نما سازی
دانستن اینكه در نظر گرفتن نما برای ساختمانها چه هدف یا اهدافی را دنبال می‌كند، و چه عواملی در نوع و شیوه اجرایی این قبیل نماها موثرند، لازم و ضروری است. اما نكته‌ای كه در اینجا و قبل از پرداختن به بحث اهداف و انواع نماها باید به آن اشاره شود، اینكه هر نوع نمایی كه با هر نوع مصالح ساختمانی و با هر هزینه‌ای كه ساخته شود، باید به طور كاملاً صحیح و اصولی نگهداری شوند و در صورت آسیب دیدگی نما، برای اجتناب از صدمات جدی تر و در نهایت تخریب كلی نما و ساختمان و نیز به منظور حفظ و احیای منظره و جلوه ساختمان، باید قسمتهای آسیب دیده كاملاً مرمت و تعمیر شوند
نما سازی ساختمان
موارد زیر را می‌توان بعنوان دلایل واهداف اصلی نما سازی در ساختمانها نام برد:
1-زیبا و دلپذیر شدن جلوه ظاهری و بیرونی ساختمان و در نهایت دورنما و منظره (View) مناسب و قابل قبولِ شهر یا محلی كه ساختمان در آن واقع شده‌است.
2-كاهش اتلاف انرژی در تمام فصول سال؛ چراكه نما در ساختمان نقش یك عایق
حرارتی و برودتی را بازی می‌كند، كه هم از هدر روی انرژی تولیدی سیستمهای
گرمایشی و سرمایشی ساختمان ممانعت می‌كند و هم می‌تواند بر حسب جنس، رنگ و
میزان سطحی كه دارد، باعث دفع و انعكاس گرما در فصل تابستان خصوصاً در
مناطق گرمسیری شود، وعكس همین عملكرد را در فصل زمستان برای جذب انرژی
خورشیدی و گرم شدن ساختمانها درمناطق سرد سیری ایفا نماید.
3-نمای
ساختمان بعنوان عایق صوتی ایده‌ال و مناسب؛ كاملاً واضح و روشن است كه
نمای ساختمان نقش بسیار مهمی‌در كاهش ورود میزان آلودگی های صوتی و صداهای
آزاردهنده محیط بیرون به فضای داخلی ساختمانهای اداری و مسكونی و ... است.
كه این مساله در ابر شهرهای با آلودگی های بالای صوتی بیشتر نمود پیدا
می‌كند. در ساخت و سازهای عصر حاضر، این عایقكاری صوتی با استفاده از
نماهای شیشه‌ای و با بكار گیری شیشه های چند لایه كه مابین آنها با گازهایی
مثل آرگون پرشده یا خلاء می‌باشد، به نتایج بهتری (هم بهره‌گیری از نور
بیرون برای تامین روشنایی داخل ساختمان و هم ممانعت از ورود صداهای ناهنجار
به‌داخل) با بازده بالاتری رسیده‌است. نماهای با جنس سنگ، بتن و آجر نیز
عایقهای خوبی از نظر صوتی هستند.
4-كمك به افزایش دوام و پایداری
ساختمانها در برابر شرایط نا مساعد جوی و محیطی (زلزله، باد، باران اسیدی و
رطوبتهای خورنده، یخبندان، گازهای اسیدی موجود در هوای آلوده شهرهای بزرگ،
پرتوهای مضر خورشید مثل اشعه ماورائ بنفش، گرد و خاكها و دوده های حاوی
مواد شیمیایی) و در نتیجه افزایش عمر مفید ساختمان.
نما سازی ساختمان
همانطور
كه همه ما می‌دانیم از مصالح مختلف مثل آجر، سنگ، بتن، شیشه و ... برای
ایجاد نمای ساختمانها استفاده می‌شود. كه در این مجال به بیان خصوصیات و
ضوابط كلی لازم الرعایه در این قبیل نماها میپردازیم.
نماسازی شیشه‌ای:
استفاده از شیشه دارای قدمتی در حدود 6500 سال است. اولین بار در حدود
3500 سال پیش مصریان از شیشه برای ساخت ظروف استفاده كردند. بر اساس شواهد
تاریخی، در قرن ششم میلادی برای نخستین بار در كلیسایی در قسطنطنیه از شیشه
بعنوان یك مصالح ساختمانی استفاده شد. قصر كریستال لندن اولین ساختمان
شیشه‌ای بود كه در سال 1851 احداث شد. البته در ابتدای امر استفاده از شیشه
در كارهای ساختمانی با استقبال چندانی ربرو نشد، ولی با گذر زمان و با
پیشرفتهای چشمگیری كه در كار تولید انواع شیشه ها، از جمله شیشه های نشكن،
دو یا چند جداره عایق صدا و حرارت، شیشه های رفلكسی و ... بوجود آمد، هر
روز به میزان استفاده از اقسام مختلف شیشه بعنوان یك مصالح ساختمانی بسیار
زیبا، عایق و در عین حال با صرفه اقتصادی افزوده می‌شود. علاوه بر مزایای
فوق یكی دیگر از محاسن عمده استفاده از شیشه در ساختمان، فراهم شدن امكان
دید وسیع و روشنایی كافی برای ساكنان است كه در صورت استفاده از انواع خاص
آن این دید می‌تواند فقط از داخل به خارج باشد و نوری هم كه وارد فضای داخل
می‌شود، عاری از هر گونه اشعه مضر خورشید باشد، چراكه تقریباً تمام اشعه
های زیان آور آفتاب در برخورد با سطح شیشه ها، بازتاب پیدا كرده و نوری كه
از شیشه عبور می‌كند، هیچگونه ضرری برای اشخاص یا اشیائ منزل ندارد.
نما سازی به روش اندود كاری و با استفاده از ملاتها: در این شیوه بر حسب
شرایط جوی و محیطی منطقه، جنس مصالح سطح زیر كار از نظر میزان جذب آب و
رطوبت و میزان مقاومت و چسبندگی و ... از ملاتهای سیمانی، گچی، گلی، آهكی
ویا تركیبی از آنها استفاده می‌شود. بعنوان مثال از نظر مقاومت ملاتهای
سیمانی دارای بیشترین مقاومت و ملاتهای گلی و گچی به ترتیب دارای كمترین
مقاومت هستند. بنابراین در صورت نیاز به یك نمای با مقاومت بالا، هیچگاه
نمی‌توان از ملاتهای گچی یا گلی استفاده كرد. اما بر عكس شكل پذیری و گیرش
نماهای گچی بیشتر و سریعتر از انواع سیمانی است.
نما سازی با استفاده
از روكشهای خارجی: از دیگر متدهای نما سازی بكارگیری روكشهای خارجی مثل
رنگهای لعابی، سنتی و ذیگر انواع رنگها و نیز استفاده از انواع روكشهای
ساخته شده با مواد رزینی مثل رزینهای اكریلیك، الكید، پلی استر، فنولیك،
نیتروسلولز و ... است.
عوامل موثر در نما سازی ساختمانهای مدرن:
-نحوه و میزان دسترسی سازندگان و مالكان ساختمانها به مصالح ساختمانی.
-نوع و شیوه اجرایی كه در احداث ساختمان بكار گرفته می‌شود.
-نوع كاربری ساختمان یا فضای مورد نظر (اداری ، مسكونی ، آموزشی و ...).
-شرایط و وضعیت محل یا منطقه احداث ساختمان(آب و هوا، میزان رطوبت، زمین شناختی و ...).
-مسایل اقتصادی از نظر میزان بودجه و اعتبار اختصاص یافته برای احداث سازه
مورد نظر (در پروژه های د-و-ل-تی) و میزان توان مالی افراد در ساخت منازل
شخصی.
-رعایت اصول زیبایی شهری یا روستایی و مد نظر قرار دادن هماهنگی ظاهری و نمایی ساختمان با سازه و ساختمانهای مجاور.
-جهت وزش بادهای زمستانی و نیز جهت و نحوه تابش آفتاب بر سطح نما.
-و درنهایت گسترش علم و فناوری ارتباطات، برای بهره گیری از وسایل
وتجهیزات مدرن و مصالح نوین و نیز ایده گرفتن از نماسازی سایر كشورهای
دارای سبكهای خاص و پیشرفته در معماری ساختمان، البته متناسب با شرایط
محیطی و اقلیمی‌منطقه مشابه در كشور.
نكاتی كه در نماسازی ساختمانهای با نمای سنگی، آجری، بتنی، شیشه‌ای و ... باید رعایت كرد:
-تمیز كردن سطح زیرین نما قبل از نما كاری طوریكه از هر نوع آلودگی (گردو
خاك، شوره زدگی، دوده گرفتگی، زنگ فلزات، باقی مانده های مصالح سطح زیرین و
...) كاملاً پاك شود.
-در صورت استفاده از نماهای آجری، برای جلوگیری
از جذب آب ملات توسط آجرهای نما، زنجاب كردن آجرها و نیز بكارگیری ملات با
نسبت آب و سیمان و ماسه و آهك مناسب با قدرت چسبندگی و مقاومت مناسب. در
این نوع نما، چیدن آجرها بصورت كله وراسته برای مشاركت آجرهای نما در
باربری سازه و همچنین به منظور پیوستگی آجر نما با آجرهای پشت ِكار لازم
است. البته نباید فراموش كرد كه انجام نماهای آجری باید در شرایط محیطی
مناسب و با دما و میزان رطوبت استاندارد و بدون یخبندان صورت گیرد. ذكر این
نكته هم لازم است كه آجر مصرفی در نمای ساختمان با آجرهایی كه در دیوارهای
تیغه‌ای یا باربر مصرف می‌شوند متفاوتند. علاوه بر این، این آجرها باید
فاقد هرگونه ترك خوردگی، شوره زدگی و آلودگی های شیمیایی باشند و البته
بایستی در برابر شرایط نامساعد محیطی از جمله یخبندان های شدید مقاومت
بالایی داشته باشند.
-استفاده از سیمانهای ضد سولفات در نماهای بتنی،
سیمانی و آجری برای مقابله با حمله سولفاتها و جلوگیری از آسیب دیدگی و
تخریب نما و در كل تمام ساختمان لازم است.
-نصب آبچكانها و قرنیزهای شیبدار ( شیب به داخل) برای ممانعت از نفوذ آب و رطوبت بداخل ساختمان.
-اجرای همزمان و هماهنگ دیوار چینی در نما در تمام ارتفاع ساختمان و لابند كردن آجرها.
-بند كشی صحیح و اصولی با ملات ریزدانه و پرمایهء مناسب و متراكم برای
زیبایی بیشتر و نیز ممانعت از نفوذ آب و رطوبت بداخل دیوارنما و دیوار
زیرین.
-استفاده از سنگهای نمای پردوام و با مقاومت بالا در برابر یخ
زدگی و شرایط نا مساعد جوی و محیطی ( نور خورشید، آب و رطوبت )، با بافت و
شكل مطلوب، بدون ترك خوردگی و خلل و فرج و مهمتر اینكه از نظر قیمت دارای
صرفه اقتصادی باشد.
-در صورت بكار گیری سنگهای رودخانه‌ای و سنگهای ضخیم در نماهای سنگی باید تا گرفتن كامل ملات از قالبهای مناسب استفاده كرد.
-در صورت استفاده از سنگهای پلاك بایستی از این سنگها در برابر رطوبت
یخبندان مراقبت نمود و مواد زاید را از سطح این سنگها پاك كرده و با
استفاده از یكی از روشهای زیر سنگها را كاملاً به سطح زیرین محكم كرد: لقمه
گذاری، پیچ و رولپلاك كردن، نصب سیم و اسكوپ یا قلاب برای اتصال بهتر و
محكمتر.
-در نماهای بتنی، سیمانی كه در تهیه این نوع بتنها مورد
استفاده قرار می‌گیرد باید، در برابر حملات مواد شیمیایی و نیز تغییرات
درجه حرارت و رطوبت دارای سرعت كسب مقاومت بالایی باشد. در تابستان باید از
سیمان با گرمای هیدراته پایین و در زمستان بر عكس باید از سیمان با گرمای
هیدراتاسیون بالا استفاده كرد. لازم به ذكر است كه اختلاط بتن و حمل ونقل،
قالب بندی، ریختن وتراكم آن نیز باید بطور كاملاً صحیح و اصولی و در شرایط
محیطی مناسب و ایده‌ال هم از نظر دما و هم از نظر میزان رطوبت انجام شود.
-سنگدانه های و به طور كلی مواد اولیه مصرفی در تهیه مصالح و تركیبات لازم
برای كار نماسازی باید تمیز و عاری ازهر گونه نا خالصی اعم از خاك، گل و
لای، ناخالصیهای معدنی و مواد زاید بوده و در عین حال دارای مقاومت بالا و
شكل و بافت مطلوب و مناسب باشند. البته آب مصرفی در بتنها و ملاتها نیز
باید عاری از انواع ناخالصی ها باشد (مثل آب آشامیدنی یا آبهای كاملاً
تصفیه شده).
-رنگ آمیزی مجدد ساختمان در مواقع لزوم؛ چراكه چند سال پس
از ساخت ساختمان، تحت تاثیر شرایط جوی و محیطی رنگ ساختمان دچار تغییرات
فیزیكی و شیمیایی شده و كیفیت و حالت مطلوب اولیه خود را ازدست داده و نیاز
به بازسازی (رنگ آمیزی مجدد) دارد.
-آماده سازی سطح زیر كار برای نما
سازی: بسته به نمایی كه قرار است استفاده شود سطح زیر كار باید قبل از
احداث نما، بند كشی، كرم بندی، شمشه گیری، خراشیده یا آجدار شود و یا در
صورت نیاز توری سیمی‌ویا توری مرغی نصب شود و سطح آن هموار و شاید هم
ناهموار شود( برای اتصال بهتر نما و سطح زیر كار)، تمیز كردن و پاك كردن
سطح زیرین از هر گونه آلودگی مثل لكه ها، اضافه ها و باقی مانده مصالح،
دوده ها و گرد و خاك و ... امری كاملاً ضروریست. و در صورت وجود خرابی و
نقصان در سطح زیر كار باید آسیب دیدگی های آن به طور كامل بر طرف شود و بعد
كار نما سازی روی آن صورت گیرد زیرا در غیر این صورت این خرابیها به مرور
زمان به نما هم منتقل شده و باعث آسیب دیدگی آن می‌شود.
-در صورت نیاز
استفاده از عایقهای رطوبتی و حرارتی در نما و ممانعت از نوسانات شدید دمایی
در مصالح نما خصوصاً در زمان گیرش آنها امری كاملاً اجباری است.
-رنگ آمیزی و ضد زنگ كردن شبكه های فلزی كه در ماتریسها و ملاتهای سیمانی یا آهكی و یا گلی قرار می‌گیرند، ضروری است.
-كاستن از فاصله زمانی و مكانی بین ساخت بتن و ریختن آن در قالب مورد نظر و متراكم كردن آن در نماهای بتنی لازم است.
-بتن ریزی در میزان رطوبت و دمای مناسب محیطی؛ بهترین دما برای بتن ریزی
بین 20 تا 40 درجه سانتی گراد است، كه این نوسان دما بستگی به دمای محیط
موقع بتن ریزی دارد.
-باید سعی شود كه دمای آب مصرفی برای ساخت بتن یا ملاتها، در مراحل مختلف یكنواخت باشد.
-همواره باید این نكته را مد نظر داشت كه علل خرابی نماهای سنگی (سنگهای
بادبر، مكعبی، لایه‌ای، رودخانه‌ای، سنگ پلاك (لوحه سنگ)، چند وجهی‌های
منظم و نا منظم و ...) یكی از عوامل زیر است: نصب كردن ناصحیح سنگهای نما -
استفاده از مصالح غیر استاندارد - اتصال و پیوستگی نا مناسب بین سنگهای
نما و سطح زیر كار. پس باید سعی شود كه هیچكدام از كارهای غیر اصولی فوق
انجام نگیرد كه هم نما و هم مجموعه ساختمان دچار نقصان و خسارت جزیی یا كلی
شوند. نا گفته نماند كه نم و رطوبت یكی از دلایل پیوستگی ناقص بین سنگهای
نما و سطح زیر كار است، بنابراین خشك نگه داشتن سطح تماس این دو چه در زمان
اجرا و چه بعد از آن كاملاً ضروری است.
-در نما سازی های آجری بند كشی
بین ردیفها به دو دلیل زیر باید به طرز كاملاً صحیح انجام شود: زیبایی هر
چه بیشتر نمای ساختمان - ممانعت از نفوذ آب، رطوبت، تغییرات یكباره و شدید
دما، بخارت و گازهای مخرب، و اسیدی موجود در هوای محیط بداخل سیستمهای
پوششی محافظ و جدا كننده ساختمان خصوصاً دیوارها.
دلایل آسیب دیدگی نمای ساختمانها:
نمایساختمانها در اثر عوامل زیر دچار خرابی هایی از قبیل طبله كردن، تركخوردگی، شوره زدگی، آلوئك، لكه دارشدن، پوسته پوسته شدن، كنده شدن سنگها وآجرهای نما، تغییر رنگ و ظاهر اولیه نما و ... می‌شوند:
-نشست جزیی یاكلی ساختمان - یخبندان و انجماد آب یا رطوبت اضافی موجود در نما یا سطحزیركار- انقباض و انبساط هاو یخ و آب شدنهای متوالی و با اختلاف دمای شدید - شوره زدگی یا سولفاته شدن نما در اثر استفاده از آب حاوی سولفاتهایمحلول در آب مصرفی برای ساخت ملاتهای سیمانی و گچی و... و نیز بتن مصرفیدر تولید نماهای بتنی، البته این مواد سولفاتی ممكن است در خود آجر یاتركیبات دیگر ملاتها هم وجود داشته باشند - آتش سوزی خصوصاً در نماهایبتنی - ترك خوردگی و به طور كلی آسیب دیدگی سطح زیر كار - اختلاط نادرستتركیبات و اجزا در نماهای بتنی و سیمانی و نیز ملاتهای مصرفی - استفاده ازنوسان بالای دما برای گیرش سریع اندودها و ملاتهای بكار رفته در نما سازیبعنوان مثال استفاده از وسایل گرم كننده.
همانطور كه در ابتدا بیان شد،یكی دیگر از اهداف نما سازی برای ساختمانها علاوه بر حفظ دوام و پایداریآن، زیبایی و جلوه ظاهری مناسب و مطلوب ساختمان است، كه هم موجب دلپذیری وجذابیت بیشتر ساختمان می‌شود و هم در نهایت افزایش وزن بصری وزیبایی كلیمنطقه محل ساخت آنرا در پی خواهد داشت. این چنین نمایی مسلماً اثرمطلوب‌تر و بهتری بر دید و روحیه ساكنان و بینندگانِ ساختمان خواهد داشت. بنابراین نكات بر شمرده فوق راهكارهایی هستند كه بیشتر به منظور دوام،مقاومت و كارایی بیشتر و افزایش عمر مفید و پر بازده نما كارایی دارند ودر زیبایی نما نقش كمرنگ تری را ایفا می‌كنند. بنابراین برای اینكه نمایساختمان جلوه و دید بصری درخور توجهی داشته باشد، علاوه بر دستورالعملهایسازه‌ای فوق، باید بارعایت ضوابط معماری و بكارگیری رهیافتهای مربوط بهافزایش جذابیت و صمیمیت ساختمان در نما تلاش كرد تا حد امكان علاوه براینكه ساختمان از نظر سازه ای دارای مقاومت كافی در برابر نیروهای داخلی وخارجی است، با رعایت ضوابط فوق و صد البته با بكارگیری خلاقیت ها و نوآوریهای فردی معمار و حتی بنا البته ضمن حركت در چارچوب ضوابط معماری خارجیساختمان و نما سازی، دارای ظاهری مطلوب و ایده‌ال باشد. از جمله؛ آرایهدادن به پنجره ها با بكار گیری میلگردها و چارچوبهای شكیل با رنگها و خم وراستهای زیبا و مناسب. - استفاده از روكشهای بازتابی و منعكس كننده خصوصاًدر نمای ستونهایی كه در كنار ورودی ها قرار می‌گیرند. چراكه این كار باعثكاهش حجم ظاهری ستون شده و از طرفی هم جنبه مانع بودن آنرا از بین می‌برد. - ایجاد شیارهای تزیینی در سطح دیوارها، كه نه تنها اثر منفی در خصوصیاتعایق صوت و حرارت بودن ان ندارد، بلكه موجب كاهش ضخامت ظاهری دیوار و درنتیجه دید بصری بهتر آن ودر كل نمای زیباتر ساختمان می‌شود. - ایجاد انحنادر بالای ورودی ساختمان كه ضمن تاكید بر وجود ورودی اهمیت، جذابیت وصمیمیت نما را بیشتر می‌كند. _ وجود اندود سفید در نما خصوصاً در قسمتورودی ساختمان كه در واقع نوعی نور-پردازی محسوب می‌شود، كه باعث جلب توجهو زیبایی بیشتر نمای ساختمان می‌شود.- بكار گیری رنگ تیره تر و سنگین تر ( مثلاً استفاده از سنگهای گرانیتی ) در قسمت پایین و رنگهای روشنتر دربالای نما، موجب افزایش وزن بصری و جذابیت قامت سازه شده و هم به نوعیاستقامت، پایداری و استحكام را در نما و خود ساختمان به بیننده القامی‌كند و همین باعث می‌شود كه فرد احساس اطمینان و آرامش بیشتری بكند. درواقع این كار باعث می‌شود كه سازه به دو قسمت بالا و پایین تقسیم شود كههمین امر باعث می‌شود كه ارتفاع و در كل حجم ظاهری ساختمان كمتر به نظربرسد. _ ترفند دیگری كه در زیباتر شدن نما می‌تواند موثر باشد، بكار گیریخطوط سفید( چارچوب یا نمای سفید ) به دور پنجره ها خصوصاً پنجره هایدایره‌ای شكل و یا با شكلهای نزدیك به آن است. زیرا این كار تركیب بندیرسمی‌تر و اندازه ظاهری مناسبتری به آنها می‌دهد . _ و ... .
نما درواقع واسطه و بهتر بگوییم زبان گویای ساختمان با محیط اطراف آن محسوبمی‌شود. بنابراین اجرای صحیح و اصولی آن یعنی تقویت و تحكیم ساختمان وقدرت بیان آن.
نمای ساختمان
نمای هر ساختمان در شكل‌دهی به مجموعه شهری كه در آن حضور دارد، موثر است. اگر به نمای یك ساختمان بدون در نظر گرفتن نمای دیگر ساختمانهای شهر توجه شود، همگونی نمای شهری در مجموع از بین می‌رود.
به نقل از پایگاه اطلاع رسانی شهرسازی و معماری، بررسی آماری نشان دهنده این موضوع است كه در هر سال 50 میلیون نفر به جمعیت شهر نشین كشورهای در حال توسعه اضافه می‌شود. در ایران نیز شهر نشینی طی دهه‌های گذشته با شتاب فزاینده ای گسترش یافته و همچنان این روند ادامه دارد.
رشد سریع جمعیت و گرایش مردم به شهر نشینی، تقاضای فزاینده‌ای را برای تهیه مسكن به دنبال داشته كه این موضوع در پی خود مشكلات عدیده ای در زمینه توسعه شهری بوجود آورده است. ناتوانی در پاسخگویی مطلوب و مناسب به این مساله، وضعیت نا مطلوبی را به صورت بی مسكنی، بد مسكنی و تنگ مسكنی برای بسیاری از اقشار جامعه به همراه آورده است.
مسكن به عنوان یكی از نیازهای نخستین بشر، ابتدایی ترین سوالی بوده كه انسان سعی در یافتن پاسخی مناسب و معقول برای آن بوده است، اما همیشه در برنامه ریزی‌های ملی به مسكن نه به عنوان محلی برای آسایش ساكنان در ابعاد عینی و ذهنی، بلكه به عنوان یك مشكل اقتصادی و فقط از این بعد بر خورد شده است.
سازندگان و تولیدكنندگان مسكن آزاد به‌دلیل اینكه به‌دنبال فروش سریع و بازگشت سرمایه خود هستند، سعی در هر چه بیشتر مطرح كردن خود در محله مسكونی و نمایشی متمایز از بنای خود دارند و به همین دلیل یكی از دلایل عمده ناهماهنگی نمای ساختمانها در سطح شهر هستند.
در رابطه با مسكن تعاونی شرایط بدتری وجود دارد. به دلیل وضعیت مالی ضعیف سازندگان و اینكه ساكنان و مالكان به‌دنبال فروش ساختمان نیستند، بدون انجام عملیات پایانی نظیر نماسازی مورد استفاده قرار می گیرند و یا با كمترین هزینه و بدون طراحی نما، حجم و كالبد ساختمان رها می‌شود. البته در سال‌های اخیر در شهر تهران هیچ ساختمانی بدون نماسازی نبوده است، لیكن این مساله در شهرستان‌ها همچنان انجام می‌شود.
چگونه به موضوع نما در معماری بیندیشیم؟
نما در لغت نامه دهخدا به معنای صورت ظاهری هر چیزی، آنچه كه در معرض دید و برابر
چشم است، آنچه از بیرون سوی دیده می شود، منظره خارجی بنا و عمارت، قسمت خارجی ساختمان و نماسازی، فن روسازی ساختمان و ساختن نمای عمارت است.
در سال‌های اخیر پس از مطرح شدن دوباره اهمیت فضاهای عمومی و ارزش زندگی شهری، نما اهمیت دوباره ای یافته است. نما در عمل درون ساختمان را از بیرون و فضای خصوصی را از فضای عمومی جدا می كند. نما حاكی از موقعیت فرهنگی سازندگان ساختمان است و نشانگر میزان نظم طرح ساختمان، امكانات و ذوق تزیین و خانه آرایی طراح و مالك است. یك نما به مثابه معرفی وضعیت ساكنان ساختمان در بین عموم است. نما در واقع صورت ساختمان و بهترین بیان حالتی است كه فرد طراح یا مالك از خود در برابر بیرون دارد. نماهای داخل ساختمان بیشتر جنبه خصوصی دارند، لیكن نماهایی كه به سمت كوچه و بافت شهر باز می‌شوند، جنبه عمومی تر دارند.
بنابراین وجوه پشت و جلوی ساختمان از یك طرف دارای نمود اجتماعی و از طرف دیگر نمود مشخص ساكنان خود است بنابراین نمای هر ساختمان باید هم با فضای عمومی همبستگی داشته باشد و هم بتواند حجم داخلی ساختمان را بیان نماید.
نمای هر ساختمان موثر در مجموعه شهری است كه در آن حضور دارد و این تاثیر را در بدنه خیابان‌ها یا میدان‌ها كه در آن قرار گرفته است می گذارد. اگر به نمای ساختمان واحدی، بدون در نظر گرفتن نمای دیگر ساختمانها فكر شود، همگونی نمای شهری در كلیت از بین می‌رود.
تناقض بین جنبه شهری و بیان فردی نما در صورتی می‌تواند از بین رود كه ساختمان جزیی از شهر در نظر گرفته شود و ارتباطات آن با محیط اطراف چند جانبه باشد. نمای رو به كوچه و خیابان باید تابع عوامل همبستگی بین نماهای اطراف باشد. اما در عین حال بر اساس تركیبی از اجزا مختلف بر حسب عملكرد، ابعاد و مصالحشان شخصیت خاص خود را دارد.
نما در واقع یك سطح صاف و تخت نیست بلكه آن سطح انتقالی بین فضای داخل و خارج است كه با عقب نشستگی و پیش آمدگی، تراس و غیره با فضای داخل مسكن ارتباط پیدا می‌كند.
برای اینكه نمای ساختمان حریم خصوصی ساكنان خود را حفظ كند باید نسبت به خیابان بسته‌تر و محفوظتر باشد.
نمای ساختمان باید به‌دنبال خلق یك كلیت هماهنگ به‌وسیله تناسب خوب پنجره ها، بازشوهای در، سایبان و محدوده سقف‌ها، سازه عمودی و افقی، مصالح، رنگ، عناصر تزیینی و... باشد. پنجره‌ها همواره با دیگر عناصر دیوار، سطوح باز و بسته، تیره وروشن، صاف و ناهموار را بوجود می آورند. به علت تكرار دوره ای پنجره ها، در ساختمانهای چند طبقه، نظم كاملی به چشم می‌خورد. اما گاه به‌علت افزایش نور در طبقات بالاتر كاهش داده می‌شود و این نظم آهنگ خود را از دست می‌دهد.
جداسازی عناصر افقی و عمودی تاثیر كلی در نما دارد. تناسبات عناصر ساختمان لازم است با كل ابعاد ساختمان مطابقت داشته باشد. برای مثال در ساختمانهای كوتاه عریض، ابعاد عرضی غالب خواهد بود. در ساختمانهای بلند عناصر باریك برتری خود رانشان می‌دهند. در و پنجره و نعل درگاه‌ها تاثیر خاصی در نما می‌گذارند. ناودان‌ها، سایه بانها، پیش آمدگی‌های سقف و بالكن‌ها ایجاد سایه های خاصی بر روی نما می‌كنند.
تفاوت سطح ها باید در نما مشخص باشد. برای مثال بین طبقه همكف، سایر طبقات و طبقه انتهایی باید یك تفاوت اساسی وجود داشته باشد. تركیب كلی نما در واقع نظم در این تفاوت‌ها است.
عناصر اصلی نما مثل پنجره، در، سطوح و محدوده پایانی سقف و غیره در شكل، رنگ، و مصالحشان با یكدیگر اختلاف دارند. این عناصر معناهای متفاوتی دارند. مثلا نمی‌توان بالا و پایین پنجره و در را با هم هم‌ردیف كرد. اگر ارتفاع این بازشوها یكسان نباشد می توان از ضرایب مشترك و یا رنگهای یكسان استفاده نمود. نسبت‌های هندسی نقش تعیین كننده ای در هماهنگ سازی ظاهر نما دارند. می‌توان پنجره ها را در گروه‌های كوچكتر تركیب شده كه شكل مشخصی را ایجاد می‌كنند دسته بندی كرد. نماها می توانند از نظر مصالح نیز با یكدیگر متفاوت باشند.
مصالح نما در رنگ، شكل، زبری و خشنی نما تاثیر می گذارد. مصالح بومی نشان می‌دهد كه نما مربوط به چه منطقه ای است.
تركیب پنجره ها، ایوان‌ها، درها و به‌طور كلی بازشوها، همچنین بافت و جنس نما و كمپوزسیون آن در هر عصر متفاوت است و در عین حال در یك تداوم شهری تغییر می‌كند. طراح می‌تواند نما را به عالیترین حد تركیب معماری برساند و یا آنرا تا حد یك سطح بدون طراحی و فكر رها كند.
در اعصار مختلف بازشوها به شكل مشابهی در سطح نما قرار می‌گیرند و تنوع در قرار گیری آنها تابع عوامل داخلی چون بزرگی ساختمان، عریض بودن آن و یا عوامل اقلیمی چون جهت قرارگیری و محل قرارگیری است. در پهنای دیوار نما تعبیه پنجره دو جداره، آفتاب‌شكن، سایبان و ... نقش تنظیم كننده شرایط آب و هوایی فضاهای داخلی را خواهد داشت.
در دیوارهای باریك معاصر این عمل با جلو و عقب آمدن ساختمان انجام می‌شود. یكی از عوامل ضروری درهویت نما تعیین محدوده نما است. نمایی می تواند در طرح خود موفق باشد كه به این سوال‌ها پاسخ گوید. محدوده عمودی جانبی ساختمان كجاست؟ خط پایانی افقی ساختمانی چگونه است و مرز ساختمان در آسمان به چه شكل است؟ انتهای ساختمان چگونه به پایان می‌رسد؟ گوشه‌های ساختمان چه وضعی دارد؟ اگر ساختمان همسایه ای دارد ارتباط نمای ساختمان فعلی با نمای همسایه چگونه به پایان می رسد؟ گوشه های ساختمان چه وضعی دارد؟ اگر ساختمان همسایه دارد ارتباط نمای همسایه چگونه است و اگر در فضا قطع می شود این ارتباط چگونه است.
محدوده های افقی ساختمان عبارتند از نقطه اتصال به آسمان ( محدوده پایانی ساختمان) نقطه اتصال به زمین (محل نشستن ساختمان بر زمین) و پوشش ساختمان مثل بام و شیروانی. محدوده پایانی ساختمان باید معنای اتمام ساختمان را با خود داشته باشد و طبقه همكف ساختمان را با خود داشته باشد و طبقه همكف ساختمان باید مفهوم نشستن ساختمان بر زمین را برساند. طبقه همكف باید در محدوده قد افراد كشش لازم را بر عابر پیاده و بیننده ایجاد كند.
كنج یا گوشه نما در واقع محل برخورد دو نمای عمود بر هم است. كنج می‌تواند حالت عمود 90 درجه، نیم دایره یا سه وجهی را داشته باشد و هر كدام می تواند تاثیرات متفاوتی را در نما بگذارد. در یك میدان یا چهارراه هماهنگی كنجهای ساختمان هایی كه در چهار طرف آن قرار گرفته است می تواند در نمای شهری تاثیر زیبایی داشته باشد.
نمای ساختمان خالق نمای شهری است
نمای شهری از مجموعه نماهای مشرف به فضای عمومی به‌دست می آید. این نماها از جهتی همگن و از جهتی ناهمگن هستند. می‌توانند همگن باشند چون با استفاده از زبانی مشترك روی بدنه اجزا شهر اجرا می شوند و اما از آنجا كه هر كدام از این فضاها به كمك این زبان، مقاصد و نیازهای خود را بیان می‌كند، ناهمگن هستند. در شهرهای ما زبان مشتركی بین نماها وجود ندارد. نه فرهنگ مشتركی برای بیان دارند، نه مصالح یكسانی به‌كار گرفته اند و نه سبك مشخصی را دنبال می‌كنند.
در واقع هر یك از نماها در شهر نشانه وضعیت اقتصادی و اجتماعی سازنده و نحوه تفكر و نگرش او به مسایل مختلف است.
نمای شهری در واقع تركیبی از اجزا متفاوت است كه بر اساس اتفاقاتی كه در خیابان‌ها ومعابر می‌افتد شكل می گیرد.
این اجزا در صورت رعایت مسایلی كه پیش از این نیز به آن پرداخته شد می‌توانند با یكدیگر نقاط اشتراك جالبی داشته باشند كه نمی توان وجود آنها را نفی كرد.
عناصر پراهمیت درنما
ورودی یكی از عناصر حایز اهمیت نما در ساختمان است كه محل و اهمیت طراحی آن به شكل مستقیم نمایانگر نقش و عملكرد ساختمان است. در ورودی نشانه گذر از فضای عمومی خارجی به فضای خصوصی داخلی و یكی از مهم ترین عناصری است كه می‌توان به عنوان نشانه ساختمان از آن نام برد.
لیكن به‌دلیل اهمیت اقتصادی كه سطوح ساخته شده داخلی برای سازندگان دارند، اغلب ورودی‌ها به فضاهای كم اهمیتی تنزل یافته اند. سرمایه گذاران ساختمانی هم فقط به رعایت ضوابط ضروری طراحی ساختمان بسنده می‌كنند.
بیشترین مشكل زمانی است كه ورودی وسایل نقلیه به حیاط پاركینگ با ورودی خود ساختمان یكی شود. در این حالت فرد وارد شونده به ساختمان فقط یك راه باریك كنار دیوار برایش باقی می‌ماند. گاه نیز ورودی یك ساختمان مسكونی بیش از حد پرتجمل است، به‌نحوی كه عملكرد ساختمان را دگرگون می‌سازد. زمانی هم ورودی به یك بنای بزرگ تنها با روزنه‌ای امكان پذیر می‌شود. تناسب ورودی و حجم ساختمان می تواند نقش مهمی در توجیه عملكرد و شكل ساختمان داشته باشد.
از آنجا كه طبقه همكف ساختمان قسمت اتصال به زمین یا كف پیاده رو است، به صورت قابل توجهی در معرض دید قرار می‌گیرد. طبقه همكف اهمیت ویژه ای در زندگی شهری دارد، به این علت كه عابران پیاده این قسمت را به‌طور مستقیم می‌بینند. از این رو نمای این قسمت پر اهمیت است و مصالح مورد استفاده در این قسمت باید نسبت به بقیه ساختمان با دوامتر و مستحكم تر باشد تا عابر در نگاه به نمای ساختمان احساس ثبات كند. ساختمان‌هایی كه طبقه همكف آنها عملكرد تجاری دارد، به‌دلیل تغییر دكوراسیون واحدهای تجاری دایما دستخوش دگرگونی می‌شوند. همین موضوع موجب می‌شود كه ساختمان مذكور شخصیت ثابت خود را از دست داده و دارای نمای شناخته شده ثابتی نباشد.
تراس‌ها چشم اندازهای جدیدی نسبت به فضاهای بیرون برای ساختمان فراهم می‌آورند. بالكن‌ها نباید حالت موقت و ناپایداری كه در بیننده تصور به‌راحتی جدا شدن از بدنه ساختمان القا شود را داشته باشند.
لبه بام حد و مرز ساختمان و آسمان است و از نظر بصری بام انتهای نماست. بام پوسته‌ای است كه بر سر ساختمان قرار دارد. بنابراین لبه بام نمی‌‌تواند بدون تفاوت با دیگر قسمت ها در آسمان رها شود.
صورت ظاهر ساختمان و آنچه كه در برابر دید عموم قرار دارد، در واقع پر اهمیت ترین قسمت ساختمان در برابر عابران و سایر افراد غیر استفاده كننده از ساختمان است. همانطور كه عنوان شد نمای ساختمانها، نمای شهری را ایجاد می كند، اما به‌دلیل ضعف قوانین موظف كننده طراح و سازنده در این ارتباط، نمای ساختمان در كمترین اهمیت قرار گرفته است.
در بسیاری از شهر های بزرگ جهان، ضوابط و مقررات ویژه‌ای در ارتباط با سیما و كالبد شهر وجود دارد و گروهی از برجسته‌ترین افراد با تخصص‌‌های مرتبط هنر زیبا سازی و زیبایی شناسی به كنترل طرح های بزرگ و كوچك معماری و شهری از نقطه نظر هماهنگی نمای بیرونی ساختمانها و محیط شهری یعنی از جنبه های رنگ، حجم، مصالح مناسب، فضای پر و خالی نما، رعایت اصول هماهنگی و تناسبات و... می پردازند.
آنچه برای علاقه‌مندان به این موضوع نگران كننده است، پاسخگویی با شتاب به نیازی كاملا محسوس است. در این ساخت و ساز پر شتاب نیاز به بررسی طرح‌های ارایه شده توسط جمعی از صاحب نظران و مسوولان در مراكز تایید پروانه‌های ساختمانی ضروری به نظر می‌رسد. بررسی میدانی طرح ساختمانها با بناهای اطراف از لحاظ كیفیت طرح معماری، نمای ساختمان، تناسب حجم آن با ساختمانهای اطراف، زیبایی طرح و مصا لح مورد استفاده و... نیز گامی موثر در بالا بردن كیفیت نماهای شهری است. با در نظر گرفتن موارد ذكر شده و القا آن توسط شهرداری هر شهر، می توان شاهد ارتقا كیفیت شهرها و زیباسازی نمای شهرها بود.
تمیز كردن نمای ساختمان
در تمیز كردن نمای ساختمان نكاتی را باید رعایت كرد كه به شرح زیر می باشد : 1- به طور مسلم ، در مواقع بنایی روی سطوح دیوارهای آجری ، سنگهای نما ، اندودهای سیمانی و اندودهای شیمیایی ملات پاشیده می شود كه قبل از سكنی گزیدن در ساختمان باید این ملاتها از سطح نما گرفته شود. 2- شوره سفید رنگ در آجرهایی دیده می شود كه در اثر مكش آب و یا جذب رطوبت ، نمكهای موجود در گل پخته را به شكل كپك بر سطح آجركاری ساختمان نمایان می سازند. ابتدا به علت ناچیز بودن آن را جارو می زنیم . چنانچه شوره زیاد باشد ، آن را چند بار با آب و جارو می شوییم . اگر با شستن برطرف نشد ، با اسید رقیق و برس سیمی ، شوره های حاصله را از نما پاك می كنیم.
3- در شهرهای بزرگ صنعتی ، سطوح تمامی بناهایی كه در كنار كارخانه ها قرار دارند ، ممكن است دوده بگیرد . چنانچه دوده چرب نباشد ، با جارو و گردگیری می توان آن را تمیز كرد. اما اگر دوده چرب باشد ، به نسبت غلظت چربی آن از اسیدهای رقیق تا غلیظ استفاده می كنیم كه پس از مصرف ، فورا باید سطح نما را با آب بشوییم . قابل توجه اینكه استفاده از اسید غلیظ باید به اندازه ای باشد كه سطح آجركاری و یا سنگهای آهكی دچار فرسودگی و خوردگی نشود. 4- زنگ فلزات مانند آهن و مس بر سطح نما اثرات ناهنجاری می گذارد. 5- رشد خزه ها نیز بر دیوار نما اشكالاتی ایجاد می كند و باید زدوده شوند ؛ زیرا ریشه های فرعی در بند آجركاری كه ملات خاكی دارد ، اثر می كند و باعث لقی و جا به جایی آجرها می شود . همچنین حشرات و باكتریها لابه لای شاخه ها و برگهای خزه ها لانه می كنند و زندگی انسان را دچار مخاطره می سازند. 6- شوره بر اثر رطوبت موضعی مانند تركیدگی لوله در خاك و دیوار پیش می آید و نما را نا زیبا می سازد كه رفع نقایص آن را در بالا شرح دادم. 7- پاشیدگی قیر یا آسفالت در سطح دیوار و نما به هنگام كار كه نحوه برطرف كردن آن ذكر خواهد شد. 8- رنگهای روغنی مانند نقاشیها و شعار نویسی دیواری . 9- دوده قهویه ای و سیاه كه از دودكش بخاریها بوجود می آید. 10 – نماهای رنگ آمیزی شده كه بر اثر مرور زمان ، لكه لكه و یا بی رنگ می شوند و در این حالت ، باید دوباره رنگ آمیزی شوند. در ادامه به طور كامل موارد ذكر شده را توضیح خواهم داد ..... روش تمیز كردن نمای ساختمان : 1- زمانی كه جرمه روی نما ناچیز و سطحی است ، می توانیم روی آن آب بپاشیم و هنگام حركت آب از بالا به طرف پایین ، با سنباده غیر سیمی یا مویی و در مواردی سنگساب دستی سطح را سایش دهیم . سپس با آب گرفتن جرمها ، نما را تمیز كنیم. 2- اگر جرم روی نما زیاد باشد ، یا نما به رنگ روغنی آغشته باشد و یا مورد دیوارنویسی واقع شده باشد ، برای تمیز كردن آن ، از روش تمیز كردن مكانیكی و وزش ماسه ای با فشار دستگاه استفاده می كنیم . در این روش ، باید فشار ماسه ای بحدی باشد كه نما دچار خلل و فرجهای ریز نكند. معمولا این روش برای نماهایی مفید است كه مصالح سخت دارند ؛ مانند سنگ كاریهای تزئینی . در این دستگاه ، چهار نوع شلنگ با قطرهای مختلف وجود دارد كه از آنها برای زدودن جرم استفاده می شود. لازم به ذكر است كه نوع ماسه های به كاررفته در این عمل باید غیر سیلیسی باشد تا برای كارگران زیان آور نباشد و همین طور غبارهایی را كه از ماسه به وجود می آید ، پس از پایان كار با آب می شوییم و تمیز می كنیم . بدیهی است كه پاشیدن آب ممكن است از درزها به قسمتهای داخلی ساختمان اثر كند . در آخر نیز توجه گردد كه برسهای مكانیكی كه با چرخش و حركت دورانی سطح را تمیز می كنند باید با دقت انجام شوند تا اولا امواجی در سطح نما بوجود نیاید و ثانیا گرد حاصله برای كارگران زیان آور نباشد. تمیز كردن نما با مواد شیمیایی : برخی از مواد شیمیایی و نمكها می توانند در نما های سنگی ، آجری و نما با مصالح دیگر ، خسارت كلی وارد آورند و باعث تخریب آنها و یا به وجود آمدن لكه و حفره هایی در سطوح شوند كه بین آنها به موارد زیر اشاره می كنم : 1- اسید رقیق فلوئوریدریك : این اسید را به مقدار 10% با آب مخلوط می كنیم و با قلم ، چكته و یا فرچه بر سطحی كه قبلا با آب خیس شده است ، می مالیم . سپس با برس چرمی سایش می دهیم و بلافاصله با آب می شوییم. 2- اسید فسفریك : برای پاك كردن زنگ آهن ، محلول اسید فوق را با سمپاش و یا برس به سطحی كه قبلا خیس كرده ایم ، میزنیم و با برس نرم دیگری بر كحل آن می كشیم و بلافاصله آن را با آب شستشو می ئهیم . این اسیدها سطح شیشه را می خورند و دچار یخزدگی می كنند . به این ترتیب ، جلای سنگهای نما در كنار پنجره و یا نماسازی رو كار از بین می رود . در ضمن ، تخته های زیر پایی را فاسد و در بعضی موارد سوراخ می كنند . پاشیدن شدن اسید مذكور بر دست و بدن سبب سوختگی شدید می شود. 3- تمز كردن بوسیله بخار آب : با دستگاه ، آب گرم و بخار را بر سطح كار می پاشیم . برخی از موارد سطح نما در بخار آب حل و شسته می شود ؛ اما استفاده از این روش از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نیست . در آخر نیز نكته ای را بنده یادآوری می كنم كه قبل از استفاده از مواد شیمیایی جهت تمیز كردن كل نما ، سطح كوچكی را به طور آزمایشی تمیز می كنیم و پس از اطمینان از اینكه اشكالی پیش نخواهد آمد ، نما را پاك خواهیم كرد. در مواردی ، استفاده از آب تنها ، سبب انتقال نمكها از دل كار بر سطح كار می شود كه در این صورت ، سطح كار دائم شوره می زند. تمز كردن دوده از نما با شستشو : 1- لكه هایی را كه از دوده بخاری حاصل می شود ، می توان با آب گرم و مواد كف كننده ، بویژه صابون شست. 2- چنانچه دوده چرب باشد ، دو تا سه بار شستشو با آب و صابون ، تمیز می شود. 3- چنانچه دوده بسیار چرب باشد ، می توان از گل " مهل" یا " تالك" و یا " تری كلروراتیلن" خمیری تهیه كرد و بر سطح لكه گذاشت و پس از خشك شدن ، سطح مذكور را با برس تراشید و چربی غلیظ را از آن گرفت. و باید دقت شود كه این عمل در هوای آزاد انجام شود تا خطر تنفسی برای كارگران پیش نیاید. لازم به ذكر است كه گرفتگی در دودكشهای داخلی مانند آبگرمكن و بخاری به علت سطوح غیر صیقلی آنهاست . دود در خلل و فرجهای آنها و بویژه در لوله ه
مطالب مشابه :
نمای خشک ساختمان
نمای ساختمان - نمای و اگر در اول کار طراحی ساختمان، نما بصورت خشک دیده شود با کاهش
مهندسی نما
امروزه مهندسی نما یکی از مهم ترین ارکان مهندسی ساختمان را تشکیل می دهد چرا که علاوه بر آنکه
نما سازی ساختمان
نما سازی ساختمان نمای ساختمان؛ اهداف و كاركردها، بایدها و نبایدها از زمانی كه زیبایی
نمای خود را چگونه تمیز کنیم؟
در تمیز کردن نماي ساختمان نکاتی را باید رعایت کرد که به شرح زیر می‌باشد: ۱- به قطع یقین، در
نمای ساختمان
مهندسی عمران - نمای ساختمان - پرتال جامع دانشجویان و مهندسین عمران-معماری،اخبار مهندسی
نمای ساختمان
اجرای نمای ساختمان تر و در نهایت تخریب كلی نما و ساختمان و نیز به منظور حفظ و احیای
نما سازی
معماری - نما سازی - نمونه کار - معماری دانستن اینكه در نظر گرفتن نما برای ساختمانها چه هدف
نمای ساختمان
تناقض بین جنبه شهری و بیان فردی نما در صورتی می‌تواند از بین رود که ساختمان جزیی از شهر در
سنگ نما ساختمان
فروش مستقیم انواع سنگ ساختمانی نما,سنگ گرانیت,سنگ مرمر(مرمریت),سنگ تراورتن از کارخانه سنگ
برچسب :
نما ساختمان