زندگی نامه و آثار دکتر امین ریاحی

به مناسبت درگذشت دكترمحمدامين رياحي فرهنگ‌پژوه، اديب و مصحح و پژوهشگر ‌نامدار ادبيات
محمدامين رياحي سال 1302 در شهرستان خوي متولد شد وي تحصيلات ابتدايي و متوسطه را در زادگاه خود به پايان برد و بعد راهي تهران شد.
دكتر رياحي، در دانشكده ادبيات دانشگاه تهران به تحصيل پرداخت و به دريافت دكتري زبان و ادبيات فارسي نائل آمد. رياحي پس از فراغت از تحصيل به تدريس ادبيات پرداخت.
وي در سمت‌هاي عضويت هيئت مؤلفان لغتنامه دهخدا، مدير ملي وزارت فرهنگ سابق، رايزني فرهنگي ايران در كشور تركيه، استادي دانشگاه آنكارا، دبير كلي هيئت امناي كتابخانه‌هاي عمومي كشور، استادي دانشگاه تهران، نيابت رياست فرهنگستان ادب و هنر ايران، رياست دانشكده هنرهاي دراماتيك، رياست بنياد شاهنامه فردوسي (به مدت دو سال و پس از مجتبي مينوي) به خدمت فرهنگي ‌پرداخت. او مدت كوتاهي نيز كسوت وزيري آموزش و پرورش را بر عهده داشت.
از فعاليت‌هاي مطبوعاتي او سردبيري هفته‌نامه مهرگان و آموزش و پرورش و سيمرغ را بايد نام برد. از وي اشعاري نيز به جا مانده است.
از آثار او مي‌توان به «زبان و ادبيات فارسي در قلمرو عثماني»، «گلگشت در شعر و انديشه حافظ»، «تاريخ خوي»، «كسايي مروزي - زندگي و انديشه و شعر او»، «مجموعه مقالات - حاوي 50 مقاله تاريخي و ادبي» و «تاريخ روابط سياسي ايران و عثماني» اشاره كرد.
علاوه بر تأليف، تعدادي از متون كهن فارسي به تحقيق و تصحيح او به چاپ رسيده كه از جمله آنها مي‌توان «مرصاد العباد نجم الدين رازي»، «مفتاح المعاملات» قديمي‌ترين متن رياضي فارسي و همچنين «جهان نامه متن قديم جغرافيايي» را نام برد.
از جمله پژوهش‌هاي شاخص دكتر رياحي تحقيقش درباره مزار شمس در خوي بود كه با اسناد و مدارك دقيق و غير قابل انكار در كتاب تاريخ خوي كه انتشارات طرح نو ساليان قبل منتشرش كرده بود، اين نكته با به اثبات رساند. بر همين بنياد سال گذشته (1387) در همايشي با عنوان شمس و مولانا در شهرستان خوي از پژوهش‌هاي ارزنده اين استادنامي تقدير به عمل آمد. همشهري‌آنلاين
***
دکتر محمدامین ریاحی ( 1388- 1302 ) ، ایران شناس و استاد سخن سنج زبان و ادب فارسی در پی بیماری قلبی در سن 86 سالگی درگذشت. وی در سال 1302 خورشیدی در شهر خوی دیده به گیتی گشود. پس از گذراندن دوران دبستان و دبیرستان در زادگاهش، در جوانی به تهران رفت و از دانش استادانی چون بهار، فروزانفر و مجتبی مینوی بهره مند شد و پس از دریافت درجه دکترای ادبیات فارسی از دانشگاه تهران، سال ها به آموزش و پژوهش پرداخت. از دکتر امین ریاحی پژوهش های ارزشمندی همچون: داستانی به نام کتاب درسی، نفوذ زبان و ادبیات فارسی در قلمرو عثمانی، گزیده مرصادالعباد، گلگشت در شعر و اندیشه حافظ، سفارت نامه های ایران، تاریخ خوی، سرچشمه های فردوسی شناسی، کسایی مروزی و زندگی و اندیشه و شعر او، جهان نامه (تصحیح)، مفتاح المعاملات (تصحیح)، رتبه الحیات (تصحیح)، عالم آرای نادری (تصحیح)، نزهة المجالس (تصحیح)، مرصاد العباد نجم الدین رازی ( تصحیح ) ، مجموعه 50 مقاله تاریخی و ادبی، تاریخ روابط سیاسی ایران و عثمانی، به یادگار مانده است.
دکتر امین ریاحی، یکی از چهره های ماندگار فرهنگ و ادب ایران بود که سال ها در جایگاه های فرهنگی گوناگون به این کهن بوم و بر خدمت نمود که برای نمونه می توان به همکاری در هیات مؤلفان لغت نامه دهخدا، مدیر ملی وزارت فرهنگ سابق، رایزنی فرهنگی ایران در کشور ترکیه، استادی دانشگاه آنکارا، دبیر کلی هیات امنای کتابخانه‌های عمومی کشور، استادی دانشگاه تهران، نیابت ریاست فرهنگستان ادب و هنر ایران، ریاست دانشکده هنرهای دراماتیک، ریاست بنیاد شاهنامه فردوسی ( به مدت دو سال پس از استاد مجتبی مینوی)، وزیر آموزش و پرورش، سردبیری هفته‌نامه مهرگان، مدیریت مجلات کیهان فرهنگی، آموزش و پرورش، و سیمرغ اشاره نمود. روانش شاد./ ایران نامه
****
در آستانه روز بزرگداشت فردوسي «محمد امين رياحي» شاهنامه‌پژوه در گذشت
«محمد امين رياحي» شاهنامه‌پژوه، استاد زبان و ادبيات فارسي و از شاگردان ملك‌العشراي بهار كه در بيمارستان ايرانمهر بستري بود، صبح روز گذشته(جمعه 25 ارديبهشت) در گذشت. مراسم تشييع وي صبح فردا، و مجلس يادبودش سه‌شنبه در مسجدالرضا برگزار مي‌شود._
علي دهباشي مدير نشريه بخارا در گفت‌و‌گو با خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا) با بيان اين مطلب افزود: وي در رشته زبان و ادبيات فارسي دانشكده ادبيات دانشگاه تهران موفق به دريافت درجه دكتري شد و از شاگردان ملك‌الشعراي بهار و بديع‌الزمان فروزان‌فر بود كه رساله دكتري خود را زير نظر فروزان‌فر به تصحيح متن بسيار دشوار «مرصاد ‌العباد» گذراند.
مرحوم رياحي در زمينه‌هاي مختلف از جمله شاهنامه به پژوهش پرداخت و بيش از نيم قرن از زندگي‌اش به تحقيق و پژوهش درباره فردوسي و شاهنامه اختصاص يافت.
رياحي كه مولف آثار بسياري درباره ادبيات كلاسيك است در دهه 50 بنياد شاهنامه را تاسيس كرد و شخصيت‌هايي همچون «احمد تفضلي»، «مجتبي مينويي» و «علي رواقي» در آن بنياد به شاهنامه پژوهي پرداختند.
وي درباره كتاب‌هاي اين استاد ادبيات اظهار داشت: «سرچشمه‌هاي فردوسي شناسي»، «مونوگرافي خوي» كتابي 800 صفحه‌اي درباره تاريخ و جغرافياي شهرستان خوي، «زبان و ادبيات فارسي در قلمرو عثماني»، «گلگشت در شعر و انديشه حافظ» و «كسايي مروزي- زندگي و انديشه و شعر او» از جمله كتاب‌هاي او بودند.
مدير نشريه بخارا توضيح داد: رياحي بالغ بر 200 مقاله در شرح دشواري‌هاي شاهنامه و بازخواني داستان‌هاي شاهنامه تاليف كرد. از سوي ديگر فعاليت‌هاي او در زمينه تدوين و تبيين كتاب‌هاي درسي در دهه 30 و 40 بسيار ارزشمند است.
***
درگذشت محمد امین ریاحی /به قلم : فواد روستائی
محمد امین ریاحی، استاد زبان و ادبیات فارسی و مؤلف آثاری چون " زبان و ادبیات فارسی در قلمرو عثمانی" و "سرچشمه های فردو سی شناسی" صبح روز جمعه بیست وپنجم اردیبهشت در پی یک بیماری طولانی در تهرات چشم از جهان فروبست.
استاد امین ریاحی یکی از برجستگان تصحیح و تنقیح آثار کلاسیک ادب فارسی و پژوهشگری خستگی ناپذیر بود که طی شصت سال لحظه ای از تحقیق و تفحص در عرصۀ زبان و ادب فارسی باز نایستاد. وی علاوه بر تحقیق و پژوهش وتألیف آثاری ماندگار چون "تاریخ خوی"- شهر زادگاهش- سال ها در سمت هائی چون عضو هیأت مولفان لغت نامۀ دهخدا ، رایزن فرهنگی ایران در ترکیه، ریاست بنیاد شاهنامه، ریاست دانشکدۀ هنرهای دراماتیک، نبابت ریاست فرهنگستان ادب و هنر ایران و دبیر کلی هیأت امنای کتابخانه های عمومی کشور نیز در خدمت فرهنگ ایران بود. "کسائی مروزی، زندگی و اندیشه و شعر او" و تصحیح "مرصادالعباد" از دیگر آثار اوست.
دکتر ضیائ موحد، استاد فلسفه و منطق، شاعر و منقد، در گفتگوئی کوتاه با ما جنبه های مختلف کارنامۀ پربار استاد محمد امین ریاحی را بررسی کرده است.
***
دکتر محمد امین ریاحی از چهره‌های فرهنگی و موثرکشورکه سمت‌هاي عضويت هيئت مؤلفان لغتنامه دهخدا، مدير ملي وزارت فرهنگ سابق، رايزني فرهنگي ايران در كشور تركيه، استادي دانشگاه آنكارا، دبير كلي هيئت امناي كتابخانه‌هاي عمومي كشور، استادي دانشگاه تهران، نيابت رياست فرهنگستان ادب و هنر ايران، رياست دانشكده هنرهاي دراماتيك، رياست بنياد شاهنامه فردوسي (به مدت دو سال و پس از مجتبي مينوي) بر عهده داشت. او مدت كوتاهي نيز در كسوت وزير آموزش و پرورش بوده است. از فعاليت‌هاي مطبوعاتي او سردبيري هفته‌نامه مهرگان، مديريت مجله كيهان فرهنگي و آموزش و پرورش و سيمرغ را بايد نام برد. از دکترریاحی اشعاري نيز به جا مانده است. از آثار او مي‌توان به «زبان و ادبيات فارسي در قلمرو عثماني»، «گلگشت در شعر و انديشه حافظ»، «تاريخ خوي»، «كسايي مروزي- زندگي و انديشه و شعر او»، «مجموعه مقالات- حاوي 50 مقاله تاريخي و ادبي» و «تاريخ روابط سياسي ايران و عثماني» اشاره كرد. علاوه بر تأليف، تعدادي از متون كهن فارسي به تحقيق و تصحيح او به چاپ رسيده كه از جمله آنها مي‌توان «مرصاد العباد نجم الدين رازي»، «مفتاح المعاملات» قديمي‌ترين متن رياضي فارسي و همچنين «جهان نامه متن قديم جغرافيايي» را نام برد.
دکتر ریاحی در بیست و پنجم اردیبهشت ماه درگذشت. یادش گرامی باد./قلم انداز
***
كزازي: رياحي حافظ را رمزگشايي كرد
* ميرجلال‌الدين كزازي با بيان اين كه مرحوم محمدامين رياحي يكي از استوانه‌هاي ادبيات پارسي شمرده مي‌شود، گفت كه وي در كتابي در زمينه حافظ شناسي، شعرهاي حافظ را رمزگشايي كرده است.
«ميرجلال‌الدين كزازي» استاد ادبيات فارسي و پژوهشگر در گفت‌وگو با خبرنگار فارس، درباره مرحوم «محمدامين رياحي» بيان داشت: آن روانشاد يكي از استادان برجسته زبان و ادبيات فارسي بود كه زندگي پربار و ارزشمند خويش را همواره در پژوهش و آموزش گذرانيد. دانشجويان بسيار را دانش آموخت و پرورد و كتاب‌هايي در زمينه‌هاي گوناگون ادب پارسي نوشت.
خالق «دُر درياي دري» بيان داشت: براي نمونه كتاب او درباره حافظ و سروده‌هاي او پاره‌اي از نكته‌هاي نغز و هنگامه‌ساز را در زمينه حافظ شناسي رمزگشايي كرده است. مرحوم امين رياحي يكي از استوانه‌هاي ادبيات پارسي شمرده مي‌شود و درگذشت او براي همه ادب دوستان مايه درد و دريغ است.
يكي از قلمرو‌هاي گوناگوني كه رياحي در آن پژوهيد و كتاب‌هاي ارزشمندي هم نوشت، ويرايش متن‌ها و گزارش آن است. ديگر دلبستگي او به زادگاه خويش، شهر خوي است. تا آن‌جا كه من مي‌دانم او نخستين كسي بود كه كوشيد تا نشان دهد كه گورگاه شمس تبريزي شهر خوي است.
اين استاد ادبيات فارسي، اذعان داشت: شمس از چهره‌هاي رازآلود در فرهنگ و ادب ايران است و چندين جاي را در ايران زمين چونان گورگاه او در نظر مي‌گيرند اما پژوهش او آن‌چنان بود كه امروز كمابيش پذيرفته شده است كه گورگاه شمس در خوي است.
كزازي اظهار داشت: آن‌چه از روانشاد امين رياحي برجاي مانده است هر كدام در زمينه و قلمرو ويژه خود اثري ارزنده شمرده مي‌شود و مي‌توان بر آن بنياد نهاد و آن را به عنوان يكي از آبشخورهاي ارزنده همواره در نظر گرفت. /خبرگزاري فارس
****

حسن انوشه در گفتگو با مهر: ریاحی آثارش را از سر عشق به ایران می‌نوشت
*حسن انوشه معتقد است زنده‌یاد محمد امین ریاحی به زبان فارسی و فرهنگ ایران عشق می‌ورزید و همه کارها و آثارش از سر همین عشقی بود که به زبان فارسی و فرهنگ ایران داشت.
حسن انوشه، عضو بنیاد فردوسی در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن بیان این مطلب گفت: استاد ریاحی به رغم اینکه آذری بود و زبان مادریش ترکی بود اما به زبان فارسی و فرهنگ ایران عشق می‌ورزید و همه زندگیش را بر سر این عشق می‌باخت.
چند باری که استاد ریاحی را در منزلش واقع در سید خندان دیدار کردم ایشان مدام از علاقه‌اش به زبان فارسی و فرهنگ ایران صحبت می‌کرد.
انوشه در ادامه اظهار داشت: شخصیت استاد ریاحی شبیه شخصیت برجسته فرهنگ ایران همچون منوچهر مرتضوی و عباس زریاب خویی بود. این افراد از جمله شخصیتهای برجسته فرهنگ ایران بودند که خطه آذربایجان را بخشی از خاک ایران بزرگ می‌دانستند، چیزی که امروز متاسفانه برخی خلاف آن را می‌گویند.
این پژوهشگرادبی با اشاره به آثار زنده‌یاد ریاحی یادآور شد: مرحوم ریاحی آثار مهم و ارزشمندی از خود به یادگار گذاشتند که از جمله آنها می توان به "تصحیح مرصاد العباد"، "سرچشمه‌های شاهنامه‌شناسی"، "چهل گفتار درباره ادب پارسی"، "سفارت نامه‌ها" ، "تاریخ خوی"، تصحیح "عالم‌آرای نادری" و چاپ "دیوان رشید یاسمی" اشاره کرد.
یکی از مهمترین کتابهای ایشان" زبان و ادب فارسی در قلمرو عثمانی" است که به اعتقاد من اهمیت آن کمتر از تصحیح "مرصادالعباد" نیست. استاد ریاحی این کتاب را در مدتی که رایزن فرهنگی ایران در ترکیه بودند با مراجعه به کتابخانه‌های مختلف ترکیه نوشتند. در این اثر، کتابهای فارسی موجود در کتابخانه‌های ترکیه فهرست و معرفی شده‌ است.
استاد ریاحی همان زحمتی را کشیدند که زمانی مرحوم مجتبی مینوی کشید. مینوی آثار فارسی را که در کتابخانه‌های ترکیه بود به صورت میکرو فیلم به ایران آورد و به دانشگاه تهران بخشید و استاد ریاحی نیز با مراجعه به کتابخانه‌های ترکیه این آثار را معرفی کرد.
ریاحی سال 1302 در خوی متولد شد. او از شاگردان ملک‌الشعرای بهار بود که رساله‌ دکترای رشته‌ زبان و ادبیات فارسی را با عنوان "تصحیح متن مرصاد العباد" زیر نظر بدیع‌الزمان فروزانفر به پایان برد.
*احمدی گیوی در گفتگو با مهر : ریاحی با اسناد فراوان نشان داد که مزار شمس در خوی است
حسن احمدی گیوی گفت: زنده یاد محمد امین ریاحی خدمات زیادی را به فرهنگ و ادب فارسی انجام داد که از جمله آنها یافتن مزار شمس تبریزی در خوی است که با اسناد و مدارک فراوان به ثبت رساند.
این استاد زبان و ادب فارسی در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن بیان این موضوع گفت: ریاحی یکی از ارکان استوار ادب، پژوهش و انسانیت ایران بود که با خلق آثاری فاخر زبان فارسی هرگز نام وی را فراموش نخواهد کرد.
وی با اشاره به فعالیتهای ریاحی در کتابخانه‌های ترکیه در مورد ادب فارسی گفت: این پژوهشگر نستوه آثار گرانبهایی را در کتابخانه‌های این کشور یافت و با تصحیحهای در خور ستایش‌ خود به ادب فارسی هدیه کرد.
به گفته دکتر احمدی گیوی تصحیح "مرصاد العباد" نوشته نجم‌الدین کبری یکی از کارهای ارزنده زنده‌یاد ریاحی به شمار می‌آید. دکتر ریاحی همواره در پژوهش و تحقیق بود و آخرین کتاب ایشان را عید دو سال قبل هدیه گرفتم. او در این کتاب به خوبی شاهنامه را واکاوی کرده است.
این پژوهشگر از مقالات دکتر ریاحی در مجلات و کتب مختلف یاد کرد و گفت: من سالها عضو لغتنامه دهخدا بوده‌ام. ما در این کار پژوهشی استفاده‌های فراوانی از مقاله‌های دقیق و سنجیده دکتر ریاحی کرده‌ایم. ایشان از ذخیره‌های زبان فارسی بود.
احمدی گیوی افزود: وی خدمات زیادی را به فرهنگ و ادب فارسی انجام داد که از جمله آنها یافتن مزار شمس تبریزی در خوی است که با اسناد و مدارک فراوان به ثبت رسید.
محمد امین‌ ریاحی صبح جمعه 25 اردیبهشت‌ماه در سن 86 سالگی براثر کهولت سن و بیماری در بیمارستانی در تهران درگذشت.
***
پیام تسلیت میر حسین موسوی به مناسبت درگذشت دکتر محمد امین ریاحی
قلم - به دنبال درگذشت دکتر محمد امین ریاحی، مهندس میر حسین موسوی طی پیامی، این ضایعه را تسلیت گفت.
به گزارش قلم نیوز متن پیام تسلیت مهندس موسوی به این شرح است:
بسمه تعالی
درگذشت اندیشمند فرزانه مرحوم دکتر محمد امین ریاحی خویی، فقدانی جبران ناپذیر برای فرهنگ و ادب ایران زمین است. فعالیت‌های فرهنگی و نیز تحقیقات عالمانه و ماندگار آن ادیب بزرگوار در حوزه‌های فردوسی شناسی، تصحیح متون عرفانی ـ اسلامی، تاریخ آذربایجان و خوی و همچنین کشف و تثبیت مقبره شمس تبریزی برای همیشه در حافظه تاریخی مردم ایران زمین باقی خواهد ماند.
اینجانب ضایعه ارتحال این بزرگمرد عرصه فرهنگ، علم و ادب را به جامعه فرهنگ دوست ایران به ویژه خانواده معزز آن بزرگوار تسلیت می گویم. پروردگار او را قرین رحمت و مغفرت خویش قرار دهد.
میر حسین موسوی
قلم
http://ghalamnews.ir/news-13584.aspx
خبرگزاري مهر
http://www.mehrnews.com/fa/newsdetail.aspx?NewsID=879611
http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=879658
خبرگزاري فارس:
http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8802260912
همشهري‌آنلاين
http://www.hamshahrionline.ir/News/?id=86614
ایران نامه
http://drshahinsepanta.blogsky.com/1388/02/27/post-230/
http://ibna.ir/vdcc4mq0.2bqx08laa2.html
http://www.rfi.fr/actufa/articles/113/article_6469.asp
قلم انداز
http://sadeghsadeghi.blogspot.com/2009/05/blog-post_9657.html

زندگی نامه و آثار دکتر امین ریاحی

مطالب مشابه :

کلیپ صحبت های دکتر انوشه

زندگی نامه دکتر علی شریعتی

زندگی نامه دکتر محمد رضا عارف

زندگی نامه شهید محمد علی رجایی

سخنرانی های دکتر انوشه

زندگی نامه و آثار دکتر امین ریاحی