روشهای اندازه گیری و ارزیابی صدا

برای اندازه گیری و ارزیابی صدا شناخت کامل نسبت به روشهای اندازه گیری خصوصیات محیط کار و چگونگی مواجهه کارگر اهمیت دارد.مهمترین نکاتی که باید قبل از اقدام به اندازه گیری و ارزیابی در نظر گرفته شودشامل موارد زیر است:

الف- تعیین هدف اندازه گیری

ب – گردآوری اطلاعات دقیق از کارگاه

ج – گردآوری اطلاعات نحوه مواجهه کارگر

د – تعیین روشهای مناسب اندازه گیری

ه – انتخاب وسیله مناسب اندازه گیری

و – کالیبراسیون

ز – شناخت استاندارد مواجهه کارگر

هدف اندازه گیری

اندازه گیری صدا می تواند به منظورهای گوناگونی انجام گردد:

الف : اندازه گیری صنعتی :بطور مثال اندازه گیری صدای یک دستگاه معین برای اهداف عیب یابی یا بازرسی فنی

ب - اندازه گیری محیطی :بمنظور تعیین توزیع تراز فشار صوت در سطح کارگاه یا معین نمودن منابع اصلی تولید صدا.

ج – اندازه گیری فردی: برای مشخص نمودن میزان مواجهه کارگر

ه – اندازه گیری بمنظور تعیین رو ش و چگونگی کنترل صدا

قبل از اقدام به اندازه گیری باید هدف کار معلوم گردد.برای دستیابی به هر هدف روش دستگاه و نحوه ارزیابی متفاوت می باشد.

وسایل اندازه گیری

وسیله اندازه گیری بر اساس نوع هدف منفاوت است .در مبحث دستگاهها انواع تراز سنج صوت و دسته بندی آن و نیز کاربرد آنها ذکر گردید.در یک بازریس ساده صنعتی داشتن یک دستگاه تراز سنج که توانایی اندازه گیری تراز فشار صوت را درشبکهLIN داشته باشد کافی است ولی برای اندازه گیری بمنظور ناحیه بندی، که مناطق احتیاط و خطر در کارگاه را معلوم می کند، اندازه گیری تراز فشار صوت باید با دستگاهی انجام گرددکه قابلیت اندازه گیری تراز فشار صوت در شبکه توزین فرکانسA با دقت یک دسی بل داشته باشد.در اندازه گیری دقیق برای معین نمودن مواجهه کارگر و معین نمودن تراز ÷یک و تراز موثر صدا لازم است دستگاه دقتی در حدود در حدود 0.5دسی بل و توانایی اندازه گیری در شبکه توزین فرکانس AوCرا داشته باشد .برای آنالیز فر کانس بایستی از تراز سنج های دقیق با شبکه های C وLINهمراه آنالیزور کمک گرفت. در دزیمتری نیز باید از دستگاهی که حداقل دارای ویژگی اندازه گیری دز و تراز معادل است استفاده نمود.

کا لیبراسیون

قبل ازهر باز اندازه گیری باید از صحت ودقت کار دستگاه تراز سنج صوت مطمئن شد.دقت دستگاه وابسته به نوع دستگاه و مشخصات آن است بنابراین درهنگام استفاده باید دستگاه با دقت مناسب را انتخاب نمودولی برای اطمینان از صحت کار دستگاه بایستی قبل از اقدام به اندازه گیری آن را با وسیله ای استاندارد کالیبره نمود. ازآنجایی که عوامل متعددی بر کار دستگاه موثر می باشند لازم است برای هر بار استفاده از دستگاه قبلا از کالیبره بودن آن اطمینان حاصل شود.

گردآوری اطلاعات

اولین مرحله از فرایند اندازه گیری و ارزیابی صدا جمع آوری اطلاعات لازم در محیط کار و نحوه مواجهه کارگران می باشد.در این مرحله ابتدا نقشه ساده محیط کار که داری مقیاس و محل نصب دستگاهها خصوصا دستگاههای مولد صدا هستند ترسیم گردیده س÷س اطلاعا مربوط به محل های تردد و توقف کارگران ساعات مواجهه هر گروه کارگران با صدا اوقات تغییر شیفت و اطلاعات مدیریتی مهم مانند اضافه کاری کار گردشی و مرخصی ها ثبت می گردد.در صورتی که اهداف کنترل صدا نیز مد نظر باشد لازم است که اطلاعات دقیق و وسیعی علاوه بر موارد ذکر شده از مشخصات فنی دستگاهها و محل استقرار آنها مشخصات فنی سازه های بنای کارگاه و نیز مشخصات آکو ستیکی سطوح داخلی به فهرست اطلاعات اضافه گردد

تعیین ایستگاههای اندازه گیری

تعداد و محل ایستگاههای اندازه گیری در هر کارگاه وابسته به هدف اندازه گیری متفاوت خواهد بود.در صورتی که اندازه گیری برای ناحیه بندی کارگاه از نظرتراز فشار صوت یا ترسیم نقشه صوتی کارگاه باشد با توجه بهالگویی که بعدا گفته خواهد شد اقدام می شود . همچنین برای ارزیابی مواجهه کارگر باید نقاط توقف یا تردد کارگر در ناحیه شنوایی مدنظر قرار گیرد.

استاندارد مواجهه کارگر

نظر به اینکه مقادیر توصیه شده توسط سازمانهای مختلف برای مواجهه مجاز متفاوت است برای ارزیابی و اظهار نظر در مورد تعیین حدود مجاز لازم است یکی از توصیه های حدود مجاز انتخاب گردد.لارم به ذکر است که کمیته فنی بهداشت حرفه ای کشور که زیر نظر وزارت بهداشت می باشد اخیرا فهرستی را تحت عنوان OEL منتشر نموده است که معیار کشوری حدود مجاز مواجهه می باشد.

روشهای اندازه گیری

برای دستیابی به نتایج روشن و قابل استفاهد بر اساس اهداف اندازه گیری و اارزیابی یکی از روشهای زیر انتخاب می گردد:

الف- اندازه گیری و ارزیابی محیطی

در این هدف محل های استفرار کار گران مورد نظر نبوده ولی از نتایج آن برای تعیین و مشخص نمودن توزیع تراز فشار صوت و محدوده های خطر در کارگاه و همچنین تعیین منابع اصلی صوت برای کنترل صدا استفاده می شود وشامل روش های زیر است:

1- روش شبکه ای منظم برای تهیه نقشه صوتی

2- روش اندازه گیری محیطی ویژه مانند اندازه گیری صدای یک منبع مقاصد×ژوهشی یا کنترل صدا

ب – اندازه گیری موضعی بمنظور ارزیابی مواجهه کارگر

برای نیل به این هدف بر اساس شرایط کارویژگی های مواجهه کارگر با صدا و عوامل مرتبط دیگر از یکی از روشهای ذیل استفاده می گردد:

1 – اندازه گیری مواجهه کارگر با صدای یکنواخت

2 – اندازه گیری مواجهه کارگر در مدت های معین با صدای متغیربا زمان و نوبتی

3 – اندازه گیری مواجهه کارگر در مدت های نا معین با صدای متغیر با زمان

4 – اندازه گیری مواجهه کارگر با صدای کوبه ای و ضربه ای

استانداردهای صدا

در گذشته برای صدای کوبه ای و پیوسته استاندارد مواجهه متفاوت بودولی درچند سال اخیر یک الگوی واحد برای مواجهه مجاز مورد پذیرش قرار گرفته است اصولا در بیان حد مجاز صدا یک تراز معین در مقیاس Aبرای 8ساعت کار روزانه و40ساعت کار هفتگی اعلام گردیده است وحد سقفی برای مواجهه نیز آستانه دردناکی یا 140دسی بل اعلام شده است در صورتی که کارگر بیش از براز مجاز مواجهه داشته باشد زمان مجاز مواجهه وی باید کاهش یابد بطور قراردادی به ازای افزایش 2یا3یا5 دسی بل تراز فشار صوت مدت زمان مجاز مواجهه نصف می گردداین شیوه را تحت عنوان قاعده 2یا3یا5دسی بل می نامند براین اساس سازمانها و کشورهای مختلف از الگوهای متفاوتی پیروی می کنند مهمترین مقادیر توصیه شده برای تراز مجاز فشار صوت و زمان مجاز مواجهه با صدا در جدول 1-5آمده است استاندارد مورد پذیرش در ایران بر اساس توصیه کمیته فنی بهداشت حر فه ای کشور تراز فشار صوت 85دسی بل با قاعده 3دسی بل است

اثرات صدا بر انسان

صدا بصورت امواج مکانیکی می تواند بر کل بدن از جمله دستگاه شنوایی تاثیر سوء داشته باشد .البته این تاثیر از نظر اپیدمیولوژیک زمانی می تواند اهمیت داشته باشد که سبب اختلال فیزیولوژیک در بدن نماید .در محیط های کاری نیز صدا از این دیدگاه مورد توجه قرار می گیرد.

اثرات صدا برانسان از چند جنبه مورد توجه قرار می گیرد:

1-صدمه به دستگاه شنوایی که بعدا مورد بحث قرار می گیرد.

2- تداخل با مکالمه :مکالمه درمحیط های کاری به عنوان یکی از راههای ارتباط می باشد که در صورت وجود صدای زمینه مخصوصا در فرکانسهای حدود مکالمه (100-2000هرتز)می تواند ارتباط بین افراد را از طریق کلامی مختل سازد و باعث بروز اشتباه و نیز حوادث گردد.درارزیابی صدا تراز تداخل با مکالمهSILنیز محاسبه و مورد توجه قرار می گیرد.

3- اثر روی اندام بینایی: درمواجهه با صدا کنترل تطابق و تعقیب اشیاءبهم می خورد و عکس العمل به نور کم می شود.

4- اثر بر سیستم تعادلی

5- ناراحتی اجتماعی : مانند اثر بر خواب و روابط اجتماعی و خانوادگی خصوصا هنگامی که افت شنوایی به ناحیه مکالمه سرایت نموده باشد افرادی که دچار افت دائم شنوایی شوند میل دارند این عارضه مخفی بماند لذا در مناسبات اجتماعی کمتر شرکت می کنند

6- اثرات عصبی : اثر بر دستگاه گوارش شامل اختلالات و حتی درد های شکمی و ترشح زیاد اسید معده و تشدید بیماری های مرتبط

7- اثر ات الکترولیت ها : مخصوصا روی نگهداری سدیم در ادرارنقش محدود کننده داردمواجهه با صدا در تطابق بدن با گرما نقش منفی دارد.

8- اثرات جانبی : شامل کاهش راندمان کار افزایش ریسک حوادث

9- اثرات روانی : هیجان تحریک پذیری و اختلالات روانی مطالعات نشان داده است که افرادی که با صدا مواجهه دارند بیشتر به ا ختلالات روانی دچار می شوند.

10- اثرات فیزیولوژیک عمومی :صدا می تواند باعث تحریک عصبی شده و ضربان قلب و فشار خون و مصرف اکسیژن و تعداد تنفس را افزایش دهد که این تغییرات بر عملکرد دستگاههای بدن اثر نامطلوب دارد.این عوارض برای کسانی که دارای بیماری های قلب و عروق دارندو همچنین زنان باردار بسیار خطرناک است.

11- اثر ذهنی صدا: برای همه افراد چه در محیط کار وچه در اجتماع اثر ذهنی صدا یکسان نبوده است وافراد مختلف از نظر روانی و عصبی آن یکسان تحت تاثیر قرار نمی گیرندلذا ممکن است یک صدای واحد برای بعضی افراد قابل تحمل و برای دیگران آزار دهنده باشد.این عامل مستقل از تراز فشار است و منحصر به ترازهای بالا نیز نیست.

صدمه صوتی به دستگاه شنوایی

این صدمات به طور عمده شامل چند اثر می باشد:

1- افت موقت شنوایی و افت دائم شنوایی این دو تحت عنوان کلی افت شنوایی ناشی از صدا بیان می شوند.

2- ضربه صوتی

3- وز وز گوش

افت موقت شنوایی

تغییر موقت آستانه شنوایی با افت موقت شنوایی زمانی اتفاق می افتد که فرد بطور اتفاقی یا بصورت غیر شغلی با امواج صوتی بالاتر از 65دسی بل مواجهه داشته باشد.این تغییر بصورت افزایش آستانه شنوایی می تواند از چند دسی بل تا دهها دسی بل باشد.در این عارضه شخص احساس سنگینی و کیپی در گوش دارد.ویژگی این آسیب این است که موقت بوده است و پس از قطع مواجهه با صدا عمدتا در مدت چند ساعت بهبود پیدا می کند.اصوات با فرکانس پائین تر اثر کمتری در ایجاد TTSگردد حداقل 65دسی بل است.این عارضه بسته به تراز فشار صوت و مدت مواجهه می تواند از چند ساعت تا چند هفته طول بکشد.

افت دائم شنوایی

در صورتیکه مواجهه با صدا تکرار گرددو بصورت دائمی درآیدافت موقت دائم تبدیل می شود.این افت نه در اثر خستگی دستگاه شنوایی بلکه در اثر تخریب سلولهای مژکدار اندام کرتی صورت می گیرد واغلب بهبودی به دنبال ندارد.افرادی که دچار پی تی اس هستند ممکن است بطور همزمان دچار تی تی اس نیز باشند برای مشخص کردن مقدار واقعی پی تی اس کارگر را رصبح بعد از کار جهت شنوایی سنجی هدایت می نمایند.

افت دائم شنوایی در اثر صدا عمدتا از فرکانس 4000هرتز شروع می گردد ومیزان آن بسته به عوامل مختلف فردی و محیطی متفاوت می باشدخصوصیات فردی مهم شامل سن سابقه کار نژاد تغذیه بیمار ی ها است مسمومیت با اکسید کربن جیوه فسفر سرب و برخی داروها نظیر استرپتومایسین و سالیسلات جنتامایسین نیز می تواند با ایجاد کم شنوایی اثر صدا را بر دستگاه شنوایی تشدید نماید. ضربه به سر عفونت ها و برخی بعلت شروع افت از نواحی اطراف 4کیلو هرتز فرد در ابتدا متوجه کاهش شنوایی خود نمی گرددحتی ممکن است به اشتباه اظهارنماید که به صدای محیط کار خود عادت کرده است لازم به ذکر است اگر چه در محدوده خاصی از تراز فشار صوت ممکن است استخوانهای گوش میانی عمل تطبیق را انجام دهند ولی دستگاه شنوایی هرگز قادر به تطابق فیزیو لوژیک با صدا نیست زمانی فرد منوجه افت شنوایی خود می شود که در مکالمه از کری شغلی شده است که عمدتا برای بهبود به درمان جواب نمی دهد.مقدار پی تی اس توسط ادیو گرام صنعتی معلوم می گرددکه درآن میزان افت ودرصد معلولیت دستگاه شنوایی تعیین می گردد.

عوامل موثر درNIHL

1. رنگ چشم و رنگ پوست

افرادی که دارای چشمان روشن و پوست سفید هستند بیشترین حساسیت را به صدا دارند و مطالعات نشان داده است که افراد رنگین پوست مقاومت بیشتری نشان می دهند.

2. جنس:

آمار نشان می دهد که میزان افت شنوایی در میان زنان از مردان کمتر است.البته یکی از دلایل آن حضور کمتر زنان در عرضه صنعت است.

3. سن:

تحقیق روی حیوانات نشان داده است که درسن پائین حساسیت بیشتری به صدا وجود دارد.

4. ضایعات سیستم انتقال گوش میانی:

این ضایعات بدلیل مومی بودن نقش محافظتی داشته و از صدمات می کاهد.

5. .واکنش عضلات گوش میانی:

عضلات مذکور انتقال صوت در فرکانسهای بم به حلزون را به تاخیر می اندازد.

6. محدوده فرکانس صوت:

تحقیقات نشان داده است نظامیانی که در رسته توپخانه کار می کنند اگر چه در معرض اصوات شدیدتری هستند ولی افت آنها بیشتر از رسته های دیگر نیست .زیرا اصوات شلیک توپ در ناحیه فرکانس بم می باشد.

7. تداوم زمانی صوت

مطالعات نشان داد ه است که نحوه اثرات صدای پییوسته ضربه ای و کوبه ای یکسان نیست .در اصوات ضربه ای زمان تداوم ضربه ای نوع ضربه ای یا کوبه ای بودن صدا و تعداد ضربه های انها در واحد زمان و نیز صدای زمینه می تواند در صدمات ناشی از آن موثر باشد. بعلاوه بهبود تی تی اس در صدای پیوسته به طور خطی است ولی در صدای کوبه ای بصورت سه مرحله ای می باشد (مرحله کوتاه تا دو ساعت – مرحله بازگشت به سطوح بالاتر 2-6 ساعت و مرحله بهبود تدریجی که حتی در مواردی تا چند ماه نیز ممکن است طول بکشد).

شنوایی سنجی

در آزمایش ادیو متری به در طریق هوایی و استخوانی استانه شنیدن صوت خالص اندازه گیری می شود.در روش هوایی با استفاده ادیو متر صوت خالص در فرکانسهای مرکزی یک اکتاو توسط گوشی به هر گوش ودر روش استخوانی با عبور صوت از طریق استخوان ماستو ئید آستانه درک هر گوش اندازه گیری می گردد.استفاده از دو روش هوایی واستخوانی آسیبهای حس عصبی از آسیبهای گوش میانی متمایز می گردد.نتایج اندازه گیری استانه شنوایی روی نمودار یا جداول مخصوصی تحت نام ادیو گرام ثبت می گردد.

اثر سن بر شنوایی

بطور طبیعی با افزایش سن افراد دچار نقصان شنوایی می گردندبراساس بررسی ها دو نمودار اثر سن برای زنان و مردان بدست آمده است که باید قبل از محاسبه افت دائم هر گوش در فرکانس مربوط لحاظ گردد.

محدوده های افت شنوایی

بر اساس تقسیم بندی موسسه ملی استاندارد امریکا و آکادمی گوش و حلق و بینی امریکا (1965)محدوده زیر برای افت دائم در فرکانسهای 500تا 2000معرفی شده است:

· افت هر گوش کمتر از 25دسی بل کم شنوایی تلقی نمی شود.

· افت بین 25تا40دسی بل کم شنوایی جزئی

· افت بین 40تا55دسی بل کم شنوایی ملایم

· افت بین 55تا70دسی بل کم شنوایی متوسط

· افت بین 70تا90دسی بل کم شنوایی شدید

· افت بیش از 90دسی بل ناشنوایی عمیق یا کری دائم

ضربه صوتی

این عارضه منحصرا در اثر یک مواجهه نسبی با تراز های خیلی بالای فشار صدا مانند صدای مربوط به انفجارات به وجود می آید که به این ترازها ترازهای صدای تروماتیک گفته می شودبه محض مواجهه با این صدا که خارج از تحمل اندام شنوانیی می باشدصدمه مکانیکی نظیر پارگی پرده صماخ یا صدمه به بافتهای متصل کننده قطعات استخوانی به یک یا چند عضو از اندام شنوایی وارد می گرددنتایج این مواجهه شدید بوده و نیاز به توجه درمانی فوری دارد مواردی از ضربه های مکانیکی به گوش نیز می تواند سبب چنین عوارضی گردد.در مواجهه بسیار بزرگ فشار صوتی اندامهای دیگر و حتی بافت مغز نیز از آسیب درامان نیست .برخی افراد پس از یک یا چند مواجهه با انفجارات دچار آسیب های مغزی و حملات متناوب ناشی از آن می گردند.

وز وز گوش این عارضه بطور توام با پی تی اس و یا ضربه صوتی می باشد و شخص همواره دچار احساس وزوز دریک یا دو گوش گردیده بطوریکه تخمل آبیسار مشکل می گرددکه حتی در ساعات استراحت و سکوت نیز به شدت فرد رامورد ازار قرار می دهد.این عارضه حتی ممکن است سبب عوارض روانی نیز گردد.در این عارضه انواع صداهایی که فرد در گوش خود احساس می کند متفاوت است ولی همه آنها را به دو گروه وزوز فرکانس پایین و وزوز فرکانس بالا تقسیم بندی نموده اند.در نوع اول شخص اصوات بم و درحالت دوم اصوات زیر رادرگوش خود احساس می کند.

*برای تشخیص گوشهای حساس علاوه بر اخذ سوابق بیماری و اطلاعات زمینه ای و خانوادگی تست هایی پیشنهادشده است که می تواند افت دائم در اثر مواجهه با صدا را برای فرد پیش بینی نماید.دراینجا دونمونه تست معرفی می شود.

تست WILSON

مراحل انجام تست بصورت زیر می باشد.

1.آستانه طبیعی درک گوش در فرکانس 4096هرتز اندازه گیری می شود.

2.مدت 8دقیقه صوت خالص با فرکانس 2048 هرتز و تراز 80دسی بل از راه هوایی داده می شود.

3.دو دقیقه استراحت داده می شود.

4.آستانه شنوایی در 4096هرتز مجددا اندازه گیری می شود.

اگر آستانه بیش از10دسی بل بالا رفته باشد گوش در مقابل صدمات حساس و شکننده است.

تستGREISEN

1. آستانه شنوایی در فرکانس 4096 اندازه گیری می شود.

2. صوت خالصی با فرکانس 3000هرتز و تراز90دسی بل به مدت 5دقیقه از راه هوایی داده می شود.

3. 5دقیقه استراحت داده می شود.

4. مجددا در فرکانس 4096اندازه گیری می شود.

در صورتی که آستانه بیش از 10دسی بل تغییر نموده باشدگوش در مقابل صدمات صوتی حساس وشکننده است.

کنترل صدا

کنترل صدا به منظور کنترل اثرات ان و راحتی کارگر بوده و شامل روشهای کنترل مدیریتی (کنترل زمان مواجهه و پایش سلامتی )و کنترل فنی است.

روشهای عمومی کنترل فنی

روشهای عمومی کنترل خود به سه گروه قابل تقسیم هستند :کنترل مبتنی بر سازه یا پسیو کنترل مبتنی بر دفاع صوتی یا اکتیو و حفاظت فردی . هر یک از این روشها خود قابل تقسیم به زیر شاخه های خود هستند. روش کنترل مبتنی بر سازه خود دارای مراحل و روشهایی است که براساس تشخیص مهندس کنترل صدا مورد استفاده قرار می گیرد.اساس مراحل در این روش،شامل مراحل زیر است:

· کنترل در منبع صوتی

· کنترل در مسیر انتشار صوت

· حفاظت پرسنل از طریق پناهگاه سازی صوتی

کنترل در منبع صوتی

کنترل صدا باید اصولا از طراخی دستگاه شروع شود.اما در کاربرد می توان از روشهاو دستگاههایی استفاده نمود که دارای منابع صوتی ضعیف تری باشند یا وسایل کنترل صدا قبلا بر روی دستگاه نصب شده باشند.بطوری مثال استفاده از سیستمهای هیدرولیکی بجای پنوماتیکی و ضربه ای در پرسها بکار گیری اره های موسوم به آب صابونی بجای ارهای آتشی ،بکارگیری دستگاههای نساجی جدید با تکنولوژی روز،استفاده از موتورهای درون سوز که روی آنها انباره های اگزوز بهتری نصب شده باشد استفاده از روش غوطه وری یا پوشش خودکار رنگ روی قطعات از این روشها است. اگر چه شرکنهای سازنده تمایل به ساخت دستگاههایی با صدای کمتر دارند ولی در بسیاری موارد می توان صدای دستگاههای در حال کار را نیز با تغییراتی در ساختمان آنها اصلاح چگونگی کار دستگاه ،عیب یابی و همچنین کشف علت های ایجاد و یا تشدید صدا کنترل نمود.

روشهای اصلی کنترل اصلی کنترل صدا در منبع:

1- انتخاب صحیح دستگاه متناسب با فرآیند تولید:

برای انجام هر عملیات صنعتی دستگاههای مختلفی وجود دارد.در هنگام طراحی پروسه تولید و انتخاب نوع دستگاه یکی از عوامل که باید مد نظر قرار گیرد.مشخصات صوتی آن یا به عبارت دیگر تراز فشار صوت هر دستگاه وتراز فشار صوت مجموع دستگاهها در یک کارگاه است. بنابر اصول ذکر شده در جمع ترازهای صوتی هر چه تراز فشار صوت دستگاهها کمتر و تعداد آنها نیز محدود باشد مطلوب تر است در مرحله احداث یا طراحی صنعت بایستی مشخصات صوتی دستگاهها رانیز مورد بررسی قرار داد.

2- نگهداری صحیح دستگاهها

تولید صدای یکی از راههای اتلاف انرژی در دستگاههاست. اصولا با طول عمر دستگاه تراز فشار صوت آن نیز افزایش می یابد.نگهداری صحیح دستگاه و سرویسکاری بموقع در پیشگیری از فرسودگی و نیز کاهش صدا موثر است.همجنین گریسکاری و تنظیم قطعات متحرک در دستگاهها حائز اهمیت است .برای هر دستگاه لازم است شناسنامه و دستورالعمل نگهداری دقیقی وجود داشته باشد و کارگر متصدی آن را روزانه به اجرا در آورد.البته فرسودگی قطعات در افزایش صدای دستگاه موثر می باشددر این صورت بهتر است قطعات متخرک فرسوده تعویض گردد.

3- محل و نحوه استقرار دستگاه

در این روش کنترل ، کلیه عوامل مکانیکی که می تواند باعث تولید صدا شود بایستی مد نظر قرار گیرد.محل نصب دستگاه و موقیعت قرارگیری ان نسبت به دیوارها از اهمیت بالایی برخوردار است.درصورتی که لازم باشد باید ارتعاش دستگاه را که می تواند مولد صدا باشدکنترل نمود.برای این منظور فرکانس صوت تا حد زیادی مورد استفاده قرار گیرد.

4- کنترل ارتعاش

هر جا که صداتولید می شود ارتعاش نیز وجود داردبه عبارت دیگر در بسیاری از موارد علت انتشار صوت وجود ارتعاش دستگاه است در بررسی دستگاه به منظور کنترل گردد. اتصالات دستگاه به مجل فونداسیون می تواند در تولید ارتعاش نقش داشته باشد نصب در محل نامناسب و بدون استحکام بطور نامناسب نیز می تواند عامل تولید صدا در دستگاه باشد که باید موردبررسی قرار گیرد.

5- نصب کاهش دهنده های صدا بر روی دستگاه

برای برخی دستگاهها می توان از وسایلی که نقش کاهش دهنده در تراز فشار صوت را داردند استفاده نمود.بطور عمومی صدای منابعی که ناشی از انفجار درونی یا فشار هوا باشد یا روشهایی روی دستگاه نظیر طراحی و نصب انباره انبساطی برای موتورهای درون سوز و نیز ابزار های پنوماتیک در روی دستگاه کنترل نمود. اصول کار این وسایل در ادامه عنوان خواهد شد.

6- تغییر در اجزا و کار دستگاه

تکنیکهای کار دستگاهها روز به روز در حال تغییر است .از طرف دیگر جایگزین نمودن دستگاهها ی پر صدا همیشه مقدور نیست ولی می توان با مطالعه دقیق و فنی بر روی اجزا و کار دستگاه برخی از فرایندهای آن را با تغییر در اجزا اصلاح نمود.به عنوان مثال در بسیاری از پرسها تغییر حرکت لنگر ی به حرکت هیدرولیکی می تواند در کنترل صدای آنهامهم باشد.تغییر جنس قطعات متحرک ویا قطعات در حال برخورد مکانیکی نیز نمونه ای از این روشها است.

7- محصور کردن دستگاه

در برخی موارد می توان از دستگاه یا تمام آن را با پوشش یا محفظه ای از مانع صوتی ایزوله نمود.بطور مثال می توان در دو طرف یک دستگاه اره نواری بطوری که عمل دستگاه محدود نشود از مواد ایزولان بصورت ورقه ای استفاده شود. همچنین این روش برای صدای ناشی از دستگاههای تهویه نیز مناسب است.

8- کنترل در مسیر انتشار صوت

در صورتی که کنترل صدا در منبع میسر یا موثر نباشد جلوگیری از انتقا ل یا انتشار صدا یا به عبارت دیگر کنترل آن در مسیر انتشار است که خود شامل چند شیوه است مدنظر قرار می گیرد.اصولا این روش مبتنی بر دو خاصیت جذب صوت و ایزولاسیون صوت در مصالح می باشد.

روشهای اصلی کنترل صدا در مسیر انتشار

1- مجزا نمودن منابع اصلی صدا از سایر منابع

ایزوله کردن دستگاه از سایر منابع با دیوار کشی اطراف آن می تواند در کنترل انتشار صدای منابع اصلی نقش تعیین کننده داشته باشد. دیوارهای مذکور باید تا سقف ادامه داشته و دارای پوششی از مواد جاذب و لایه های مانع صوتی متناسب با نیاز و مشخصات صوتی منبع باشد. بطور مثال وجود یک دستگاه آسیاب یا برش می تواند دریک کارگاه بزرگ صدای سایر منابع را تحت الشعاع قرار داده و کارگران زیادی را با صدای بیش از حد مجاز مواجه نماید، در این حالت جداسازی منابع اصلی در کنترل صدا بسیار حائز اهمیت است.

2- جداسازی بخش های پر صدا از سایر بخش های کارگاه

جداسازی قسمتهای پر صدا از سایر بخشهای کارگاه با دیوارهای جداکننده که تا سقف ادامه خواهند داشت و نیز استفاده از دربهای ایزولان در بین این قسمتها می تواند از مواجهه غیر ضروری سایر کارگران در بخشهای دیگر کارگاه جلو گیری کند.

3-کنترل صدا مبتنی بر جذب صدا

در این روش از جاذبهای صوتی مناسب استفاده می شود تا از انعکاسات صوتی جلوگیری بعمل آید.جاذبهای صوتی دارای انواع و کاربردهای مختلفی هستند .

4- کنترل مبتنی بر ایزولاسیون صوتی

در این روش از موانع صوتی بگونه ای استفاده می شودکه انتقال صدا از یک قسمت کارگاه به قسمت دیگر یا از یک بخش دستگاه به بخش دیگر یا از یک کارگاه به کارگاه دیگر جلوگیری شود.

5- دفاع صوتی

در این روش که می توان آن را کنترل صدا با صدا نیز نامید از اصوات تولید شده غیر هم فاز در برابر منابع تولید صدا برای کنترل ان استفاده می گردد. اصوات مدافع توسط منابع صوتی قابل برنامه ریزی تولید شده واصواتی متقابل با صوت منبع اصلی تولید نموده ودر نتیجه تراز فشار صوت ایجاد شده را بدون استفاده از مانع یا جاذب کاهش میدهد.

6- ایجاد پناهگاه صوتی برای کارگر

ایجاد پناهگاه صوتی برای کارگرانی که نیاز مبرم و دائم به وجود انها در کنار منابع صوتی نیست می تواند به عنوان یکی از راه حل های موثر بکار رود. در کار خانجات سیمان فولاد و نیروگاهها می توان با احداث یا تجهیز اتاقهای کنترل آنها را به پناهگاههای مطمئنی تبدیل نمود.

برنامه حقاظت از شنوایی

برنامه حفاظت از شنوایی یا به اختصار HCPدر محیط کار یک برنامه هدفمند منسجم است که برای حفاظت در مقابل صدمات فیزیو لوژیک دستگاه شنوایی در اثر مواجهه با صدا اتخاذ می گردد.اجرا ی این برنامه باید قاعدتا منجر به تامین سلامت کارگر دریک دوره فعالیت شغلی طولانی مدت گردد. با عنایت به استانداردهای مواجهه ارزیابی محیطی و پایش سلامت می توان به این مهم دست یافت. برنامه مذکور شامل 5 رکن اساسی است.

1. بررسی صدا در محیط کار و ارزیابی مواجهه کارگران

2. آموزش به منظور ارتقاء مهارت و کاهش صدمات

3. کنترل محیطی صدا شامل کنترل مدیریتی و کنترلهای فنی

4. استفاده صحیح و موثر از تجهیزات حفاظت شنوایی

5. پایش سلامت از طریق معاینات پزشکی خصوصا ادیو متری

در برنامه حفاظت از شنوایی مسئولین ذیربط باید تدابیری را بیندیشند که تمام ارکان برنامه در زمان مناسب خود به اجرا ی هر یک از این ارکان مزاحمتی برای انجام سایر انها نیست اما انجام ترتیبی آنها سبب می شود که این اقدامات موثر تر به اجرا در آیند.همانگونه که در ترتیب ارکان برنامه آمده است مهمترین رکن ارزیابی علمی و صحیح وضعیت آلودگی صدادر محیط کار و میزان مواجهه کارگر با صدا است در صورتی که میزان مواجهه معلوم گردد کارشناس می تواند با توجه به درجه مخاطره و برآوردی که از میزان آسیبها دارد سایر برنامه ها مانند آموزش و کنترل را برنامه ریزی خواهد نمود دراین رابطه آموزشها باید مبتنی بر نتایج بررسی مواجهه وشیوه های کنترل نیز باید در این راستا تدوین گردد. برنامه کمی و کیفی چگونگی استفاده از حفاظتهای شنوایی می تواند با رعایت ملاحظات مربوط در این راستا به حفظ سلامت افراد کمک نماید که در ادامه خواهد آمد.

حفاظت فردی

حفاظت فردی آخرین راه برای کنترل صدا است حفاظت فردی از دستگاه شنوایی همواره به عنوان راه حل کمکی یا موقت توام با موفقیت می باشد این تکنیک ترجیحا برای ساعاتی که کارگر با بیشترین تراز فشار مواجهه داشته باشد و یا در زمانی که سیستمهای کنترل صدا بطور موقت از کار افتاده اند مجاز شمرده میشود درصورتی که کارگر مجبور باشد برای طول شیفت کاری و بطور همیشگی از وسایل حفاظت شنوایی استفاده نماید مشکلاتی را خواهد داشت که مانع ادامه همکاری او در طرح کنترل صدا می گردد مهمترین آنها ناراحتی کارگر هنگام استفاده از وسیله حفاظت فردی و ایجاد عوارض پوستی در اطراف لاله گوش یا عوارض مجرای شنوایی بدلیل ایجاد حساسیت در پوست می باشد.

در شرایطی که فرد مجبور به استفاده از وسایل حفاظت فردی باشد باید در انتخاب وسیله کمال دقت معمول گردد علاوه بر کیفیت و راحتی وسیله باید تناسب کافی با شرایط صدای محیط از نظر کاهش تراز و متناسب با فرکانس صدای محیط داشته باشد و همچنین آموزشهای لازم جهت استفاده مطلوب به کارگر داده شود جنس مواد بکار رفته برای وسیله حفاظت شنوایی باید از نوعی باشد که ایجاد حساسیت در پوست ننماید.

حفاظتهای گوش بر پنج نوع می باشند:

1. حفاظ رو گوشی

2. حفاظ تو گوشی

3. مواد شکل پذیر

4. قالب گوش

5. کلاه محافظ

برای انتخاب حفاط مناسب ابتدا باید مشخصات توزیع تراز فشار صوت کارگاه در فرکانسها اندازه گیری ومتناسب با آن از حفاظ روگوشی یا توگوشی استانداردی استفاده نمودکه در محدوده فرکانس موردنظر کارایی مطلوب داشته باشد.کارخانجات سازنده نیز مکلفند مشخصات و قابلیت های فنی حفاظ را ارائه نمایند

حفاظ رو گوشی

این وسیله شامل یک محافظ است که روی لاله گوش را می پوشاند ودر محل تماس به علت خاصیت ارتجاعی که دارد کاملا درز بندی می شود این حفاظتها بر اساس مشخصات فنی خود در فرکانسهای مختلف مقادیر متفاوتی را کاهش می دهند این نوع حفاظ فقط قادر به کنترل صدایی است که عمدتا از طریق هوائی به گوش می رسند ولی امکان انتقال صدا از طریق استخوانی بوسیله جمجمه کنترل نمی شود نکته بسیار مهم در انتخاب این نوع کیفیت آنها است زیبایی ظاهری نمی تواند دلیل بر کیفیت مناسب آنها باشدودر صورتی که مشخصه فنی کنترل صدا در آنها اعلام و یا به تایید مراجع رسمی نرسیده باشد ارزش حفاظتی ندارند در صورتی که این وسایل برای کنترل محدوده خاصی از فرکانس باشند می توان با توجه به مشخصات فنی مناسب را اتنخاب نمود موی بلند سربند عینک و اندازه غیر طبیعی جمجمه بر کارایی حفاظ رو گوشی تاثیر نامطلوب دارد.

حفاظ تو گوشی

این وسیله یک جسم قابل اتساع و درعین حال موثر در کنترل صدا می باشدکه داخل مجرای گوش قرار می گیردو می تواند به میزان قابل توجهی صدا راکاهش دهد.میزان کاهش کلی صدا و همچنین در فرکانسها بایستی توسط سازنده اعلام شده باشد .جنس این حفاظها از مواد مختلفی نظیر اسفنجها ی مخصوص یا اسفنج مومی می باشد که هنگام قرار گیری در مجرای گوش به شکل مجرا درآمده وآن را مسدود می کند. حفاظ تو گوشی دو گوش بایک بند مخصوص به یکدیگر متصل بوده که یکی از کاربردهای آن سهولت برای خارج نمودن آنها است .نکته اساسی در استفاده از این حفاظتها رعایت بهداشت فردی و نحوه استفاده از آن می باشد . این وسیله نباید به هیچ وجه بطور مشترک با سایرین مورد استفاده قرار گیردو هر فرد باید حفاظ مخصوص به خود داشته ودر نگهداری و بهداشت آن بکوشد.برای دستیابی به نتیجه مطلوب باید مشخصات فنی وسیله توسط سازنده اعلام و به تایید مراجع رسمی رسیده باشد.برای انتخاب آنها با استفاده از مشخصات فنی مربوط به محدوده فرکانس و میزان کاهش صدا اقدام می گردد واز روی خصوصیات ظاهری نمی توان کیفیت آن را تایید نمود.

مواد شکل پذیر

این مواد به صورت الیاف نرم یا مواد نرمی هستند که بصورت یکبار مصرف بوده و بصورت شکل یافته یا فله عرضه شده اند.قبل از شروع به کار این مواد لوله شده وداخل مجرای گوش قرار می گیرد . انبساط نسبی این مواد باعث می شود که مجرای گوش کاملا مسدود شود.رعایت نظافت درکاربرد این موادبسیار اهمیت دارد.

قالب گوش

قالب گوش همانگونه که از نام آن پیداست پس از انجام قابل گیری توسط کارشناس ادیومتری متناسب با شکل مجرا ساخته می شود ومی تواند به صورت انفرادی و موثر مورد استفاده قرار گیرد.

حفاظ توام

در برخی از موارد لازم است که بطور همزمان از حفاظ تو گوشی و روگوشی با هم استفاده گردد این روش اگر چه برای کارگر ناراحت کننده است ولی استفاده موقت از آن نتیجه مطلوبتری دارد شکل (29-7) تاثیر استفاده مجزا از حفاظ روگوشی و توگوشی و استفاده توام آنها (برای یک سری نمونه) را درافت انتقال صدا نشان داده است.

کلاه محافظ

برای برخی مشاغل که امکان بروز صدمات مکانیکی به سر نیز موجود است و همچنین برای کنترل انتقال صوت از طریق جمجمه به گوش داخلی و حفاظت بافت مغز در برابر صدمات موج صوتی گروهی از حفاظها را بصورت کلاه محافظ عرضه نموده اند این نوع برای مشاغل معدودی بکار می رود . اخیرا برای خلبانها کلاه محافظی ساخته اند که در آن سیستم دفاع صوتی نیز تعبیه شده است.

روشهای اندازه گیری و ارزیابی صدا

مطالب مشابه :

پروژه بافت 18 - آموزش بافت یک کلاه روگوشی‌ بچه‌ گانه

تجهیزات حفاظت فردی

روشهای اندازه گیری و ارزیابی صدا