پلان درسی

انسان یک موجود هدفمند واجتماعی است وهمیشه در جستجوی طرق وراه های بوده که آن را بخاطر ریسدن به مقاصد خویش طرح ریزی مینماید تا به هدف خود برسد. این کار را در حقیقت پلان گویند. پس گفته میتوانیم که پلان عبارت از نقشه ، طرح وتدابیر قبلی وذهنی است که جهت رسیدن به هدف پیش بینی میگردد. هر انسان در زندگی پلان های متفاوت دارد تا برای ادامه زندگی مطلوب برسد ، ولی برعکس اگر برای انجام کار وبرنامه خویش از تدابیر لازم وسنجیش مناسب کا ر نمی گیرد از یکطرف ممکن به هدف خویش نرسد واز جانب دیگر امکان دارد دچار مشکلات زیاد در جریان کار خود گردد. چون ما در مورد تعلیم وتربیه بحث میکنیم چه خوب است که مربی ومعلم هم برای انجام وظیفه خویش در بخش تعلیم وتربیه که عبارت آز آموزش ، تدریس وتربیت اولاد وطن میباشد ، پلان های منظم درسی وتربیوی داشته باشد. نخست از همه پلان را تعریف مینمائیم.

تعریف پلان:

پلان کلمه فرانسوی است در لغت تدبیر ،سنجیش ،طرح ،نقشه وتصمیم گیری برای اجرای یک کار راگویند ودر اصطلاح پلان عبارت ازطرح ونقشه ذهنی است که برای انجام یک کار ،فعالیت های آن را تنظیم مینماید ، یا به عبارت دیگر طرح ونقشه منظم ومنسجم فعالیت های هدفمند را پلان گویند.

فعالیت های تعلیم وتربیه متعدد ومتنوع است ، معلم که مسئول ورهنمای این فعالیت هابوده پس لازم است که برای پیشبرد عملیه آموزش وپرورش از همه اولتر برای تدریس خود پلان .منظم داشته باشد تا در اجرای وظایف خود ثابت قدم واستوار بوده ، از بی ثباتی وپراگندگی در امان وموفق باشد واز تدریس خود نتیجه مطلوب بدست آورد.

اقسام پلان درسی از لحاظ وقت:

بصورت عموم پلان های درسی را از لحاظ وقت به سه نوع ذیل تقسیم نوده اند:

1- پلان درسی طویل المدت ( پلان درسی سالانه )

2- پلان درسی متوسط المدت ( پلان درسی موضوعی یا فصل وار )

3- پلان درسی قصیر المدت ( پلان واحد درسی یا ساعت وار )

طوریکه تذکر داده شد ، بسیار مهم وضروری است که معلم برای تدریس هر ساعت درسی خود ، پلان ساعت وار یا واحد درسی را داشته باشد بناءً لازم است در قدم اول راجع به پلان واحد درسی بحث نمائیم.

پلان واحد درسی:

پلان واحد درسی یکنوع مهارت خاص مسلکی فردی یک معلم است ومیتواند با داشتن این مهارت از پلان درسی مطروحه بحیث یک عنصر مهم وموثر تدریس استفاده نماید ومعلم در نظر داشته باشد که پلان درسی خاصیت تبدیل پذیری دارد ،بنابر آن معلم میتواند نوع بهتر آنرا طرح وایجاد نماید وتوجه کند که مقاصد واهداف درسی ، استفاده از طریق تدریس ، تکنیک های پرسشی ، تنظیم صنف ومواد درسی ، ارزیابی فعالیت های خود وشاگردان وهمه مسایل کلیدی داخل پلان درسی را اساس کار خود قرار داده پلان درسی بسازد.

تعریف پلان واحد درسی : پلان واحد درسی عبارت از طرح ونقشه منظم ذهنی است که معلم در آن تمام فعالیت های درسی را که او وشاگردانش در همان ساعت درسی اجراء می کند تدبیر وسنجش کرده درج مینماید. ویا به عبارت دیگر: پلان درسی عبارت از طرح فعالیت ها ، تقسیمات وقت وتهیه مواد جهت حصول به اهداف آموزشی است. یعنی وقتکه معلم می خواهد یک موصوع را برای شاگردان تدریس نماید ، بخاطر انتقال آن یک سلسله فعهالیت ها را می سنجد وبخاطر تطبیق آن وقت را ملاحظه وتقسیم کرده ومواد مورد ضرورت را تهیه میکند که همین کار در حقیقت پلان معلم یا آمادگی قبلی معلم رانشان میدهد.

هدف از داشتن پلان درسی چیست؟

1- حاکمیت بالای موضوع ودریافت معلومات درقسمت سوالات پیش بینی شده صورت میگیرد. اگر معلم احیاناً بالای درس خود حاکمیت نداشته باشد ودر خواندن متن غلطی داشته ودر وقت شرح موضوعات خط کتاب را تعقیب نماید ویا به سوالات شاگردان پاسخ داده نتواند ، مقام ومنزلت خویش را نزد شاگردان از دست داده وگفته هایش تاثیری بالای آن ها ندارد.

2- آمادگی معلم از نظرمحتوا ، وقت، تهیه مواد وانتخاب روشهای مناسب تدریس صورت میگیرد. معلم به موضوع درس کاملاً تسلط پیداکرده ودر مییابد که چطورموضوع درسی را تدریس نماید وچه موادی را درزمینه آماده سازد، تا فهم مطلب زودتر وسهلتر صورت گیرد وهم استفاده از کدام روش ها مناسب بوده تا مرکز فعالیت شاگردان قرار بگیرند که این کار معلم را ازسراسیمگی نجات داده وآماده به درس می سازد.

3- نایل شدن به هدف تدریس: معلم موضوع درس را خوانده وهدف برایش می نویسد، وبه خاطر رسیدن به آن، فعالیت های فوق را سنجیده پلان می نویسد که در نتیجه به هدف تدریس خود نایل میگردد.

خصوصیات پلان واحد درسی :

1- پلان درسی باید مختصر وواضح باشد نه آنکه در نویشتن آن وقت زیاد معلم تلف شود ومعلم نتواند آمادگی به درس گرفته وآن را بصورت درست کار نماید ویا اینکه بعد از نویشتن یک پلان خسته شده ودیگرکار را نتواند انجام دهد. پلان طرح شده باید واضح باشد، زیرا مقصد از داشتن پلان فقط طرح ریزی پلان نبوده بلکه استفاده موئثر از آن است. اگر پلان وضاحت نداشته باشد در وقت استفاده معلم دچار مشکلات گردیده تسلسل وارتباط که بین اجزای پلان است برهم خورده وبه هدف درسی نایل نمی گردد.

2- فعالیت ها طوری عیارگردد که شاگردان مرکز فعالیت باشند، یعنی شاگردان در پروسه آموزشی فعالانه سهم گرفته وفعالیت های طرح شده در پلان توسط شاگردان اجراشده ومعلم نقش یک رهنما را بازی می کند.

3- بین اجزای پلان ارتباط وتسلسل منطقی وجود داشته باشد، یعنی درس گذشته به درس جدید ودرس جدید به تمرینات وخلاصه درسی مرتبط باشد.

4- جهت وضاحت موضوعات مثالها آورده شود وبه زندگی اجتماعی وعوامل طبیعی ارتباط داده شود. مثلاً: اگرموضوع درس معلم نباتات باشد میتواند ان را در طبیعت عملاً مثال بدهد.

5- یک پلان خوب باید انعطاف پذیر باشد، اگر معلم در ک کند که فعالیت ها کم بوده وشاگردان به تمرین بیشتر ضرورت دارند ویا فعالیت ها زیاد است وشاگردان درس را گرفته نمی تواند میتوان آنرا تغییر داد ، یعنی معلم با در نظرگرفتن حالت شاگردان تغییرات لازم رادر پلان خود آورده ومطابق آن عمل کند.

6- یک پلان درسی خوب دارای هدف واضح، فعالیت های متنوع، میتودهای فعال ، تقسیم بندی مناسب وقت ، مواد درسی وروشهای مناسب جهت ارزیابی ویادگیری شاگردان میباشد.

فواید پلان واحد درسی :

1- محتویات ،مواد ومطالب موضوع درسی رابصورت درست برای توضیح خوبتر تنظیم می کند.

2- در انتخاب روش های مناسب برای تدریس معلم را کمک مینماید.

3- برای سهیم ساختن زیاد شاگردان در فعالیت های درسی زمینه را مساعد می سازد.

4- در تهیه وانتخاب مواد مناسب درسی معلم را وادار وکمک مینماید.

5- در استعمال مواد درسی به موقع مناسب معلم را یاری میدهد واز ضیاع وقت جلوگیری بعمل می آید.

6- معلم بت داشتن پلان درسی در تدریس خود مطمئن وآرام میباشد وبرای شاگردان نیز موثر ومفید تمام میشود.

7- داشتن پلان درسی معلم وشاگردان را کمک میکند تا درس خود را با علاقه مندی وتوجه خاص تعقیب ودنبال نمایند.

8- داشتن پلان درسی معلم را کمک مینماید تا زود تر به هدف برسد.

9- ساختن پلان های درسی به طور همیشگی به معلمان مسا عدت خواهد نمود تا ابتکارات مفید وموثری را در ساحه تدریس به میان آورند.

10- به قسم مداوم پلان گذاری روزانه درسی، معلمان را قادر خواهد ساخت تا مشکلات وضعف پروگرام نصاب تعلیمی وکتاب های درسی را پیدا نموده ونظریات مفید خویش رادر مورد حل ورفع آن از روی همکاری به مراجع مربوط پیشنهاد کنند.

نکات اساسی در ساختن پلان واحد درسی :

معلم باید قبل ازساختن پلان واحد درسی نکات ذیل رادر نظر داشته باشد:

1- هدف ( مقصد یا مطلب ) درس.

2- تشخیص سطح دانش یا موقف شاگردان:

اگرمعلم با شاگردان قبلاً کار نکرده باشد لازم است سطح دانش آنهارا توسط امتحان غیر رسمی یعنی ارزیابی معلوم کند ومعلم ورزیده ومجرب این کار را کردنی است تا بداند که شاگردان بکدام سطح دانش قرار دارند ودرس را از کجا شروع نمایند.

3- تدبیر طرزالعمل درسی وانتخاب روش ها:

سنجش قبلی معلم را فرصت میدهد که روشها ، میتود ها ومواد مناسب درسی را انتخاب نموده وبرای هر موضوع درسی کتاب قبلاً مطابق پلان سالانه وفصل وار برای تدریس سا عت واراصول متنوع تدریس را انتخاب نماید.

4 – برای اینکه معلوم شود معلم ویا شاگردان هردو به هدف درس رسیده اند ویا خیر؟ لازم است هر نوع پلان درسی دارای تدابیر وتدارکات باشد. حد واندازه نیل به اهداف را توسط آن بررسی کرده بتواند واین بخش ارزیابی شامل بازرسی فعالیت ها واجراآت شاگردان ، معلم وطرح ودیزاین پلان درسی نیز میباشد.

اجزای مهم پلان واحد درسی بدین قرار میباشد: اهداف ، مواد ، وقت. با درنظرداشت تمام اجزای مهم پلان ، هریک از مراحل پلان قرار ذیل توضیح میگردد.

1 – هدف یا اهداف :

خوبی یک پلان منحصر به داشتن یک هدف خوب است. اگر هدف ما به سطح بلند آموزش باشد یعنی در آن فعالیت هایش مانند: نشان دادن، مقایسه کردن، تشریح کردن، نام گرفتن، تحلیل کردن وتجزیه کردن، جمله تیار کردن..... باشد، شاگردان به همان اندازه می آموزند، بناءًً باید کوشید که هدف خوب ومناسبی را نظر به موضوع درس در پلان بگنجانیم تا سبب آموزش بهتر وبیشتر شاگردان گردیده وزمینه رشد استعداد های شان را فراهم سازد.

2 – مواد:

معلم باید بکوشد که در وقت پلان ، مواد درسی را مطابق موضوع قبلاً تهیه وطریق استفاده آن را امتحان کند تا در جریان کار دچار مشکلات نگردد. شاید بعضی مواد مانند کشیدن تصاویر، همان ساعت اجرا گردد مگر معلم باید قبلاً برای کشیدن درس جدید آمادگی گرفته باشد.

3 – وقت:

معلم باید نظر به ساعت درسی وسطح یادگیری شاگردان وقت را برای محتوای درس در پلان تقسیمات نماید و بیشترین وقت باید غرض پیشکش شدن درس جدید اختصاص داده شود.

مراحل پلان درسی:

یک پلان درسی دارای مراحل ذیل است:

1 – مقدمه وآمادگی.

2 – پیشکش وانکشاف درس جدید.

3 – خاتمه درس ( بستن درس )

2- پیشکش وانکشاف درس

1- مقدمه وآمادگی درس

سلام واحوال پرسی، دیدن نظافت، گرفتن حاضری

ارزیابی درس گذشته، دیدن وظیفه وکار خانگی

تولید انگیزه

استفاده از مواد درسی مطابق موضوع

ارزیابی درس جدید ( تمرینات )

دادن کار خانگی

خلاصه ومنسجم ساختن درس جدید

معرفی عنوان

فعالیت های معلم وشاگردان بااستفاده از میتود های متنوع در درس

3 – خاتمه درس ( بستن درس )

نمونه های پلان درسی ساعت وار:

اسم معلم: ( ) موضوع : ( )

مضمون: ( ) تاریخ : ( / / )

صنف : ( ) مکتب : ( )

اهداف:

وقت	محتوا	فعالیت ها ومیتود ها	مواد
	مقدمه وآمادگی: v ترتیب وتنظیم صنف v ارزیابی درس گذشته v تولید انگیزه
	پیشکش وانکشاف درس جدید: v معرفی عنوان موضوع درس جدید v فعالیت های معلم وشاگردان v فعالیت های استحکام آموزش جدید
	خاتمه درس ( بستن درس ) v خلاصه ومنسجم ساختن درس جدید v ارزیابی درس جدید v دادن کار خانگی

تعریف پلان عمومی ( سالانه )

پلان عمومی یا پلان درسی سالانه عبارت از طرح ونقشۀ همان مفاهیم عمومی بوده که معلم درآن فعالیت های آیندۀ خود را درج و در جریان سال تعلیمی مطابق آن جهت تدریس و به سررساندن پروگرام نصاب تعلیمی یک مضمون از آن استفاده مینمایند .یا به عباره دیگر پلان عمومی عبارت از طرح ودیزاین است که معلم جهت نایل گردیدن به اهداف آموزشی خویش در یک سال تعلیمی فعالیت ها وموضوعات درسی خویش را به اساس درجه مشکل تشخیص مطالب عمده، متوسط وغیره تنظیم نموده تا مطابق عملکرد به آن به اهداف نهائی خویش دسترسی حاصل کند.

فواید پلان درسی سالانه: پلان درسی سالانه برای معلمان این فواید را دارد :

1. فرصت خوبی است که معلم می توانند موضوعات پروگرام درسی را به تناسب وقت وساعات درسی تعین شده، تنظیم کنند.

2. معلم می توانند برای تهیۀ مواد ممد درسی پیش بینی خوب داشته باشند.

3. معلم می تواند به ارتباط موضوعات ومطالب درسی روشهای خوب ومؤثر تدریس را در یابد و از بهترین میتود استفاده نماید.

4. معلم را کمک میکند که مفردات وپروگرام درسی را موفقانه تکمیل کند.

5. معلم را مساعدت می کند تا پروسۀ آموزش وپرورش را منظم انجام دهد. البته این کارسبب تشویق شاگردان نیز می شود.

6. بالآخره ابتکار وانکشافات بهتر درسیستم پلان گذاری برای آینده ایجاد مینماید.

همچنان معلم قبل ازاینکه پلان سالانه خود را ترتیب میکند کتاب درسی را مرور نماید تا دریابد که کدام موضوعات ایجاب فعالیت ها وتمرینات بیشتر را میکند تا از آن طریق وقت بیشتر ویا کمتر را درموقع تدریس درنظر گیرد.

درمکاتب معلمین هستند که عین مضمون را درصنوف مختلف تدریس میکنند، بخاطر همآهنگی ووجه مشترک که درپروسۀ تدریس دارند باید در هنگام ساختن پلان باهم بطور مشترک مشوره نمایند و پلان های درسی خود راطوری آماده سازند.که در وقت تطبیق به مشکل مواجه نشوند.تنها داشتن پلان مطرح بحث نیست مهم آنست که ما باید بتوانیم آنچه راکه به عنوان تدابیر واقدامات پلان سنجیده ایم در معرض اجرا قرار دهیم.تا دیگران از آن مستفید شوند.ودرطرز رفتار ،کردار وسلوک آنها تغیرات مطلوب بوجود آید. پس تمام پلان های کاری ما بایدهدفمند وتاثیر پذیرباشد.

پلان یک وسیلۀ است برای رسیدن به هدف اما خودش هدف شده نمی تواند. پس داشتن پلان یک گام به سوی موفقیت وظیفوی است.سرانجام برای هر معلم طرح ،تدوین وداشتن پلان ضرورت مبرم است.

ساختن پلان عمومی (پلان سالانه):

پلان درسی سالانه قبل از شروع سال تعلیمی یا با آغاز روزهای سال نو با در نظر داشت ساعات درسی وحجم کتاب توسط معلم مضمون تهیه وترتیب می گردد.در آن بطور دقیق سنجش می شود که روز های تعلیمی ،روز های تعطیل ملی ـ مذهبی ،روزهای امتحانات،روزهای سیر علمی وغیره از مجموعۀ ساعات درسی بیرون کشیده شود بعد معلم در تهیۀ آن اقدام میکند.بناً نخست معلم پلان درسی سالانه بعد پلان درسی ماه وار و در قدم دیگر پلان درسی ساعت وار را تهبه می کند.برای معلم معلوم میشود که دریک ساعت درسی چند صفحۀ کتاب تدریس می شود.معلم می داند که طی یک هفته،یک ماه،یک ربع به کجا می رسد واز پیشرفت درس تشویش ندارد.زیرا که پلان درسی به اختیار داردکه سمت حرکت وی را مشخص ومعین کرده است.پس

لازم است تا در هنگام تهیه پلان درسی سالانه نکات ذیل را در نظر داشته باشید:

نکات اساسی در ساختن پلان درسی سالانه :

معلم باید در تهیه پلان درسی سالانه نکات ذیل را درنظر بگیرد:

معلم برویت جنتری سال نو تعلیمی معلوم نماید که یک سال چند ماه وچند هقته و چند روز میشود.

1. معلم روزهای تعطیل مثل روزهای جمعه، تجلیل روزهای ملی، تاریخی، روزهای امتحانات،رخصتی های تابستانی وزمستانی وحتی رخصتی های قانونی خورا در وقت ساختن پلان در نظر داشته باشد.

2. معلم صنوف راکه تحت پوشش تدریس دارد با مضامین آن معلومات نموده وبعد صفحات کتاب آن مضامین را محاسبه تا بتواند به نحوۀ خوبتر پلان سالانۀ خود را تهیه کند.

3. معلم اندازۀ درس خود را دریک ساعت درسی درصنف که درس می دهد تقسیم بندی نموده تا باعث خستگی شاگردان نشده وهم از آنچه در پلان گنجانیده به عقیب نماند.

4. معلم باید درجۀ مشکل بودن وآسان بودن موضوعات درسی را تعین وتشخیص دهد.

5. معلم باید در ارائه موضوعات درسی سویۀ تعلیمی شاگردان خود را درنظرداشته باشد.

6. معلم باید درهنگام تدریس رابط وتسلسل موضوعات درس را متوجه باشد.رعایت تسلسل درسی برای شاگردان درپروسۀ آموزش بسیار مفید است.

7. معلم درهنگام ترتیب پلان درسی سالانه موقعیت جفراقیای ولایت را که آیا درمنطقۀ گرم سیر تدریس می نماید یا در منطقۀسرد سیر در نظر داشته باشد.دراین راستا طیق تعلیمات نامه وزارت محترم معارف عمل نماید.

شماره	ماه ها	ایام	روز های رخصتی عمومی	روز های جمعه	روز های امتحان	روز های رخصتی گرمی تابستانی	روز های رخصتی ومریضی معلم	روز های درسی	مجموعه هفته ها : 29
1	حمل	31	2	5	0	0	0	24
2	ثور	31	2	4	0	0	1	24	مجموعه ساعت درسی: 29 ( هفته) ´ 5 ساعت فی هفته = 145 + 3 = 148 ساعت
3	جوزا	31	2	5	0	0	2	22
4	سرطان	31	0	4	10	0	2	15
5	اسد	31	1	4	0	10	0	16	تعداد صفحات کتاب= 34 صفحه میباشد.
6	سنبله	31	0	5	0	0	2	24
7	میزان	30	1	4	0	0	1	24
8	عقرب	30	1	4	0	0	1	24	هر صفحه در چند ساعت درسی تدریس میشود: 148 ساعت¸ 34 = 3،4 ساعت درسی
9	قوس	15	0	2	10	0	0	3
مجموعه	9 ماه	261	9	37	20	10	9	176

پلان درسی

پلان درسی

تعریف پلان:

اقسام پلان درسی از لحاظ وقت:

فواید پلان واحد درسی :

مراحل پلان درسی:

تعریف پلان عمومی ( سالانه )

نکات اساسی در ساختن پلان درسی سالانه :

مطالب مشابه :

مدارس مشهور جهان

مدارس سنتی ایران ؛ از دیدگاه استاد پیرنیا

مدارس سنتی ایران ازدیدگاه استادپیرنیا

معماري مدارس ايران در گذشته

قدیم ترین مدرسه ایران

ساختار آموزشي مقطع ابتدایی کشور ترکیه

معرفی مدارس مدرن دنیا ـ پلان ـ نما ـ لکه گذاری

پلان درسی

فضای معماری مدرسه

مدارس سنتی ایران ؛ از دیدگاه استاد پیرنیا