داروهای دستگاه گوارش

داروهای موثر بر بیماریهای دستگاه گوارش

اختلالات گوارشی از مهمترین و شایعترین مسائل در كلینیك می باشد بطوریكه سالانه میلیونها نفر از مردم از اولسر پپتیك و سایر بیماریهای گوارشی رنج می برند. داروهای موثر بر این دستگاه انواع متنوعی هستند كه می توان آنها را براساس محل اثرشان به گروههای مختلفی تقسیم نمود.

1- داروهای موثر در درمان اختلالات فوقانی: اختلالات مری و درمان اولسر پتیك، شامل آنتی اسپاسمودیكها و كاهش دهنده های ترشح اسید معده و آنتی اسیدها

2- داروهای موثر در درمان اختلالات تحتانی: مسهل ها، ضد اسهالها و آنتی اسپاسمودیكها

داروهای موثر در درمان اختلالات فوقانی دستگاه گوارش

درمان عمومی در اختلالات این قسمت از دستگاه گوارش عبارتند از: داروهایی كه موجب مهار ترشح اسید و پپسین می شوند مانند H2 بلوكرها، امپرازول (مهار كننده پمپ پروتون) و آنتی كولینرژیكها، داروهایی كه موجب افزایش مقاومت مخاط معده در برابر زخم می شوند مانند سوكرالفیت كه با تشكیل كمپلكس با پروتئینهای موجود در سطح زخم عمل خود را انجام میدهد.

داروهای مهار كننده ترشح اسید و پپسین

از عوامل مهم ایجاد كننده زخم معده می توان از اسید معده، پپسین و هلیكوباكتر پیلوری نام برد. مهمترین داروهای این گروه آنتاگونیستهای گیرنده های H2 هیستامینی هستند كه از پرمصرفترین داروها می باشند. از داروهای این گروه می توان از سایمتیدین، رانیتیدین، فاموتیدین و نیزاتیدین نام برد كه حجم و اسیدیته ترشحات معده را چه در حالت استراحت و چه در موقع تحریك معده توسط غذا یا هیستامین كاهش می دهند. این داروها اثر خود را با بلوك گیرنده های هیستامینی در سلولهای پاریتال معده اعمال می كنند. كاهش حجم ترشحات موجب كاهش ترشح پپسین می شود. به طور كلی این داروها را در درمان اولسر پپتیك و حالت برگشت محتویات معده به مری (reflux esophagitis) بكار می برند. بطور كلی این داروها از راه خوراكی مصرف شده و عارضه جانبی مهمی ندارند. سایمتیدین كه علاوه بر مهار متابولیسم داروهای همراه (مهار كننده آنزیم)، با اتصال به گیرنده های آندروژنی و ایجاد اثرات آنتی آندروژنی موجب بروز ژینكوماستی (در دوزهای بالا) و كاهش قوای جنسی در مردان و بروز گالاکتوره در خانمها می شود.

رانیتیدین و فاموتیدین هم در 34 درصد موارد موجب بروز سردرد می شوند. سایمتیدین به شكل قرص و آمپول 200 میلی گرمی، بعد هرغذا یكی و دو عدد قبل از خواب. رانیتیدین به شكل قرص 150 میلی گرمی، روزی 2 قرص، فاموتیدین به شكل قرصهای 20 و 40 میلی گرمی در نظام دارویی ایران موجود است.

سایمتیدین از راه گوارش به خوبی جذب شده و متابولیسم آن کبدی بوده و حدود 40-30 درصد آن دچار پدیده عبور اول می شود. نیمه عمر آن حدود 3-2 ساعت و حداکثر غلظت پلاسمایی آن 90-45 دقیقه پس از مصرف خوراکی ایجاد می شود. جذب سایمتیدین همراه با آنتی اسیدها کاهش می یابد. سایمتیدین متابولیسم داروهایی مانند ضد انعقادهای خوراکی، بنزودیازپینها (بویژه کلر دیازاپوکساید و دیازپام)، فنی توئین و پروپرانولول را کاهش داده و اثر بخشی آنها را افزایش می دهد که از نطر بالینی بایستی مورد توجه قرار گیرد. سایمتیدین بهتر است همراه غذا و قبل از خواب مصرف شده و کشیدن سیگار اثر بخشی دارو را کاهش می دهد.

فاموتیدین

در درمان زخمهای خوش خیم معده و دوازدهه، رفلوکس ازوفاژیت و سندروم زولینگر-الیسون بکار می رود. جذب آن از راه خوراکی 45-40 درصد است که مقدار کمی از آن دچار پدیده عبور اول می شود. پیوند پروتئینی دارو کم بوده و پس از 12-10 ساعت به حداکثر غلظت سرمی خود می رسد و بصورت دست نخورده از راه ادرار افع می شود. همانند سایمتیدین، این دارو هم تاحدودی قادر به مهار آنزیمهای کبدی می باشد که در کلینیک از اهمیت زیادی برخوردار است و در مصرف همزمان با سایر داروها بایستی مد نظر قرار گیرد. جذب دارو در مصرف همزمان با آنتی اسیدها کاهش یافته و سیگار کشیدن اثر دارو را کاهش می دهد.

آنتی كولینرژیكها

این داروها با آنتاگونیزه كردن اثرات استیل كولین بر روی گیرنده های موسكارینی مخاط معده موجب كاهش حركات و ترشح معده می شوند. گرچه اثرات ضد ترشحی آنها كمتر از H2 بلوكرها می باشد ولی برخی از داروهای این گروه مانند آتروپین و پروپانتیلن قادرند میزان ترشح اسید معده در حالت استراحت و تحریك توسط غذا را تا مقدار 50-30 درصد كاهش دهند. مصرف این داروها به دلیل ایجاد خشكی دهان و كاهش حركات پریستالتیك روده ها محدود شده است. داروهای این گروه عبارتند از:

هیوسین ان-بوتیل بروماید: قرص 10 میلی گرمی، آمپول 10 میلی گرمی و شیاف 10 و 5/7 میلی گرمی

دی سیكلومین: قرص 10 میلی گرمی، آمپول 20 میلی گرمی و الگزیر 10 میلی گرم در 5 میلی لیتر

پروپانتلین: قرص 15 میلی گرمی. كلیدینیوم- C: 5/2 میلی گرم كلیدینیوم و 5 میلی گرم كلردیازاپوكساید

بلادونا پی- بی: حاوی آتروپین، هیوسین، هیوسیامین و فنوباربیتال

کلیدینیوم –C

این دارو در درمان زخمهای گوارشی و سندروم روده تحریک پذیر و همچنین به عنوان داروی کمکی در کاهش ترشحات اسید معده و درمان آنتروکولیت حاد بکار می رود. این دارو با مهار گیرنده های موسکارینی موجب کاهش ترشحات و حرکات دودی دستگاه گوارش می گردد. کلردیازاپوکساید موجود در آن با اثر بر روی گیرنده های گابا در مغز باعث کاهش تحریکات عصبی شده و بصورت کمکی در کاهش ترشحات دستگاه گوارش موثر است. جذب دارو از راه خوراکی کم و متغیر بوده، طول اثر حدود سه ساعت و دفع آن از طریق مدفوع است. مهمترین عوارض جانبی آن عبارتند از افزایش سریع درجه حرارت بدن (بویژه در مناطق گرم)، احساس نفخ، کاهش تعریق و سرگیجه. اثرات آنتی کولینرژیکی این دارو کمتر از آتروپین می باشد. این دارو را بهتر است نیم تا یکساعت قبل از غذا مصرف نمود و در هنگام انجام فعالیت بدنی و یا در هوای گرم مصرف ان بایستی با احتیاط باشد.

دی سیکلومین

بصورت کمکی در درمان اختلالات دستگاه گوارش که همراه با اسپاسم عضلات صاف باشد بکار می رود که این عمل را با مهار گیرنده های موسکارینی انجام می دهد. جذب آن از راه خوراکی و تزریقی به خوبی صورت می گیرد. از مهمترین عوارض آن می توان از خشکی دهان، اشکال در عمل بلع، برافروختگی، میدریاز، تب، تاکیکاردی، یبوست، احتباس ادرار و افزایش فشار داخل چشم را نام برد. با مصرف الگزیر این دارو عوارضی مانند اشکالات تنفسی، تنگی نفس، کولاپس تنفسی و آپنه و همچنین بروز حملات تشنجی گزارش شده است که احتمالا بدلیل آسپیره شدن دارو به داخل ریه ها می باشد.

هیوسین

دارویی است که در اسپاسم گوارشی یا ادراری تناسلی و قاعدگی دردناک همراه با اسپاسم بکار می رود. جذب آن از راه خوراکی کم است. در مواردی مانند تاکیکاردی، نارسایی قلبی، انسداد فلجی روده، کولیت زخمی و تنگی پیلور بایستی با احتیاط مصرف شود.

پروپانتلین

داروی کمکی در درمان زخم گوارشی و اختلالات گوارشی ناشی از اسپاسم عضلات صاف دستگاه گوارش بکار میرود. 50 درصد آن از راه خوراکی جذب و بقیه آن هیدرولیز شده، نیمه عمر آن حدود 9 ساعت متابولیسم کبدی و دفع آن به آهستگی از طریق کلیه می باشد. مصرف آن در بیماران سالخورده ممکن موجب روز اختلالات حافظه، هیجان، خواب آلودگی یا اغتشاش شعور گردد. در مواردی مانند بیماری انسدادی روده، گلوکوم با زاویه باریک، التهاب مری، احتباس ادرار و بزرگی پروستات بایستی با احتیاط مصرف شود. از عوارض جانبی آن می توان از افزایش دمای بدن، یبوست، احساس نفخ، کاهش تعریق] خشکی دهان، سردرد و نبض سریع نام برد.

مهار كننده های پمپ پروتون

چهار نوع از داروهای این گروه وجود دارد omeprazole, lansoprazole, rabeprazole and pantoprazole كه موجب مهار فعالیت پمپ هیدروژن در سلولهای پاریتال معده می گردند. تمام آنها برای درمان كوتاه مدت 8-4 هفته ای زخم معده و دودنوم و رفلوكس ازوفاژیت موثرند. این داروها جهت جلوگیری از زخم ناشی از داروهای NSAID نسبت به H2-بلوكرها و میزوپروستول ارجحیت دارند. این داروها در درمان سندرم زولینگر- الیسون نیز موثر هستند. مهار كننده های پمپ پروتون همچنین جهت ریشه كن كردن عفونتهای هلیكوباكتر پیلوری بصورت تواًم با سایر داروها بكار می روند. مصرف طولانی مدت این داروها در رت موجب بروز كانسر معده شده است ولی تاكنون در مورد انسان گزارشی تاكنون نرسیده و ظاهراً در مصارف انسانی safe هستند.

جذب خوراکی امپرازول سریع بوده و با کاهش اسید معده به جذب خود کمک می کند. متابولیسم کبدی، دفع آن کلیوی و نیمه عمر 1- 5/0 ساعت می باشد. ازمهمترین عوارض آن سردرد، اسهال، بثورات جلدی، کهیروسرگیجه را می توان نام برد. در مصرف همزمان با وارفارین، دیازپام و فنی توئین اثر بخشی این داروها افزایش می یابد. این دارو بهتراست بلافاصله قبل از غذا ترجیحا صبح مصرف شود.

حداکثر غلظت پلاسمایی پنتوپرازول 5/2-2 ساعت، فراهمی زیستی آن 77 درصد و پیوند پروتئینی آن 98 درصد است. متابولیسم کبدی، دفع ازطریق ادرار، نیمه عمردودیک ساعت که درموارد نارسایی کبدی طولانی ترمی شود. مهمترین عوارض آن سردرد، اسهال، بثورات جلدی، کهیر و سرگیجه می باشد. درمصرف همزمان با وارفارین، دیازپام و فنی توئین اثر بخشی این داروها افزایش می یابد.

درمان هلیكوباكتر پیلوری

این باکتری میله ای گرم منفی نقش بسیار مهمی در بروز زخم معده یا دودنوم دارد. لذا در درمان این بیماری ریشه کنی این باکتری نیز دارای اهمیت می باشد. ظاهرا درمان 14 – 10 روزه بهتر از درمانهای کوتاه مدت تر می باشد. یکی از مسائل مهم در ریشه کنی این باکتری، بروز مقاومت نسبت به آنتی بیوتیکها است.

مقاومت به کلاریترومایسین، مربوط به موتاسیون در ریبوزومها است که مانع از پیوند آنتی بیوتیک شده و یک پدیده همه – یا – هیچ است. مقاومت نسبت به مترونیدازول ظاهرا نسبی بوده و مربوط به بروز تفییرات مختلف در باکتری می باشد.

Prefered therapies for H.pylori infection

Triple theraoy

A PPI or 400mg ranitidine bismuth citrate twice a day

Plus 2 of: Amoxicillin, 1g; Calrithromycin, 500mg; or metronidazol, 500mg (each bid)

Quadruple therapy

A PPI, bid

Tetracycline Hcl 500mg, qid

Bismuth susalycylate or subcitrate, qid

Metronidazole 5oomg, tid

Drug regimens for treatment of Gastroesophageal Reflox Disease (GERD)

H2- blockers:

Nonerosive // Erosive GERD

Cimetidine 400mg, bid // 400mg, qid

Ranitidine 150mg, bid // 150mg, qid

Often effective when doses are administered between breakfast and lunch, and between the evening meal and bedtime

Proton-Pump Inhibitors:

Nonerosive // Erosive GERD

Omeperazol 20mg, daily // 20mg, bid

Pantoprazol 40mg, daily // 40mg, bid

All administered daily before breakfast; second dose, if necessary, should be given before evening meal.

آنتی اسیدها

بازهای ضعیف حاوی نمكهای فلزی هستند كه با اسید معده تركیب شده و تولید ملح و آب می نمایند كه با این عمل هیپر اسیدیته را تخفیف داده و موجب تسریع در بهبود زخم می شوند. این داروها p Hمعده را به حدود 4-5/3 می رسانند كه در این حالت فعالیت پپسین متوقف می شود. رایج ترین تركیبات آنتی اسیدی هیدروكسید منیزیم، هیدروكسید آلومینیوم، كربنات كلسیم و بیكربنات سدیم هستند. این داروها را بر اساس میزان جذب سیستمیك نیز به دو گروه تقسیم می كنند، قابل جذب و غیر قابل جذب، كه بیكربنات سدیم بیشترین جذب و هیدروكسید آلومینیوم كمترین جذب سیستمیك را دارند. استفاده مداوم از آنتی اسیدها ممكن است كه موجب ایجاد عوارض سیستمیك گردد. مثلاً بیمارانی كه مدت زیادی كربنات كلسیم مصرف كنند موجب جذب مقدار قابل ملاحظه ای كلسیم می شود كه باعث بروز اختلال در كار كلیه شده و به نام سندرم شیر-قلیا معروف است. استفاده طولانی مدت از آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم در بیماران با نارسایی كلیه موجب تجمع این یون فلزی شده و ایجاد عوارض سمی در CNS می نماید. همچنین آنتی اسیدها ممكن است باعث اختلال در تعادل الكترولیتها نیز شوند. شرایط یك آنتی اسید خوب:

1- در سوسپانسیونهای آبكی خنثی بوده ولی اثرات خنثی كنندگی اسید داشته باشد

2- شروع اثر آن سریع بوده و دوام اثر آن چند ساعت طول بكشد

3- باعث تحریك معده و روده نگردد

4- موجب بروز اختلالات گوارشی مانند اسهال و یبوست نشود

5- باعث ترشح جبرانی اسید نگردد

6- موجب اختلال در تعادل اسید و باز نگردد

سدیم بیكربنات

آنتی اسیدی است كه بطور وسیعی استفاده می شود. گرچه شروع اثر سریعی د ارد ولی بدلیل جذب سیستمیك و بروز آلكالوز متابولیك نبایستی بطور مداوم مصرف شود.

NaHCO3 + HCl → NaCl + H2O + CO2

نمكهای آلومینیوم

مانند هیدروكسید آلومینیوم كه در اكثر فراورده های آنتی اسید یافت می شوند. هیدروكسید آلومینیوم با اسید معده تركیب شده و ایجاد كلرید آلومینیوم می نماید كه این محصول در محیط قلیایی روده جذب می گردد. pH معده را به حدود 4 می رسانند. نمكهای آلومینیوم نسبتاً نامحلولند لذا ممكن است ایجاد یبوست بنمایند. همچنین این املاح موجب تخلیه فسفات نیز می گردند.

Al(OH)3 + 3HCl → AlCl3 + 3H2O

AlCl3 اثر یبوست زایی دارد. به شكل قرص و سوسپانسیون Al.Mg.S وجود دارد كه بهترین موقع مصرف آن 1 و 3 ساعت بعد از غذا است. سایمتیكون اثر ضد نفخ دارد.

در فراورده های آنتی اسید،‌ مقادیر کمی از آلومینیوم موجود در آنها جذب گردیده و از طریق کلیه ها دفع می شود ولی راه اصلی دفع این دارو از طریق مدفوع می باشد. آنتی اسدها را در موارد کمبود فسفات خون، انسداد روده و پورفیری نبایستی استفاده نمود.

هیدروکسید آلومینیوم موجود در آنتی اسیدها با یون فسفات درروده پیوند شده وفسفات آلومینیوم نامحلول تولید می کندکه ازراه مدفوع دفع می گردد لذا مصرف این داروها موجب کاهش فسفات سرم می گردد. آنتی اسیدها درموارد زیر بایستی با احتیاط مصرف شوند:

آلزایمر، وجود علائم آپاندیسیت، یبوست، انسداد مجرای معده-روده، هموروئید و نارسایی کلیوی. همچنین در صورت مصرف طولانی مدت بوی‍ژه در بیماران دارای شکستگی استخوان بایستی رژیم جبران کننده فسفات تجویز گردد.

تداخلات دارویی آنتی اسیدها:

جذب تعدادی از داروها در اثر مصرف همزمان با آنتی اسیدها ممکن است مختل شود لذا مقدار و زمان مصرف آنتی اسیدها از اهمیت زیادی برخوردار است. از این داروها می توان به کینیدین، گلیکوزیدهای قلبی، ضد انعقادهای خوراکی، رانیتیدین، ایزونیازید، فنوتیازینها،‌ کتوکونازول و تتراسیکلینها اشاره نمود.

نمكهای منیزیم

این املاح بصورت هیدروكسید منیزیم و تری سیلیكات منیزیم وجود دارند كه می توانند ایجاد اسهال نمایند. این املاح باعث احتباس آب و بدنبال آن ایجاد یك فشار اسمزی در محیط روده می شوند. این داروها آنتی اسیدهای موثری هستند كه در تركیب با املاح آلومینیوم، جهت جلوگیری از یبوست بكار می روند. املاح منیزیم pH معده را به حدود 7 می رسانند. این املاح در موارد نارسایی كلیه با تجمع یون منیزیم موجب ایجاد توكسیسیته نورولوژیك، قلبی-عروقی و نوروموسكولار می گردند. MgCl2 اثر ملین دارد.

Mg(OH)2 + 2HCl → MgCl2 + 2H2O

هیدروكسید منیزیم یک ضد اسید سریع الاثر است. حدود 10 درصد منیزیوم مصرف شده در دارو جذب می گردد. اثر آن به عنوان ملین 3-5/0ساعت پس از مصرف ظاهر می شود. این فراورده در موارد نارسایی کلیه منع مصرف دارد. با مصرف طولانی مدت این دارو احتمال بروز اختلالات الکترولیتی با علائم سرگیجه، منگی، ضربان نامنظم قلب، تغییرات خلقی-روانی، خستگی و ضعف وجود دارد. جذب تعدادی از داروها در اثر مصرف همزمان با این دارو ممکن است مختل شود لذا در مقدار و زمان مصرف آن بایستی دقت کرد. از این داروها می توان به کینیدین، گلیکوزیدهای قلبی، ضد انعقادهای خوراکی، سایمتیدین، ایزونیازید، فنوتیازینها،‌ سالیسیلاتها، ویتامین D و تتراسیکلینها اشاره نمود. .

داروهای محافظت كننده مخاط معده

سوكرالفیت Sucralfate

كمپلكسی از سوكروز سولفاته و هیدروكسید آلومینیوم است. این دارو در تماس با محتویات معده هیدراته شده و با آلبومین، فیبرینوژن و گلوبولین موجود در سطح زخم جهت ایجاد یك سد محافظ نسبت به اسید و پپسین تشكیل یك كمپلكس می دهد. جذب سیستمیك ندارد و عمل آن محدود به سطح زخم است. در صورت مصرف با آنتی اسیدها موجب تسریع در بهبودی زخم می گردد. عوارض این دارو كم بوده و فقط در استفاده طولانی مدت ممكن است موجب بروز یبوست گردد. به شكل قرص یك گرمی وجود داشته و مقدار مصرف آن 4 بار در روز است. حدود 50 درصد دارو جذب خوراکی شده و طول مدت اثر آن حدود 5 ساعت است و از طریق مدفوع دفع می شود. عارضه شایع آن یبوست است علاوه بر آن عوارضی مانند کمر درد، اسهال، سرگیجه، خواب آلودگی، خشکی دهان، سوء هاضمه و تهوع نیز با مصرف آن گزارش شده است. در اثر مصرف همزمان با آنتی اسیده بدلیل پیوند شدن با یکدیگر اثر هر دو دارو کاهش می یابد. در مصرف همزمان با فنی تویئن، سیپروفلوکساسین، دیگوکسین و تئوفیلین جذب خوراکی و در نتیجه علظت خونی این داروها کاهش می یابد.

تركیبات بیسموت

شبیه سوكرالفیت این تركیبات نیز با پروتئینهای زخم پیوند شده و آنرا پوشش داده و از تماس با اسید و پپسین محافظت می نمایند. سایر مكانیسمهای فرضی برای این تركیبات عبارتند از مهار فعالیت پپسین، تحریك تولید موكوس و افزایش سنتز پروستاگلاندینها. این تركیبات دارای اثرات ضد میكربی بر علیه هلیكوباكتر پیلوری نیز هستند كـه بصورت تواًم با آنتی بیوتیكها مانند مترونیدازول و تتراسیكلین تا 98درصد موارد موجب بهبودی زخم می گردند. كه در این مورد بیسموت ساب سالیسیلات بكار می رود.

پروستاگلاندینها

از مشتقات اسید آراشیدونیك هستند، دارویی بنام میزوپروستول (misoprostol) كه یك آنالوگ متیله پروستاگلاندین E1 است در جلوگیری از بروز زخم معده ناشی از داروهای NSAID كاربرد دارد. گرچه پروستاگلاندینها توسط مخاط معده تولید شده و اثر محافظتی برای آنها قائل شده اند ولی ظاهراً موجب مهار ترشحات معدی می شوند. میزوپروستول در تركیب با دیكلوفناك (arthreotecâ 75) جهت جلوگیری از عوارض گوارشی بكار رفته است. جذب میزوپروستول سریع بوده و تبدیل به متابولیتهای فعال می گردد. پیک پلاسمایی آن 30-15 دقیقه است، غذا سرعت جذب (و نه مقدار جذب) را کاهش می دهد، نیمه عمر آن 40-20 دقیقه و راه دفع آن از طریق ادرار می باشد. این دارو در دوران بارداری منع مصرف دارد. از عوارض آن می توان از سردرد، اسهال، درد شکمی، تهوع، استفراغ، نفخ، اختلالات قاعدگی و بثورات جلدی را نام برد. .

داروهای افزایش دهنده حركات معده

متوكلوپرامید

یك آنتاگونیست دوپامین است كه موجب افزایش حركات قسمت فوقانی دستگاه گوارش می شود. اثر آن با آنتی كولینرژیكها آنتاگونیزه می شود. در درمان ازوفاژیت رفلوكس، فلج معده دیابتیك و بعنوان ضد استفراغ مصرف می شود كه بخصوص در بیماران كانسری موثر است. به صورت قرص و آمپول 10 میلی گرمی و قطره خوراكی 4 میلی گرم در میلی لیتر وجود دارد. امكان بروز عوارض اكستراپیرامیدال با آن نیز وجود دارد. متوكلوپرامید را بعنوان افزایش دهنده ترشح شیر نیز بكار می برند. جذب خوراکی آن سریع، متابولیسم کبدی، نیمه عمر دارو 6-4 ساعت، شروع اثر از راه خوراکی 60-30 دقیقه و تزریقی 15-10 دقیقه و از راه وریدی 2-1 دقیقه است. تزریق وریدی دارو بایستی به آهستگی (در عرض 2-1 دقیقه) صورت گیرد. در بیماران مبتلا به صرع، خونریزی گوارشی، انسداد مکانیکی یا پرفوراسیون مجرای گوارش و فئوکروموسیوتوم منع مصرف دارد. مصرف همزمان آن با داروهای مضعف CNS موجب افزایش اثرات تسکینی این داروها می شود. دارو نیم ساعت قبل از هر غذا و موقع خواب مصرف شود.

سیزاپراید

دارویی است که برای درمان علائم و ضایعات ناشی از برگشت محتویات معده به مری، افزایش سرعت تخلیه معده ناشی از دیابت، ناراحتی اعصاب خودکار و درمان سوء هاضمه بکار می رود. این دارو با افزایش ازاد شدن استیل کولین از سیستم عصبی کولینرژیک در دستگاه گوارش، موجب افزایش انقباض عضلات اسفنگتر تحتانی مری شده و زمان تخلیه معده را نیز تسریع می کند. جذب آن سریع، متابولیسم کبدی و راه دفع آن از طریق کلیه ها و مدفوع می باشد. این دارو در مواردی که تحریک معدی-روده ای خطرناک باشد مانند خونریزی و انسداد یا سوراخ شدن لوله گوارش منع مصرف دارد. سیزاپراید در بیماران سالخورده یا مبتلا به اختلالات قلبی بایستی با احتیاط صورت گیرد. عوارض جانبی این دارو عبارتند از: اسهال، کرامپهای شکمی، تکرر ادرار، سردرد، تشنج، اثرات خارج هرمی (کمتر از متوکلوپرامید) و آریتمی بطنی. توصیه می شود این دارو 15 دقیقه قبل از غذا و موقع خواب همراه با یک لیوان آب یا سایر نوشیدنیها مصرف شود.

مصرف همزمان برخی داروها با سیزاپراید موجب افزایش خطر بروز آریتمی های قلبی کشنده می شود که این داروها عبارتند از مسددهای کانال کلسیم و آنتی هیستامینها. همچنین داروهایی مانند اریترومایسین، کتوگونازول و فلوکونازول با مهار متابولیسم سیزاپراید غلظت پلاسمایی آن و خطر بروز آریتمی قلبی را افزایش می دهند.

كربنوكسولون

مشتق صناعی گلیسریزیك اسید (از شیرین بیان) است كه موجب بهبود زخم معده و دودنوم می شود.

مكانیسم اثر

افزایش تولید، ترشح و ویسكوزیته مخاط

اثرات شبه آلدوسترون

ایجاد فشار خون،‌احتباس مایعات و هیپوكالمی مصرف آنرا محدود کرده است.

كاربرد هم زمان با تیازیدها

كاهش احتباس سدیم بدون اختلال در اثر بخشی دارو

داروهای ضد استفراغ Antiemetic drugs

تهوع و استفراغ ممكن است در اثر عوامل متعددی ایجاد شوند كه از این عوامل می توان از حاملگی، بیماری مسافرت، اختلالات گوارشی، زخم معده، سمیت داروها، انفاركتوس میوكارد، نارسایی كلیه، هپاتیت و شیمی درمانی سرطان را نام برد. داروهای اصلی ضد استفراغ عبارتند از آنتی هیستامینهای معمولی، فنوتیازینها، متوكلوپرامید، اوندانسترون، گرانیسترون، ماری جوانا و كورتیكوستروئیدها.

از آنتی هیستامینهایی كه اثر ضد تهوع خوبی دارند می توان از دیفن هیدرامین و هیدروكسی زین نام برد كه دارای اثرات آنتی موسكارینی و سداتیوی قوی نیز می باشند. ظاهرا همین اثرات (آنتی هیستامینی، سداتیوی و آنتی موسكارینی) عامل اثر ضد تهوع این دو دارو هستند. این داروها بویژه در كنترل استفراغهای بیماری حركت (motion sickness) موثر هستند.

فنوتیازینها بر روی گیرنده های دوپامینی در ناحیه كمورسپتور تریگر زون (CTZ) و سایر قسمتهای مغز را بلوك می كند. از داروهای این گروه كلرپرومازین و پرومتازین را نام برد كه در درمان تهوع و استفراغ بكار می روند. گرچه تمامی فنوتیازینها دارای اثر ضد تهوع و استفراغ می باشند ولی بدلیل عوارض جانبی متعددی كه دارند و در بیماران بایستی با دوز بالا مصرف شوند لذا همه آنها كاربرد ندارند. متوكلوپرامید نیز بعنوان آنتاگونیست دوپامین عمل می كند و در پیشگیری و درمان تهوع و استفراغ بكار می رود.

سه داروی مهار كننده گیرنده های 5-HT3 به نام Ondansetron, Granisetron and Dolasetron وجود دارند كه در پیشگیری از تهوع و استفراغ ناشی از شیمی درمانی سرطان بكار می روند. اثر بخشی،‌عوارض جانبی، سهولت مصرف و قیمت این سه دارو ظاهرا با یكدیگر برابر می باشد. این داروها قادر به كنترل تهوع ناشی از فاز تاخیری داروهای ضد سرطان نمی باشند. در رابطه با این مشكل داروهای جدیدی در حال تحقیق هستند كه مهار كننده های نوروكینین می باشند.

گرانیسترون دارویی است که بیشتر مصرف می شود. نیمه عمر ان در افراد سالم 4-3 ساعت ولی در بیماران سرطانی 12-9 ساعت می باشد. مصرف دارو در موارد نارسایی کبدی بایستی با احتیاط صورت گیرد و از عوارض آن می توان از سردرد، یبوست، اسهال، دردهای شکمی، ضعف شدید عضلات، تب، لرز، افزایش فشار خون، خواب آلودگی، کاهش گلبولهای سفید و پلاکتها و همچنین افزایش آنزیمهای کبدی (ALT, AST) را نام برد.

تتراهیدروكانابینول، ازمشتقات ماری جوانا، داروی ضد استفراغ بسیار پرقدرتی است كه در موارد عدم تاثیر داروهای دیگر بكار می رود. مكانیسم واقعی این داروها هنوز بدرستی شناخته نشده است ولی ظاهرا ناشی از اثر بر گیرنده ها در ناحیه CTZ می باشد.

در بین مشتقات كورتیكوستروئیدی، ‌دگزامتازون دارای اثر ضد استفراغ می باشد كه مكانیسم اثر آن بدرستی شناخته نشده است. بنزودیازپینها مانند لورازپام نیز، اثرات ضد استفراغی دارند.

داروهای موثر بر قسمت تحتانی دستگاه گوارش

اختلالات قسمت تحتانی دستگاه گوارش شامل غیر طبیعی بودن انتقال مایعات و الكترولیتها می باشد. بعنوان مثال اسهال ممكن است نتیجه عفونت میكربی یا انگلی، التهاب و یا اختلال در جذب مایعات باشد. یبوست گاهی اوقات توسط بیماریهای ارگانیك مثل تومور شكم و یا داروهایی مانند هیروكسید آلومینیوم، ضد دردهای مخدر، ضد افسردگیهای سه حلقه ای یا آنتی كولینرژیكها ایجاد شود. علاوه بر عوامل فوق یبوست ممكن است ناشی از عادت غذایی فرد و عدم مصرف غذاهای حجیم نیز باشد.

داروهای ضد اسهال

اسهال حاد موجب تخلیه آب و الكترولیتها می شود كه منجر به دهیدراسیون و عدم تعادل الكترولیتها می گردد. مهمترین روش درمان اسهال ابتدا حذف عامل ایجاد كننده آن (در صورت امكان) سپس تاًمین آب و الكترولیتهای از دست رفته بدن و همچنین تجویز داروست كه ممكن است موجب كاهش دفع آب و الكترولیتها گردند. از این داروها می توان از ضد دردهای مخدر و آنتی كولینرژیكها نام برد كه با كاهش حركات پریستالتیك موجب درمان اسهال می گردند.

مواد جاذب

این مواد موجب جذب باكتریها و توكسینهای تولید شده گردیده و آنها را دفع می كنند. یكی از این مواد بیسموت ساب سالیسیلات است كه توكسینهای ناشی از میكرب وبا و E-Coli را جذب نموده و التهاب و هیپرموبیلیته دستگاه گوارش را نیز كاهش می دهد. داروهای دیگر مانند كائولین، پكتین و زغال فعال نیز به خاطر دارا بودن قدرت جذب كنندگی مورد استفاده قرار می گیرند. از معایب این داروها این است كه با سایر داروها نیز باند شده و همچنین در استفاده دراز مدت ممكن است ایجاد یبوست نمایند.

كلستیرامین و كلستیپول

این مواد تركیبات رزینی هستند كه با مواد اسیدی باند می شوند. جهت اتصال با كلسترول در موارد هیپرلیپبدمی بكار می روند. از معایب آنها این است كه موجب بروز یبوست نیز می شوند. گرچه این داروها باعث جذب توكسینهای میكربی نیز می شوند ولی مهمترین مورد مصرف آنها در كنترل اسهال ناشی از سوء جذب اسیدهای صفراوی (malabsorption) می باشد.

كلستیرامین از راه گوارش جذب نمی شود و 2-1 هفته پس از شروع درمان موجب کاهش غلظت پلاسمایی کلسترول می شود. این دارو را در مواردی که توقف کامل صفرا وجود دارد نبایستی مصرف نمود. مهمترین عوارض جانبی كلستیرامین عبارتند از تهوع، استفراغ، یبوست یا اسهال، سوزش سردل، نفخ و ناراحتی شکم.

تداخلات دارویی:

1- مصرف همزمان این دارو با ضد انعقادهای خوراکی با کاهش ویتامین K در بدن ممکن است اثر ضد انعقادهار ار تشدید نماید.

2- كلستیرامین می تواند نیمه عمر دیگوکسین را کاهش دهد. همچنین از طریق پیوند، با تتراسیکلینها، دیورتیکهای تیازیدی، پروپرانولول و هورمونهای تیروئیدی ممکن است جذب آنها را کاهش دهد

اوپیوئیدها

موثرترین و سریع الاثر ترین داروها در كنترل اسهال می باشند. با كاهش تونیسیته روده بزرگ و كوچك موجب ایجاد یك حالت مقاومت نسبت به عبور مواد می شوند. همچنین باعث كاهش حركات پریستالتیك روده و افزایش جذب مایعات میشوند. از داروهای این گروه می توان از دیفنوكسیلات نام برد كــه به صورت تواًم با آتروپین بكار می رود (اثر سینرژیستی و جلوگیری از سوء استفاده). قدرت اعتیاد آوری آن كم است ولی ممكن اثر سایر داروهای مضعف CNS را افزایش دهد. در موارد اسهالهای عفونی نبایستی بكار رود. از دیگر داروهای این گروه لوپرامید (Imodium) است كه اثر آن شبیه به دیفنوكسیلات می باشد و قادر است بر روی گیرنده های اوپیاتها نیز اثر بگذارد. این دارو نیز در موارد اسهالهای عفونی نبایستی بكار رود. آتروپین در تركیب آن وجود ندارد. حدود 40 درصد ان از راه گوارش جذب شده، در کبد متابولیزه و از راه مدفوع و ادرار دفع می شود. در بیماران با نارسایی کبدی و کودکان کمتر از 2 سال نبایستی مصرف گردد. مصرف این دارو در مواردی مانند یبوست، اتساع شکم، بیماری حاد التهابی روده و اسهال خونی بایستی با احتیاط صورت گیرد. از عوارض لوپرامید می توان از خواب آلودگی، گیجی، خستگی، خشکی دهان، تهوع، استفراغ و بثورات جلدی را نام برد. در مصرف همزمان با کوتریموکسازول، فراهمی زیستی لوپرامید افزایش می یابد.

ملین ها و مسهل ها

داروهایی هستند كه با ایجاد یك حالت نرم كنندگی در مدفوع موجب افزایش تجمع آب و الكترولیتها در لومن روده كوچك شده و خروج مدفوع را آسانتر می كنند. یبوست ممكن است ناشی از دو علت اساسی باشد:

1- تاًخیر در عبور مدفوع از طریق كولون بدلیل؛

وجود زخم موضعی در روده، اختلالاتی مانند هیپركلسمی كه با فونكسیون عضلات روده تداخل دارند، حاملگی، افزایش سن، دپرسیون، ضعف عضلات شكمی، رژیم های فاقد یا ناكافی از فیبرهای غذایی و داروها (مخدرها، ضدافسردگیها و وراپامیل)

2- كاهش احساس دفع مدفوع كه ممكن است بدلیل مسائل اجتماعی و روانی و یا ناشی از بیماری، جراحی یا وجود فیسور دردناك مقعدی باشد.

انواع مسهل ها

1- مسهل های هیدروفیلیك (Bulk-forming): در روده كوچك جذب نمی شوند. از این گروه می توان از فیبرهای غذایی، كربوكسی متیل سلولوز و پسیلیوم را نام برد كــــه باعث جذب آب و افزایش محتویات و حجم روده می شوند. این داروها در محیط آبكی روده متورم شده و یك توده ملایم و غیر قابل تحریك ایجاد می كنند.

2- مسهل های اسمتیك: مانند املاح منیزیم و لاكتولوز كه چون قابل جذب نیستند لذا از طریق اسمز مقداری آب به درون كولون كشیده و حجم مدفوع را افزایش داده و موجب زیاد شدن حركات روده بزرگ می شوند. لاكتولوز توسط باكتریها در محیط روده بزرگ شكسته شده و تبدیل به اسیدهای مختلف می شود كه این اسیدها موجب بروز حالت اسمز می شوند.

3- مسهل های محرك (تماسی): مانند روغن كرچك (در بخش فوقانی روده كوچك به اسید ریسین اولئیك تبدیل شده و موجب افزایش حركات روده میشود). سنا (كه موجب افزایش حركات دودی كولون می شود، به صورت قرص و گرانول مصرف می شود). بیزاكودیل (موجب كاهش جذب مایع و الكترولیتها در روده كوچك می شود و به صورت قرص شیاف بزرگسالان و اطفال وجود دارد)

4- نرم كننده های مدفوع: مانند پارافین و گلیسرین كه با نرم كردن مدفوع موجب سهولت در عبور آن از ركتوم می شوند. به صورت طولانی مدت نبایستی بكار روند.

بیزاکودیل

با اثر مستقیم بر روی عضلات صاف روده باعث افزایش حرکات دودی می شود. اثر آن 8-6 ساعت پس از مصرف نمایان می شود. این دارو را در مواردی مانند آپاندیسیت، خونریزی مقعدی و انسداد روده با علت نامعلوم نبایستی استفاده کرد. از عوارض دارو می توان از آروغ زدن، کرامپهای شکمی، اسهال، تهوع و تحریک پوستی ناحیه مقعد نام برد. از مصرف همزمان بیزاکودیل با آنتی اسیدها و شیر بایستی خودداری گردد چون ممکن است باعث حل شدن سریع روکش قرصها و در نتیجه تحریک شدید معده گردد.

گلیسرین

به عنوان ملین هیپر اسموتیک و نرم کننده مدفوع جهت پیشگیری از یبوست بکار می رود که به دلیل ایجاد اسمز موجب هجوم آب در روده ها و در نتیجه حجیم شدن مدفوع و متعاقب آن تحریک حرکات دودی روده می گردد. شروع اثر آن حدود 60-15 دقیقه پس از مصرف است. در مصرف طولانی مدت با دفع پتاسیم موجب بروز هیپوکالمی می شود.

جانشین شونده های آنزیم لوزالمعده

كه درموارد اختلال در ترشح آنزیمهای لوز المعدی مانند لیپاز بكار می روند. از این داروها می توان از پانكراتین نام برد كه حاوی آمیلاز (25000 واحد)، لیپاز (36000 واحد) و پروتئاز (2000 واحد) می باشد. كه مقدار مصرف آن بعد هر غذا یك قرص است. از دیگر داروها دیجستیو است كه علاوه بر تركیبات موجود در پانكراتین، آمیلاز (6000 واحد)، لیپاز (10500 واحد) و پروتئاز (600 واحد) حاوی عصاره صفراوی و سایمتیكون نیز می باشد.

پانکراتین

به عنوان مکمل آنزیمهای پانکراس برای هضم چربیها و قندها در التهاب مزمن پانکراس و سرطان پانکراس بکار میرود. بهتر است دارو همراه غذا میل شود. گرما یا غذای داغ موجب غیر فعال شدن دارو می گردد.

در مصرف همزمان با فراورده های آهن، جذب این فراورده ها را کاهش می دهد.

دیجستیو

در درمان اختلالات گوارشی ناشی از بیماریهای کیسه صفرا یا کبد، بیماری مزمن معده یا روده، عمل جراحی کیسه صفرا و همچنین نفخ بکار می رود. در مواردی مانند آسیب شدید کلیوی، انسداد مجاری صفراوی و عفونت کیسه صفرا نبایستی بکار رود. این دارو هرگز نبایستی جویده شود چون امکان بروز تحریک لبها و زبان وجود دارد. دیجستیو در مصرف همزمان با فراورده های آهن، جذب این فراورده ها را کاهش می دهد. بهتر است دیجستیو هنگام غذا یا بلافاصله بعد از غذا مصرف شود.

دایمتیکون

دارویی است که در کنترل علائم ناشی از احتباس گاز در دستگاه گوارش بکار می رود که این عمل را احتمالا از طریق کاهش کشش سطحی حبابهای گاز انجام می دهد. دارو به صورت جویدنی، بعد از غذا و هنگام خواب مصرف می شود.

بادشكن ها Carminatives

موادی هستند كه پس از مصرف از راه خوراكی موجب احساس گرما در معده می شوند. این داروها موجب تسهیل در خروج گازهای تولید شده در محیط روده می شوند. از این مواد می توان از اسانس زنجبیل و نعناع نام برد.

Ursodeoxycholic acid

یک اسید صفراوی طبیعی است که برای انحلال سنگهای غنی از کلسترول در کیسه صفرا و درمان سیروز صفراوی اولیه بکار می رود. این دارو سنتز و ترشح کلسترول از طریق کبد را تضعیف نموده و جذب روده ای کلسترول را مهار می کند. دارو پس از جذب وارد گردش روده ای-کبدی شده و تحت اثر باکتریهای روده قرار می گیرد. زمان برای انحلال سنگهای صفراوی حدود 24-6 ماه است و در مواردی مانند زخم پپتیک، بیماری التهابی روده، بیماری مزمن کبدی و بارداری منع مصرف دارد. از عوارض جانبی آن می توان از تهوع، استفراغ، خارش و بروز سنگهای کلسترولی را نام برد.

داروهای دستگاه گوارش

سدیم بیكربنات

داروهای ضد استفراغ Antiemetic drugs

مطالب مشابه :

سقط با میزوپروستول

عکس های ۱۸+ از سقط جنین زیر‌زمینی

جنین تا 63 روزگی با اندازه ی یک دانه برنج می باشد

شرح حال -IUGR+decrease AFI+ C.S+ F.D

شرح حال پره اکلامپسی شدید -روز اول کارآموزی الکتیو

داروهای دستگاه گوارش

دردم30

سقط جنین :رشته حقوق