هزارتوی قوانين شرکت در مناقصه

هر فرد يا شركتي كه بخواهد وارد معامله با دولت شود و كالا يا خدمتي را براي دولت تهيه كند بايد از مرحله مناقصه عبور كند؛ بنابراين بجز در برخي موارد استثنايي، مناقصه تنها راه باز و قابل دسترس براي اشخاص حقيقي و حقوقي براي قرارداد بستن با دولت است؛ راهی که به دلیل وجود قوانین و مقررات متعدد و پیچیده گاهی بسیار صعب‌العبور و پرپیچ‌وخم می‌شود.

در ادامه به بررسی بايدها و نبايدهاي حاكم بر مناقصه‌ها می‌پردازیم

مفهوم مناقصه

مناقصه را بايد قالبي براي انعقاد قرارداد با دولت بدانيم كه هدف از آن حفظ منافع دولت به عنوان مسئول نگهداري اموال عمومي است. از سوی دیگر فرايندي را كه دولت براي ايجاد رقابت بين تأمين‌كنندگان کالا يا ارائه‌دهندگان خدمات به دستگاه‌های اجرایی ایجاد می‌کند، مي‌توانيم مناقصه بناميم. به عبارت دیگر، ماهيت مناقصه ورود به يك رقابت با نظام مشخص حقوقي – مالي و فني است. بايد به اين موضوع توجه كرد كه دستگاه‌های اجرایی و دولتی ناگزیرند براي تامين کالا یا خدمت مورد نیاز خود به این شیوه متوسل ‌شوند و قوانین و مقررات مختلف مبنی بر الزام آنان به برگزاری مناقصه وضع شده است؛ اما اين دلیلی بر انحصار استفاده از شیوه مناقصه برای سایر اشخاص حقوقی غیر دولتی و بخش خصوصی نيست. نهادهای مختلف بخش خصوصی نیز می‌توانند جهت تأمین کالا و خدمت مورد نیاز خود با کیفیتی مطلوب از این شیوه –مناقصه- استفاده كنند.

قوانين حاكم

قانون برگزاري مناقصات مهم‌ترین قانون در این زمینه است، همچنین «آيين‌نامه اجرايي نظام مستندسازي و اطلاع‌رساني مناقصات»، «آيين‌نامه خريد خدمات مشاوره»، «آيين‌نامه اجرايي بند (ج) ماده 12 قانون برگزاري مناقصات»،‌ «آيين‌نامه اجرايي بند الف ماده 26 قانون برگزاري مناقصات» از جمله مقرراتي است كه در كنار قانون برگزاري مناقصات بايد مورد توجه قرار بگيرد. مقررات مذکور درباره نحوه برگزاري مناقصه، اعلام نتايج و نحوه اعتراض به نتايج و همچنين مستندسازي و اطلاع‌رساني درباره مراحل مختلف اجراي مناقصه ضوابطی را تعیین کرده اند.

برگزاركنندگان مناقصه

قاعدتا برگزاركنندگان مناقصات، نهادهای حکومتی هستند اما سوال اينجاست كه آيا همه موسسات و شركت‌هاي دولتي بايد به برگزاري اين مناقصات بپردازند؟‌ در پاسخ به اين سوال بايد گفت: به موجب قانون برگزاري مناقصات، وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، موسسات و شركت‌هاي دولتي موسسات انتفاعي وابسته به دولت، بانك‌ها، شركت‌هاي بيمه دولتي، موسسات اعتباري دولتي، موسسات و نهادهاي عمومي غيردولتي در مواردي كه آن بنيادها و نهادها از بودجه كل كشور استفاده می‌کنند همچنين شوراي نگهبان قانون اساسي، بنيادها و نهادهاي انقلاب اسلامي دستگا‌ه‌ها و واحدهايي که شمول قانون بر آن‌ها با ذكر نام يا تصريح نام صورت مي‌پذيرد، ‌بايستي از طريق قانون برگزاري مناقصات و آيين‌نامه‌هاي مرتبط با آن اقدام به تأمين كالا يا خدمت مورد تقاضاي خود كنند. قانون در فرآیند مناقصه علاوه بر تأمین کیفیت مطلوب در فضای رقابتی، به دنبال آن است تا دولت قرارداد را با شخصی که کمترین قیمت متناسب را پیشنهاد كرده است، منعقد کند.

مناقصه مجرايي براي ديگر معاملات

مناقصه را بايد شكلي براي انعقاد قرارداد دانست و نبايد به آن اصالتا مفهوم قرارداد داد. معاملات به سه دسته کوچک، متوسط و بزرگ تقسیم می‌شوند. بايد توجه كرد كه اینکه چه معاملاتی باید از طریق مناقصه برگزار شوند، حسب آنکه معامله مزبور در کدامیک از دسته‌بندی معاملات به جهت قیمت معامله قرار گیرد، تعیین می‌شود. حد نصاب هر یک از معاملات توسط هیات وزیران تصویب و اعلام می‌شود که میزان آن در ابتدای هر سال توسط وزارت امور اقتصادی و دارايی بر اساس شاخص بهای کالاها و خدمات اعلام شده توسط بانک مرکزی، به هیات وزیران برای تصویب پیشنهاد می‌شود. دستگاه‌های اجرایی موظفند معاملات خود را از طریق مناقصه (جهت خرید) و مزایده (جهت فروش) انجام دهند.

برگزاري مناقصات

برگزاري مناقصه داراي تشريفات خاصي است. در يك دسته‌بندي كلي بايد مناقصات را به مناقصه عمومي و مناقصه خصوصي تقسيم مي‌كنند؛ وجه تمايز اين دو در نحوه دعوت اشخاص براي شركت در مناقصه است. در مناقصه عمومی، انجام مناقصه از طریق انتشار آگهی به اطلاع عموم مردم می‌رسد و اشخاص مختلف در صورت دارا بودن شرایط مندرج در آگهی می‌توانند در مناقصه شرکت كنند؛ اما در مناقصه محدود، انجام مناقصه با ارسال دعوت‌نامه به اشخاصی که مطابق مقررات قانونی صلاحیت شرکت در مناقصه را دارند، صورت می‌پذیرد. پس از اعلان مناقصه، چه از طریق انتشار آگهی و چه از طریق ارسال دعوتنامه، پیشنهادهای اشخاص ظرف مدتی که در اعلان مناقصه تعیین شده است، به محلي كه در آگهي مشخص شده ارسال ‌مي‌شود.

به طور خلاصه، فرآیند انجام مناقصه صرف نظر از جزيیات آن حداقل دارای هفت مرحله است. تامين منابع مالي را بايد اولين مرحله دانست كه در اين مرحله مناقصه‌گزار میزان بودجه لازم برای خرید کالا یا خدمات مدنظر را تعیین و تأمین كند. در گام بعدي و دومين مرحله نوع مناقصه تعيين مي‌شود. به عنوان مثال در معاملات بزرگ، عمومی یا محدود بودن مناقصه و همچنین یک مرحله‌ای یا دو مرحله‌ای بودن آن توسط مناقصه‌گزار مشخص می‌شود. تهيه اسناد مناقصه سومين گامي است كه در روند اجراي مناقصه برداشته مي‌شود. در این مرحله مناقصه‌گزار، فرم‌های مربوط به پیشنهادهای فنی و مالی را طراحی می‌كند تا براي تکمیل اسناد مذکور در اختیار مناقصه‌گران قرار داده شود. مرحله چهارم به ارزیابی کیفی مناقصه‌گران اختصاص دارد. این مرحله در صورتی که مناقصه‌گزار ضرورت و مصلحت بداند که توان انجام تعهدات مناقصه‌گران را بررسی كند، صورت می‌پذیرد. مرحله پنجم، فراخوان مناقصه است. در این مرحله مناقصه‌گران از طریق انتشار آگهی یا ارسال دعوت‌نامه برای شرکت در مناقصه دعوت می‌شوند.

در مرحله ششم ارزیابی پیشنهادها انجام مي‌شود؛ ارزیابی فنی، مالی و شکلی اسناد و پیشنهادهای مناقصه‌گران مطابق مقررات قانونی توسط کمیته‌ها و کمیسیون مناقصه مرتبط صورت می‌پذيرد. مرحله هفتم و نهايي برگزاري مناقصات و تعیین برنده مناقصه و انعقاد قرارداد است.

هنگام ارزیابی مالی، مناقصه‌گری که مناسب‌ترین قیمت را پیشنهاد كرده باشد به عنوان برنده اول اعلام می‌شود برنده دوم نیز در صورتی اعلام می‌شود که تفاوت قیمت پیشنهادی وی با برنده اول کمتر از مبلغ تضمین شرکت در مناقصه نباشد. علت اعلام برنده دوم آن است که چنانچه برنده اول از انعقاد قرارداد امتناع كند یا ضمانت مرتبط با انجام تعهدات قرارداد را ارايه نكند با برنده دوم مناقصه قرارداد منعقد شود.

ارزيابي پيشنهادهای شركت‌كنندگان

اما بعد از برگزاري مناقصات نوبت به تصميم‌گيري مي‌رسد. فرقي نمي‌كند كه مناقصه عمومي باشد يا خصوصي، ما مي‌توانيم آن را بر اساس اينكه در آن نیازی به ارزیابی فنی پیشنهادهای شرکت‌کنندگان از نظر مناقصه‌گزار وجود داشته باشد یا خیر، به دو نوع مناقصه یک مرحله‌ای و مناقصه دو مرحله‌ای تقسیم كنيم. در مناقصات یک مرحله‌ای به تشخیص مناقصه‌گزار نیازی به ارزیابی فنی پیشنهادها نیست؛ اما در مناقصات دومرحله‌ای، پیشنهادها باید به لحاظ فنی بررسی شود. در ارزیابی فنی پیشنهادها باید مشخصات، استانداردها، کارایی و سایر ویژگی‌های فنی بررسی و ارزیابي شود تا پیشنهادهای قابل قبول انتخاب شوند. پیشنهادهای مناقصه‌گران علاوه بر ارزیابی فنی، به لحاظ مالی و شکلی نیز بررسی می‌شوند تا مناسب‌ترین پیشنهاد به لحاظ قیمت اعلام شود.

رسيدگي به اعتراضات

يكي از مهم‌ترین مراحلي كه در برگزاری مناقصات وجود دارد رسيدگي به اعتراضات است. مخفي بودن بخشي از مراحل برگزاري مناقصات باعث شده است كه گاه اعتراضاتي در اين خصوص وجود داشته باشد. رسيدگي عادلانه به اين اعتراضات مي‌تواند نگاه مثبتي را به فعاليت موسسه دولتي به وجود آورد. هرگاه هر یک از مناقصه‌گران نسبت به اجرا نشدن مقررات قانونی در مناقصات اعتراض داشته باشد می‌تواند به ريیس دستگاه مناقصه‌گزار شکایت كند که در این صورت مناقصه‌گزار موظف است ظرف 15 روز کاری از تاریخ دریافت شکایت، رسیدگی‌های لازم را انجام دهد و در صورت وارد دانستن اعتراض، مطابق مقررات مربوطه اقدام كند و در صورتی که شکایت را وارد تشخیص ندهد، جوابیه لازم را به شاکی اعلام کند. در صورت عدم پذیرش جوابیه دستگاه مناقصه‌گزار توسط شاکی، هیئت رسیدگی به شکایات موضوع را بررسی و رأی قطعی را اعلام می‌کند.

ارزيابي قوانين

پيش از اين به بررسي جزیيات قوانين و مقررات مربوط به مناقصات پرداختيم و بايدها و نبايدهاي قانون را مورد بررسي قرار داديم. اما بايد ديد از منظر و نگاه كلي قوانين و مقررات اين حوزه چه وضعی دارد. يكي از ایرادهایی که به مقررات اين حوزه وارد است اين است كه حجم این مواد و آیین‌نامه‌ها و مقررات مرتبط با آن به قدری زیاد است که نیازمند متخصصان حقوقی و مالی برای بخش‌ها و مراحل مختلف اجرایی آن است؛ امری که موجب شده است تا دستگاه‌های اجرایی بخش مناقصات خود را به صورت مستقل از هر یک از بخش‌های حقوقی و مالی خود قرار دهند تا به صورت تمام‌وقت مسايل مرتبط با مناقصات دستگاه مربوط را رسیدگی كنند.

این پیچیدگی با این راهکار تا حدودی رفع شده است. اما در خصوص شرکت‌هایی که به عنوان مناقصه‌گر قصد شرکت در مناقصات را دارند؛ چون غالباً به لحاظ فنی تخصص دارند و معمولا به متخصصان حقوقی و مالی متخصص در این زمینه برای تکمیل اسناد و پیشنهادهای خود برای شرکت در مناقصه دسترسی ندارند، به لحاظ ناآشنایی با مقررات پیچیده حقوقی و مالی مرتبط، با وجود برخورداری از توان فنی در مناقصات پیروز نمی‌شوند و نتیجه آن شده که عملاً در مناقصات مختلف دستگاه‌های اجرایی، شرکت‌های معدودی در یک موضوع یکسان همواره به مرحله آخر رقابت در مناقصه راه می‌یابند.

هزارتوی قوانين شرکت در مناقصه

مطالب مشابه :

اطلاعاتی در مورد بیمه ملت (نمایندگی 2137):

سایر خدمات الکترونیکی س - تا - و

راهنماي ثبت نام سهام عدالت فرهنگيان

هزارتوی قوانين شرکت در مناقصه

"مديريت ريسک" رويكردي نوين براي ارتقاي اثربخشي سازمانها

تعریف وتوضیح اصطلاحات مدیریت.

بانکداری الکترونیک