شیوه های کلاس داری

تعريف ديگري از سازماندهي و مديريت كلاس وجود دارد كه ميتوان از آنها در رهبري كلاس درس ، با تكيه بر بعد انساني آن چنين تعريف كرد :

مديريت كلاسي عبارت است ، از هنر به كار بردن دانش تخصصي و بهره گيري ازمهارت هاي كلاس داري در هدايت دانش آموزان به سوي اهداف مورد نياز و جامعه .

اهميت و ضرورت مديريت و انضباط كلاس

بدون شك به منظور تدريس ونيل به اهداف آموزش و پرورش ، وجود شرايطي لازم مي باشد ، از جمله اين شرايط مي توان به نظم حاكم بر كلاس به عنوان فاكتري مهم اشاره نمود،

زيرا كلاسي كه در آن اولين گام يادگيري (يعني نظم وانضباط و مشاركت در فعاليت و جلب توجه فعال شاگردان) اعمال نگردد، به يقين نتايج مطلوبي نخواهد داشت. روش هاي كلاس داري ونظم كلاس در ايجاد انگيزه براي يادگيري دانش آموزان بسيار موثر مي باشد.

اهداف مي توانند به وسيله روش ها تحت تاثير قرار گيرند.( 1999،rozyck) بنابراين اعمال روش هاي درست تدريس و سبك هاي مناسب مديريت با توجه به شرايط كلاس ، امكانات آموزشگاه ، توانايي معلم و نوع كتاب و محتواي درسي ، متفاوت ميباشد.

عوامل موثر بر مديريت كلاس را در سه قسمت به شرح زير طبقه بندي مي نماييم .

الف: ويژگي هاي شخصيت معلم ؛

ب: روش هاي تدريس معلم ؛

ج: استفاده از فنون تدريس .

در شكل زير عوامل موثر بر مديريت كلاس ترسيم گرديده است .

عوامل موثر بر مديريت كلاس

روش تدريس ويژگي هاي معلم فنون تدریس

الف) ويژگي هاي شخصيتي معلم

بدون شك شخصيت و يا ويژگي هاي شخصيتي معلم ، يكي از عوامل بسيار مهم در نظم دهي كلاس مي باشد. معلمي كه ظاهرآن آراسته مي باشد ، مثبت نگر و خوش اخلاق است به توانايي هاي ذهني ، جسمي، عاطفي و تفاوت هاي فردي شاگردان آگاهي دارد ، شرايط فيزيكي كلاس را از قبل آماده مي سازد ، مهارت ارزشيابي و پرسش كردن را ميداند، دانش آموزان را دوست دارد و به كارش علاقه نشان ميدهد، با ايمان ،راستگو ، صادق و خوش بيان مي باشد و در كارش مسلط است و با معلمي كه اين ويژگي‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍ها را ندارد ، مسلمآ بسيار متفاوت است بنابر اين معلمين بايد اين صفت را در خود آشكار نمايند و در تمهيدات اشتغال به حرفه ي مقدس معلمي ،اين وي‍‍‍ژگي ها را در خود متبلور سازند .

ب)روش هاي تدريس

بسيارند دانشجو معلميني كه در كلاسها ي دانشگاه يا مراكز تربيت معلم ، دائم اين جمله را بيان مي دارند كه " اين روش تدريس را نميتوان در كلاس ها به كار برد " دليل گفتن اين جمله اعتراضي اين است كه دانشجويان معلمي ، هنوز آگاهي ندارد كه هر روش تدريس كارآيي خاص خود دارد و از يك روش تدريس نمي توان براي آموزش همه دروس و يا در همه كلاس ها استفاده نمود . همچنين بعضي اذعان مي دارند كه اجراي بعضي از روش هاي تدريس ، باعث شلوغي و بي نظمي كلاس مي گردد .

در توضيح اين مطالب شايان ذكر است كه يك معلم بايد با توجه به شرايط كلاسي- امكانات و تجهيزات – توانايي هاي خود و شاگردان و محتواي كتب درسي يك روش مناسب انتخاب نمايد و در صورتي كه روش تدريس معلم مناسب نباشد باعث سردر گمي شاگردان ، شلوغي كلاس و اتلاف وقت خواهد شد . بنابر اين لازم است كه يك معلم نسبت به الگوها ،روش ها و راهبردهاي فنون تدريس ،آگاهي هاي لازم را داشته باشد تا به موقع و در جاي مناسب از هر كدام از روش ها و فنون ،با موقعيت بهره مند گردد .

يكي از دلايل عدم استفاده از روش هاي فعال تدريس توسط معلمان محتواي كتب درسي مي باشد . تحليل محتواي كتب درسي دوره ي دبيرستان نشان مي دهد كه تنها 37 درصد معيار هاي روش هاي تدريس فعال و كتب درسي اين دوره اعمال گرديده است .(پيريايي،1383) بنابر اين ضرورت دارد كه يك معلم در طراحي آموزشي تدابيري بيانديشد تا شاگردان را با مفاهيمي كه ارائه گرديد آشنا نموده . و امكان بر هم زدن نظم كلاس را از دانش آموزان خاطي سلب نمايد، همچنين ضروري است كه محتواي كتب درسي با توجه به چگونگي آموزش و اعمال روش هاي تدريس فعال باز نگري گردد .

ج) فنون تدريس

تدريس به مجموعه اعمالي كه معلم براي جلب توجه شاگردان به تدريس اثر بخش و كارآمد تر اجرا مي نمايد ، گفته ميشود. آشنايي و آگاهي نسبت به فنون تدريس و اعمال آنها در كلاس درس توسط معلم ، باعث مي شود،وي بدون استفاده از خشونت و تنبيه بدني ، كلاس را مديريت نموده و نظم را حاكم سازد ، از جمله فنون تدريس مي توان موارد زير را بر شمرد

1-تدبير منفي

تدبير منفي يكي از تكنيك هاي خانواده درماني است و معلم به منظور ساكت كردن كلاس و يا جلب توجه دانش آموزان از آن استفاده مي نمايد بدين صورت كه وقتي كلاس شلوغ ميشود معلم طنين شادي صداي خود را كم كرده و بغض صدايش را افزايش مي دهد و با اين روش به كلاس نظم مي بخشد.

2- كم وزياد كردن تن صدا

به منظور جلب توجه شاگردان و وادار كردن آنها به گوش دادن ،معلم بايد با صداي يكنواخت صحبت نكند، نوسانات صداي خود را كم و زياد نمايد تا دانش آموزان شنونده فعالي شوند.

3-حركت هاي معلم

بين حركتهاي معلم وتوجه شاگردان رابطه مستقيم وجوددارد ، ( شعباني،382) هر چه حركات هدفمند معلم و حركت كردن به آخر كلاس و بر گشتن و حركات پايين كلاس معلم بيشتر باشد ، معلم بر كلاس مسلط تر خواهد داشت و شاگردان بيشتر به او توجه خواهند كرد ودر نتيجه يادگيري بهتر صورت ميگيرد .

4-تاكيد روي بعضي از مفاهيم و كلمات

" نگاه كنيد ، دقت كنيد " ، اين كلمات خيلي مهمند و تكرار بعضي افعال و كلمات از جمله نكاتي است كه به خاطر تاكيد معلم ، توجه شاگردان را جلب مي نمايد.

5-اشارات معلم

بعضي از ايما ها و اشارات معلم ، باعث دقت بيشتر شاگردان مي شود؛ حركات دست ، چشم ،ابرو ، دهان ، انگشتان و سر ، مشتمل برا ين حركات است .

6-مكث هاي به موقع و هد فمند

برخي معلمان در حين توضيح دادن و يا سخنراني با مكث هاي به موقع حواس شاگردان را به مفاهيم جلب مي نمايند، و سر و صداي دانش آموزان را كاهش مي دهد. و كلاس را اداره مي نمايند .

7- تشويق وتمجيد دانش آموزان

يكي ازفنوني كه به عنوان ابزاري موثر دراختيار معلمان مي باشد ، تشويق و تمجيد است؛ البته تمجيد عملكرد شاگردان، با ارزش تر از تشويق آنان است ، زيرا تشويق شاگردان باعث به وجود آمدن آموزش و پرورش سود گرايانه مي گردد. همچنين معلم مي تواند با توجه به سن دانش آموزان از تقويت پته اي نيز بهره ببرد .ويا از كارتهاي تلاش ، امتياز و كارت جايزه بدين منظور استفاده نمايد . استفاده ي فاصله اي و نسبي متناوب از اين ابزار ،اثر بخشي آن را ارتقا مي بخشد.

8- نگاههاي معني دار

گاهي نگاههاي معني دار معلم به دانش آموزي كه به درس توجه ندارد و يا سروصدا مي كند،باعث كاهش رفتار نا به جاي او مي گردد .همچنين با عصبانيت نگاه كردن به دانش آموزاني كه براي كلاس مزاحمت ايجاد كرده اند ؛باعث مي شود دانش آموز وادار شود به درس هاي معلم گوش دهد .

9-ضربه زدن به ميز و صندلي

گاهي معلم با ضربه زدن به ميز يا تابلوي كلاس ،توجه شاگردان به مطالب و مفاهيمي كه ارائه مي شود جلب مي كند.

10-تدوين قانون و مقررات كلاس

تدوين قوانين كلاسي و تشريح آن براي دانش آموزان و آگاهي دادن به آنها باعث ايجاد نگرش مي گردد و در نهايت موجب عملكرد مثبت فردي و گروهي مي شود . لذا معلمان بايد در تدوين مقررات كلاس به خصوص در روزهاي اول دقت كافي داشته باشند.

نتيجه گيري

به طور خلاصه مي توان گفت : به منظور ايجاد نظم و تغيير مديريت كلاسي ، سه شرط لازم است ،و اين شروط عبارتند از :

روش تدريس مناسب ،ويژگي هاي شخصيتي معلم و استفاده از فنون تدريس ،

هر كدام از موارد ذكر شده به صورت مهندسي شده و كاربردي، در اين مقاله توصيف و تبيين گرديد. در پايان پيشنهادهايي با توجه به مطالب ذكر شده ئر اين مقاله ارائه مي گردد؛

- تشكيل كارگاههاي آموزشي و اجراي فنون تدريس به صورت علمي در اين كارگاهها براي تمامي كساني كه با تدريس و به طور كلي آموزش سر و كار دارند.

- تشكيل دورههاي ضمن خدمت به منظور آشنايي همه معلمان با روش هاي تدريس گوناگون ،تا معلمان بتوانند در مواقع ضروري آن روش ها را به كار گيرند .

- برگزاري همايش ،سمينارها و نشست هاي علمي و جلسات شوراي معلمان مي تواند فرصت بسيار مناسبي جهت بحث پيرامون انضباط كلاسي فراهم اورد.

- دعوت از افراد موفق براي ايراد سخنراني در جلسات شوراي معلمان پيرامون چگونگي مديريت كلاس درس .

- تغيير محتواي كتب درسي با توجه به روش هاي فعال تدريس و ارائه ي محتوا براساس تفكر واگرا به جاي تفكر همگرا به منظور در گير كردن شاگردان با مطالب و كمرنگ كردن روش هاي تدريس سنتي .

- تبيين ويژگي هاي يك معلم نمونه از نظر شخصيتي و اخلاقي و ارائه ي الگو هاي مناسب توسط گرو ههاي آموزشي ، رسانه ها و آموزش و پرورش و استخدام معلماني با ويژگي هاي شخصيتي مناسب .

- تقدير از معلماني كه بدون تنبيه و خشونت به بهترين نحو ممكن كلاس درس خود را مديريت مينمايندو تهيه ي فيلم و سي دي از الگو هاي تدريس اين معلمين جهت استفاده ي ساير همكاران .

- اجراي طرح مربيگري همتا در مدارسي كه بعضي معلمين در اداره كلاس مشكل دارند.

- اجراي طرح تصميم گيري دلفي و سيستم گروهي اسمي به منظور نظر سنجي از همه ي همكاران جهت مديريت كلاس درس و برگزاري دوره ي بيست ساعته ي كوتاه مدت ضمن خدمت پيرامون شيوه ها ي مديريت كلاس براي كليه معلمان .

- تحقيق پيرامون موضوع و شيو ه هاي مناسب مديريت كلاس در مقاطع تحصيلي ابتدايي ، راهنمايي و دبيرستان .

- چاپ و نشر خلاصه تحقيقات انجام شده به صورت اقدام پژوهي در خصوص موضوع مديريت كلاس درس .

در پايان اميد است مطالب ارائه شده در اين مقاله مورد استفاده ي معلمان گران قدر اين مرز وبوم قرار گيرد.

منابع و مآخذ

پيريايي ، حسين : بررسي راههاي افزايش علاقه مندي دبيران استان لرستان با استفاده از روش هاي تدريس، جويس ،بروس وويل ،مارشا : الگوهاي جديد تدريس، ترجمه بهرنگي ،محمد رضا ،نشر تابان ،1376،خلاق كار ،آموزش و پرورش استان لرستان ،1383،رئوفي ،حسين ،مديريت ،رفتار كلاسي ،چاپ دوم ،انتشارات آستان قدس رضوي،1377،سرمد،غلامعلي ،:تدريس ، هنر معلمي ، انتشارات اشراق 1376،شعباني ، حسن :مهارت هاي آموزش و پرورش ( روشها و فنون تدريس ) ، انتشارات سمت ، 1371،فتحي آذر اسكندر : روشها و فنون تدريس انتشارات دانشگاه تبريز 1382،قورچيان ، نادر قلي : جزيئات روش تدريس ، نشر دفتر همكاري هاي علمي بين المللي آموزش و پرورش 1379

***

کلاسداری، برنامه انضباطی چند مرحله‌ای در كلاس درس

تشویق و تنبیه در كلاس درس و روش برخورد معلم

1- وقتی دانش‌آموزان كار خوبی انجام می‌دهند آنها را تشویق كنید.

2- از شیوه نزدیك شدن به دانش‌آموزان استفاده كنید. (وقتی بخواهید رفتار دانش‌آموزی را اصلاح كنید برای صحبت ابتدا به او نزدیك شوید و هرگز از راه دور این كار را نكنید.)

پس از نزدیكی به دانش‌آموز برای تصحیح رفتار از او سوال كنید «مشكلی نداری، كمك نمی‌خواهی».

توصیه‌های خود را به صورت خصوصی بگویید.

گفته‌ی دانش‌آموز را بشنوید بعد او را در مسیر مورد نظر هدایت كنید.

قوانین و تكالیف كلاس را به دانش‌آموزان یادآوری كنید.

طبق توافق نسبت به رفتار ناشایست دانش‌آموز واكنش نشان دهید.

اگر خواستید از شیوه «اخراج از كلاس» استفاده كنید به نكات ذیل توجه داشته باشید:

در هنگام اخراج خونسرد و قاطع باشید .
بعد از اخراج با او صحبت كرده و زمینه را برای انتخاب رفتارهای بهتر فراهم كنید.
در انجام اخراج بسیار با دقت و با احتیاط عمل كنید.

در این زمینه لازم است معلمان و مسئولین مدرسه قبل از اینكه دانش‌آموزی را اخراج كنید به پرسش‌های زیر پاسخ دهید و به توافق برسید.

1- چه نوع رفتارهایی اخراج دانش‌آموز از كلاس را ضروری می‌كند؟ آنها را لیست كنید.

2- به هنگام اخراج از چه نوع جمله‌ها و عبارت‌هایی باید استفاده شود؟

3- چطور باید دانش‌آموز را از كلاس بیرون كنید؟

4- اگر دانش‌آموزی از كلاس بیرون نرفت چه باید بكنید و از چه كسی می‌توانید كمك بگیرید؟

5- دانش‌آموز پس از اخراج به كجا برود و در آنجا چه باید بكند؟

6- نقش كسی كه او را پس از اخراج تحویل می‌گیرد چیست؟

7- اگر مجبور باشید دانش‌آموز را مرتب از كلاس بیرون كنید چه باید كرد؟

پس از حل و فصل موضوع و آمدن مجدد دانش‌آموز به كلاس نشان دهید كه از او دلخوری ندارید و ارتباط عادی خود را با او از سر بگیرید.

سه مدل مدیریتی معلم در كلاس درس

اگر چه می‌توانید از هر سه شیوه در كلاس‌داری خود استفاده نمایید اما آنچه اهمیت دارد این است كه كدام روش مناسب كلاس شماست.

به یاد داشته باشید:

- روش شما بر فضای روابط موجود در كلاس اثر می‌گذارد.

- روش شما همان الگوی رفتاری است كه دانش‌آموزان از آن تقلید می‌كنند.

- باورهای شما شیوه برخوردتان را تعیین می‌كنند .

روش شماره یك ( روش معلم جنگجو )

باورهای معلم جنگجو:

- باید دانش‌آموز را كنترل كرد، اگر دانش‌آموزی از كنترل خارج شود جلو بقیه را هم نمی‌توان گرفت .

- تدریس مثل جنگی است كه همیشه معلم باید پیروز شود.

- با تنبیه دانش‌آموزان را تهدید می‌كند و آنها را به دفتر مدرسه می‌فرستد.

- بیشتر روی نقاط ضعف و اشتباهات تاكید می‌كند.

نتیجه چنین باوری : روابط انسانی ضعیف، استرس زیاد در كلاس، كاهش قدرت یادگیری و كاهش انگیزه.

روش شماره دو (روش معلم مهربان)

باورهای معلم مهربان:

- دانش‌آموز مثل غنچه گل به مراقبت نیاز دارد.

- اگر با دانش‌آموزان مهربان باشید شما را دوست دارند.

- عدم تبعیض قائل شدن بین آنها.

- كلاس محیطی دموكراتیك است.

نتیجه چنین باوری: قاطعیت نداشتن معلم باعث عدم اعتماد به نفس و اضطراب میشود‌، در كلاس همه رئیس هستند، قدرت یادگیری و انگیزه دانش‌آموزان به طور قابل توجهی كاهش پیدا می‌كند.

به عنوان نمونه: صحبت كردن، خواهش كردن، التماس كردن در نتیجه سرخورده و عصبانی شدن به عنوان مثال معلم آهی می‌كشد و می‌گوید: "آخه چند بار بگم ساكت بشین نمی‌دونم چرا باز هم این كار رو می‌كنی (حالت رنجیده)" یا "برو بیرون كلاس وایستا دیگه خسته‌ام كردی (غلبه احساسات معلم)"

روش شماره سه (معلم مراقب و جدی)

باورهای معلم كارآمد:

- وظیفه معلم تعیین و تبیین حد و مرزهاست و وظیفه دانش‌آموز تجربه كردن این حد و مرزهاست.

- اشتباهات رفتاری دانش‌آ‌موزان امری طبیعی و عادی است.

- سعی در شناسایی ویژگی‌های مثبت دانش‌آموزان دارد .

- معلم و دانش‌آموز با كمك هم اهداف را مشخص می‌كنند.

- باید به دانش‌آموز كمك كرد تا موفقیت را تجربه كند.

- بعضی مواقع نیاز هست كه به دانش‌آموز "نه" بگوید و روی حرف خود بایستید.

- از تعریف و تمجید برای تاكید روی كارهای خوب استفاده می‌كند.

- دانش‌آموز را به سوی موفقیت هدایت می‌كند .

- در صورت لزوم از تنبیه استفاده می‌كند. معلم همزمان نقش رهبر و مربی را دارد.

نتیجه چنین باوری : قدرت یادگیری و انگیزه افزایش می‌یابد.

شیوه های کلاس داری

مطالب مشابه :

اهمیت نظم وچند خاطره از مرحوم امام(ره)

چهل حدیث امام علی

شیوه های کلاس داری

تحقیق درباره قرآن / روایت حدیث

حديث منزلت

منابع حدیث غدیر درکتب اهل سنت

داستان های جالب درمورد نماز و روزه

آثار گناه در دنيا و آخرت

چهار استدلال امام خمینی بر ضرورت ولایت فقیه

تحقیق درباره حافظ شیرازی شاعر