هرات باستان

ولایت هرات در شمال غرب افغانستان است. با مساحت ۵۴٫۷۷۸ کیلومتر مربع هم مرز با دو کشور همسایۀ افغانستان یعنی ایران در غرب و ترکمنستان در شمال و از دو طرف دیگر به ولایات بادغیس ، غور و فراه همجوار است. هرات با جمعیت بالاتر از دو ملیون نفر (درین اواخر) به دومین ولایت افغانستان مبدل شده است.

نحوه نام گذاری شهر هرات

در کتب تاریخی و قدیمی هرات بدین نام ها آمده:

هریوه یا هرئیوه(برخی آن را منطقه ای هرات کنونی و بعضی آن را منطقه سغد و خوارزم دانسته اند).[پاکزاد،1390: 49]

نام هرات آریا نیز آمده است [وسیهوفر،1377: 186].

در اوستا هری ششمین جای نیکی است که خداوند آفریده است[فکرت،1376: 4] و

همچنین بر کتبیۀ آرامگاه داریوش در نقش رستم نام هری در شمار سی و پنج کشور یاد شده است[فکرت ،1376: 4].

هرات در دورۀ ساسانیان، هریو به زبان پهلوی آن دوره (Hariy) نامیده می شد. [پاکزاد،1390: 154]

در فرگرد نخست وندیداد اوستا نیز از هرات سخن آمده است و آن را ششمین سرزمین و کشور نیکی خوانده است که با دریاچه اش به دست اهورامزدا آفریده شده است[پاکزاد،1390: 79]

ریشۀ نام هرات به تیره ای آریایی بر می گردد که در هزارۀ دوم پیش از میلاد به این منطقه آمده بودند[پاکزاد،1390: 79].

ـ پیدایش هرات

اقوام آریایی در مسیر مهاجرت خویش از شمال دریای خزر به سمت جنوب شرقی ایران 16نقطه را به تصرف خویش در آوردند که هرات امروزی یکی از مهمترین این نقاط می باشد. بر خلاف بخش عظیم افغانستان که پوشیده از کوه های مرتفع است، هرات جلگه ها و زمین های حاصلخیزی دارد که توسط رودخانه هریرود سیراب می شود و مناسب ترین شرایط را جهت اسکان مهاجرین فراهم آورده بود. به نحوی که امروزه کشاورزی و باغداری در هرات و روستاهای اطراف هرات بسیار پر رونق است که حتی در روستاهای اطراف برنج هم کشت می شود[فدائیان،1385: 35]. اما در مورد پیدایش شهر هرات که درکتب قدیم آورده شده به چند مورد اشاره می کنیم:

ـ 9روایت در مورد پیدایش هرات گفته شده که 4 روایت را که بیشتر قابل توجه هست در ذیل می آوریم:

در عهد طهمورث بن هوشنگ بن فربست بن کیومرث به دلیل ظلم و ستم این پادشاه نزدیکان و اطرافیان با خدم و حشم کوچ کردند و اطراف کابل رفتند و بعد به غورا آمدند و سپس به«اُوبه». مردم با هم به نزاع آمدند و دو دسته شدند که دسته ای به سمتی رفتند که آن را حصارشمیران گویند و آنجا را حصار،آنها درست کردند و بعد. در زمان فرنوش از فرزندان سهم نریمان حاکم آنجا نامه ای به پادشاه دقت فرستادند واجازه شهر کهندژ را گرفته و دوازده سال ونیم کار آن را تمام کردند. و بعد در زمان ارغا غوش کهندژ برای جمعیت آنان کافی نبود شروع به ساخت شهر در هرات فعلی با اجازت پادشاه دقت کردند که در بعضی کتب نام او را بهمن گرفته اند. شانزده هزار مرد هشت سال کار کردند تا قسمتی از آن را ساختند .4سال صبر کردند تا بنا خشک شود و آن قسمت که می شد زندگی کرد جمعیت آنجا آمد و بعد شروع به کار عمارت بالا کردند هشت سال دیگر نیز کار کردند تا دیوارها هم تمام شد. شهر به 1000گزی و دیوار و باره او را به 211گز. 40دروازه اول فیروزآباد و دوم دروازه سرا ،سیوم دروازه خوش و چهارم دروازه قُهُندز.

البته دروازۀ سرا معلوم نیست. نام دروازۀ قهندز نیز از یادها رفته و ظاهراً همان دروازۀ ملک است. جای دروازۀ فیروزآباد همان دروازۀ قندهار است و دروازۀ خوش هم که تاکنون نام محل آن وجود دارد. امروز درب ملک در شمال غرب در عراق در غرب، دروازه قندهار در جنوب و دروازه خوش در شرق هرات وجود دارند.

2ـ روایت دیگری هست که می گوید: هرات را ذوالقرنین ساخته است.

3ـروایت دیگری هست که می گوید:شهر هرات را در عهد نمرودبن کنعان ساخته اند و هرات نام ملکی است از ملوک خراسان.

4ـ و روایت دیگری می گوید که مولف از مولانا مرحوم ناصرالدین چشتی چنین شنوده که ایشان فرموده اند که«من در تاریخی از تواریخ خراسان چنین یافتم که شهر هرات را پیغمبری به وحی ساخته است و جبرئیل علیه السلام وضع آن را تعلیم داد.[هروی،1383: 82تا63].

و روایتی دیگر است که نزدیک روایت اولی میباشد:

که هرات در عهد طهمورث بن هوشنگ بن فرسب بن کیومرث تاسیس یافته است و او سومسن پادشاه از سلسله ی پیشدادیان میباشد که به گذاشتن تاج شاهی بر سر برای نخستین بار و با نوشتن پارسی برای اولین بار شهرت دارد . همچنین در عهد او اسپ و سگ رام انسان گردید وبه دستور او شهرهای قهندز، مرو و آمل بنیاد گذاشته شد.[انصاری،1381: 22]

- هرات در دوران پیش از اسلام

شاید نخستین مورد ، جابجایی اقوام آریایی باشد که با حضور خویش فصل جدیدی در این سرزمین گشودند ، اسم آن را به نام خود «اری» و رود آن را متعلق به قوم خود «اری رود» دانستند.تسلط آرایی ها بر این سرزمین همچنانکه به تضعیف و حتی اخراج اقوام بومی از جمله براهویی ها که به زبان دراویدی سخن میگفتند ، منجر شد . [انصاری، 1383: 31] قوم مغلوب در طبقات فروتر جامعه قرار میگیرد و مجبور به پذیرش وتحمل سنت های قوم غالب آریایی بودند ، سنت هایی نظیر اطاعت از فرمانده جنگی ، تسلیم در برابر تصامیم گروه سالخوردگان و ریش سفیدان و سپس شاهان ، شادی در جنگ و افتخار به مرگ در نبرد ، قوانین سخت برای زنان و اطاعت خانواده از پدر ( پدر سالاری)و صفت های دیگری از این قبیل. . [انصاری، 1383: 31-32]

- اعتقادات دینی و مذهبی:

در مورد وجود اعتقادات مذهبی در پیش از آمدن آریاها به خطه هرات چیز زیادی نمیدانیم جز آنکه بگوییم احتمالا اقوام پیشین ف باورهای ساده بدوی داشته اند . بدین مفهوم که به مظاهر طبیعت چون خورشید و ماه و ستارگان و برخی اجسام و یا حتی ارواح معتقد بودند و بعضا ً نقش آنها را در زندگی پذیرفته بودند. .آریا ها نیز پیش از کوچ به سرزمین های جدید دین ساده ای داشتند. . [انصاری، 1383: 36]

بعد از مستقر شدن آریایی ها در هرات و با ظهور زردشت و همچنین فلسفه اجتماعی خود که میکوشید تا آریایی ها را از زندگی چادر نشینی و شکارورزی در آورد به زندگی در شهرها و تمدن آشنا کند و از طبیعت پرستی و خدایان متعدد دورشان سازد. . [انصاری، 1383: 37-36]

در این شهر آتشکده ها آباد و تقویم زردشتی مزدیسنا رواج داشت و زرتشتیت چنان در آن دوانید که حتی در سالهای نخستین ورود اسلام نیز وقت مجال عرض اندام یافت ، افراطیان رزدشتی نهضت راه انداختند و حاکمان مسلمان را به چالش کشاندند. . [انصاری، 1383: 38]

آیین بودایی نیز در هرات که راهی از آنجا به هند (مرکز انتشار آیین بودایی ) وصل میشد، عقیده بر آن است که در ناحیه (چشت) غارهایی وجود دارد که گویا مانند غارهای بامیان جایگاه بوداییان بوده است و بر این اساس گفته میشود که آیین بودا تا هرات نیز گسترده بوده است ولکن در مقایسه با ادیان فوق الذکر از جذابیت کمتری برخوردار بوده و پیروان اندکی داشته است.[انصاری،1383: 42]

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

منابع:

۱-انصاری ، فاروق.هرات شهر آریا، مرکز انتشارات وچاپ وزارت امور خارجه، تهران :1383

۲-پاکزاد، جهانشاه، تاریخ شهر و شهرنشینی در ایران،انتشارات آرمان شهر،1390.

۳-فکرت، محمد آصف، فارسی هروی: زبان گفتاری هرات، دانشگاه فردوسی، مشهد 1376

۴-وسیهوفر، یوزف، ایران باستان (از 550 قبل از میلاد تا 650 پس از میلاد)، ترجمه مرتضی ثاقب فر، ققنوس، تهران:1377.

۵-هروی، سیفی، تاریخ نامه هرات، تصحیح غلامرضا طباطبایی محمد، انتشارات اساطیر تهران: 1383.

هرات باستان

مطالب مشابه :

مطالبی در مورد دکتر جهانشاه پاکزاد مولف کتاب راهنمای طراحی فضای شهری

حسین پاکزاد رسما به عنوان شهردار جدید شهر خمین معرفی شد

پاکزاد شاعر و هنر مند اهل مرندیز

همراه با پژوهشگران معماری ایران ؛ جهانشاه پاکزاد

زیبایی شناسی و طراحی شهری

راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران

منابع کارشناسی ارشد طراحی شهری

پایان نامه های طراحی شهری دانشگاه تهران

هرات باستان