روش تدریس علوم تجربی پایه ی سوم ابتدایی2

«بسمه تعالی»

جزوه ی روش تدریس علوم تجربی پایه ی سوم ابتدایی

رضا سالاروند

پاییز ۱۳۹۲

اصول ناظر بر برنامه های درسی و تربیتی :

1- دین محوری( مبانی توحیدی – ارزش های اسلام ناب محمّدی (ص) و ...)

2- تقویّت هویّت ملّی(فرهنگ و تمدّن اسلام و ایران – زبان فارسی – وحدت و ...)

3- نقش یادگیرنده( نقش فعّال – تقویّت روحیّه ی پرسش گری، پژوهش گری، کارآفرینی و...)

4- نقش معلّم(غنی سازی محیط یادگیری – فعّال سازی دانش آموزان – ترغیب به یادگیری مستمر و ...)

5- نقش خانواده( تحکیم مناسبات خانوادگی – سبک زندگی اسلامی ایرانی و ...)

6- جامعیّت (توجّه به نیاز های گوناگون دانش آموزان و جامعه )

7- توجّه به تفاوت ها(جغرافیایی – جنسیتی – فردی )

8- تعادل ( پرهیز از افراط و تفریط )

9-یادگیری مادام العمر (ایجاد زمینه ی کسب مهارتهای لازم برای استمرار یادگیری- پیوستگی تجارب یادگیری در زندگی دانش آموزان)

10- جلب مشارکت و تعامل (ایجاد زمینه ی مشارکت و تعامل معلّمان، دانش آموزان، خانواده ها و نهادها در اجرای برنامه ی درسی ملّی)

11- یکپارچگی و فراگیری (طرّاحی برنامه برای تمام دانش آموزان اعم از : عادی، با نیازهای ویژه و استعدادهای درخشان با توجّه به نیازهای هرکدام از این گروه ها)

تعریف علوم تجربی: علوم تجربی حاصل کوشش انسان برای درک واقعیّت های هستی و کشف فعل خداوند است.

رويکردهاي حاکم بر برنامه‌ي درسي جديد علوم:

1- فطرت‌گرايي توحيدي: توجّه به چهار عرصه يادگيري يعني خود، خلق، خلقت، خالق

2- توجّه به رويکرد زمينه‌محور يا تماتيک:

- هر واحد يادگيري در ارتباط با زمينه‌ي واقعي زندگي فراگيران طرّاحي و تدوين مي‌گردد.

- فراگيران از طريق کسب تجربه‌ي دست اوّل، نقشي اساسي و فعّال در يادگيري دارند.

3- رويکرد پيامد محور:

- بروز شايستگي از طريق تلفيق دانش، مهارت، نگرش - به‌کارگيري دانش کسب‌شده در موقعيت‌هاي واقعي زندگي

- تبيين برنامه جديد، بر مبناي پژوهش،تجارب بين‌المللي، مطالبات نهادها، تجارب داخلي

طرّاحی آموزشی یا طرح زمینه (تم): می توان با استفاده از تم و بازوهای آن، انتظارات لازم از تدریس هر مبحث را برآورده ساخت.
تم، طرح درس نیست، بلکه نقشه ای است برای نوشتن طرح درس و تدریس.

ویژگی های سیستم تماتیک (زمینه محور):

1) ارتباط با مهارتهای زندگی: درس را به زندگی دانش آموز وصل کنیم.

2) داشتن بازوهای اتّصال: چگونه درس را به مسائل دیگر، از جمله خداشناسی وصل کنیم. (الزامی به نوشتن تمام بازوهای هر تم برای هر درس نیست. بلکه با توجّه به درس، می توان تعدادی از بازوها را نوشت.)

3) عمق بخشیدن به مطالب: چگونه تدریس کنیم که یادگیری به حدّ اعلا برسد.

4) انسجام درونی: در کتاب جدید التألیف، مطالب، خیلی جالب به هم ربط پیدا می کنند.

آیا «زمینه محور» تدریس می کنید؟

پاسخ مثبت شما به موارد زیر، میزان توجّه شما را به آموزش زمینه محور نشان می دهد:

آیاموضوع آموزش ازمحیط زندگی دانش آموز گرفته شده است؟ آیا مثال ها به زندگی روزمره دانش آموز مربوط است؟

آیا فعّالیّت ها، شامل موقعیّت هایی برای حلّ مسایل واقعی است که دانش آموز با آن ها آشنا است؟

آیا این نگرش در دانش آموز ایجاد می شود که بگوید:« من باید این مطلب را یاد بگیرم.»؟

آیا دانش آموزان خودشان اطّلاعات را جمع آوری و تجزیه و تحلیل می کنند؟

آیا درس ها توان خواندن و نوشتن و مهارت های ارتباطی دانش آموزان را افزایش می دهد؟

اهداف پیامد محور:

پیامد: یعنی نتیجه ی نهایی یا انتظار نهایی که از تدریس داریم و دانش آموز، پس از یادگیری در موقعیّت های جدید نشان می دهد. به کمک ملاک ها وسطوح عملکردی، پیامد های یادگیری قابل سنجش هستند.در علوم جدید، تأکید شده که دانش آموزان، از مهارت شروع کرده و به سمت دانش بروند و کم کم به نگرش برسند: نگرش دانش مهارت

ایجاد نگرش، امری طولانی مدّت است و نتیجه ی تغییر نگرش، ممکن است خیلی سریع بروز ندهد.

در کلاس سوم، جمع آوری و دسته بندی اطّلاعات و یک گزارش مختصر، مدّ نظر است.

ويژگي‌هاي اختصاصي هر درس:

1) شروع: با صفحه‌ي عنواني براي ايجاد علاقه، انگيزه، طرح يك مسئله، جلب توجّه.(آموزش در صفحه ی عنوانی هر درس، از کل به جزء و در تصاویر و مطالب بعدی، از جزء به کل می باشد.)

2) فعّاليّت‌هاي متداول و هدفمند: - فعّاليّت‌هاي ذهني و عملي - فعّاليّت‌هاي فردي و گروهي

3) تنوع در محيط يادگيري: با توجّه به موضوع تدریس، مناسب ترین محیط، از جمله: كلاس، حياط، پارك، بازديد علمي، گردش علمی و... را می توانیم انتخاب کنیم.

4) توصيه براي دانش‌آموز، معلّم، اوليا 5) استفاده از علائم با توجّه به ابعاد مختلف اهداف

بخش ارزشيابي:

- شامل ملاك‌هاي ارزشيابي و سطوح عملكردي

- ملاك‌ها برگرفته از پيامدهاي يادگيري مي‌باشند.

- ارزشیابی هم باید فردی و هم گروهی باشد. زیرا افراد درونگرا، بیش تر فردی و افراد برونگرا، بیش تر گروهی هستند.

- بهترین شیوه ی ارزشیابی، گروهی است.

- ارزشیابی از زمان ورود، تا زمان خروج معلّم از کلاس، ادامه دارد.

- نحوه ی ارزشیابی، باید تلفیقی از تمام روش ها باشد.

- ارزشیابی علوم، به هیچ وجه، کتبی یا شفاهی انجام نمی شود.

- ارزشیابی علوم، بیش تر به صورت عملکردی انجام می شود و مبتنی بر ملاکهای هر درس است.

- سنجش عملکرد(ارزشیابی) دانش آموزان، باید در طول سال تحصیلی و بر اساس فعّالیّتهایی که در دروس مختلف، در زمینه ی جمع آوری اطّلاعات پیش بینی شده است، صورت گیرد.

- برای نتیجه گیری از ارزشیابی، تمام دانش آموزان در یکی از سطوح سه گانه قرار می گیرند.

- البتّه معلّم می تواند با توجّه به وضعیّت کلاس و شناختی که از دانش آموزان خود دارد، تعداد این سطوح را بیش تر هم بکند.

درس های مشترک در شش پایه: درس اوّل (زنگ علوم) :

پایه ی اوّل : بازی و استفاده از حواس برای مشاهده. پایه ی دوم : گردش در باغ (مشاهده و یادداشت برداری)

پایه ی سوم : گزارش نویسی پایه ی چهارم : فرضیه سازی

پایه ی پنجم : آزمایش و نتیجه گیری پایه ی ششم : مسائل زندگی روزانه و حل آن

درس چهاردهم (از گذشته تا آینده) :

پایه ی اوّل : روشنایی پایه ی دوم : نان پایه ی سوم : روش های نگهداری مواد غذایی

پایه ی چهارم : حمل و نقل پایه ی پنجم : راه آهن یا فضا پایه ی ششم : وسایل ارتباط شخصی

گروه بندی:

در اوّلین روزی که قصد انجام گروه بندی داریم؛

- دانش آموزان را به گروه های سه یا چهار نفره تقسیم می کنیم.

- بدون تدریس از آن ها می خواهیم دور هم بنشینند.

- سخن گفتن از خصوصیّات اخلاقی، علایق، آرزوها و رفتارهای خاص خود، جهت داشتن شناخت کامل از هم

- با این شناخت، تفاهم در زندگی آینده را یاد می گیرند.

- بیان محاسن کارهای گروهی

- نمایش فیلم یا انیمیشن های مرتبط با کار گروهی

- تغییر اعضای گروه، ترجیحاً هر پانزده روز

تفاوت دسته بندی و طبقه بندی: اگر در جداسازی، ملاک و معیاری قرار داده شود، به آن طبقه بندی و در غیر این صورت، دسته بندی می گویند. در درس اوّل، علّت اشاره به «لقمه»، به خاطر ارزشمند بودن مواد غذایی خانگی می باشد.

خوراکی ها: - مواد غذایی که مورد نیاز بدن می باشند، شامل: کربوهیدرات ها، چربی ها، پروتئین ها، ویتامین ها، مواد معدنی وآب هستند.

- کربوهیدرات ها و چربی ها به ما انرژی می دهند. میزان تولید انرژی توسط چربی ها، بیش تر از کربوهیدرات ها است.

- بدن، از پروتئین ها برای رشد و ترمیم استفاده می کند.

- ویتامین ها و مواد معدنی، کارهای مختلفی در بدن بر عهده دارند. از جمله: دخالت در تنظیم برخی واکنش های شیمیایی. برخی ویتامین ها در مبارزه علیه بیماری ها، عمل بینایی، سلامت پوست، استخوان، رگ ها، اعصاب و عضلات نقش دارند. برخی نیز به تشکیل سلول ها کمک می کنند.

برای این که سالم باشیم، به غذاهای گوناگون نیاز داریم:

- سبزیجات: کربوهیدرات ها و ویتامین ها

- نان، ماکارونی، ذرّت و برنج: کربوهیدرات ها، ویتامین ها و مواد معدنی. - لبنیّات: پروتئین، ویتامین ها و مواد معدنی مانند کلسیم

- میوه جات: ویتامین ها، کربوهیدرات ها و مواد معدنی مورد نیاز برای بدن

- حبوبات، گوشت قرمز، ماهی، مرغ و تخم مرغ: پروتئین، ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز برای بدن

- سبزیجات، میوه جات و غلّات، فیبر مورد نیاز بدن را تأمین می کنند.

- فیبر، به عمل دفع و پیشگیری از سرطان روده ی بزرگ کمک می کند.

استفاده از لفظ نذری در بخش خوراکی ها، به خاطر بینش توحیدی است.

در مورد خوراکی های ناسالم، برای تذکّر به دانش آموزان، بهتر است از جمله ی «کم تر بخورید.» استفاده شود.

برای تغییر حالت مواد، یا باید به آن ها گرما بدهیم و یا باید گرمای آن ها را بگیریم. برخی از مواد، ازجمله: کره، قیر، بستنی، کاکائو، روغن جامد، شیشه، مواد پلاستیکی، قیر، و فلزّات، بر اثر گرما، ابتدا نرم شده و سپس بر اثر گرمای بیش تر، ذوب می شوند که به آن، ذوب خمیری می گویند. امّا یخ، یک دفعه از حالت جامد به مایع تبدیل می شود. زیرا نقطه ی ذوب و انجماد آن، یکی است (0°c) .

با قرار دادن دو بطری هم اندازه ی عسل و آب، که حجم یکسانی دارند، به این نتیجه می رسیم که جرم (چگالی) مواد با هم برابر نیست. همچنین، می توانیم دو سرنگ بزرگ هم اندازه را به طور مساوی از دانه های فوم(یونولیت) پر کنیم. سپس از یکی از دانش آموزان بخواهیم که سیلندر یکی از سرنگ ها را فشار داده و دوباره آن دو را در کنار هم قرار دهند. ما با این آزمایش، به این نتیجه می رسیم که حجم آن ها تغییر کرد، ولی جرم آن ها ثابت ماند.

جرم یک لیتر آب در دمای °c20+، برابر با یک کیلوگرم است. هرچه دمای آب کم تر شود، جرم آن، بیش تر می شود و برعکس. چون هرچه دمای آب کم تر شود، فاصله ی مولکول ها کم تر و در نتیجه، حجم آن کم تر می شود.

تفاوت جرم و وزن: جرم، تعداد ذرّات تشکیل دهنده ی یک مادّه است ولی وزن، مقدار نیروی جاذبه ی وارد بر جسم می باشد.

بهترین روش برای تهیّه ی آب شیرین از آب شور، تبخیر و میعان می باشد، یعنی ابتدا آب شور را جوشانده و سپس بخار آن، که فاقد نمک است را خنک می کنند تا به مایع تبدیل شود. در طبیعت نیز چرخه ی آب به همین شکل است.

میزان احتمال تشکیل سیلاب، به این عوامل بستگی دارد:

1- زمان بارندگی: هرچه زمان بارندگی طولانی تر باشد، مقدار آب های جاری هم بیش تر می شود.

2- نوع بارندگی: هر چه بارندگی شدیدتر، یا سرعت ذوب یخ ها بیش تر باشد، مقدار آب های جاری هم زیادتر خواهد شد.

3- پوشش گیاهی: وجود پوشش گیاهی، علاوه بر جذب مقداری از آب باران، تا حدود زیادی باعث کُندی حرکت آب در روی زمین می شود.

4- میزان نفوذ پذیری خاک: هر چه خاک، دانه ریز تر باشد(مانند: خاک رس)، میزان نفوذپذیری آن کم تر است.

5- هرچه تعداد درز و شکاف و حفره های خاک و سنگ زمین کم تر باشد، مقدار آب کم تری در زمین فرو می رود.

سه شرط مشاهده ی اجسام: 1- وجود منبع نور 2- بازتابش نور از روی جسم 3- ورود نور به چشم(چشم سالم)

اگر بین ما و جسم مانع وجود داشته باشد، نمی توانیم جسم را ببینیم. تصویر در آینه ی محدّب(برآمده) کوچک تر، در آینه ی مقعّر(فرورفته) بزرگ تر (و گاهی وارونه) و در آینه ی تخت، هم اندازه است. آینه کاری حرم معصومین، آینه ی تخت است. آینه ی جلوی اتومبیل ها و سر پیچ جادّه ها از نوع محدّب است و باعث بیش تر شدن میدان دید می شود. آینه ی دندان پزشکی، آینه ی مقعّر می باشد و تصویری بزرگ تر از جسم تشکیل می دهد که امکان تشخیص دقیق تر پوسیدگی دندان را فراهم می کند.

علّت رنگی دیدن اجسام: وقتی نور خورشید به اشیای مختلف می تابد، آن ها فقط بخشی از نور خورشید، یعنی همان رنگی که ما آن ها را به آن رنگ می بینیم، بازتاب می دهند.

اثرهای نیرو: نیرو به صورت کشیدن(پوشیدن جوراب)، هُل دادن(فشردن زنگ در خانه)، تغییر شکل دادن(فشار دادن بادکنک پُر از باد)، به حرکت درآوردن جسم ساکن(شوت کردن توپ)، تغییر جهت(برگرداندن توپ تنیس) و ساکن کردن جسم متحرّک(گرفتن توپ، توسّط دروازه بان) است. میله و تکیه گاه(دیلم)، اهرمی است که جهت نیرو را تغییر می دهد.

میزان کشش: با استفاده از چند وسیله با جرم های مختلف، یک متر خیّاطی و یک فنر یا کش، می توان نیروی کشش(گِرانش) زمین بر روی اجسام با جرم های مختلف را مقایسه کرد و پی برد که نیروی کشش زمین به جرم اجسام بستگی دارد. هرچه جرم جسمی بیش تر باشد، این نیرو بیش تر است. نیروی جاذبه ی زمین آن قدر قوی است که کره ی ماه را در مدارش نگه می دارد.

گیاهان تک لپّه ای: ریشه ها اغلب افشان، برگ دراز و رگبرگ های موازی، تعداد گلبرگ ها و سایراجزای گل(کاسبرگ، پرچم و مادّگی)، 3 تا یا مضربی از 3 می باشد. از جمله: خانواده ی گندمیان، موز، لاله، ذرّت، خرما، پیاز، زنبق، گلایل و نرگس.

گیاهان دو لپّه ای: ریشه ها اغلب راست،برگ ها پهن و رگبرگ ها منشعب،تعدادگلبرگ هاوسایر اجزای گل(کاسبرگ،پرچم و مادّگی)،2تا یا5تا، یامضربی ازآن ها می باشد. از جمله:خانواده ی حبوبات،چنار،گل سرخ،نیلوفر،درخت سیب،شقایق،ریحان و ترب.

برخی ساقه ها مانند لوبیا، نرم و علفی هستند و بعضی دیگر مانند همه ی درختان و درختچه ها، چوبی اند. موز، جزءِ درختان نبوده و به خاطر سبز بودن تنه(ساقه) و شاخه هایش، جزءِ گیاهان است. در ساقه ی بعضی گیاهان مانند نیشکر نیز قند ذخیره می شود. برخی از گیاهان مانند سیب زمینی و پیاز دارای ساقه ی زیر زمینی هستند که مواد غذایی در آن ها ذخیره می شود. بعضی از ریشه ها مانند هویج و چغندر قند، خوراکی اند.

جانوران: ماهی ها و نوزاد دوزیستان با آبشش، دوزیستان بالغ، خزندگان، پرندگان و پستان داران با شش تنفس می کنند. بدن ماهی هاو خزندگان از پولک، پرندگان از پر و پستان داران از مو یا پشم پوشیده شده است و بدن دوزیستان برهنه است. بیش تر ماهی ها، خزندگان، دوزیستان و پرندگان تخم گذارند و پستان داران (به استثنای پلاتی پوس یا اورنی تورنگ) بچّه زا هستند. تمام جانوران بچّه زا دارای گوش های نمایان (به استثنای افعی) و تمام جانوران تخم گذار دارای گوش های پنهان می باشند.

تعریف فساد: کوچک ترین تغییر فیزیکی در یک میوه را فساد می گویند. عوامل فساد: میکرو ارگانیزها(باکتری ها، کپک ها، قارچ ها و مخمّرها)- آنزیم های طبیعی درون سلول های مواد- واکنش های حرکتی و متابولیکی مواد- آفت ها و حشرات.

روش های نگهداری مواد غذایی: منجمد کردن- قرار دادن در یخ- آویزان کردن به دیوار یا سقف- قرار دادن در زیر زمین های خنک و دور از نور- خشک کردن- ترشی گذاشتن- نمک زدن- دودی کردن- مربّا گذاشتن- قورمه کردن- چال کردن در خاک- قرار دادن در داخل کاه یا کاه و شن با هم- کنسرو کردن- کمپوت کردن- رُب گرفتن- شربت گرفتن- لواشک،تُرشک و... .

روش های نگهداری شیر: 1- پاستوریزه کردن: دمای کم- مدّت کم- بلافاصله سرد کردن.

2- استریلیزه کردن: دمای زیاد- مدّت زیاد- استریل کردن ظرف- آرام خنک کردن.

3- هموژنیزه کردن

پاستوریزه کردن:عبارت است از گرم کردن شیر تا حدّی که میکروب های بیماری زای آن کشته شود. در درجه حرارت 71 تا °c 73 و مدّت زمان کم، شیر را به مدت 15 ثانیه گرم نگه می دارند. پس از حرارت دادن شیر آن را یکباره تا 4 درجه بالای صفر سرد کرده و در داخل ظرفی ضد عفونی شده می ریزند و آن را می توان به مدّت 2 الی 3 روز در یخچال نگهداری کرد.

استریلیزه کردن:استریلیزه کردن شیر عبارت است از عاری کردن شیر از میکروب های بیماری زا و غیر بیماری زا. شیر را پس از خرد کردن چربی آن، به مدّت 15 الی 20 دقیقه در درجه حرارت 110 تا °c115 قرار می دهند پس از آن شیر را سرد می کنند.مدّت نگهداری این شیر،چندین برابر شیر پاستوریزه است و آن را می توان برای مدّتی خارج از یخچال نیز نگهداری کرد.

هموژنیزه کردن: خُرد کردن چربی شیر به اجزای بسیار ریز و کوچک، به طوری که چربی در سطح شیر جمع نشود. برای هموژنیزه کردن شیر، آن را 60 تا °c 75 حرارت داده و تحت فشار بسیار زیاد از منفذ تنگی عبور می دهند تا ذرّات چربی آن خرد شود. قبل از هموژنیزه کردن شیر، آن را پاستوریزه می کنند.

تفاوت روش های سنّتی و صنعتی نگهداری مواد خوراکی: در روش صنعتی به محیط کم تری نیاز داریم، شرایط بهداشتی و کنترل آلودگی ها مقدور می باشد، مواد غذایی کیفیت بهتری دارند، ولی این روش، هزینه بَر است. روش سنّتی رنگ مواد غذایی بهتر است. نان لواش را در روش سنّتی با حرارت تنور، جلوی آفتاب گذاشتن و ... خشک می کنند و روشی بسیار طولانی است. در روش صنعتی خشک کردن مواد غذایی، می توان آب و هوای محیط خشک کن را کنترل کرد.

چرا به سمت صنعتی شدن پیش می رویم؟:

1- افزایش جمعیّت 2- رعایت بهداشت

3- سرعت در مرتفع کردن نیازها (هم در تولید و هم در توزیع)

4- رقابت بازارهای جهانی 5- صرفه جویی در وقت

«با آرزوی موفّقیّت روز افزون برای تمامی همکاران ارجمند»

رضا سالاروند مدرّس علوم تجربی پایه ی سوم ابتدایی شهرستان های ازنا، الیگودرز، دورود و بخش ززوماهرو

ایمیل: [email protected]

وبلاگ: http://www.senboran.blogfa.com

پاییز ۱۳۹۲

روش تدریس علوم تجربی پایه ی سوم ابتدایی2

مطالب مشابه :

آموزش پرورش قارچ خوراکی

نحوه ی پرورش قارچ

قارچ

بازديدمديركل محترم آموزش وپرورش استان لرستان ازآموزش وپرورش منطقه اشترينان

جواب بروجردی ها به مقاله خرم ابادی ها

روش تدریس علوم تجربی پایه ی سوم ابتدایی2