روش تحقیق

تا قبل از رنسانس عقل گرایی سنتی عمدتأ برپایه روش ارسطویی به عنوان مبنای شناخت تلقی میشد. ولی پس از رنسانس نهضت جدیدی علیه عقل گرایی سنتی آغاز شد که تجربه و آزمایش و مشاهده را به عنوان مبنای کار پذیرفت.

در تفکر عقل گرایان روش قیاسی مبنای کار است به این معنی که با استدلال و روش منطقی و تحلیل عقلانی فرد میتواند حقایق را کشف نماید .

اما در تفکر تجربی روش استقرایی مبنای کار است به این معنی که با مشاهده و آزمایش و شناخت ماهیت پدیده ها میتوان با شناخت جزئیها و ارتباط آنها با یکدیگربه کلی پی برد و قوانین ونظامات کلی را نتیجه گیری کرد.

میتوان اینگونه بیان کرد که میزان درستی هر یک از این دیدگاه ها به درجه درستی ابزارشناخت دارد.

علم به طور کلی به دو دسته تقسیم میشود :1.علم حضوری 2.علم حصولی

علم حصولی خود به دو دسته تقسیم میشود :1. تصور 2. تصدیق

تصور = ناظر بر تصویر شئ یا پدیده در ذهن انسان است.

تصدیق =ناظر بر داوری انسان در باره واقعیت اشیاء و روابط بین پدیده ها

علم حضوری یعنی اینکه واقعیت معلوم پیش انسان حاضر باشد و واسطهه و صورتی در کار نباشد :مانند علم به خود یا علم به ترس خود به عنوان یه مفهوم کلی .

علم حصولی یعنی علمی که براساس مفهوم وواقعیت خارجی وبا واسطه صورت ذهنی برای انسان حاصل میگردد: مانندعلم انسان به اشیاء وپدیده های جهان خارج و یا ارتباط بین آنها ازطریق تصویرآنها درذهن آدمی ایجادمیگردد.دیدگاه های شناختی:

دانشمندان و فلاسفه این مبحث روشهای شناخت علمی واگاهی نسبت به اشیاء وپدیده های مختلف جهان خلقت تلقی میکنند.

دیدگاه تجربه گرایی = پوزیتیویسم

این دیدگاه در مقابل عقل گرایی سنتی (سابقه : دوره رنسانس) بانی این طرز تفکر= فرانسیس بیکن

این طرز تفکر توسط افرادی چون: توماس هابز ,جان لاک,جرج برکلی و دیوید هیوم و جان استوارت میل و ارنست ماخ ,برتراند راسل دنبال شد.

بعد ها افرادی نظیر راسل وماخ و ویتگنشتاین ومورتیس (حلقه وین ) یا دایره وین راتشکیل دادند. این دیدگاه با به کارگرفتن منطق نوین در جهت تحلیلی – منطقی تغییرمسیردادوبابرقداری ارتباط با انجمن فلسفه تجربی برلن و نظایرآن ونیزارتباط بامکتب های پراگماتیسم آمریکا (جیمز- دیویی )با نام تجربه گرایی نوین گسترش یافت.

رویداد های سیاسی دهه 1930 اروپا موجب از هم پاشیده شدن این مکاتب شد وتوسط پیروان خود مورد نقدقرارگرفت وتغییرماهیت داد.

ردولف کارناپ به عنوان چهره برجسته مکتب پوزیتیویسم منطقی در سال 1926به حلقه وین پیوست و نقش اساسی در بیان اراء این حلقه را به عهده گرفت.

پوزیتیویسم وسیله شناخت را حواس انسان میداند و معتقد است شناختی اعتبار دارد که به وسیله حواس انسان قابل درک باشد.این مکتب برای فهم جهان به تجربه وآزمایش ومشاهده اصالت می دهد.این دیدگاه در حوزه علوم طبیعی به دستاوردهای علمی زیادی نایل آمده است .

دیدگاه عقل گرایی:

این دیدگاه بر روش عقل گرایی و براساس روش استدلال قیاسی استوار است و اعتقاد دارد که حواس انسان هیچ گاه ضرورت و کلیت اصول و مفاهیم را در نمیابدو لذا منشأ دیگری به نام عقل ضرورت دارد.

سابقه این دیدگاه به دوره ی یونانی ها به ویژه هارسطو باز میگردد.

کبری= فرض مسلمی تلقی میشد که بر حقایق ماوراءطبیعه یا قضایای بدیهی و کلی و یا کلی وجزمی شناخته شده استوار است .

صغری= رابطه کوچک تری از کبری که حالت خاصی از کبری را شامل میشود و نیز نتیجه رابطه ی این دو امری غیر قابل اجتناب به دست می آید.

عقل گرایی با عقاید و نظرات فیلسوفانی چون: دکارت و اسپینوزا و کانت و لایپ نیتس و ماکس وبر توسعه یافت.

خرد گرایان رسیدن به معرفت درباره جهان خارج را از طریق فرایند تفکر میسر میدانند ,آنها بر این باورند که ذهن انسان قدرت شناخت حقایق گوناگون درباره جهان را دارد و این شناخت محصول فرایند استنتاج ذهنی مبتنی بر مجموعه ای از قضایای بدیهی و کلی پیشین است.

کارل ریتر و پوپر =بانیان دیدگاه عقل گرایی انتقادی در اواسط قرن 20

پوپر ابتدا با پیوستن به حلقه وین به دفاع از آن پرداخت . طراح نظریه ابطال پذیری نظریه ها =پوپر

پوپر بر این عقیده بود که نظریه ها و فرضیه که محصول فرایند ذهن آدمی است باید به محک تجربه برسد و باید بتوانند آزمونهای سختی را پشت سر بگذارند .

نویسنده کتاب (منطق اکتشافات علمی ) پوپر در این کتاب عنوان کرده که فرضیه ها برعکس تصورات پوزیتویستها قابل اثبات و رد قطعی نیستند بلکه در روش شناخت علمی آنها مورد تأیید قرار میگیرند و تأیید یا ابطال آنها نیز ابدی نیست.

---------------------------------------------------------

دیدگاه ساختاری :

شامل نظریه توماس کوهن درباره پارادایم ها و انقلاب های علمی است.

توماس کوهن نظریه های علمی را نوعی ساختار پیچیده میداند.

در سال 1962 کتاب خود را با عنوان ساختار انقلاب های علمی مطرح کرد.

ویژگی نظریات توماس کوهن تأکیدی است بر جنبه ها انقلاب پیشرفته علمی

پیش علم علم عادی بحران علمی انقلاب علمی علم عادی جدید بحران جدید علمی

پارادایم : مشتمل بر مفروضات کلی نظری و قوانین و فنون و کاربرد آنهاست که اعضاء جامعه خاصی از آنها استفاده می کنند.

به نظر کوهن عوامل موثری را که موجب می شود دانشمندان پارادایم خود را تغییر دهند باید با پژوهشهای روان شناختی کشف کرد.از نظر کوهن انقلاب علمی عبارت است از طرد یک پارادایم و قبول پارادایم جدید نه از سوی یک دانشمند به تنهایی ,بلکه از سوی جامعه علمی مربوط در تمامیت آنها.

دیدگاه هرمنوتیک:

هرمنوتیک به مفهوم تفسیر متون مذهبی و ادبی به ادبیات و زبان یونانی باز میگردد.

امروزه هرمنوتیک روش تفسیرو تأویل متن برای کشف حقیقت محسوب می شودو با استفاده از تفسیر و تأویل متن معنی و مفهوم نهفته در آن کشف و راز و رمز آن بازگشایی می شود.

در تفسیر متن باید از نظر روانی و شخصی خود را جای مؤلف قرار بدهد تا بازسازی ذهنی و ویژگی های شخصی و زمانی و مکانی مؤلف به تفسیر و فهم نسبتا درستی از نوشته های او دست یابد.

از میان طرفداران هرمنوتیک میتوان از شایر ماخر ,ویلهلم دیلتای ,هوسرل ,مارتین هایدگر پل ریکور و ریچارد پالمر نام برد.

هرمنوتیک مدرن توسط گادامر شاگرد هایدگر و در قالب هرمنوتیک پدیدار شناسانه توسعه یافت.

مفهوم و فلسفه تحقیق علمی:

تحقیقات علمی مشخصات کلی ومخصوص به خود دارند :

1. برخوردار بودن از آداب و تشریفات خاص :تحقیقات علمی دارای مراحل و اداب خاصی است و نمی توان آن را به صورت ذهنی انجام داد.

2.توسعه قلمرو معرفت : به این معنی که تحقیق باید مطلب تازه ای را درجهان خلقت کشف نموده و برحجم دانش و معرفت بشر بیافزاید و معلومات اورا افزایش دهد .در واقع باید نتیجه تحقیق ناشناخته را برای بشر شناسایی کند و مجهولی را معلوم گرداند.

3. شناخت حاصل از تحقیق در بیرون ذهن واقعیت و مابهازای خارجی داشته باشد.

یعنی بتوان برای آنچه به عنوان تنیجه تحقیق و شناخت عرضه می کند در خارج ذهن مصداق و واقعیت و مابه ازای خارجی پیدا کرد.

فلسفه تحقیق علمی:

سوال این تحقیق این است که چرا تحقیق علمی انجام می شود یعنی این که اصولا بشرچه نیازی به انجام این تحقیقات علمی دارد.

1. نیاز فطری :انسان فطرتا جستجو گر است ومیخواهد تاحد امکان همه چیز را بداند ورموز جهان را کشف کند.

2. پاسخگویی به نیازهای حیاتی :انسان موجودی است که از بدوحیات تا مرگ مسائل گوناگون روبروست.اوعضوی از سه سیستم اکولوژیک و اجتماعی –انسانی و ماوراءطبیعت بنابراین با خارج از خودش روابط الزامی دارد.

انسان برای ادامه حیات خود ناچار است روابط خود را با هر یک از مظاهر حیات تنظیم کند و برای این کار نیاز به آگاهی دارد کشف عناصر و عوامل پدیده های جهان خلقت هم وظیفه ای است که بر عهده بشر قرار داده شدهاست و هم ضروری است که ناچار است آن را برای تأمین نیازهای زندگی و بهبود ان به کار بگیرد . این ضرورت نوع بشر را وادار به تفحص و کنجکاوی و تحقیق نموده که در اثر آن قلمرو معرفتی خوبی به دست آورده و از نتایج آنیز بهره برده است .

3. دایره معلومات و مجهولات بشر .

روابط بین دایره معلومات و مجهولات بشرنیزروند زایشیو تکثر گرایی حوزه های معرفتی بشر و به عبارتی رشته های علمی را در قالب دوایر متحد المرکز میتوان نشان داد.

در این الگو دایره مجهولات بر دامنه معلومات محیط است و دامنه ای نا محدود دارد و بر عکس دایره معلومات محاط و دامنه آن محدود است و با گذشت زمان و توسعه معلومات بشر به تدریج بزرگتر میشود.میتوان اینگونه عنوان کرد با کشف هر معلومی مجهولات بیشتری برای بشر نمایان میشود .و هر چه از از مرکز دوایر به سمت محیط آنها حرکت می کنیم حرکت فزاینده و تحقیقی بشر از گذشته تا اکنون منعکس میشود.دایره معلومات و مجهولات بر یکدیگر تطبیق دارند و هر دو از خصلت بزرگ شدن برخوردارند. دایره 6 از دوایرمتداخل دوره معاصرقلمرو معرفتی بشر است و میتوان آن را با یک تقسیم بندی اولیه در 3 حوزه زیر قرار داد :

1. حوزه علوم الهی و ماراءالطبیعه

2. حوزه علوم انسانی و اجتماعی

3. حوزه علوم مادی و طبیعی .

باید بدانیم هرچه به گذشته تاریخ بشروبه مرکز دایره برگردیم رشته های علمی کمتری را می یابیم وهر چه به زمان کنونی و به محیط دایره بزرگ نزدیک میشویم تجزیه رشته های قدیمی تر وتکثیرآن زایش رشته های جدید را میبینیم.

نکته سوم ک با توسعه قلمرو معرفتی و شناخت بشر و به عبارتی با یزرگ تر شدن دایره معلومات بشر به طور همزمان دایره مجهولات بشر نیز بزرگ تر شده و حجم مجهولات نیز روند فزاینده دارد.

دلیل توسعه هم زمان دایره معلومات و مجهولات بشر ساخت ارتباطی آنهاست و ان اینکه مجهولات بشر لایتناهی بود و بر معلومات بشر محیط می باشدو به عبارتی معلومات محاط و مجهولات محیط اند.

از انجا که پژوهش علمی با ظهور مسئله یا مجهولی در ذهن محقق شروع میشود,هدف اصلی تحقیق علمی را باید معلوم کردن آن مجهول و به عبارتی حل مسئله وپاسخ یافتن برای آن دانست ,اما پژوهش علمی یک هدف اولیه و یک هدف غایی دارد .هدف اولیه محقق روشن کردن مسئله خاصی است که با آن روبروست ولی هدف غایی او دستیابی به معلومات کلی و به عبارتی قضایای علمی کلی است که خصلتی جهان شمول دارد .

معلومات و قضایای کلی علمی عمدتا عبارتند از:

1.اصول و قوانین علمی را جزو امور مسلم وعمدتاً تبیین کننده مبانی علمروابط علت و معلولی است .

2. حقایق علمی جنبه توصیفی دارد و به بیان ماهیت ,ویژگی ها و ابعاد واقعیت ها نظیر اشیاء پدیده ها و حالات و افکار و خصوصیات ان می پردازد.

3. مدلها که منعکس کننده روابط نظام یافته متغیر ها و عوامل و عناصر در عالم واقع و در جهان خلقت است و به انواعی تقسیم میشود.

الف: مدل های مفهومی که متغیر های مفهومی را با هم پیوند می دهد.

ب: مدل های گرافیکی :رابطه بین متغیر ها و پارامتر ها را در قالب تصویر به نمایش می گذارد مثل نقشه ها و طرح ها.

ج: مدلهای ریاضی و کمی یا فرمولها که متغیر ها وپارامترها را با یکدیگر در رابطه قرار میدهد و از قطعیت بالایی برخورداراست و عمدتا در ریاضی و فیزیک و شیمی و علوم مادی مشاهده میشود.

د:مدل های شبه ریاضی که به لحاظ شکلی شبیه مدلهای ریاضی است و دارای نمادها و متغیر ها و پارامترهایی است که در رابطه نظام یافته قرار داده میشود آما نتایج انها قطعیت ندارد ولی ممکن است به واقعیت نزدیک شود . اغلب مدل ها و فرمولها ی شبه ریاضی به کار گرفته شده در حوزه های امار و علوم انسانی نظیر اقتصاد و مدیریت وجغرافیا و ازاین نوع است .

ه: مدل های کاربردی نظیر طرح های تیپ , الگوهای برنامه ریزی رفتاری.

4. نظریه هایی که ماهیتی کلی و تعمیم یافته دارندو حقایق و واقعیت ها را تبیین میکنندولی قطعیت ندارندو باید مراحل ازمایشی بعدی را پشت سر بگذارند.

اهداف تحقیق علمی را میتوان به صورت زیر بیان نمود:

الف: بررسی و ارزیابی گذاره ها و نظریه ها .

نظریه های علمی مبنای خوبی برای شروع کار تحقیقاتی هستند .

نظریه ها گاه مبنای ذهنی دارند و گاه مبنای عقلانی و گاه حاصل تحقیقات تجربیهستند .

ب : به منظور ارائه گزاره های کلی و نظریه جدید .

یک تحقیق علمی ممکن است با مطالعه یک مورد خاص آغازشود کشف ماهیت شئ یا پدیده ای مورد نظر باشد یا مسئله تحقیق از سنخ روابط بین اشیاء و پدیده ه باشد .

ج: برای حل مشکل :

بعضی از تحقیقات علمی جنبه کاربردی دارند و هدف از اجرای آنها توسعه سیستم و نیز حل مسئله یا مشکلی است که تحقییق به خاطر آن انجام میشود , حال آنکه تحقیقات انجام شده با هدف ارزیابی نظریه بیشتر حالت مبنایی دارند و ویژگیها و ماهیت اشیاء و پدیده ها و چگونگی روابط بین آنها را توضیح می دهد.

روش تحقیق

مطالب مشابه :

هفت‌خوان رستم

روش تحقیق

روش تحقیق ارشد

مقاله 21 : داستان جنگ رستم و اسفندیار

روش تحقیق آبان

برداشت آقای معزی از کلاس فوق العاده روش تحقیق

روش تحقیق