نقش دعا در زندگی انسان

مقدمه

دعا در خواست از خداوند سبحان و ایجاد ارتباط با اوست در دعا انسان با خدا راز و نیاز کرده و از او در خواست کمک و مساعدت برای کسب فیض و سعادتمندی می‌کند. دعا و نیتش در زندگی و سرنوشت انسان،آثار ارزشمندی داشته و در معارف دینی به خصوص عرفان اسلامی از اهمیت ویژه ای برخوردار است ،تا بدان جا که عرفا آن را یکی از ابواب کشف و شهود حقایق ،برای اولیای الهی دانسته اند.

حال سؤالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که نقش دعا در زندگی انسان چیست و همچنین سؤالی نظیر این که فضیلت دعا از دیدگاه آیات و روایات چه می‌باشد.

دعا یکی از عبادات بزرگ و نیاز فطری هر انسانی چه مسلمان چه غیر مسلمان می‌باشد چرا که انسان به دلیل انسان بودنش به ویژه در جنبه روحی و معنوی دچار نقصان است و همواره در برخورد با مسائل و مشکلات پیرامون خود از جنبه های فردی تا اجتماعی دچار نوعی اضطراب و،سردرگمی ،ناامیدی و ضعف در درجات ضعیف شدید آن می‌باشد به همین دلیل همواره در یک نیاز و وابستگی به مبدأ برتر قدرت نادر پیوند و توکل بر آن به آرامش ،امیدواری و اعتماد در برخورد با مشکلات دست یابد و این مبدأ قدرت منجی او در امور فردی و اجتماعی می‌باشد و ار آنجا که این مبدأ قدرت و فیض مطلق خداوند است از این رو آرامش حقیقی و اعتماد به نفس در سایه وصل به او محقق می‌گردد.

یکی از عبادات بزرگ ونیاز روحی و روانی جامعه بشری دعا است .دعا از دیدگاه قرآن، احادیث ،علماء و دانشمندان اعم از مسلمان و غیرمسلمان و روانشناسان از اهمیت ویژه ای برخورداراست . در واقع دعا دستیابی برای بی‌نقض ترین روشها برای به کمال رساندن انسان می‌باشد که برای هر شخصی کفایت می‌کند تا طریق بر حق اسلام رادر ارائه بهترین روشها برای رشد و تعالی انسان تصدیق نماید.

دعا مقوله‌ای می‌باشد که علماء طراز اول جهان اسلام ،اسلام شناسان ،نویسندگان ،دانشمندان مسلمان و غیر مسلمان هر یک بعدی از ابعاد آن رادر جنبه های مختلف اعتقادی ،مذهبی وروحی ،روانی ،اجتماعی . فرهنگی و تاریخی مورد توجه قرلر داده است .در کتاب های اخلاقی راجع به مسئله دعا سحن به میان آمده است حتی تألیفات مخصوصی در رابطه با موضوع دعا نوشته شده است که خاص عنوان نقش دعا در زندگی اجتماعی تالیفی از عبدالله امیری فرد و این کتاب از 3 بخش تشکیل شده است :دعا در قرآن ،معرفی برخی کتابهای دعا ،بررسی مضامین برخی دعاها که در مورد نقش دعا در زندگی اجتماعی سخنی به میان نیامده لذا این مقاله در صدد است تا با ارائه فضیلت دعا از دیدگاه آیات و روایات و همچنین آثار دعا در زندگی انسان این نقیصه را جبران کرده و مخاطبان را با شرایط و کیفیت عمل به آنها آشنا سازد.

مفهوم شناسی:

دعا در لغت: به معنی نیایش کردن ،در خواست حاجت ار خدا ودح و ثنا ،تحیّت ،درود،سلام(1)

دعا در اصطلاح: گفتگو کردن با حق تعالی به نحو حاجت و در خواست حل مشکلات از در گاه او و یا به نحو مناجات و یائ صفات جمال و جلال ذات اقدس اوست(2)

نقش در لغت:شکل و صورت کسی یا جیزی را کشیدن ،اثری که روی چیزی باقی مانده باشد(3)

در اصطلاح :غالبا در چهارچوب همان معنای لغوی می‌باشد هر چند که مفهوم و معنای کاربردی آن بسته به نوع موضوع و عنوان مسأله مورد نظر متفاوت می‌باشد از اینرو می‌توان گفت :مفهوم نقش در دعا که خواندن ومطلب استمداد از حضرت حق می‌باشد وقتی در قالب الفاظ و کلمات بر زبان جاری می‌شود یادر قلب انسان خطور می‌کند در ححقیقت بر صفحه روح و روان انسان نکاشته شده و حک می‌کرد

1ـاهمیت و فضیلت دعا

1ـ1 از نظر قرن کریم :

خداوند درقرآن کریم تاکید و تشویقی که به امر دعا و نیایش دارد ،نقل دعا و مناجات هایی از زبان پیامران و صالحان می‌پردازد و همچنین بسیاری از آیات را به شکل دعا و نیایش بیان گرده است . بسیار از دعاهای قران نیز اختصاص به فرد خاصی ندارد و راهنمایی کننده انسان در نوع درخواست ها وسؤالاتش از خداوند است .بدین ترتیب اهمیت نیایش از جانب خداوند در گزینش این نوع از سخن گفتن روشن می‌گردد.

قران سخن آشکار حق برای هدایت و راهنمایی خلق،کلام مبین الهی روشن کننده همه ابهامات ،میزان و ترازوی سخن ها و عمل هاست . قرآن خورشید پر فروغ و پر حرارت الهی و خزانه پرگوهری است که کاشف حقایق و الهام بخش حکمت و دقایق ظریف دینی است .قرآن ثقل اکبر ،عصاره و چکیده کتابهای آسمانی است که کهنگی بر آن وارد نمی‌گردد و در حقیقت محور همه دستورات دینی است . همه چیز موافق با آن باشد مورد پذیرش و گرنه نقش بر دیوار خواهد بود از این رو بی مناسبت نیست که روشن شود که قرآن چکونه به امر دعا نگریسته و از آن چکونه یاد می‌کند

1ـ 1ـ1 فطری بودن دعا:

خداجویی یک امر فطری است و همین طور بسیاری از امیال انسان ،نوعی جاذبه و کشش معنوی میان کانون قدرت الهی و احساسات آدمی وجود دارد .اثرات این نیروی معنوی،بدون آگاهی اسان ،بر گرایش ها و تممایلات و عواطف انسان اشکار است . اثر این نیروی درونی گاهی بر اثر اشتغالات انسان ،به امور مادی از اثربخش بودن باز مانده ،اما در صورت بروز و ظهور مشکلات و عدم توان مقابله انسان به دلیل محدودیت وجودی ،چاره‌ای جز ابتهال و تضرّع و بازگشت به در گاه تو نمی‌یابد.

«واذا مسَّ الانسانَ الضُّرَ دعانا لِجَنبِه أو قائِداً أو قائماً (4)

هرگاه آدمی به رنج و زیانی افتد همان لحظه نشسته و ایستاده مارا به دعا میخواند .

در سوره لقمان نیز به این موضوع اشاره داشته می‌فرماید :

اذا غَشیَهُم موجٌ کالظًّل دعوا الله مُخلِصینَ لهُ الدین(5)

و چون موجی مانند کوه آنها را فراگیرد ،خداوند را با اخلاص کامل میخوانند»

1ـ1ـ2 وعده اجابت داده شده

قرآن کریم و ائمه معصومین بر خواندن دعا تأکید زیادی داشته و در روایتی از امام صادق علیه السلام حتی دعا کردن از قرآن خواندن ،افضل شمرده شده است .(6)

خداوند به انسان دستور می‌دهد و خود اجابت آن را بر عهده گرفته است .

«أُدعونی استَجِب لَکُم؛ بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را »(7)

«أَدعوا رَبَّکُم تَضَرُّعاًو خُفیهً؛ بخوانید خداوند را با زاری و تضرع»(8)

علامه طباطبایی در تفسیر المیزان در ذیل آیه ادعونی استَجِب لکم می‌فرماید:

این آیه دعوتی از خدای تعالی به همه بندگانش یا دعوتی است به دعا خواندن او و دعا را مطلق آورده است . بنابر این امر به دعا بر دیگر اوامر الهی امتیاز مشخصی دارد . دراینجا دعا و خواندن را عبادت شمرده است که دلیل بر ارزش آن است (9)

تشویق و ترغیب خداوند به امر دعا تا حدی است که اگر خداوند توجهی به انسان دارد به دلیل دعا و زاری انسان به درگاه ذوالجلال و خیر الغافرین است .

«قُل ما یعبا بِکُم ربّی لولا دُعاؤُکم ؛(10) بگو به شما توجهی نداشت اگر دعاها و ناله های شما نبود »

1ـ1ـ3 توجه پیامبران و ائمه علیهم السلام به دعا:

«قرآن کریم بندگان صالح را کسانی می‌داند که در بیع و تجارت نیز ،یاد خدا را در دل زنده نگه می‌دارند و اورا از یاد نمی‌برند»

«رجالٌ لاتلهیهم تجارهٌ لا بَیعٌ عن ذِکرّالله؛(11) پاک مردانی که هیچ کسب و تجارت ،آنان را از یاد خدا غافل نگرداند »

پیامبران و صالحان بسیاری از اوقات خود را به امر نیایش اختصاص می‌دادند و ار هر فرصتی برای ارتباط با خالق خویش سود می‌جستند . بسیاری از آنان مکان هایی در دامان طبیعت اختیار کرده و در آنجا که از ظواهر و زرق و برق زندگی مادی اثاری نیست ،به مناجات و راز ونیاز با خدای خود می‌پرداختند . مناجات حضرت موسی علیه السلام در کوه طور،عبادت پیامبر اکرم در غار حرا،سوزها و ناله های امام علی علیهالسلام درنخلستان های کوفه و انشاء دعا معروف خود به کمیل بن زیاد نخعی،دعای امام حسین د رصحرای عرفات و نیایش های امام سجاد علیه السلام همه از توجه این بزرگاه به دعا و اظهار عجز آنان به درگاه خداوند بوده است . خداوند متعال بسیاری از این ادعیه را بیان کرده و به این ارتباط تاکید دارد و بدین طریق باز بودن این راه را برای بندگان نشان می‌دهد.

«فاستَجبنا لَه و نَجَّینا من الغَمِّ و کذلک نُنجِی المؤمنین (12)؛ پس ما دعای او را مستجاب کردیم و او را از غم نجات دادیم و اهل ایمان را اینگونه نجات می‌دهیم»

«کان امیر المؤمنین رَجلٌ دعّا؛ (13) مردی بسیار دعاکننده بود »

ائمه دیگر نیز ،نیایش و خواندن پروردگار در زمان و مکان های گوناگون اهتمام خاصی داشتند که در کتاب های متعدد مضبوط است .

1ـ1ـ4 نکوهش تخلف از نیایش

«قل ما یعبُا بِکُم رَبّی لولا دُعاؤُکم فقد کَذَّبتُم فسوف یَکون لذاماً(14)؛ ای رسول ما به امت بگو اگر دعای شما نبود خدابه شما چه توجه و اعتنایی داشت که شما گافران آیات حق را تگذیب گردید و زود به کیفر آن گرفتار خواهید شد»

خداوند وعده عذاب را به اعراض کنندگان از دعا می‌دهد و به کسانی که از دعا خود داری ورزند سقوط در جهنم وعده گردیده است.

«أُدعونی استَجِب لَکُم انَّ الذین یستکبِرونَ عَن عِبادتی سَیَدخُلونَ جَهَنَّمَ داخِرین(15)؛ بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را همانا آنانکه سرکشی کنند از عبا دت من به زودی با ذلت و خواری وارد دوزخ می‌شوند .

امام محمد باقر علیه السلام در توضیح این آیه عبادت را به معنی دعا دانسته اند:

«هو الدعا و افضل العباده الدعّا؛ مقصود از عبادت دعا است و بهترین عبادت دعا است (16).

1ـ2 اهمیت و فضیلت دعا از نظر روایات:

ائمه معصومین علیهم السلام که کلام آنها نور و دستورات آنان موجب رشد و تعالی است و ثقل اصغر نامیده شده اند و مفسّر قرآنند ،در اهمیت دعا و جایگاه آن سخنان بسیاری فرموده اند حضرت علی علیه السلام می‌فرماید:

«الدعا مفاتیح النَّجاح و مقالیدُالفَلاح »(17)؛ دعا کلسد نجات و رستگاری است . در حدیثی دیگر دعا را سپر مؤمن می‌داند .«الدعا حرس المؤمن»و از آن به سلاح مؤمن تعبیر کرده است «فانَّ سلاح المؤمن الدّعا»

و در حدیثی از امام صادق به نقل از رسول اکرم :

«الدعا سلاح المؤمن و عمود الدین نور السماوات و الارض» دعا سلاح مؤمن و ستون دین ونور آسمانها و زمین است »

و«الذعا انفذ من السنان الحدید» دعا از نیزه تیز ،نافذتر است »

همچنین امام صادق علیه السلام می‌فرماید:

«انَّ الدّعا یَرُدُّ القضا و قد نزل من السماء و قد اُبرم ابراما؛ دعا باعث بر گشت قضای آسمانی است ،حتی اگر ابرام شده باشد.

همچنین امام صادق علیه السلام می‌فرماید:

«الدعا کهف الاجابه کما انَّ الَّسحابَ کهفُ المَطَر؛ دعا مخزن و گنجینه اجابت است چنانچه ابر مخزن باران است .

همچنین امام صادق علیه السلام می‌فرماید:

«علیکَ بالدّعا فانّه شِفاءٌ من کُلِّ داء(18)؛ بر تو باد به دعا زیرا آن درمان هر دردی است .

خداوند به موسی علیه السلام دستور می‌دهد که همه حوائجش را در قالب دعا از خداوند بخواهد

«ای موسی هر چه بدان محتاج هستی ازمن بخواه حتی علف گوسفند و نمک خمیر خودرا »(19)

اصرار و الحاح در دعا و یقین به اجابت آن ،نقش چاره سازی آن بهره مند شدن از مقدرات حتمیه و پیامدهای شگفت انگیز دیگر همه در بیانات ائمه معصومین ذکرگردیدو مؤمنان مشتاق را به تکرار در خواست‌ها و اعلام نیاز ها دعوت فرموده‌اند.

2ـ آثار دعا بر زندگی انسان

1-2 آرامش قلبی و قدرت روحی:

توجه انسان به خدا ،در واقع اتصال قلبی انسان به درگاه الهی است و بدیهی است که در این ارتباط و اتصال باطنی ،مواهب معنوی فراوانی نصیب انسان می‌گردد. زمانی که انسان روی دل به سوی خدا می‌دارد همچون آینه ای که در برابر تابش آفتاب قرار گیرد انوار فیوضات الهی را دریافت می‌کند و در پرتو گرمی آن وجودش را آرامش حقیقی در بر می‌گیرد .

چنانچه قرآن یاد خدا را تنها عامل آرامش بخش دلها معدفی کرده ،اطمینان و طمأنینه نفس انسان را در گرو توجه به خدا می‌داند

«الا بِذکرِالله تطمئنُّ القُلوب؛(20)هان !تنها با یاد خدا دلها آرام می‌گیرد »

خداوند هدف نهایی فطرت انسان و کمال مطلوب اوست بنابر این کسی که توجه به خدادوند ندارد ،توجه او به دنیا و برخوداریهای مادی و ظاهری آن جلب می‌شود بنابراین کسی که خدا را فراموش کرده و دنیا را به جای آن برگزیده همواره از باب آنچه دارد در بیم و نگرانی و از بابت آنچه ندارد درحسرت و اندوه بوده و روی آرامش را نمی‌بیند .چنین فردی در هنگام روبرو شدن با مصائب ،شکستها،ناراحتی ها به سرعت دستخوش اندوه و تاملات روحی می‌شود و اگر هم به آرامش برسد از آنجا که آن آرامش سطحی و ناپایدار است با بروز کوچکترین عامل مخالف آن را از دست می‌دهد و گرفتار اندوه و نگرانی و تلاطم روحی شدیدتر می‌شود .

2-2 نورانیت و بصیرت دل:

چون انسان روبه خدا کند و او را بخواند نوری از باطن بر نفس او می‌تابد و سرای دل او را تابناک می‌سازد از این رو یاد خدا دل را زنده کرده و حیاطی نو و طیبه می‌بخشد .

«یا ایّها الذینَ آمنوا استَجیبُوا للهِ و للرسولِ اذا دَعا کم لما یُحییکُم»(21)

ای اهل ایما ن دعوت خدا و رسول را اجابت کنید ،آنگاه به سوی آنچه زنده‌تان می‌کند ،فرامی‌خوانند.

«بِذِکرالله تُحیی القُلوب و بنِسیانِه مَوتُها»(22) با یاد خدا دلها زنده و مرگ دلها در فراموشی خدات است.

در پرتو این طراوت و احیاء دل انسان توان و نشاط می‌یابد ،قلب و فکر نور بصیرت می‌یابد و در نتیجه قدرت معنوی فرد بیشتر شده و از گزند وسوسه های شیطان در امان می‌ماند.

امام علی علیه السلام می‌فرماید:

«مداومه الذکر ،قوه الارواح»(23) مداومت بدر یاد خدا موجب قدرت و قوت روحها است .

«انَّ الذین اتًّقوا اذا مسَّهم طائفٌ من الشًّیطان تذَکًّرٌو فاذا هم مُبصِرون»(24) افراد پرهیزگار هنگامی که شیطان آن ها را وسوسه کند متذکر شده به یاد خدا می‌افتند و د رهمان حال بصیرت می‌یابند.

3-2 جلب نظر الهی:

یکی از مهمترین آثار دعا و ذکر حق نظر لطف و رحمت ،عنایت و مهرالهی است که زندگی بنده‌ی درگاهش را در بر می‌گیرد و به لحظات عمر و زندگیش برکت می‌بخشد.

خداوند می‌فرماید:

«فاذکرونی اُذکُرکُم»(25)،مرا یاد کنید تا من نیز شما را یاد کنم.

توجه خدا به انسان بر آثار پر خیر و برکت آن موجب حب و دوستی خداوند در دلها شده و هر اندازه که تین حب و ذکر در انسان قوت و پایداری بیشتر کند قرب و نزدیکی به خدوند بیشتر شده و انسان به کمال مطلوب و نهایی که خشنودی ذات مقدسش می‌باشد می‌رسد.

پیامبر اکرم (ص) فرمودند :

«من اکثَرَ ذکرِالله احَبَّه»(26)هرکس بر یاد خدا بیفزاید بر محبتش نسبت به خدا افزوده می‌شود .

ودر قران «رضوانٌ منَ الله اکبر»(27) خشنودی خدا از همه آنها برتر و بالاتر است .

دکتر ژورف مورفی روان شناس معروف می‌گوید: (28)

«از هم اکنون روبه درگاه او آورید و به حقیقت نهفته در این گفته ها عمیقاً پی ببرید .تو پناهگاه من هستی و این تویی که مرا از هر مصیبت و بلایی مصون و محفوظ نگاه می‌داری ، از هم اکنون بکوشید تا سطح فکر خود را تغییر دهید و به جزئیات نپردازید و آنرا متعالی سازید و با افکار آسمانی یکی شوید تا خیر و برکت او شامل حالتان شود و این ترانه د رهستی وجود تان طنین انداز گردد؛ خدا برای ما تکیه گاه است و مأوا ویاور و مددکاری که حتی یک لحظه ما را در هیچ بدبختی و سانحه ای تنها نمی‌گذارد »

4-2 وارستگی از لذات دنیوی:

انسان زمانی که لذت و حلاوت ارتباط با خدا و مناجات با او را چشید و عظمت و کرامت آن را درک کرد لذات مادی و زودگذر دنیوی که شیرینی آنی و محدود دارند و در پس ارضاء آن ایجاد و اپس زدگی کرده و میل و کششی به آنها باقی نمی‌ماند در نظرش رنگ باخته و ارزش خود را از دست می‌دهند د رحالیکه جذبه و کشش در ارتباطات معنوی هر چه که بیشتر شود ،حرص و ولع سری ناپذیری رابرای دلباخته حقیقی به دنبال دارد و گواه بر آن حالات اعجاب انگیزی است که در عبادات و مناجات پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین مشاهده می‌نماییم . پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله(ص) با وجود مسؤلیتهای طاقت فرسایی که بر عهده داشتند و روزها سنگ بر شکم می‌بستند تا گرسنگی را کمتر احساس کنند و شب ،به تصریح قرآن دو سوم یا نصف یا حدافل ثلث آن را به نماز نی‌ایستادند و عبادت می‌کردند تا آنجا که پاهایشان ورم می‌کرد .

حضرت علی علیه السلام در بیان لذت انس با محبوب و مونس خود د رخطبه 225 نهج البلاغه می‌فرماید:

«پروردگارا تو از هر انیسی برای دوستانت انیس تری و از همه آنها برای کسانی که به تو اعتماد کنند ،برای کارگزاری آماده تری ،آنان را در باطن دلشان مشاهده می‌کنی و در اعماق ضمیرشان بر حال آنان آگاهی و میزان بصیرت و معرفتشان را می‌دانی ،رازهای آنان نزد تو آشکار است و دلهای آنان د رفراق تو بی تاب است ،اگر تنهایی سبب وحشت آنان گردد یاد تو مونسشان است و اگر سختیها بر آنان فرو ریزد به تو پناه می‌برند» (29)

5ـ2 دوری از گناه

آثار مهم دیگر یاد و ذکر خدا دوری از معاصی و پلیدیهای روح وروان است زیرا زمانی که انسان تن به معصیت می‌دهد د رواقع خدا را فراموش کرده و دچار وسوسه های شیطانی می‌شود.

خداوند د رقرآن می‌فرماید :

«انَّ الذینَ اتَّقوا اذا مسَّهم طائفٌ من الشیطان ِ تَذَکَّرُوا فذا هم مُبصِرون»(30)؛ افراد پرهیزگار هنگامی که شیطان آنها را وسوسه کند متذکر شده و به یاد خدا می‌افتند و در همان بصیرت می‌یابند.

زیرا زمانی که بنده توجه به خداوند می‌کند مقام و بزرگی واقعی خود را در می‌یابد و اوج عظمت و شوکت حق تعالی او را از انجام نا فرمانی و عصیان و گناه در محضرش باز می‌دارد .

امام سجاد علیه السلام می‌فراید:

«خف الله لِقُدرته علیک و استحی منهُ لِقُربِکَ منک»(31) از خدا بترسید به جهت قدرت و احاطه که بر شما دارد و از او حیا کنید به جهت نزدیکی او نسبت به شما د رحقیقت روح بندگی و وارستگی ثمره اتصال روحی پاک با سرچشمه ای زلال و حیات بخش است .

6ـ2 دفع انواع بلاها

انسانها در طول زندگی درمعرض انواع ناملایمات ،گرفتاریها ،رنجها ،آلام ،صدمات روحی و جسمی ،خواسته و نا خواسته ،آگاهانه و ناآگاهانه می‌باشند و تنها مأوا و تکیه گاه او در این لحظات د رگاه خداوندی است چرا که تنها او گره گشای تمام گره‌های بسته و کور است تنها اوست که می‌تواند بر بندگان مضطر ،عاجز ،ناتوان ،فرومانده و بی پناه خود نظر لطف آورده و آنها را در سایه پناه و رحمت خود قرار دهد و انواع بلاها را از آنان دور گرداند .

امام صادق علیه السلام می‌فرماید: (32)

آری اجابتها و هدفها در پناهگاه دعاها مانند باران در میان ابرها مخقی و پنهان است .دعا کن تا مورد کرمش واقع شود .

از طرف دیگر باید بدانیم که یاد و خواندن پروردگار تنها نباید در لحظات گرفتاری تنگناهای ما باشد چراکه حتی در لحظات خوش که جای هیچ دغدغه و نگرانی برای ما وجود ندارد ممکن است ورق برگردد و صفحه شود وشعف زندگی را به صفحه حزن و غم مبدل گرداند .

حضرت علی علیه السلام می‌فرماید: (33)

«ادفعوا امواج البلاءِ بِالدّعا،ما المبتلی الذی اسدر به البلاء باحوج الی الدعا من المعافی الذی لا یا من البلاء»؛ امواج بلا را به دعا پس بزنید ،برای دیده ای که بلا جانش را به لب رسانده است نیازش به دعا بیشتر از عافیت چشیده‌ای نیست که از بلا در امان نیست.

در حقیقت دعا و ذکر حق تعالی سبب نزول امدادهای غیبی در اوج عجز و ناتوانی انسانها است . آن زمان که انسان تمام در ها و حتی روزنه های دنیوی را به روی خود بسته می‌بیند.

7ـ2 خودیابی

انسان وقتی روی به درگاه الهی می‌کند خود واقعی خویش را نیز که پرتوی از عالم ربوبی است باز می‌یابد و هر چه بیشتر متوجه یاد خدا گردد به همان اندازه بیشتر با خود آشنا می‌شود و زمانی که خدا را فراموش می‌کند آنچه بر جای می‌ماند همان خود غیر واقعی اوست که همان خود پنداری فرد است بنابر این خدایابی مقدم بر خود یابی است زیرا تا توجه به خدا پیدا نشود حقیقت نفس نیز که چیزی جز فروغ الهی و ربط و اتصال به در گاه خدا نیست شناخته نخواهد شد .(34)

برهمین اساس قرآن خود فراموشی را معلول خدا فراموشی می‌داند:

«ولا تکونوا کالّذین نَسُوا الله فاَنساهُم انفُسَهُم»(35)

ومانند کسانی نباشید که خدا را فراموش کردند و خداوند نیز آنان را از یاد خودشان برد.

ویلیام جیمز درباره نیایش می‌گوید: (36)

«انگیزه نیایش ،نتیجه ضروری این امر است که در عین اینکه درونی ترین قسمت از خودهای اختیاری و عملی هر کسی خودی از نوع اجتماعی است ،با وجود این ،مصاحب کمال خویش را تنها در جهان اندیشه می‌تواند پیدا کند اغلب مردم خواه به صورت پیوسته ،خواه تصادفی ،در دل خود به آن رجوع می‌کنند.حقیر ترین فرد در روی زمین با این توجه عالی ، خود را واقعی و با ارزش می‌کند.

امام خمینی آن سالک و عارف فرزانه نیز سرچشمه حیات واقعی و رسیدن به حقیقت وجودی خویش را در سایه وصل در ذات حق می‌داند و می‌فرماید: (37)

«به تو و سایر جوانها که طالب معرفتند وصیت می‌کنم که شما و همه موجودات جلوه اویند و ظهور اویند .کوشش و مجاهدت کنید تا با ورقه ای از آن بیابید و در آن محو شوید و از نیستی به هستی مطلق برسید »

8ـ2 رحمت و شفا

زمانی که ذکر و یاد پروردگار زینت زبانها می‌شود و بندگان به نجوا و فغان از سَرِ صدق و صفا ،زلال و بی ریا آن صانع کریم را می‌خوانند : «یا من اسمه دواءو ذکره شفا» (38) ای آنکه نامش دوای هر مرض و ذکرش شفای هر بیمار است .

امید به لطف او می‌بندند تا شفای دردهای جسم و روحشان باشد ،باران رحمتش بی دریغ بر روانها و تنهای خسته و رنج دیده فرو می‌بارد وتمام آلام و رنجهای آنان را می‌شوید و به روح و روان بندگان طراوت و شادابی و حیاتی نو و دلپذیر می‌بخشد.

امام صادق علیه السلام می‌فرماید: «فانّ فیه شفاء من کُلّ داء»(39) بر تو باد دعا کردن زیرا در آن شفای هر دردی است .

و این یک حقیقت واضح و آشکار است که تنها قدرت لایزال او بر هر چیز قادر و توانا است و تنها یاد و طلب از اوست که می‌تواند در آنجایی که دست بندگان از چاره کوتاه است و هیچ قدرتی برای رفع رنج و درد روح وجسم خود ندارند مرهم زجر و اندوه وجودشان شده و به وجود آنان قدرت و توان مقابله با مشکلشان را بدهد.

چراکه اتصال وجود ضعیف بندگان به وجود قادر متعال انگیزه و توان دو چندان بخشیده و امیدو نیروی مبارزه با ضعف و ناتوانی رادر دجودشان زنده می‌کند زیرا با تمام وجود خداوند را در کنار خویش و تنها شفا بخش خود می‌یابند و یقین دارند که شفابخش واقعی و حقیقی اوست.

خانم دکتر آیریس کیز نیز معتقد است:

«زندکی بشر یکی از معجزات پروردگار است و خداوند ،بیماران را به دست پزشکان شفا می‌دهد و از همان روست که پزشکان معتقدند ،دوا با ما ،شفا با خداست» (40)

9ـ2 برگرداندن قضا و قدر

انسان همواره در زندگی تحت تأثیر حوادث و جریاناتی است که از طرف پروردگار مقدر شده وتنها خداوند متعال است که اراده و مشیتش پیوسته نفوذ داشته و سررشته امور همواره به دست اوست . به هر نحوی که بخواهد در چهار چوب حکمت و علم خود امور را فرار می‌دهدبنابراین باید تنها از او خواست و از او یاری جست چراکه اگر همه عالم بکوشند در اینکه هر امری را که تو خواسته و مقدر فرموده تغییر دهند نخواهند توانست .اما زمانی که بنده به صدق دل و اخلاص خداوند را می‌خواند باب کرامت و رحمت پروردگار بر او گشوده شده و خداوند حتی امور ناخوشایندی را که در سرنوشت او به قضا و قدر حمتی قلم خورده است مورد عفو و بخشش بی‌دریغ خویش فرار می‌دهد.

امام صادق علیه السلام می‌فرماید: (41)

«انّ الدعا یَردُّ القضاء المبرم بعد ما ابرم ابراماً فاکثروا منَالدّعا، فانه مِفتاحُ کُلّ رحمهٍ ونجاح کلّ حاجه و لا ینال ما عندَ الله الا بالدّعا،انّه لیس من باب یکثر قرعه الا و یوشک ان یفتحَ ِلصاحبه» دعا قضا و قدر حتمی را پس از آنکه قطعیت یافته بر می‌گرداند ،دعا بسیار کنید که آن کلید هر در رحمت و عامل پیروزی در هر حاجتی می‌باشد .آنچه د رنزد خدا هست جز با دعا نمی‌توان به آن رسید ،هیچ دری نیست که پس از کوبیدن زیاد به روی کوبنده باز نشود .

تاثیر و فضیلت دعا به اندازه ای است که حتی زمان کوچ آدمی از این دیار فانی را که برای هر بنده ای در زمان معلوم و معینی مقرر و حتمی گشته است را تغییر دهد.

10ـ2 فلاح و رستگاری

«آنچه درباره انسان از حقایق انکار ناپذیر است این است که شعاع امیال فطری او از قبیل حقیقت جویی ،زیبایی ،دوستی ،قدرت طلبی و ... تا بی‌‌نهایت امتداد و هیچ کدام از آنها اقتضای محدودیت و توقف در مرتبه معینی را ندارند .این از خصایص بارز انسان است که دارای خواسته های نا محدوداست و به کامیابی های موقت و محدود قانع نمی‌شود .اما امیال فطری انسان با این که به امور مختلفی تعلق می‌گیرند ،سرانجام همه به هم می‌پیوندندو ارضای کامل و نهایی آنها د ریک چیز خلاصه می‌شود و آن ارتباط با سرچشمه علم ،قدرت،جمال و کمال است و این ،جز د رسایه پیوند با بارگاه الهی و تقرب و نزدیکی به خدا امکان پذیرنیست.تنهادر نزدیکی به خدا و اتصال به معدن جمال و کمال است ، که تمامی خواسته های فطری انسان ارضاء و انسان به مطلوب نهایی خود نائل می‌شود .

جز پیوند با خدا هر هدف و مقصود دیگری برای انسان ،از آفت نقص و محدودیت مبرّا نیست و تنها اتصال به او انسان را به فلاح و رستگاری واقعی و حقیقی خود می‌رساند » (42)

از اینرو کسی که طالب واقعی سعادت و رستگاری خویش است باید روی دل به جانب یار آورد و تمام لحظات زندگی خود را آکنده از عطر ذکر و یاد محبوب نماید و او رابا تمام وجود خود بخواند ؛حضرت علی علیه السلام می‌فرماید:«الدعا مفاتیح النجاح و مقالید الفلاح» (43) دعا کلیدهای نجات و گنجینه های رستگاری است.

11ـ2 کسب فضائل اخلاقی

انسان موجودی است که دارای انواع کششهای نفسانی قوی و نیرومند می‌باشد که در هر لحظه اراده ،فکر و نیت و عمل او را تحت تاثیر خود قرار می‌دهند .

از آنجایی که انسان توانایی شناخت کامل خود و احاطه و غلبه بر این امیال را ندارد بنابراین نیازمند یک نیروی عظیم باطنی است که ایجاد آن در درون خود قدرت غلبه بر این امیال و هدایت آنها د رجهت صلاح و کمال خود را کسب نماید.

این نیروی عظیم سازنده و کمال آفرین چیزی جز اعتقاد ،توجه و توکل خالصانه به خداوند نمی‌باشد که در درون فرد و تاروپود وجود او آنچنان نفوذ می‌نماید که علاوه بر مهار کششهای نفسانی موجب رشد و نمو انواع فضائل و وکمالات انسانی و اخلاقی در فرد شده و زمینه سازندگی و اعتلای روحی و معنوی تو را فراهم می‌آورد.

زیرا زمانی که بنده رو به سوی خداوند می‌آورد در حقیقت می‌داند که روبه سوی خالقی می‌آورد که او را آفریده و بر ذره‌ذره وجود و لحظه لحظه فکر و عمل او واقف،ناظر ،بینا ،شنوا

نقش دعا در زندگی انسان

مطالب مشابه :

بازی آنلاین بن تن : موتور کراس - بن 10 فلش

بازی های محبوب

السلام علیک یا ابا عبداله

ایام فاطمیه

نقش دعا در زندگی انسان