عقده ها در فرآیند تحلیل های روانی فروید

... بارزترین عقده هایی که در آراء فروید مطرح می شوند و غالبا" مبنایی برای تحلیل های روان شناختی از هنر و ادبیات نیز هستند عبارتند از: عقده های ادیپ ، الکترا و اختگی.

عقده ی ادیپ

عقده ی ادیپ از رقابت ناخودآگاه کودک (مذکر) با پدر خود و اشتیاق شدید و نهادینه به مادر سرچشمه می گیرد. منشأ چنین حالتی، تمایلات جنسی مبهم است و نهایتا" منجر به نوعی احساس گناه در ناخودآگاه کودک ، به خاطر دشمنی نسبت به پدر می شود. کودک در این ایام نمی تواند رفتارِ خود را با عقل منطبق سازد و در مجموع رفتاری متأثر از احساسات دارد. این حالات به صورتی "ناخودآگاه" موجب برخوردهایی با والدین می شود که کودک علتِ آن را درک نمی کند. این حالت به صورت دشمنی و پرخاش نسبت به پدر ، به عنوان رقیب و تندی با مادر برای پس زدن احساس اشتیاق نهادینه ای که کودک به سبب آن احساس گناه می کند ، ظاهر می شود. گفتنی است این دشمنی و اشتیاق ، پدیده ای غیر عادی نیست بلکه یکی از مراحل رشد کودک است و تا زمانی که به مرحله ی حاد از خصومت یا محبت منجر نشود ، زیان آور نخواهد بود. در هر حال اگر چنین حالاتی، به شکل افراطی سرکوب شوند ،‌کودک احساس گناه می کند و به سوی رویاها و تخیلات خود پناه می برد و تأثیر آن در شخصیت روانی او پایدار خواهد ماند.

فروید در نامگذاری احساسات یاد شده به "عقده ی ادیپ" ، از افسانه ی یونانی ادیپ Oedipe یا Oedipus اثر سوفوکل Sophocles تراژدی نویس کهن یونانی که حدود سال 496 پیش از میلاد مسیح ، در گذشته ، کمک گرفته است.

عقده ی الکترا

عقده ی الکترا Electra Complex تعبیری برای بیان عشق و محبت شدید دختر نسبت به پدر ، همراه با نفرت و حسادتی شدید در قبال مادر است. از آنجا که این دلبستگی به سبب عرف و قیود اجتماعی مجال و شهامت عرضه شدن نمی یابد ، به ناچار دو عاطفه ی متضاد یعنی عشق به پدر و نفرت از مادر یکدیگر را به شدت سرکوب می کنند و به سبب آن عقده ی الکترا پدید می آید.

روانشناسان ، عقده ی الکترا را مبنایی برای برخی از تحلیل های روانشناختی خود از متون ادبی قرار داده اند و نمونه های مختلفی از آن را در آثار ادبی تشریح کرده اند. برای نمونه در داستان هایی نظیر دلبستگی و شیفتگی دختر به هر شخصیت برتر مذکری که بتواند در ذهن او جانشین پدر شود ، نمونه ای از "عقده ی الکترا" به ذهن متبادر می شود. گفتنی است که مسئله جانشینی یا جایگزینی ، یکی از نکته های مهم در تحلیل های روانشناختی است.

عقده ی اختگی

عقده ی اختگی به سبب وا زدن کنجکاوی کودک (مونث) نسبت به مسائل جنسی و آشکار شدن دغدغه هایی در پیرامون آن پدید می آید و توهم و پندار از دست دادن اندام های جنسی ، وجود کودک را فرا می گیرد. در اینجا باید به جای سرکوب کردن کنجکتوی کودک ، او را با ظرافت راهنمایی کرد تا موجب نگرانی و اظطرابی منحرف کننده و مخرب در وی نگردد.

در پست های آتی در همین بلاگ نگاهی مختصر به مصادیقی از این "عقده ها" خواهیم داشت.

منابع:

مبانی و روش های نقد ادبی - دکتر نصرالله امامی

فرویدیسم

ر.ک: فروید ، ناخودآگاه و روان کاوی

عقده ها در فرآیند تحلیل های روانی فروید

مطالب مشابه :

عقده ادیب (پسر )و عقده الکترا ( دختر )

افراط و تفريط در محبت به كودك

مهارت های تربیت فرزند6

محبت به خانواده و دیگران

اگر کودکتان از محبت شما سیراب نگردد

عقده ها در فرآیند تحلیل های روانی فروید

محبت و اثرات آن بر بچه

علاقه خود را نشان بدهیم ...