پوشش و لباس خانم تركمن
لباس
زنان
لباسهای زنان تركمن بسیار متنوعاًست.
این نوع تنوع علت و فلسفه خاصی دارد كه با دوره‌های سنی آنان مرتبط است.
همچنین زنان و دختران تركمن از لباسهایی با زیورآلات گوناگون استفاده می‌كنند
كه تنوع جالب توجهی دارد. ذیلا به بررسی اجمالی پوشش زنان تركمن در
گذشته می‌پردازیم كه به‌چهار قسمت تقسیم می‌شود:
الف) تن‌پوش‌ها
- كؤینك(Köýnek)
زنان تركمن پیراهن‌های ابریشمین می‌پوشیدند
كه غالباً به رنگ قرمز بود و قیرمیز كؤینك (Gyrmyz K.) نام داشت، و در
قسمت یقه و سر آستین سوزندوزی می‌شد.
پیراهن سه قسمت داشت: ینگ (Ýeň) یا آستین، یان (Ýan) یا پهلو و آشیری ( (Aşyryیا دامن بر روی
پیراهن‌شال یا كمربندی بسته می‌شد. دختران از كمربندی آراسته به دانه‌های
كوچك و ریز منجوق استفاده می‌كردند كه مونجوق قوشاق (Monjuk Guşak) نامیده می‌شد.
یقه پیراهن را با گل یقه (Gül Ýaka) می‌آراستند. بوقاو (Bukaw) سینه‌ریز نقره‌ای
درشتی بود كه از گردن می‌آویختند.
- چابیت (çabyt)
بالاپوشی بود كه زنان تركمن بر روی
پیراهن می‌پوشیدند.
دختران برای دوران عروس شدن نیم
تنه مخصوص تهیه می‌دیدند كه پر از سوزندوزی و آویزه‌هایی از سكه‌و پولك‌های
نقره بود.
ب) شلوار
- بالاق (Balak) یا شلوار. انتهای
پاچه شلوار زنانه‌سوزن دوزی مفصلی داشت كه به اسامی گوناگونی‌خوانده می‌شد.
از جمله: دویه كله، سكدیرمه چویچه، ایكی‌حورمان، دو و غیره كه به ترتیب
از پایین تا نزدیكی ساق پا را تشكیل داد.
ج) كلاه و روسری
- بؤروك (Börük) یا عرقچین كه قبلا
توضیح داده شد. روی این كلاه گرد و صاف (بدون برجستگی) بود و دختران آن
را با زینت آلات نقره‌ای منجمله پولكی و قبك‌ها می‌آراستند. دختران غالباً
بؤروك را بر سر گذاشته و از روسری استفاده نمی‌كردند.
- توپبی (Topbi) وقتی دختر تركمن
عروسی می‌كرد، به جای بؤروك یا كلاه دخترانه پیشانی بندی را جایگزین می‌كرد
كه در نزد طوایف و قبایل گوناگون با نامهای توپبی، هاساوا (Hasawa) ، آلین‌دانگی (Alyndaňy)
و ... شهرت داشت.
- انواع روسری: در میان برخی از طوایف
همچون یموت (Ýomut) و ... روسری‌هایی به نام چأشو (çäşew) رواج داشت كه خود
بر چند نوع است از قبیل: اریش چأشو، المینچه چأشو، آتلاز چأشو، قارتما چأشوو،
چأشو چارقد كه عموماً به روسری مربعی شكل و ابریشمین اطلاق می‌شود.
در میان برخی از تركمنها نیز روسری
بر دو قسم بود: یكی نسبتاً ضخیم با سوزندوزی مفصل كه به آن‌كورته Kürte می‌گفتند و دیگری
بافته‌ای از ابریشم نازك كه قینگاچ Gyňaç نام داشت و این روسری خود بر دو نوع بود: قیرمیزی قینگاچ، كله‌لی قینگاچ.
د) كفش
كفش زنان تركمن را غالباً هنرمندان
محلی می‌دوختند. كفش‌هایی نظیر گل میخ‌لی، قیرما كفش با نوك برگردان و
پاشنه‌ای بلند در میان آنها استفاده می‌شد.
گفتیم كه زنان تركمن از زیورآلات
گوناگونی‌استفاده می‌كردند كه از آن جمله است: آچارباغ و ساچ‌باغ كه نوعی
موبند زینتی است. گول‌یقه،
قولاق‌حالقا یا گوشواره كه انواع مختلفی چون آیلی حالقا، تومارچاقلی‌حالقا و
... دارد.
بیله‌زیك یا بوزه لیك، دستبندی بود
كه بر مچ دست می‌بستند و ...
شایان ذكر است كه تمامی زیورهای
فوق توسط زرگران و نقره‌كاران هنرمند تركمن ساخته می‌شد. اما متأسفانه تعداد
این هنرمندان امروزه روزبه روز كاهش‌می‌یابد. پوشاك اصیل و سنتی تركمنی كم
كم جای خود را به مصنوعات كارخانه‌ای داده است و زیورهای زیبا و قدیمی را
نیز اكثر خانواده به فروش رسانده و به جای آن از انواع زیورآلات طلایی
(و بر خلاف قدیم ندرتاً نقره‌ای) رایج در تمام كشور استفاده می‌كنند، بگونه‌ای
كه امروزه تركمن جوهرات سنتی خویش را باید از لابلای آلبوم‌ها و یا در غرفه‌های
موزه جستجو كند.
پوشش جدید
در جریان اجرای برنامه یكدست سازی
فرم البسه و كشف حجاب زنان كه در سرتاسر كشور توسط رضاخان به اجرا در آمد،
مناطق تركمن نشین نیز از این قاعده مستثنی نبود و اهالی این منطقه نیز در
جریان این‌برنامه ضررهای مادی و معنوی بسیاری را متحمل شدند. عمال رضاخان به زور روسری زنان را
برمی داشتند و به مردان نیز لباسهایی با شكل و فرم بیگانه و غربی می‌پوشاندند.
تحت این فشارها، رفته رفته هویت و
شكل لباس سنتی رنگ باخت و عوامل دیگری چون یكجانشینی و انقیاد تركمنها و
نیز تسلط فرهنگهای بیگانه بر آنان مزید علت بود و تجدد و نوگرایی نیز از جمله
این عوامل و تسریع دهنده آن بود. البته پس از اقدامات رضاخان در تغییر
لباس، وضعیت پوشاك سنتی تركمنی هرگز به آنچه كه پیش از آن بود بازنگشت
و امروزه در میان جوانان لباسهایی با فرم و مدل روز به كار می‌رود.
این قضیه در مورد دختران و زنان
تركمن متفاوت است. پوشاك امروزین دختران شامل لباس یا پیراهن‌بلندی است
كه معمولا تا قوزك پا را می‌پوشاند. روسری آنها بر دو نوع است: یكی چارقد كه
ضخیم و دارای‌پورچوك یا ریش- ریش در كناره هاست و دیگری یالیق یا كلافی كه
نازك است و گاه از ابریشم خالص است. هر دو بزرگ می‌باشند.
استفاده از شلوارهای سوزندوزی شده
نسبت به گذشته كمتر شده و نیز از نقش و نگارهای آن نیز كاسته شده است.
امروزه دیگر از انواع نیم‌تنه، كلاه،
كمربند و كفش‌های پیشین استفاده نمی‌شود. دختران پس از ازدواج به جای‌نیم
تاج و كلاه پیشانی بند، یك نوار حلقه‌ای به عرض‌تقریبی 2 سانت بر سر می‌گذارند
كه معمولا سطح خارجی آن با نقش و نگارهای سوزندوزی تزئین می‌شود. البته
این حلقه زیرروسری قرار گرفته، از بیرون دیده نمی‌شود. این نوع پوشش جدید
در تمام مناطق تركمن نشین تقریباً به یك شكل است، به جز طوایف گوكلان و
نخورلی كه هنوز هم پیشانی بندهای بلند قدیم در میان آنها رواج دارد.
امروزه پوشش سنتی مردانه تركمن
بندرت استفاده می‌شود و می‌توان گفت كه دیگر از میان رفته است. اما پوشش
زنان اگرچه اصالت گذشته خویش را ندارد و دوخت لباس و جنس آن تقریباً با
مد روز پیش می‌رود، با این‌وجود هنوز شكل و فرم خود ار حفظ كرده است. از این
رو در هر نقطه‌ای كه دختر و زن تركمن را با لباس مخصوص‌خودش مشاهده نماییم،
می‌توانیم قطعاً قومیت او را تشخیص بدهیم
در زمان های بسیار قدیم، فرزندان پیر زنی جهت مداوای بیماری مادر پیر خود در جستجوی طبیب و دارو، بسیاری از جاها را گشته اند اما برای وی هیچ دارریی نیافته اند. روزی از روزها پسران این پیرزن با پیرمرد دانایی روبرو شده، با او به مشورت پرداختند. پیرمرد دانا به پسران آن پیرزن چنین گفته است: گر شما از الیافی که توسط کرمهای ابریشم از برگ درخت توت بدست می آید، پوشاکی بافته و به مادرتان بپوشانید، به زودی از این بیماری خلاص خواهد شد.
پسران پیر زن طبق مصلحت پیرمرد دانا، پیله هایی را که بر روی برگهای درخت توت از کرمهای ابریشم باقیمانده بود، جمع آوری کرده و الیاف آنها را از هم جدا و پارچه ای از آن درست می کنند. از این پارچه بافته شده ، پوشاکی تهیه و به مادر پیرشان می پوشانند. مادر آنها طی چند روز پس از پوشیدن آن لباس، از بیماری نجات می یابد. پس از آن، پیرزن از پسران خویش می پرسد که چگونه او را از این بیماری نجات داده اند؟ پسرانش موضوع را بازگو می کنند. بعد از آن، پیر زن از برگ همان درخت با استفاده از کرم، موفق به دریافت ابریشم می گردد. او از ابریشمهای بدست آمده، آرام آرام به بافتن پارچه ای از آن که بعدها آنرا «کتانی» نامیده اند، ادامه می دهد. آنها با پوشانیدن لباسی که از این پارچه تهیه شده است، بسیاری از بیماران را از بیماریهایشان نجات می دهند. با گذشت زمان، با استفاده از رنگهای طبیعی گیاهان گوناگون، پارچه های کتانی را به رنگهای مرغوب و دلپذیر رنگ آمیزی کرده اند. به همین دلیل پارچه های کتانی را داروی دردها نام نهاده اند. بعدها به کتان این پارچه، خطوط سفید و زرد انداخته اند تا از چشم زخم محفوظ دارد و آنرا «راه ترکمن» نام نهاده اند. تولید پارچه های کتانی یکی از ثروتهای ملی ترکمنها می باشد.
رنگ كردن كتانی
هنر کتانی بافی که پیدایش آن به دورانهای بسیار قدیم تاریخ باز می گردد، از سوی مادران دلسوز برای نسلهای امروز به میراث گذاشته شده است. در حال حاضر یکی از فعالیتهای مهم ترکمنها، بافتن این نوع از پارچه های کتانی است. رنگهای این پارچه ها روز بروز غنای بیشتری می یابد. به عبارت دیگر رنگ طبیعی این پارچه ها از شاخه های درختان کاج، دانه های اسپند، پوست انار، پوست گردو، پوست پیاز و همچنین از دیگر گیاهان مختلف بدست می آید. پارچه های کتانی پس از بافته شدن، چنان با این رنگهای طبیعی رنگ آمیزی شده اند که مرغوبیت و زیبائی خاصی بدان می بخشد. چون این رنگهای طبیعی، بدون ترکیبات شیمیائی است و پارچه ها نیز از ابریشم خالص بافته شده اند، برای سلامتی انسانها نیز مفید هستند. در روزهای داغ تابستان بدن انسان را خنک نگه می دارند. در هنگام زمستان نیز باعث عدم نفوذ هوای سرد شده و بدن انسان را گرم نگه می دارند. رنگهای طبیعی را هر چقدر بشویند ، رنگ پس نمی دهند.
پیراهن کتانی
کتانی ها با مدل ها، نقش و نگارها و نیز تنوعی كه دارند، با دیگر پارچه ها و لباسها بطور آشکار متمایز دیده می شوند و فرق دارند. بانوان مسن پیراهن های مخصوصی از کتانی های جوهری به رنگ بنفش را می پوشند. دختران در تركمنستان کتانیهای سبز، آبی و قرمز را بیشتر ترجیح می دهند. لباسهای قرمز کتانی را اغلب دخترانی که دم بخت هستند و می خواهند ازدواج بکنند، می پوشند. یکی از نصایح پدران و مادران به دختران دم بخت خود در تركمنستان در موقع ازدواج، پوشیدن لباس کتانی قرمز می باشد. گلدوزی هائی که بر روی لباسهای کتانی ملی ترکمن دوخته می شوند، آرایش و جلوه آنها را دوچندان افزایش می دهند.
مادران و بانوان تركمن در بافتن نقوش بر روی پارچه ها، از گلزارهای سبز صحرای ترکمن الهام گرفته اند. آنها بدون رفتن به آموزشگاه ها، بصورت خودجوش، کارهای دستی و حتی نحوه سوزندوزی را از مادران خود یاد می گیرند.
زنان ابتدا کرته گلدوزی شده را می پوشند و بعد، همساز با آن، پیراهن کتانی قرمزی و خلعت قرمز رنگ را نیز می پوشند. دختران و بانوان تركمن در گذشته تنها کرته های گلدوزی شده قرمز را می پوشیده اند ولی اکنون آنها کرته های گلدوزی شده ای را که دارای رنگهای مختلف هستند، می پوشند. متناسب با رنگهای آنها، خلعت پیراهنی را نیز می پوشند. در وحله اوّل بر روی پارچه ها انواع نقش و نگارهای زیبا را رسم می کنند. سپس آنها را گلدوزی می کنند. این کار تا هنگامیکه همه نقش و نگارها با گلدوزیهای آرایش داده شده، کامل شوند، به اتمام می رسد. امروزه برروی کرته های قرمز، نقشهای « چانگا، (چنکک) و تگبنت، تکبند)» را گلدوزی می کنند. جهت یقه گذاری آن، باید نقش پارو انتخاب و گلدوزی بشوند. نقش های اصلی و عمده کرته از دوران قدیم باقی مانده اند. اینکار مدّت و حوصله زیادی می طلبد. برای این کار باید ریشه آن را بدوزند. لباسی که تا آستین پرداخت شده است، «آراگردی» نامیده شده است. نقشها و پرداختهای آراگردی از ایام قدیم تا به امروز مورد گلدوزی بانوان ترکمن بوده است. بنابه سلیقه، دختران و زنان تركمن در آن آویزه های مختلف درست می کنند
منبع:اینترنت
مطالب مشابه :
جدول زمان بندی مهارت لباس عروس وپولک ومنجوق
مانند شال وروسری هماهنگ با لباس و دوخت و روسری -دستکش و کیف)با لباس مهمانی شب و
جدول زمان بندی
مانند شال وروسری هماهنگ با لباس و دوخت و روسری -دستکش و کیف)با لباس مهمانی شب و
ست روسری و لباس های رنگی
گروه طراحی دوخت فنی استان ست روسری و لباس های روسری صورتی با طرحهای قرمز و قهوه ای
آموزش بستن شال و روسری
مگر این که یقة لباس کافی است دو سمت روسری را زیر گلویتان با مي‌شود يك چادر دوخت.
آموزش دوخت پوشش
نوزاد-لباس نوزاد با زیرپوش دوخت لباس یقه نقاب روسری، آموزش لباس جلو
پوشش و لباس خانم تركمن
گروه طراحی دوخت لباس كلاه و روسری و زن تركمن را با لباس مخصوص‌خودش مشاهده
لباس بندری-پوشش زنان جنوب(بندر و قشم)
این طراح لباس محلی با اشاره به بلوچی را با دوخت های و این روسری دارای
لباس زنان کرد
دستمال یا روسری: هنر با ارزش طراحی و دوخت لباس با جلوه گری جنبه های گوناگون هنری می
مدل روسری ساتن 2
حلقه - مدل روسری ساتن 2 - جدیدترین مدها |لباس مجلسی سخنی با خوانندگان آموزش دوخت لباس
برچسب :
دوخت لباس با روسری