همه چیز درباره گل ...
اندامهای پوششی گل
مجموعه کاسبرگها و گلبرگها را پوشش گل (گلپوش) گویند که بخش نازای گل را تشکیل می‌دهد. بعضی گلها فاقد پوشش‌اند، خواه هرگز در آنها وجود نداشته (تیره فلفل) و خواه بعداً از بین رفته باشد (بعضی از گیاهان تیره گردو و اسفناج). در بعضی گلها پوشش گل ساده است و فقط کاسه گل را شامل می‌شود (گیاهان تیره بید و توت).
کاسه گل
کاسه گل اولین پیرامونی است که پدید می‌آید و سایر قطعات گل را در برمی‌گیرد. کاسه گل سبز رنگ بوده و از نظر شکل ظاهری و ساختار تشریحی شبیه به برگ است. گاهی کاسبرگها به علت دارا بودن رنگیزه‌های فلاونی رنگین‌اند و منظره و ساختار گلبرگها را دارند. در این صورت «گلبرگ نما» نامیده می‌شوند. کاسه گل عموماً منظم است. گاهی یکی از کاسبرگها شکل ویژه‌ای به خود می‌گیرد
جام گل
گلبرگها صفحات نازکی هستند که معمولاً سفید یا به علت داشتن رنگیزه‌های آنتوسیانی به رنگهای متنوع آبی، بنفش، قرمز و به علت دارا بودن فلاونها یا لیپوکرومها به رنگهای زرد یا نارنجی دیده می‌شوند. تنوع شکل در گلبرگها بیش از کاسبرگهاست در گلبرگها معمولاً پهنک و بخش زیرین باریکتری به‌نام «ناخنک » تشخیص داده می‌شود که گلبرگ را به نهنج متصل می‌کند.غالباً در قاعده گلبرگها غده‌های ترشح کننده نوش جای دارند.
اندامهای جنسی گل
نافه و مادگی اندامهای اصلی‌اند. زیرا یاخته‌های جنسی در آنها به وجود می‌آیند.
نافه گل از پرچمها و هر پرچم از میله و بساک تشکیل شده است.
بساک
بساک برجستگی کیسه مانندی در انتهای میله است که به وسیله شیار طولی به دو قسمت استوانه‌ای تقسیم می‌شود. این دو قسمت در تمام طول خود به وسیله بافت پارانشیمی به هم چسبیده‌اند. هر قسمت دو حفره دراز به نام کیسه گرده دارد که درون آنها دانه‌های گرده تولید می‌شوند. در بساک رسیده، بافتی که دو کیسه گرده هر قسمت را از هم جدا می‌سازد از بین می‌رود. در نتیجه شکافی طولی در دیواره هر قسمت استوانه‌ای بساک پدید می‌آید و باعث پراکنده شدن دانه‌های گرده می‌شود.
دانه گرده
دانه گرده رسیده شامل سیتوپلاسم دو یاخته (هسته) زاینده و روینده، و دیواره دانه گرده است.این دیواره از دو لایه اگزین در خارج و انتین در داخل تشکیل شده است و نقش آن حفاظت دو یاخته نامبرده است.
دیواره دانه گرده ساختار ویژه‌ای دارد که در هرگونه گیاهی متفاوت و قابل تشخیص است. ماده‌ای به نام «اسپوروپولنین » در ترکیب شیمیایی دیواره دانه گرده وجود دارد،این ماده در برابر پوسیدگی و فشار بسیار مقاوم است به نحوی که گاهی از یک گیاه فقط دانه گرده آن به صورت فسیل باقی می‌ماند.
مادگی گل
مادگی یا اندام ماده گل از یک یا چند برچه به وجود می‌آید. اگر مادگی گل فقط دارای یک برچه باشد آن را مادگی ساده و اگر دو یا چند برچة پیوسته داشته باشد، مادگی مرکب می‌نامند. برچه را برگی تغییر شکل یافته می‌دانند، زیرا اولاً، برچه در مراحل اولیه رشد به برگ شباهت دارد، ثانیاً در مراحل رشد تکاملی گل شباهت برچه به برگ مشاهده می‌شود.
تخمدان
تخمدان بخش میان تهی است که یک یا چند خانه دارد. تعداد برچه‌های مادگی مرکب اغلب به تعداد کلاله‌ها (شکل و یا تعداد خانه‌های تخمدان بستگی دارد. مادگی گل نخود تک کلاله‌ای است و تخمدان آن نیز یک خامه دارد. مادگی گل لاله از سه کلاله تشکیل شده است و تخمدان آن سه خانه‌ای است و سه برچه دارد.
تمکن
نحوه قرار گرفتن تخمک را درون تخمدان تمکن گویند. نوع تمکن در شناسایی گیاه و رده‌بندی آن سودمند است. تمکن اصلی 5 نوع است که عبارت‌اند از: کناری ، محوری ، جانبی ، مرکزی ، و قاعده‌ای
خامه
خامه بخش دراز و باریک برچه است که در بعضی گلها دراز، در برخی کوتاه و در عده‌ای (آلاله، خشخاش) اصلاً وجود ندارد. هر رشته کاکل ذرت که روی بلال دیده می‌شود یک خامه است.
خامه‌ها ممکن است آزاد یا به هم متصل باشند. در این صورت در وسطِ ستونی که از اتحاد خامه‌ها ایجاد می‌شود یک یا چند مجرا به وجود می‌آید و این مجاری در حقیقت راه عبور لوله گرده برای رسیدن به تخمک است.
خامه معمولاً انتهایی است، یعنی ادامه محور تخمدان است، ولی امکان دارد بر اثر نمو غیرعادی مادگی به صورت جانبی یا زیرین درآید.
کلاله
قسمت انتهایی خامه را کلاله گویند که ممکن است در نوک خامه، نازک و باریک باقی بماند و یا برجسته شده و به شکلهای مختلف ظاهر شود.
از نظر کلی، کلاله انتهای بافت هادی است که در رأس لوله خامه منبسط شده به شکل کلاله درآمده است.
کلاله در بیشتر گلها پس از گرده افشانی پژمرده شده می‌خشکد ولی در بعضی گلها فعال باقی می‌ماند و به اندامی تبدیل می‌شود که به پراکندگی میوه کمک می‌کند. سطح کلاله اکثراً دارای یاخته‌های کرک مانند و کوتاهی است که در جذب و نگاهداری گرده مؤثرند. کلاله بعضی از گیاهان مایعی چسبنده و قندی به نام مایع کلاله ترشح می‌کند. در گیاهانی که گرده‌افشانی آنها به وسیله باد انجام می‌گیرد کلاله منشعب و کرکدار است.
ساختار تخمک
تخمک از سه بخش تشکیل شده است:
الف) ابتدا توده‌ای از یاخته در سطح جفت (محل اتصال بند تخمک به دیواره تخمدان) پدیدار می‌شود که رشد می‌کند و به بافتی به نام خورش تبدیل می‌شود. تمام یاخته‌های این بافت مریستمی‌اند.
ب) اطراف خورش دو لایه بافت به شکل غلافی به طرف بالا رشد می‌کنند و نوک خورش را در بر می‌گیرند و فقط سوراخ کوچکی در انتها باز می‌ماند که آن را سفت می‌نامند. «دولایه » بافت پیرامون خورش را پوسته درونی و پوسته بیرونی می‌نامند. پوشش دانه رسیده از این دو پوسته به وجود می‌آید.
ج) رشته نازکی به نام بند که تخمک را به جفت مربوط می‌کند. به ناحیه‌ای که بند به تخمک متصل می‌شود ناف گویند و بن ناحیه‌ای را گویند که در آنجا پوست درونی از خورش جدا می‌شود.
کیسه جنینی
در اوایل تشکیل تخمک، تمام یاخته‌های بافت خورش یکسان اند. اما به‌زودی یکی از این یاخته‌ها که نزدیک سفت است متمایز می‌شود و نسبت به سایر یاخته‌های اطراف خود بزرگتر و دارای پروتوپلاسم متراکمتر می‌گردد. این یاخته را «یاخته مادر مگاسپور » می‌نامند. هسته این یاخته ( n 2 کروموزومی)، طی دو تقسیم متوالی میوزی: چهار یاخته به نام مگاسپور ( n کروموزومی) تولید می‌کند. سه مگاسپور که به سفت نزدیکترند عموماً متلاشی می‌گردند، اما چهارمین مگاسپور که از سفت دورتر است بزرگ می‌شود و بالاخره کیسه جنینی را تشکیل می‌دهد
برای انجام لقاح قبلاً باید پدیده‌هایی صورت گیرند که عبارت‌اند از:
1ـ گرده‌افشانی،
2ـ رویش دانه گرده و عبور لوله گرده از خلال بافتهای برچه و تخمک.
گرده‌افشانی
انتقال دانه گرده از بساک به کلاله را گرده‌افشانی گویند. در گلهای نر ماده اگر گرده یک گل روی کلاله همان گل رویش یابد، گرده افشانی را مستقیم ولی اگر بر روی کلاله گل دیگر رشد کند، گرده‌افشانی را غیرمستقیم گویند. با آنکه غالب نهاندانگان دارای گلهای نر ـ ماده هستند، ولی به عللی گرده‌افشانی در آنها غیرمستقیم انجام می‌گیرد
علل و عوامل گرده‌افشانی مستقیم بر دو نوع‌اند:
1ـ گرده‌افشانی پرچم یک گل همزمان با مادگی کلاله همان گل برای پذیرش گرده انجام می‌گیرد.
2ـ حرکات طبیعی پرچمها (در گیاهان تیره گزنه) یا حرکات گل توسط باد و حشرات دانه گرده گل را بر روی کلاله همان گل قرار می‌دهد.
شرایطی که مانع گرده‌افشانی مستقیم یا به سود گرده‌افشانی غیر مستقیم‌اند عبارت‌اند از: ویژگیهای ساختاری گل، همزمان نرسیدن پرچمها و مادگی (دیکوگام )، تک جنس بودن و خود ناسازگاری گل
رویش دانه گرده و رشد لوله گرده
پس از گرده‌افشانی، دانه گرده بر سطح مرطوب و چسبناک کلاله قرار می‌گیرد و با جذب مایع سطح کلاله متورم می‌شود. به علت سختی لایه اگزین، فشار درونی آن افزایش می‌یابد و در نتیجه در نقاطی از دیواره سلولز درونی که مقاومت کمتری دارند، یعنی در محل منافذ دانه گرده، برآمدگیهایی به نام لوله گرده ایجاد می‌شود و چون غالباً تعداد منافذ بیش از یکی است، در ابتدا ممکن است چندین لوله گرده از آن خارج شوند ولی فقط یکی از آنها سبقت گرفته رشد می‌کند و از راه خامه خود را به تخمدان می‌رساند
لقاح
آمیزش دو یاخته نر و ماده را با یکدیگر لقاح گویند. شکل و اندازه یاخته‌های نر و ماده (گامتها) در گیاهان گلدار متفاوت است و آنها را به ترتیب اسپرم (یاخته نر) و تخمزا (یاخته ماده) می‌نامند. از ترکیب هسته‌ها پلوئید اسپرم با هسته هاپلوئید تخمزا، یک هسته دیپلوئید به نام یاخته تخم (زیگوت ) به وجود می‌آید. دومین اسپرم با هسته ثانویه (یاخته مادر آندوسپرم) ترکیب می‌شود و آندوسپرم نخستین را تشکیل می‌دهد که دارای n3 کروموزوم است. ترکیب همزمان دو یاخته نر یکی با تخمزا و دومی با یاخته مادر آندوسپرم، لقاح مضاعف گویند و تخم پس از تقسیمهای متوالی جنین کوچکی را تشکیل می‌دهد که در یک سوی آن گیاهک دانه به وجود می‌آید.
گل کامل و گل ناقص
هر گلی که دارای بخشهای چهارگانه کاسبرگها، گلبرگها، پرچمها، و مادگی باشد کامل نامیده می‌شود (بادام ، زردآلو ). در صورتی که گل فاقد یک یا چند بخش از اجزای چهارگانه باشد، آن را گل ناقص نامند، مانند گل شیپوری، که فاقد کاسه گل و گل کلماتیس که فاقد جام است. گلهایی که فقط پرچم یابرچه دارند بسیار فراوان‌اند، مانند گل: ذرت، بلوط، گردو، بید سپیدار، کدو، رازک، مارچوبه، درخت خرما.
گل نر، گل ماده، گل نر ماده
گلهای زیادی وجود دارند که فقط دارای یکی از اندامهای زایا هستند، مانند مارچوبه، ذرت، گردو و بید که به گلهای یک جنسی معروف‌اند. گلهایی که فقط پرچم دارند، گل نر و گلهایی که فقط مادگی دارند، گل ماده نامیده می‌شوند. هرگاه گلهای نر و ماده جدا از هم ولی روی یک گیاه باشند (ذرت، کدو،گردو) گیاه را یکپایه و در صورتی که روی دو پایه جدا از هم باشند (بید، مارچوبه، نخل) گیاه را دوپایه می‌نامند. گلهایی که دارای اندامهای زایای نر و ماده‌اند، دوجنسی یا نر ماده (هر مافرودیت ) نامیده می‌شوند (سیب ، گلابی ، هلو ).
آرایش بخشهای گل
کاسبرگها، گلبرگها، پرچمها، و برچه‌ها در بیشتر گلها بر دایره‌هایی متحدالمرکز روی نهنج قراردارند. در بیشتر گلها، کاسبرگها حلقه‌وار در پایینترین سطح گل روی نهنج واقع‌اند و کمی بالاتر از این حلقه گلبرگها دیده می‌شوند، بالای گلبرگها پرچمها به همان نحو و بالاخره در مرکز گل برچه‌ها قرار دارند. غیر از این گونه آرایش حلقه‌ای یا دایره‌ای، آرایش مارپیچی نیز دیده می‌شود. در آرایش مارپیچی یک یا چند دسته از بخشهای گل به صورت مارپیچ قرار دارند. احتمال می‌رود که گیاهان گلدار ابتدایی دارای آرایش مارپیچی بوده‌اند و از تکامل آنها آرایش حلقه‌ای پدید آمده است.
گل منظم و گل نامنظم
گلهایی را که اجزای آنها یک اندازه و به فواصل مساوی از یکدیگر قرار دارند و این اجزا نسبت به محور گل قرینه‌اند منظم می‌نامند. گلهایی که اجزای آنها فاقد تقارن محوری ولی دارای تقارن دوطرفی هستند، یعنی نسبت به سطحی که از دمگل می‌گذرد، قرینه‌اند، نامنظم نام دارند.گل نامنظم لوبیا یا نخود دارای جامی است متشکل از پنج گلبرگ که عبارت‌اند از: یک گلبرگ پهن به نام درفش ، دو گلبرگ باریک در دو طرف به نام بال و دو گلبرگ کوچک که از لبه به هم متصل‌اند به نام ناو. از گلهای نامنظم دیگر می‌توان نعناع، بنفشه، ثعلب و گل میمون را نام برد.
پیوستگی و گسستگی اجزای گل
در گل خربق بخشهای گل جدا از یکدیگر روی نهنج قرار دارند. در عده‌ای از گلها اجزای هر بخش گل به هم پیوسته‌اند. در این صورت واژه پیوسته قبل از هر بخش به کار می‌رود، مانند: پیوسته کاسه، پیوسته جام، پیوسته پرچم و پیوسته برچه. اگر اجزای بخشهای گل از هم جدا باشند، واژه گشاده یا جدا به اول نام بخش گل اضافه می‌کنند، مانند گشاده جام یا جدا گلبرگ.
بخشهای گل در ترازهای مختلف
در بعضی گلها مانند لاله، سوسن و ماگنولیا، که دارای نهنج محدب یا مخروطی‌اند، هریک از چهار بخش گل بالای دیگری قرار دارد. تخمدان این گونه گلها را که بالاتر از بخشهای دیگر گل قرار دارد زبرین می‌گویند. در بعضی گلها، تخمدان در سطحی پایینتر از بخشهای دیگر گل واقع است. این گونه تخمدان را زیرین گویند که در گلهای نرگس و آفتاب‌گردان دیده می‌شود. اگر کاسبرگها، گلبرگها و پرچمها در پیرامون تخمدان قرار گیرند، چنین تخمدانی را میانی گویند.
گل‌آذین
طرز قرار گرفتن گلها را روی شاخه‌ها گل‌آذین می‌نامند می‌نامند که به دو صورت نامحدود و محدود دیده می‌شوند.
گل‌آذین نامحدود
در گل‌آذین نامحدود محور اصلی حامل گلها دارای چند شاخه است و هر شاخه به یک گل منتهی می‌شود. در این حالت هر گل روی شاخه‌ای کوتاه، یعنی دمگل، قرار دارد و محور اصلی گل به‌طور نامحدود به رشد خود ادامه می‌دهد ولی غالباً به علل تأثیر برخی عوامل درونی مانند شرایط فیزیولوژیک و یا اثر عوامل محیطی و بوم شناختی نمو محور مزبور کم شده و ممکن است به یک گل ختم گردد. در حالت اخیر چون جوانترین گل در انتهای محور پدید می‌آید لذا چنین به نظر می‌رسد که گل مزبور انتهایی است، این حالت را که نوعی گل‌آذین خوشه‌ای تحلیل رفته است نباید با گل‌آذین محدود اشتباه کرد. در گل‌آذین نامحدود، گلهای مسنتر در پایه گل‌آذین و گلهای جوانتر در نوک آن قرار دارند و ممکن است در قسمت پایه، میوه‌ها رسیده باشند ولی در نوک گل‌آذین گلها هنوز به صورت غنچه‌های جوان دیده شوند. در این نوع گل‌آذینها در بغل هر برگ یک گل ظاهر می‌شود.
گل‌آذین خوشه‌ای ـ گلها با دمگلهای برابر در فاصله‌های مساوی روی محور اصلی قرار دارند. در قاعده هر دمگل یک برگک وجود دارد (شب بو).
گل آذین سنبله‌ای ـ گلها بدون دمگل در حول محور اصلی در فاصله‌های نسبتاً مساوی به آن چسبیده‌اند (بارهنگ ).
گل آذین سنبله‌ای نر یا ماده ـ هر گل‌آذین سنبله‌ای فقط دارای گلهای نر یا گلهای ماده است (بید و گردو).
گل‌آذین چتری ـ دمگلهای یک اندازه از انتهای محور اصلی خارج می‌شوند. و منظره‌ای چتر مانند دارند (پیاز،گیلاس، شمعدانی).
گل‌آذین کلاپرکی ـ تعداد زیادی گلهای بدون دمگل با پیوستگی نزدیک روی نهنج برجسته جمع شده‌اند (در گیاهان تیره کاسنی).
گل‌آذین محدود (گرزن)
محور اصلی این نوع گل‌آذینها به یک گل ختم می‌شود که تمامی بافت زاینده یا مریستمی را در بر می‌گیرد و در نتیجه رشد محوری که گل روی آن ظاهر شده متوقف می‌گردد. گل‌آذین محدود را عموماً گرزن گویند که به سه صورت یکسویه ، دوسویه (در نوعی گل فراموشم نکن ) و چندسویه (در بسیاری از گیاهان تیره نعناع) دیده می‌شود. گرزن یکسویه بر دو نوع است: گرزن دم عقربی یا حلزونی (در گیاهان تیره گاوزبان )، گرزن بال ملخی.
دیاگرام گل
به‌منظور ساده نشان داده اجزای گل از نظر تعداد، مکان و جدایی یا پیوستگی آنها از طرحی استفاده می‌شود که آن را دیاگرام گل می‌نامند. این دیاگرام در حقیقت نشان دهنده تصویر اجزای گل روی سطحی فرضی عمود بر محور گل است. در رسم دیاگرام برای هریک از بخشهای گل بر اساس توافق بین‌المللی علائم ویژه‌ای به کار می‌رود.
مطالب مشابه :
همه چیز درباره گل ...
www.majedbavi.blogfa.com - همه چیز درباره گل - تقدیم به دانشجویان عزیز رشته گیاه پزشکی دانشگاه رامین
اطلاعاتی درباره ی گل های :
حرفه و فن - اطلاعاتی درباره ی گل های : - مطالب آموزشی ودرسی کتاب حرفه و فن سال دوم راهنمایی
همه چیزدرباره ی گل
تحقیقات - همه چیزدرباره ی گل - اموزش به نام خدا. تحقیق درباره قسمت های گل و کاربرد آن برای
حقایقی درباره ی کلاغ
گل نرگس - حقایقی درباره ی کلاغ - فرهنگی -اخلاقی ظاهر ترسناک کلاغ‌ها همیشه سرآغاز شکل‌گیری
نکاتی درباره ی نگهداری کاکتوس ها
گروه مهندسي گپ(gap group) - نکاتی درباره ی نگهداری کاکتوس ها - دست در دست هم دهیم به مهر * میهن
چند تا جمله ی گل
درباره ی دعا: دعا تنها یک عبادت نیست. دعا صرفا حمد و ستایش نیست. دعا چیزی را درخواست کردن نیست.
برچسب :
درباره ی گل