صیانت اجتماعی

جلال مرادی ـ روان شناس بالینی

صیانت

در لغت نامه دهخدا به معنی « حفظ کردن, نگاهداشتن , نگاهداری » ، « 1 - ( مصدر ) حفظ کردن نگاهداشتن . 2 - خویشتن نگاهداشتن . 3 - ( اسم ) حفظ نگاهداری . یا صیانت ذات . میلهایی مربوط به بدن راکه غالبا به لفظ حس حیات یا حس صیانت ذات تعبیر می شوند می توان احتیاجات بدنی یا مشتهیات جسمانی نامید . یا صیانت نفس . صیانت ذات » و نیز صیانت کردن به معنی « ( مصدر ) حفظ کردن محفوظ داشتن مصون داشتن» است. (لغت نامه دهخدا )

صیانت اجتماعی

کاهش ریسک ، افزایش فرصت ها

صیانت (حفاظت) اجتماعی شامل سیاست ها و برنامه های طراحی شده برای کاهش فقر و آسیب پذیری از طریق ترویج برنامه های کار کارآمد ، کاهش قرار گرفتن مردم در معرض خطرات و بالا بردن ظرفیت خود را برای محافظت از خود در برابر خطرات و وقفه / از دست دادن درآمد.

پنج حوزه اصلی در حیطه صیانت (حمایت) اجتماعی وجود دارد :

1. labor market بازار کار سیاست ها و برنامه های طراحی شده برای پیشبرد اشتغال ، بهره برداری کارآمد از بازار کار و حمایت از کارگران

2. social insurance بیمه اجتماعی برنامه هایی برای کوسن خطرات مرتبط با بیکاری ، بیماری ، ناتوانی ، مربوط به کار آسیب و سن

3. social assistance کمک های اجتماعی و برنامه های خدمات رفاهی برای آسیب پذیر ترین گروه با دیگر به هیچ وجه از حمایت کافی ، از جمله مادران مجرد ، بی خانمان ، و یا جسمانی و یا ذهنی به چالش مردم

4. micro-and area-based schemes میکرو و منطقه بر اساس طرح به آدرس آسیب پذیری در سطح جامعه، از جمله micro insurance ، بیمه کشاورزی، صندوق های اجتماعی و برنامه هایی برای مدیریت بلایای طبیعی

5. child protection حمایت از کودکان برای اطمینان از رشد سالم و مولد ، از کودکان (ویکی پدیایی انگلیسی ۲۰۱۱)

مولفه های موثر بر صیانت (حمایت) اجتماعی و نقش تعیین کننده آن ها در سلامت روان

سلامت روانی:

سلامت روان: به عنوان حالت رفاهی که در آن هر فرد ظرفیت های خود را شناخته، بتواند با استرس های طبیعی زندگی خود کنار آمده، به طور موثر و مولد کار کند و نیز قادر باشد در اجتماع مشارکت نماید، تعریف شده است. اختلالات روانی و رفتاری در تمام کشورها شایع اند و مشکلات عدیده ای را نیز ایجاد می نمایند. افراد مبتلا به این گونه اختلالات اغلب با مسائلی از قبیل انزوای اجتماعی، کیفیت بد زندگی و مرگ و میر بیشتر دست به گریبانند. هم چنین این اختلالات خود منجر به تحمیل هزینه های گزاف اقتصادی و اجتماعی نیز خواهند شد. مطالعات نشان داده است که شیوع اختلالات روانی از قبیل افسردگی، اضطراب و ... در شرایط بیکاری، درآمد کم، تحصیلات محدود، شرایط کاری پر تنش، تبعیض جنسیتی و شیوه های زندگی ناسالم بیشتر است . از آنجا که بسیاری از تعیین کننده های کلان سلامت روان در سطوح مختلف حکومت پراکنده اند ، بهبود وضعیت سلامت روان نیز نیازمند اتخاذ سیاست ها و راهکارهای مرتبط توسط سایر بخش ها می باشد. به عبارت دیگر، برخی از سازمان ها و ارگان ها، به غیر از بخش سلامت، با عوامل تأثیر گذار بر اختلالات روانی و رفتاری در ارتباط اند، بنابراین خود آن سازمان ها و ارگان ها لازم است سیاست ها و راهکارهای لازم را اتخاذ نمایند. همکاری بین بخشی برای تأمین سیاست های سلامت روان نقش بسیار ساختاری و مهم دارد.

سلامت معنوی:

سلامت معنوي: به عنوان يكي از ابعاد سلامتي در كنار سلامت جسمي، ذهني و اجتماعي مطرح شده است. ديدگاه معنوي بر روي باورها، نگرش ها، ارزش ها و رفتارها تأثير عميق دارد و بر روي بيوشيمي و فيزيولوژي تأثير مي گذارد. اين تأثير روي فكر و بدن به نام تندرستي معنوي ناميد مي شود.

ديدگاه معنوي از چهار طريق روي سلامت جسمي ، رواني و اجتماعي تأثير مي گذارد:

1- رفتارهاي بهداشتي: تعهد ديني و معنويت موجب فعال سازي مسئوليت پذيري شخص در زمينه اصول و باورهاي مندرج شده در دين مي شود كه اثرات جسماني و رواني را نيز به خود اضافه مي كند مانند رفتارهاي تغذيه اي توصيه شده در اديان.

2- حمايت اجتماعي: انجام مناسك ديني و معنوي توصيه شده در دين موجب افزايش حمايت اجتماعي شده كه مؤلفه اخير يكي از تعيين كننده هاي اجتماعي سلامت شناخته شده است. دين تعاملات اجتماعي را افزايش داده و حمايت اجتماعي را به عنوان يك منبع ارتقاي سلامت فراهم مي آورد. نقش حمايت اجتماعي در كاهش واكنش پذيري قلبي و عروقي، تسهيل بهبودي پس از حمله قلبي و كاهش ساير عوامل خطر و از جمله كاهش استرس ثابت شده است. حمايت اجتماعي با افزايش ميزان جان به در بردن از انواع مختلف سرطان رابطه دارد.

3- خصوصيات فيزيولوژيك بدن: احساس رضايت ناشي از ديدگاه معنوي ، روي سيستم ها و ارگان هاي بدن مانند قلب و عروق، ايمني و ... تأثير تقويت كننده دارد. اثرات مافوق طبيعي كه براي انسان ناشناخته مانده است.

4- پيشگيري از بيماري، افزايش تحمل بيماري، بهبود سريع تر بيماري، كاهش ميزان استفاده از خدمات بهداشتي- درماني و تعامل سالم فرد در اجتماع است كه در تحقيقات مختلف، اين مسئله نشان داده است.

لذا با توجه به دین مبین اسلام و دستورات موکد آن در زمینه های مرتبط با سلامت جای دارد جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشور پیشرو اسلامی و پرچمدار مبانی اسلامی و شیعی در جهان در زمینه ترویج و تقویت این بعد از سلامت گام بردارد و نسبت به ارائه الگو در زمینه سلامت معنوی اقدام نماید.

بیکاری و امنیت شغلی:

امنیت شغلی باعث افزایش سلامتی، رفاه و رضایت شغلی می گردد، در عوض میزان بالای بیکاری موجب بیماری و مرگ زودرس می شود. اثرات بیکاری بر روی سلامت در نتیجه مسائل روحی- روانی و مسائل مالی به وجود می آید. اضطراب در مورد نا امنی شغلی یکی از تعیین کننده های مهم سلامتی است. ناامنی شغلی بر میزان های ابتلا به بیماری های اضطرابی و افسردگی و نیز قلبی عروقی و عوامل خطر آنها تأثیر به سزایی دارد. البته صرف داشتن یک شغل همیشه ضامن سلامتی جسم و روان نیست و در این خصوص کیفیت شغلی نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. ایجاد شرایط کاری اشتغال منصفانه و کارهای مناسب و در خور شأن مردم، هم از دیدگاه توسعه اقتصادی و هم از دیدگاه عدالت در سلامت ارزشمند است. در واقع اشتغال منصفانه به معنی شرایط عادلانه در جذب افراد برای مشاغل و تکمیل کننده مفهوم کار مناسب است. ارتباطات شغلی ، رفتارها، پیامدها و عملکردهای شغلی، خود جزء عوامل کلیدی و مهم تأثیر گذار بر سلامت روان کارکنان محسوب می گردد. منظور از کار مناسب نیز تأمین فرصت هایی برای شغل های مولد با درآمد منصفانه، امنیت محیط کاری و حمایت اجتماعی از خانواده است.

آموزش و تحصیلات:

ساختار و اساس سلامت روان هر فرد در دوران کودکی شکل می گیرد. فقر به عنوان یکی از تعیین کننده های زمینه ای سلامت و ناخوشی محسوب شده و سواد و تحصیلات به عنوان ابزاري مهم جهت خروج از فقر شناخته شده است. تحقیقات در زمینه ی نابرابری های سلامت نشان داده اند که هرچه میزان تحصیلات کمتر باشد، وضعیت سلامت جسمي ورواني نیز نامطلوب تر خواهد بود. علت این است که سواد و تحصیلات یکی از قوی ترین نشانگرهای وضعیت اقتصادی اجتماعی فرد به شمار می آید.

مسکن:

مطالعات نشان داده است که ارتباط قوی بین محله ای که فرد در آن زندگی می کند، وضعیت کیفی مسکن وی و سلامت اش وجود دارد. شواهدی در زمینه ارتباط بین فضای ناکافی در منزل و بیماری روانی و رفتاری وجود دارد . از سوی دیگر دسترسی به محلی برای سکونت نیز بر سلامت اثر گذار است. به عنوان مثال افزایش قیمت خرید مسکن و نیز قیمت اجاره بهای آن در چند سال اخیر مشکلات سلامت (اضطراب، افسردگی)بسیاری را برای افراد کم درآمد ایجاد کرده است. لذا اتخاذ سیاست های عمومی که بتواند تأمین کننده مسکن با کیفیت مطلوب و محله های مناسب برای زندگی خصوصا افراد و طبقات محروم جامعه باشد از ضروریات سلامت و ارتقاء عدالت در سلامت کشور است.

محیط زیست:

بررسی ها نشان داده اند از عواملی که موجب افزایش بیماری‌ها در سال‌های گذشته بوده، شدت یافتن آلودگی‌هایی است که در محیط اطراف وجود دارد. شاید در شهرها مهم‌ترین عامل ایجاد محیط زیست آلوده، آلودگی هوا ناشی از کارخانه‌های موجود در شهرها و حومه، ترافیک شهری، آلودگی‌های صنعتی و آلودگی‌های مراکزی مثل بیمارستان‌ها باشد. محیط زیست نه تنها بیماری‌های جسمی بلکه بیماری‌های روحی و روانی را نیز موجب می‌شود. ثابت شده، در بعضي از بیماری‌های روحی ـ روانی مثل افسردگی یا اسکیزوفرنی‌ها، آلودگی‌ هوا فرد را مستعد به این بیماری‌ها می‌کند. آلودگی هوا حتی می‌تواند بر روی جنین در خانم‌های باردار نیز تأثیر منفی داشته باشد. لذا ضروری است اقداماتی انجام داد تا آسیب‌پذیری در برابر عوامل زیانبار محیط زیست را به حداقل رساند و سلامت آحاد جامعه را فزون تر نمود.

حمایت اجتماعی :

يكي از عوامل تعيين كننده سلامت انسان بهره‌مندي از حمايت‌هاي اجتماعي به معناي اقدام‌هاي كمكي در شرايط سخت زندگي براي نوع بشر است.

سلامت اجتماعي به چگونگي وضعيت ارتباط فرد با ديگران در جامعه می پردازد. هر نوع قطع ارتباط بین فرد و جامعه، به گونه ای که افراد در چارچوب های اجتماعی جذب نگردند، زمینه ای مساعد برای رشد انحرافات اجتماعی و پیدایش مشکلات سلامت روان می باشد. در تعريف سلامت در سال 1948 كه توسط سازمان بهداشت جهانی بيان شد، سلامت اجتماعي یکی از سطوح سلامت کلی فرد بيان شده است. بُعد اجتماعی سلامتی شامل سطوح مهارت های اجتماعی، عملکرد اجتماعی و توانایی شناخت هر شخص از خود به عنوان عضوی از جامعه ی بزرگتر است. سلامت اجتماعی را به عنوان گزارش فرد از کیفیت روابطش با افراد دیگر (نزدیکان و گروه های اجتماعی) که وی عضوی از آنهاست تعریف می کنند و معتقدند که مقیاس سلامت اجتماعی بخشی از سلامت فرد را می سنجد و شامل پاسخهای درونی فرد (احساس‏، تفکر و رفتار) است که نشانگر رضایت یا فقدان رضایت فرد از زندگی و محیط اجتماعیش می باشد. کیفیت زندگی و عملکرد شخصی فرد را نمی توان بدون توجه به معیار های اجتماعی ارزیابی کرد و عملکرد خوب در زندگی چیزی بیش از سلامت روانی است و تکالیف و چالش های اجتماعی را نيز در بر مي‌گيرد.

حاشیه نشینی و مناطق محروم دور افتاده:

در تمام جوامع گروه هایی وجود دارند که بنا به دلایل مختلف، شرایط زندگی متفاوتی با سایر افراد جامعه داشته و از بسیاری از مزایای اجتماعی که سایر افراد جامعه برخوردارند از جمله خدمات سلامت محروم می مانند مثل حاشیه نشین ها، گروه های مختلف قومی و... مواردی که معمولاً در مقایسه با دیگران مورد غفلت قرار می گیرد مواردی از قبیل امکان برخورداری از تحصیل، شرایط اشتغال برابر و یا برخورداری از حمایت های اجتماعی می باشند. این قبیل محرومیت ها سبب محدودیت روابط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، شرایط بد کاری، حقوق نامناسب، درآمد کم و تغذیه نامناسب این گروه ها شده که خود می تواند اثرات منفی بر سلامت روان آنان ایجاد نماید.

حوادث و بلایا:

سلامتي و زندگي بشر همواره در معرض تهديدات و خطرات ناشي از حوادث و سوانح قرار دارد. در اين ميان افراد زيادي جان و يا سلامتي خود را از دست داده و همه ساله خسارات جاني و مالي زيادي به بار مي‌آيد. توسعه سريع اجتماعي، اقتصادي و بهره مندي از فناوري ها و امكانات جديد، بدون زير ساخت هاي فرهنگي و اجتماعي و تغيير سريع الگوهاي زندگي، بدون توجه به پيش نيازهاي ضروري براي پذيرش اين دگرگوني ها، همگي به اين منجر شده كه ميزان بروز حوادث عمدي و غير عمدي، تلفات انساني و زيان هاي اجتماعي و رواني ناشي از آن به شدت افزايش يافته و به يك مشكل جهاني و كشوري مبدل شود. روند تصاعدي آسيب‌هاي ناشي از حوادث ‌راه‌ها آن را به عنوان يك مشكل سلامتی جدي مطرح كرده، طوری که: در سطح جهان، هر روز 3242 نفر در اثر آسيب‌هاي ترافيكي جان خود را از دست داده و بين 20 تا50 ميليون نفر دچار آسيب يا ناتواني مي‌شوند و آسيب‌هاي ترافيكي در حال حاضر در ميان علل مرگ و مير در جهان با سهم 21 درصد در رتبه يازدهم قرار دارد و رتبه آن در ايران، جايگاه دوم است.

همچنین با عنایت به حادثه خیز بودن کشور ما از نظر حوادث طبیعی مانند سیل و زلزله و شیوع زیاد این حوادث نسبت به بسیاری دیگر از نقاط جهان ،آمادگی و برنامه ریزی وسیع و همه جانبه کشوری در مورد این حوادث ضروری می نماید.

صیانت اجتماعی

مطالب مشابه :

بررسی حمایت های اجتماعی статья

پرسشنامه حمایت اجتماعی

حمایت اجتماعی_مقیاس خانواده

آسیب های اجتماعی چیست؟

مقیاس حمایت اجتماعی

صیانت اجتماعی

بررسی ارتباط حمایت اجتماعی با کیفیت زندگی مادران در دوره بعد از زایمان

انواع روشهای مبارزه با استرس

حمایت اجتماعی_مقیاس خانواده

حوادث و بلایا