ترین و بهترین نمود ارزیابی است.

نمایش ها اگر با توجه به متن کتاب باشد غیر خلاق هستند، اما اگرموضوع مورد علاقه یا نمونه ای مرتبط با درس را اجرا کند خلاقانه است. معمولا فعالیت های کلاسی (در فارسی)تثبیت کننده هستند.

ساخت ماکت:

گاهی چیزهایی را نمی توانیم در معرض دید قرار دهیم.یا دانش آموز نمی تواند موقعیتی خاص را نشان دهد بنابراین دست به خلق و آفرینش این موقعیت ها می زنیم . البته برای خلق این موقعیت ها باید به نمونه های واقعی توجه داشته باشیم.

مثلا ساخت ماکت لایه های آتشفشان. ماکت لایه های زمین. ماکت قسمت های سلول. ماکت قسمت های مختلف یک کوه ،ماکت ناهمواری های ایران و.... (ماکت باید در کلاس و با نظارت آموزگار ساخته شود.)

اگر دانش آموز درس را به خوبی آموخته باشد می تواند آموخته هایش را با ساخت ماکت به خوبی نشان دهد. عدم توانایی در ساخت ماکت نشان دهنده ی عدم یادگیری دانش آموز است.

●●اگر ماکتی را که دانش آموز در کلاس می سازد اعضای بدن انسان را نشان دهد،مولاژ است.

نمونه کار:

وقتی در موقعیت واقعی کاری انجام شود نمونه کار است.چون موقعیت عینا به تصویر کشیده می شود ارزش مندترین نوع ارزیابی است.

مثلا وضو گرفتن کنار شیر های آب، برگزاری نماز جماعت در مسجد، رفتن به کارخانه و شرکت در ساخت مواد مختلف، رفتن به نانوایی و اجرای عملی مراحل تهیه ی نان ، رفتن به بوفه و مراحل خرید مواد خوراکی با رعایت قوانین.(رعایت ادب،سلام کردن،رعایت نوبت،تشکر و خسته نباشید و...)

در بسیاری مواقع امکان قرار گرفتن در موقعیت واقعی وجود ندارد. پس باید چه فعالیت هایی انجام دهیم که مطابق نمونه کار باشد؟

کلیه ی فعالیت هایی که دانش آموز در کلاس و زیر نظر معلم انجام می دهد و رسیدن به اهداف آموزشی را دنبال کند،نمونه کار هستند.

تمام آزمون ها،املاها(املاهای ارزیابی و آموزشی)،تکالیف هدفمند، نقاشی ها،کاردستی ها،گزارش ها،نتیجه گیری ها،درس پژوهی،خلاصه نویسی و مقالات، نمونه های خط،تهیه ی عکس،نمونه کار هستند. یاکارهای ویژه ای که انجام می دهد،مانند: تهیه سی دی،کاست صدای خودش در درس های فارسی و قرآن،ماهانه آیاتی از یک سوره را با صدای خودش ضبط کند.یا یک بند از درس را روان خوانی کند و پس از ضبط به کلاس بیاورد و با پخش آن دانش آموزان املا بنویسند. چون دانش آموز خودش این کار را انجام می دهد نمو نه کار است.

نکته های اساسی و مهم :●●

●توصیه می شود نمونه کار اندازه اش 4Ὰ یا کمتر از آن باشد تا قابلیت نگهداری و استناد در پوشه ی کار را داشته باشد.

●جنس نمونه کارها می تواند از کاغذ،سفره،شیشه،تلق،چوب ظریف،پلاستیک وحتی حلبی باشد.(استفاده از شیشه وحلب با احتیاط صورت گیرد.)

●اگر دانش آموز در خانه نمونه ای را آماده کرده نمی توانیم آن را روی دیوار کلاس نصب کنیم زیرا فاقدنظارت معلم واستقلال کاری دانش آموز است.

●در نمونه کار معیار ارزیابی باید موجود باشد.

●در نمونه کار های گروهی ارزش کار با قرار گرفتن کارها در پوشه ی انفرادی پایین می آید.می توانیم بهترین هارا به دیوار کلاس بچسبانیم.

●آدینه ها نمونه کار نیستند چون ضمانتی نداریم که دانش آموز مستقلا آن ها را انجام داده باشد.

●دانش آموز در نوشتن مقالات و یا پژوهش های خود می تواند از هر کسی که مایل است بپرسد.

هرچه دوست دارد مطالعه کند. اما باید با انشای خودش آن مطلب را بنویسد و نوشته اش قابلیت استناد داشته باشد.

●روزنامه دیواری ها و اشکال سه بعدی مانند هرم ،مکعب و ... باید ارزیابی شوند و دوباره به دانش آموز بازگردانده شوند.5

1و2.رشد آموزش ابتدایی.

3. آوای تربیت.وبلاگ آقای بهروز فرجی دشت.

4. برداشت آزاد از مجله ی رشدآموزش ابتدایی.

5. برداشت از سمینارهای آموزشی ناحیه ی 3و4 با حضور خانم سعیداوی مدرس برجسته .

آزمون های عملکردی و ابزار جمع آوری آزمون ها

مطالب مشابه :

ساخت ماکت بازو

ماکت سازی

ساخت مدل ماکت ریه

فراخوان برگزاری نمایشگاه

ساخت ماکت بازو

حشنواره جابربن حیان

نمونه آزمون و تکلیف عملکردی -تلفیقی پایه چهارم

تکالیف خلاق و هدفمند (تکلیف شب مناسب برای دانش آموزان)

آزمون های عملکردی و ابزار جمع آوری آزمون ها