مربیان پیش دبستانی ها توجه کنند.

معرفي فعاليت‌هاي آموزشي مناسب دوره‌ي پيش‌دبستان و معيارهاي بررسي آن

مشاهده :

مشاهده ، مهارت به كارگيري حواس (يك يا چند حس) به منظور جمع‌آوري اطلاعات درباره‌ي اشيا يا پديده‌ها تعريف شده است . بسياري از روانشناسان معتقدند انسان بسياري از مفاهيم دانش‌ها ، مهارت‌ها و ساير يادگيري‌هاي خود را از راه مشاهده‌ي رفتارها ، جريان‌هاي محيطي و پديده‌هاي طبيعي ياد مي‌گيرد . در اين روش ، اشيا و موجودات حقيقي ،
عكس ، فيلم و يا فرآيند يك فعاليت در معرض مشاهده‌ي فراگير قرار مي‌گيرد و با ارايه‌ي توضيحات لازم و فراهم‌سازي فرصت‌ها و زمينه‌هاي كنجكاوي ، دقت و تمركز، موجبات مشاركت نوآموزان و تحقق اهداف برنامه فراهم مي‌گردد .

نوآموز لازم است در فرآيند مشاهده با طرح سؤال ، بحث و گفتگو ، تكرار ، بازآفريني فرآيند فعاليت و غيره به مشاركت فعال در فرآيند مشاهده بپردازد . مشاهده‌ي فعال نياز به كسب مهارت مشاهده دارد . لازم است نوآموزان اين مهارت را در جريان يادگيري به دست آورند .

معيارهاي بررسي روش مشاهده

1ـ مي‌بايست مراحل اجراي اين فعاليت به ترتيب زير رعايت شود .

الف) مرحله‌ي آمادگي

در اين مرحله وسايل ، امكانات موردنياز ، نقش‌ها و ... پيش‌بيني مي‌شود .

ب) مرحله‌ي توضيح

در اين مرحله پيش‌بيني نقش مربي در چگونگي بيان و توضيح اهداف ، ايجاد كنجكاوي ، دقت و تمركز و شرح وظايف نوآموزان مدنظر قرار گيرد .

ج) مرحله‌ي مشاهده

در اين مرحله نوآموز يا نوآموزان با استفاده از حواس و در صورت لزوم با بكارگيري وسايل موردنياز به مشاهده‌ي موضوع موردنظر پرداخته و فرصت مشاركت فدي و جمعي با طرح سؤال و دسته‌بندي لازم جهت پرورش مهارت مشاهده فراهم مي‌‌گردد .

د) مرحله‌ي نتيجه‌گيري و ارزشيابي

در پايان مرحله‌ي مشاهده به منظور جمع‌بندي و اطمينان از دست‌يابي به اهداف و نتايج مورد انتظار لازم است فعاليت‌هايي پيش‌بيني شود .

2ـ توجيه واضح و دقيق نوآموز در خصوص چگونگي استفاده از وسايل موردنياز و فراهم آوردن فرصت لازم جهت استفاده‌ي كامل از امكاناتي كه در فعاليت به كار گرفته مي‌شود .

شعر

شعر عبارت از اثري است كه در آن احساس ، عاطفه و انديشه‌هاي شاعر به‌گونه‌اي از راه كاربرد زبان و با استفاده از عناصر شعري از نوع احساس و عاطفه ، خيال‌انگيزي ،موسيقي شعر ، شكل ، ساختار و ... بيان مي‌شود . در شعر كودك علاوه بر اين ويژگي‌ها محتواي آموزشي نيز مد نظر است كه بايد از صافي هنري شعر گذشته و به طور غيرمستقيم به كودكان منتقل شود .

معيارهاي بررسي شعر و تعريف آن‌ها

الف ـ رعايت اصول اوليه‌ي شعرگويي

الف) وزن : ميزان كلام منظوم ،وزن ناميده مي‌شود .

ب) ريتم : تندي و كندي وزن شعر (حركت شعر) را مشخص مي‌نمايد .

ج) قافيه ، رديف و هرگونه رفتار خلاقه با موسيقي و الفاظ كلام در حوزه‌ي اين عنصر قرار دارد .

د) قالب : قالب به دو شكل يا صورت مي‌باشد .

ü شكل ظاهري شعر يا قالب‌هاي متعارف مانند دوبيتي ، مثنوي و ...

ü شكل دروني يا ساختار شعري به ارتباط تنگاتنگ اجزاي شعر براي رسيدن به يك نوع هماهنگي و يكپارچگي اثر توجه مي‌كند .

هـ) زبان به عنوان ابزار و كاربرد كلام جهت رسايي مفاهيم

ü پرهيز از مستقيم‌گويي و رعايت واژگان كودكان در طرح مفاهيم آموزشي ، تربيتي و ديني و همچنين ساده‌نويسي و چكيده‌گويي و توجه به دانسته‌ها و امكانات كودكان در استفاده از كلام و امكانات و ظرفيت‌هاي زبان در قلمرو شعر مدنظر مي‌باشد .

ب ـ رعايت عناصر متعارف شعر كودك

الف) احساس و عاطفه

دلنشيني شعر مدنظر مي‌باشد . عواملي چون ريتم تند ، طنز و شوخي توجه به فرهنگ عاميانه و اعتنا به محسوسات و ملموسات دنياي كودكان آن را به وجود مي‌آورد .

ب) تخيل

هرگونه ارتباط معنايي از نوع تشبيه و استعاره و تمثيل و ... عنصر تخيل را به وجود مي‌آورد .

ج) انديشه و تفكر و محتواي آموزشي

هرگونه آموزش مفاهيم و تربيت فكر و ذوق هنري كودكان به طور همه‌جانبه و غيرمستقيم مدنظر مي‌باشد . شادي و نشاط ، طنز ، پرهيز از خشونت و نوميدي و ترغيب به نوع‌دوستي و ديگر پيام‌هاي اميدبخش مي‌تواند اهداف ما را تأمين نمايد . شعر خوب مي‌تواند يكي از انگيزه‌هاي اصلي كودكان به خواندن و فكر كردن در زمينه‌هاي ادبي باشد .

د) تناسب محتواي شعر با توانايي‌ها ، ويژگي‌ها و نيازهاي كودكان

محتواي شعر بايد قابل درك و فهم و مربوط به دنياي كودكان باشد . موضوع شعر كودكان نمي‌تواند مانند اشعار بزرگسالان انتزاعي باشد . شعر كودكان بايد متناسب با سن آن‌ها بوده و ساده و روان نوشته و خوانده شود .

هـ) طول شعر بايد متناسب با توانايي‌هاي كودكان باشد

شعر كودكان بايد كوتاه و قابل حفظ كردن باشد . حتي اگر حفظ كردن آن مدنظر نباشد

ج ـ توجه به فرهنگ ديني ، بومي و سنتي

استفاده از ضرب‌المثل‌ها ، ترانه‌ها ، لالايي‌ها و ... اشاره به پوشش ، گويش محلي و كليه‌ي مظاهر فرهنگي ، ديني و بومي و گنجاندن آن در آثار كودكان سبب تربيت ذوق هنري و شعري كودكان و ايجاد نگرش و گرايش و ارج نهادن به فرهنگ ديني و بومي مي‌شود .

اجراي آزمايش

روش اجراي آزمايش بر اصول يادگيري اكتشافي استوار است به اين معني كه در اين روش ، مستقيماً چيزي آموزش داده نمي‌شود ، بلكه موقعيت و شرايطي فراهم مي‌گردد تا نوآموزان خود از طريق آزمايش به پژوهش بپردازد و پاسخ مسأله را كشف كنند . به عبارت ديگر روش اجراي آزمايش فعاليتي است كه در جريان آن نوآموزان عملاً با به كار بردن وسايل ، تجهيزات و مواد درباره‌ي مفهوم خاص تجربه كسب مي‌كنند .

اجراي آزمايش ممكن است با اهداف مختلفي مورد استفاده قرار گيرد . مثلاً براي آشنا كردن نوآموزان با جنبه‌هاي عملي يك مفهوم و يا فراهم آوردن محيطي مناسب براي حل مسأله به كار گرفته شود .

درهرصورت بايدطرح‌اجراي‌آزمايش جهت‌كلي فعاليت را مشخص نمايد و اطلاعات موردنياز را به‌روشني ارايه نمايد.

احراي آزمايش ممكن است با اهداف مختلفي مورد استفاده قرار گيرد . مثلاً براي آشنا كردن نوآموزان با جنبه‌هاي عملي يك مفهوم و يا فراهم آوردن محيطي مناسب براي حل مسأله به كار گرفته شود .

در هر صورت بايد طرح اجراي آزمايش جهت كلي فعاليت را مشخص نمايد و اطلاعات موردنياز را به روشني ارايه نمايد .

اجراي آزمايش مي‌تواند كيفيت يادگيري را افزايش دهد و عاملي جهت تقويت انگيزه‌ي فعاليت‌هاي آموزشي باشد . همچنين موجب ارضاي حس كنجكاوي و تقويت نيروي اكتشاف و اختراع تفكر انتقادي و پرورش حواس فراگيران شود و در آن‌ها اعتماد به نفس و رضايت خاطر ايجاد كند .

اين روش مي‌تواند فعاليت‌هاي آموزشي را براي فراگيران جالب و شيرين نمايد و از خستگي و بي‌حوصلگي آن‌ها جلوگيري كند . موجب كسب تجربه ، تفكر ، تعمق ، عجول نبودن و تعميق مفاهيم و نگرش مثبت نسبت به علوم شود . نقش مربي در اين روش نظارت و هدايت فعاليت‌ها مي‌باشد و با مطالعه و بررسي شرايط و جوانب اجراي آزمايش و سازمان‌دهي وسايل و امكانات ، امكان بروز خطر را به حداقل ممكن كاهش مي‌دهد . بايد توجه داشت در مواقعي كه مربي شخصاً آزمايش مي‌كند ، روش آموزش نمايشي است .

معيارهاي بررسي روش اجراي آزمايش

ـ مي‌بايست مراحل اجراي اين فعاليت به ترتيب زير رعايت شود :

الف) مرحله‌ي قبل از آزمايش

در اين مرحله تعيين اهداف ، وسايل ، ابزار و فضاي آزمايش، امتحان وسايل آزمايش ، سازمان‌دهي گروه‌ها ، مراحل فعاليت ، نقش مربي و نوآموز ،مسايل ايمني مورد پيش‌بيني و توجه قرار مي‌گيرد .

ب) مرحله‌ي اجراي آزمايشي

در اين مرحله طرح مسأله ، روش‌هاي ايجاد انگيزه ، كنجكاوي ، دقت و تمركز و هدايت و نظارت بر آزمايش ، كاهش خطرات و اجراي برنامه طبق زمان‌بندي پيش‌بيني شده، مورد پيش‌بيني قرار مي‌گيرد .

ج-مرحله جمع بندي ،نتيجه و ارزش يابي :

در اين روش جمع بندي و نتيجه گيري و ارزش يابي ميزان تحقق اهداف و ارائه ي گزارش مورد پيش بيني و توجه قرار مي گيرد .

بحث گروهي

روش بحث گروهي ، گفت و گويي است سنجيده و منظم درباره‌ي موضوعي معين كه موردعلاقه‌ي مشترك شركت‌كنندگان در بحث است ، در اين روش مربي موضوع يا مسأله‌ي خاصي را با انتخاب خود و يا نوآموزان مطرح مي‌كند و نوآموزان درباره‌ي آن به مطالعه ، انديشه ، بحث و اظهارنظر مي‌پردازند و جمع‌بندي و نتيجه‌گيري مي‌كنند .

در اين روش نوآموزان در فعاليت‌هاي آموزشي فعالانه شركت مي‌كنند و فعاليت يادگيري را برعهده مي‌گيرند ، انديشه و نگرش‌هاي خود را با ذكر دلايل متكي بر حقايق ، مفاهيم و اصول علمي طرح كرده و از آن‌ها دفاع مي‌كنند . همچنين مهارت و توانايي در سازمان‌دهي عقايد و ديدگاه‌هاي خود و ارزيابي نظرات مختلف و انتقادپذيري را كسب مي‌كنند . بحث گروهي موجب پرورش تفكر انتقادي ، توانايي اظهارنظر انتقادپذيري ، قدرت بيان و استدلال و ... مي‌گردد .

ويژگي‌هاي موضوعات بحث گروهي

1 ـ موردعلاقه‌ي مشترك شركت‌كنندگان باشد

2 ـ نوآموزان ، اطلاعات لازم را درباره‌ي آن داشته باشند

3 ـ متناسب با رشد شناختي و در خور ادراك و فهم نوآموزان باشد

4 ـ درباره‌ي آن بتوان نظرات مختلف و متفاوت ارايه نمود

معيارهاي بررسي روش بحث گروهي

1 ـ مي‌بايست مراحل اجراي اين فعاليت به ترتيب زير رعايت شود :

الف) مرحله‌ي آمادگي و برنامه‌ريزي

نيازها ، علايق ، تجارب و اطلاعات نوآموزان ، سازمان‌دهي و آرايش جلسات بحث گروهي ، انتخاب افراد و تعيين نقش آنان ، فضا و امكانات لازم در اين مرحله از طرح مورد پيش‌بيني و توجه قرار مي‌گيرد .

ب) مرحله‌ي اجراي بحث :

فرآيند اجراي بحث ، هدايت و زمان‌بندي بحث ، نقش هدايتي مربي و ... در اين مرحله موردتوجه قرار مي‌گيرد .

ج) جمع‌بندي ، نتيجه‌گيري و ارزشيابي

در اين مرحله روش جمع‌بندي ، نتايج موردانتظار و ارزشيابي تحقق اهداف موردتوجه قرار گيرد .

2 ـ موضوع بحث مي‌بايست متناسب با ويژگي‌هاي موضوع بحث گروهي انتخاب شود 3 ـ لازم است ساختار طرح از انسجام دروني و بيروني برخوردار باشد .

بــازي

هر نوع فعاليتي كه توسط كودكان با ميل و اختيار به منظور تفريح و شادي بادقت و تمركز و پشتكار و بدون تأكيد بر نتيجه‌ي نهايي (برد و باخت) دنبال گردد ، بازي ناميده مي‌شود . بازي روش طبيعي يادگيري است و تجربه‌هايي براي يادگيري به شكل عيني فراهم مي‌آورد . بازي فعاليتي است خشنودكننده كه به كودك امكان مي‌دهد تا در روند كلي يادگيري شركت‌كننده‌اي فعال باشد نه دريافت‌كننده‌اي غيرفعال .

او در بازي مي‌تواند داوطلبانه خود را در فعاليت‌ها درگير كند و خودش جريان آن را كنترل نموده و از طريق آن زندگي را درك كند . بازي داراي قانون و مقررات بوده ولي تحميلي نمي‌باشد . كودك هنگام بازي درباره‌ي خود و جهان پيرامونش مي‌آموزد و هويت خود ، قوانين اجتماعي ، انتظارات و نقش‌هايي را كه فرهنگ و محيط برايش تعيين كرده است ، كشف مي‌كند . علاوه بر اين مهم‌ترين اصل بازي لذتي است كه در حين بازي كردن در كودك ايجاد مي‌شود .

معيارهاي بررسي بازي و تعريف آن‌ها

1 ـ رابطه‌ي فعاليت با ويژگي‌ها ، نيازها و توانايي‌هاي كودكان

بازي طراحي شده با ويژگي‌ها ، نيازها و توانايي‌هاي سني كودكان متناسب بوده تا قابل اجرا شود .

2 ـ رابطه‌ي فعاليت با تحريك و تقويت حواس و ايجاد مهارت‌هاي‌جسماني(هماهنگي‌بين‌حركات و اندام‌هاي‌مختلف‌بدن)

در بازي‌ها از كليه‌ي حواس براي شناخت محيط پيرامون كودك استفاده مي‌شود ، بازي‌هايي كه اجراي آن‌ها مستلزم هماهنگي بين چشم و اعضاي مختلف بدن مي‌باشد . كودكان را در كسب مهارت‌هاي جسماني ياري مي‌كند . اين مهارت‌ها در زندگي روزمره‌ي آنان نيز به كار خواهد آمد .

3 ـ رابطه‌ي فعاليت با تقويت دقت و تمركز و پرورش خلاقيت

لازم است ساختار بازي به گونه‌اي باشد كه علاوه بر تقويت دقت و تمركز زمينه‌هاي رشد خلاقيت ، اعتماد به نفس ، تصميم‌گيري فردي ، نگاه جديد و تازه به دنياي اطراف ، كشف و حل مسأله و ... را فراهم نمايد .

4 ـ رابطه‌ي فعاليت با تقويت مشاركت و همكاري در روحيات مثبت

طراحي بازي مي‌تواند به‌گونه‌اي باشد كه ضمن ايجاد رقابت سازنده سبب همكاري در گروه شده و تعاون ، سازگاري ، مشاركت ، مسؤوليت‌پذيري و ... را گسترش دهد تا روحيات مثبت (همدلي با ديگران ، محبت ، گذشت ، انعطاف‌پذيري و پذيرش واقعيت‌ها به هنگام شكست و پيروزي ، بردباري و رعايت نوبت و...) را تقويت نمايد .

5 ـ آموزش غيرمستقيم

آموزش مطالب موردنياز و مناسب به كودك از خصوصيات مثبت يك بازي مي‌باشد ولي لازم است اين آموزش به صورت غيرمستقيم به كودك عرضه گردد .

6 ـ وجود روند منطقي در بازي (داشتن معني و مفهوم)

فعاليت‌ها و رفتارهاي موجود در بازي بايد روند منطقي داشته باشند . اين امر سبب جذابيت و آموزش غيرمستقيم در فعاليت مي‌شود . براي مثال در بازي گرگم و گله مي‌برم وجود تعبير منطقي گرگ و گوسفند ، دليل تعقيب و گريز آن دو مي‌باشد .

7 ـ وجود رابطه‌ي منطقي بين بخش‌هاي مختلف بازي

اين امر موجب انسجام و جذابيت بيشتر بازي مي‌گردد . مانند ارتباط و هماهنگي كه بين گفتن نام پرنده و كلمه‌ي پر و بالا بردن دست در بازي كلاغ‌پر وجود دارد .

8 ـ ميزان جذابيت بازي

بازي اساساً كودك‌محور است و تقويت‌كننده‌ي نيازهاي فردي و گروهي علايق و توانايي‌هاي كودكان مي‌باشد . بازي‌ها بايد به گونه‌اي جذاب طراحي شوند و در آن‌ها از عناصري چون ريتم ، نقش‌پذيري ، شعر ، حركات موزون كه مورد علاقه‌ي كودكان مي‌باشد استفاده‌ي مناسب گردد تا كليه‌ي كودكان به انجام و ارايه‌ي آن علاقه‌مندي نشان دهند .

9 ـ عدم تأكيد بر اعلام برنده و بازنده

بازي بايد به‌گونه‌اي طراحي شود كه بر اعلام برنده و بازنده تأكيد زيادي نشود . لازم است طرح فعاليت به اين نكته توجه نمايد . كودكي كه توان انجام درست فعاليت را ندارد ، نبايد مدت طولاني از بازي اخراج شود تا فرصت كسب مهارت را از دست ندهد . پيشنهاد مي‌شود در صورت عدم موفقيت يا باخت ، نقش جديدي به كودك داده شود يا انجام فعاليتي به او واگذار گردد .

10 ـ توجه به تحرك و جنب و جوش در بازي

تحرك و جنب و جوش از نيازهاي اساسي كودكان مي‌باشد كه در رشد و سلامتي آنان تأثير مستقيم دارد و لازم است در طراحي بازي به اين امر توجه شود .

11 ـ توجه به گروهي بودن بازي

بازي گروهي به آن دسته از بازي‌هايي اطلاق مي‌شود كه در آن دو يا چند نفر شركت دارند . بازي گروهي معمولاً داراي قوانين خاصي بوده و افرادي كه در آن شركت دارند ، بايد از اين قواعد پيروي نمايند . بازي‌هاي جمعي موجب اجتماعي شدن كودك و سبب كسب مهارت لازم در برخوردهاي اجتماعي مي‌شود و اين امر جزء مزاياي بازي‌هاي گروهي محسوب مي‌گردد . در بازي‌هاي گروهي تمامي كودكان درگير و فعال هستند ؛ در حالي‌كه در بازي‌هاي فردي همواره عده‌اي از كودكان منفعل و يا منتظر نوبت مي‌مانند .

12 ـ توجه به عناصر بومي و سنتي

كوشش در جمع‌آوري و ارايه‌ي بازي بومي و سنتي متناسب با سن مخاطبان در حفظ فرهنگ بومي مؤثر بوده و با روحيات كودكان آن محل نيز نزديك مي‌باشد .

گردش علمي

در الگوي گردش علمي جامعه به عنوان يك مركز يادگيري تلقي مي شود . اين الگو فرصت هايي را براي كسب تجارب و فعال شدن نوآاموز در فرايند آموزش فراهم مي كند . گردش علمي را مي توان به صورت كوتاه مدت (ساعتي ) ميان مدت (روزانه ) و بلند مدت (هفتگي – ماهانه )طراحي كرد . از گردش علمي بلند مدت در دوره ي پيش دبستان استفاده نمي شود .

معيار هاي بررسي گردش علمي :

1- مي بايست مراحل اجراي اين فعاليت به ترتيبت زير رعايت شود

الف – مرحله ي آمادگي :

در اين مرحله اهداف ، ظرفيت و امكانات محل گردش علمي ،وظايف و نقش مربي و نوآموز ، مسائل ايمني ،وسايل و امكانات ،مورد پيش بيني قرار مي گيرد .

ب- مرحله ي گردش علمي :

در اين مرحله هدايت گردش علمي طبق برنامه ( كنترل و اجرا ي نقش ها ،كمك به فعاليت و مشاركت فراگير ،راهنمايي براي يافتن پاسخ سوالات و كمك جهت دست يابي به اهداف مورد نظر)مورد پيش بيني قرار مي گيرد

ج-نتيجه گيري و ارزشيابي : در اين مرحله ،بحث و تبادل نظر در مورد گردش علمي ،جمع بندي و نتيجه گيري ،ارزش يابي و ارائه ي گزارش مورد توجه قرار مي گيرد .

2- فرصت فعاليت هاي گروهي ،فردي ،طرح سوال ،روش جمع آوري و دسته بندي اطلاعات پيش بيني و فراهم گردد .

3- ساختار فعاليت از انسجام دروني و بيروني برخوردار باشد .

4- ايجاد مهارت هاي علمي مانند مساله يابي ،ايجاد فرضيه ،جمع آوري اطلاعات ،جمع بندي و نتيجه گيري مورد توجه قرار گيرد .

5- توجه به تجربيات قبلي و ايجاد تنوع در چنين فعاليتي بسيار موثر بوده و مي بايست مد نظر قرار بگيرد .

نقاشي

نقاشي وسيله‌اي براي بيان آزادانه‌ي خواست‌ها و تمايلات كودكان است . نقاشي را نبايد به صورت مستقيم به كودكان آموزش داد بلكه بايد فرصت‌هايي براي كودكان فراهم ساخت تا آزادانه آن‌چه را كه دوست دارند ، در نقاشي‌هاي خود نشان دهند .

مراحل نقاشي كودكان

مراحل نقاشي با رشد ترسيمي كودكان به شرح زير است :

1 ـ اثرگذاري :

از شش ماهگي به بعد كودكان با مايعاتي كه به عنوان غذا در دسترسشان قرار مي‌گيرد ، شروع به بازي مي‌كنند و از اين كار لذت مي‌برند .

2 ـ نقطه‌گذاري :

از حدود نه ماهگي كودك با هر وسيله‌اي كه در اختيارش قرار گيرد ، روي سطحي كه در دسترس او باشد ، مي‌كوبد و اثري باقي مي‌گذارد كه سبب شگفتي و خوشحاليش مي‌شود .

3 ـ خط‌خطي كردن :

حدوداً از يك سالگي تا 5/2 سالگي كودك بر روي كاغذي كه در اختيارش قرار مي‌گيرد ، شروع به خط‌خطي مي‌كند و گاه خط‌خطي‌هاي خود را نيز نامگذاري مي‌كند و توضيح مي‌دهد .

4 ـ طرح‌ريزي :

در اين مرحله كودكان كم‌كم به خط‌خطي‌هاي خود نظم مي‌دهند و تصاوير مبهمي را مي‌كشند كه اگر توضيح
ندهند ، براي بزرگسالان مشخص نيست . اين مرحله تا حدود چهارسالگي ادامه دارد .

5 ـ تصويرگري :

كودكان از حدود چهارسالگي به بعد تصاوير اشيا را به صورت مشخص و قابل درك براي بزرگسالان مي‌كشند . اين مرحله تا سال‌هاي بزرگسالي نيز وجود دارد ؛ منتهي تصاوير كشيده شده كامل‌تر مي‌شود .

باتوجه به مراحل نقاشي كودكان ، آن‌چه كه مربي بايد مورد توجه قرار دهد ، اين است كه نبايد به صورت مستقيم به كودكان آموزش دهد و يا در انجام نقاشي او مداخله كند . زيرا اين كار سبب مي‌شود كه روند طبيعي رشد ترسيمي كودكان آسيب ببيند .

ويژگي‌هاي نقاشي كودكان

نقاشي‌هاي كودكان در دوره‌ي پيش‌دبستان داراي ويژگي‌هايي است كه مهم‌ترين آن‌ها به شرح زير است :

1 ـ شفاف‌بيني

كودكان چيزهايي را كه مي‌دانند و نمي‌بينند ، در نقاشي‌هاي خود مي‌كشند مانند كشيدن ريشه‌هاي درخت يا افراد داخل خانه

2 ـ جان‌دارپنداري

كودكان اشيا را نيز مانند انسان داراي جان مي‌دانند و آن را در نقاشي‌هاي خود نشان مي‌دهند . مثلاً براي خورشيد چشم و دهان و يا براي درخت پا مي‌كشند .

3 ـ رديف‌سازي

گاهي كودكان در نقاشي‌هاي خود به خصوص اگر نقاشي آزاد باشد ، تصاويري را مي‌كشند كه از نظر ما بزرگسالان با يكديگر ارتباط ندارند . مثلاً درخت ، ميز ، خانه ، آتش ، كبوتر و ... را در يك نقاشي مي‌كشند .

4 ـ اندازه

از آن‌جا كه كودكان هنوز از اندازه شناخت دقيقي ندارند ، در نقاشي‌هاي خود اشيا را بزرگ‌تر و يا كوچك‌تر و بدون رعايت تناسب طبيعي آن‌ها مي‌كشند و گاه نيز مسايل عاطفي سبب مي‌شود كه تناسب طبيعي را رعايت نكنند و آن‌چه را كه بيشتر دوست دارند ، بزرگ‌تر از حد معمول خود بكشند . مثلاً در نقاشي خانواده معمولاً مادر را بزرگ‌تر از ساير افراد خانواده مي‌كشند .

5 ـ وارونگي

كودكان جهت‌ها را نيز به درستي نمي‌شناسند و به همين علت تصاويري را كه در يك صفحه مي‌كشند ، گاه در جهت‌هاي مختلف است .

اين ويژگي‌ها در نقاشي‌هاي كودكان امري طبيعي است و به تدريج كه رشد مي‌كنند و در زمينه‌هاي ديگر آموزش مي‌بينند ، آن‌ها برطرف مي‌شوند . نبايد مربيان به صورت مستقيم آنان را به عنوان اشكالات نقاشي كودكان مطرح كنند .

كاربرد رنگ در نقاشي‌هاي كودكان

كودكان معمولاً در كاربرد رنگ به صورت طبيعي مهارت دارند و از رنگ‌هاي متنوع استفاده مي‌كنند . كودكان را بايد در كاربرد رنگ آزاد گذاشت ؛ كودكان در كاربرد رنگ از الگوهاي طبيعي پيروي نمي‌كنند و اشيا را با رنگ‌هايي كه خودشان دوست دارند ، مي‌كشند نه با رنگ‌هايي كه در طبيعت وجوددارد . مثلاً ممكن است درختي را آبي كنند در حالي كه مي‌دانند درخت سبز است .

موضوعات و انواع نقاشي كودكان

براي نقاشي كودكان مي‌توان موضوعات زير را در نظر گرفت :

1 ـ نقاشي با موضوع آزاد :

هركودك هر موضوعي را كه دوست دارد ، نقاشي مي‌كند .

2 ـ نقاشي با موضوعات مشخص :

مربي موضوع يا موضوعاتي را به كودكان مي‌گويد و آن‌ها آن موضوعات را نقاشي مي‌كنند . مثلاً خانه ، خانواده ، يك روز بهاري ، شهر تميز و ...

3 ـ نقاشي بر اساس قصه‌گويي :

گاهي مربي قصه‌اي را مي‌خواند و از كودكان مي‌خواهد هر قسمت از داستان را كه دوست دارند ، نقاشي كنند .

4 ـ نقاشي بر اساس واحدكار :

در هر واحد كار كودكان مي‌توانند موضوعات مختلفي را كه به آن واحدكار مربوط مي‌شود ، نقاشي كنند .

5 ـ نقاشي گروهي :

گاهي كودكان به صورت گروهي نقاشي مي‌كنند . مثلاً گروه‌هاي سه تا چهار نفره و گاه همه‌ي كودكان يك كلاس ، يك نقاشي گروهي را انجام مي‌دهند .

6 ـ نقاشي با استفاده از موسيقي

مي‌توان براي كودكان يك نوار موسيقي بدون كلام گذاشت و از آنان خواست احساس ، حالت و يا خاطره‌اي را كه اين آهنگ در آنان ايجاد كرده است ، به تصوير بكشند .

7 ـ تركيب نقاشي و كاردستي

مي‌توان با دادن كاغذ رنگي ، پر ، پنبه و ساير وسايل ديگر از كودكان خواست كه در نقاشي خود از اين وسايل استفاده كنند .

تكنيك‌هاي نقاشي

منظور از تكنيك‌هاي نقاشي ، فعاليت‌هايي است كه كودكان مي‌توانند انجام دهند و اين فعاليت‌ها به پرورش خلاقيت و رشد ترسيمي كودكان كمك مي‌كند . اين فعاليت‌ها در واقع نقاشي نيستند اما به علاقه‌مندي كودكان به نقاشي و پيشرفت آن‌ها كمك مي‌كند . مهم‌ترين اين تكنيك‌ها به شرح زير است :

1 ـ قرينه‌سازي

كودكان روي يك صفحه كاغذ چند قطره گواش مي‌ريزند سپس كاغذ را از طول يا عرض تا مي كنند و به روي آن دست مي‌كشند و بعد آن را باز مي‌كنند . تصوير نامشخصي ايجاد مي‌شود كه كودكان آن را توضيح مي‌دهند و اين كار به رشد خلاقيت آن‌ها كمك مي‌كند .

2 ـ كار با استامپ و انگشتان دست

3 ـ فوتك :

كودك چند قطره گواش روي يك صفحه‌ي كاغذ مي‌ريزد و سپس با يك ني آن را به اطراف فوت مي‌كند . شكل نامشخصي ايجاد مي‌شود كه كودك آن را توضيح مي‌دهد .

4 ـ افشان‌گري :

كودك مسواك را داخل گواش مي‌كند و بعد با انگشت خود روي مسواك مي‌كشد و رنگ را روي كاغذ مي‌پاشد و داخل يا بيرون آن را نقاشي مي‌كند .

5 ـ خطوط ممتد :

كودك با يك مداد بدون اين‌كه دست خود را روي صفحه‌ي كاغذ برمي‌دارد و خطوطي را مي‌كشد و سپس در داخل آن خطوط تصاويري را شناسايي مي‌كند و رنگ مي‌كند .

6 ـ چاپ با انواع مواد (پياز ، سيب‌زميني ف برگ ، انواع لگو و ...)

كودك روي اين مواد گواش مي‌مالد و سپس آن را با هر ترتيبي كه بخواهد ، روي كاغذ چاپ مي‌كند .

7 ـ كار با نخ :

كودك نخ كاموا را داخل گواش مي‌كند و آن را روي كاغذ به هر شكلي كه دوست داشته باشد ، قرار مي‌دهد و تصوير نامشخصي از آن به وجود مي‌آيد . مي‌توان اين كار را به صورت قرينه‌سازي نيز انجام داد .

نكاتي كه در نقاشي كودكان بايد رعايت كرد :

مربيان بايد در نقاشي كودكان نكات زير را رعايت كنند :

1 ـ به كودكان در نقاشي نبايد الگو و مدل داد .

2 ـ نظر خود را در مورد رنگ ، موضوع نقاشي و نحوه‌ي ترسيم نقاشي به كودكان تحميل نكنند .

3 ـ تفاوت‌هاي فردي را در نقاشي‌هاي كودكان رعايت كنند و آن‌ها را با هم مقايسه نكنند .

4 ـ مراحل رشد نقاشي كودكان را در نظر بگيرند و در روند طبيعي آن مداخله نكنند .

5 ـ به جاي انتخاب بهترين نقاشي‌ها در كلاس ، همه‌ي نقاشي‌ها را تشويق كنند زيرا نقاشي بيان آزادانه‌ي انديشه و تمايلات كودكان است و زيبايي آن مطرح نيست .

6 ـ نقاشي كودكان را براي زيباتر كردن آن تغيير ندهند و خود براي كودكان نقاشي نكنند .

فعاليت‌هاي عملي نقاشي

1 ـ اجراي برخي از تكنيك‌هاي نقاشي در كارگاه تا حد امكان توسط مربيان

2 ـ نشان دادن انواع نقاشي‌هايي كه كودكان كشيده‌اند ، به مربيان در كارگاه

3 ـ نشان دادن نقاشي‌هاي كودكان باتوجه به مراحل نقاشي آنان

منابع مربوط به نقاشي

1 ـ آموزش هنر براي خردسالان ـ نويسنده جيني كوپربلاند ـ مترجم مرضيه قره‌داغي‌قرقشه 2 ـ نقاشي كودكان و مفاهيم آن ـ نويسنده آنا فراري ـ مترجم صرافان

كاردستي

كاردستي يكي از فعاليت‌هاي مهم كودكان در مراكز پيش‌دبستاني است . كاردستي هدف‌هاي زير را در بر دارد :

1 ـ پرورش خلاقيت كودكان

2 ـ پرورش حواس كودكان

3 ـ رشد عضلات كوچك (انگشتان دست)

انواع كاردستي

با استفاده از وسايل مختلف مي‌توان كاردستي‌هاي متعددي توسط گروه‌هاي سني كودكان به صورت فردي يا گروهي اجرا كرد . وسايل مورد استفاده عبارتند از : پارچه ، كاغذ ، پنبه ، انواع ظروف پلاستيكي دورريختني ، ظرف‌هاي يك‌بار مصرف ، دكمه ، كاموا ، پر ، سنگ ، برگ ، چوب بستني ، قاشق‌هاي چوبي ، دانه‌ها و ...

نكات مهم در كاردستي كودكان

رعايت اين نكات براي مربيان ضروري است :

1 ـ از دادن الگو و تحميل كاردستي خاصي به كودكان خودداري كنند .

2 ـ تفاوت‌هاي فردي كودكان را در نظر بگيرند و آن‌ها را با يكديگر مقايسه نكنند .

3 ـ كاردستي‌هاي متنوعي را به كودكان ارايه دهند تا از تكرار و يكنواختي جلوگيري شود .

4 ـ طرز استفاده‌ي درست از وسايل موردنياز كاردستي مانند قيچي ، چسب و ... را به كودكان بياموزند .

5 ـ كاردستي همه‌ي كودكان را مورد تشويق قرار دهند .

6 ـ كودكان را تشويق كنند كه وسايل بدون مصرف و دورريختني را براي كاردستي جمع‌آوري كنند .

7 ـ درگردش‌هاي علمي‌كودكان را به جمع‌آوري‌برگ‌ها ، سنگ‌ها ، دانه‌ها ، شاخه‌ها و... براي‌كاردستي‌تشويق‌كنند .

فعاليت‌هاي عملي كاردستي :

1 ـ اجراي نمونه‌هايي از كاردستي براي كودكان گروه‌هاي سني مختلف توسط مربيان در كارگاه

2 ـ نشان دادن كتاب‌هاي كاردستي مناسب به مربيان در كارگاه

3 ـ نشان دادن انواع كاردستي‌ها كه توسط كودكان انجام شده است به مربيان در كارگاه

منابع كاردستي

1 ـ كتاب‌هاي كاردستي كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان (برگ‌ها ، سنگ‌ها ، پارچه‌ها ، هسته‌ها ، چوب‌ها ، صدف‌ها ، كاغذ و تا ، حيوانات كاغذي ، كاغذ و برش و ...)

2 ـ كتاب‌هاي كاردستي ساير انتشارات كودكان كه به علت تعداد زياد ، نام آن‌ها نوشته نمي‌شود .

معرفي چند كتاب كاردستي

مجموعه‌ي «دوباره نگاه كن» از سري كتاب‌هاي كاردستي كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان

اين مجموعه شامل بيش از ده‌ها كتاب كاردستي است با عناويني چون : هسته‌ها ، سنگ‌ها ، ميوه‌ها ، پارچه‌ها ، برگ‌ها و ...

مجموعه‌ي «هنر پايه» از انتشارات شكوفه (اميركبير) دوازده جلد

بافته‌هاي كاغذي تأليف محمدمهدي هراتي ، انتشارات مدرسه ، چاپ 1370

هنر در مدرسه تأليف جان لنكستر ، ترجمه دكتر محمد عباس‌زاده ، انتشارات مدرسه ، چاپ 1373

كارهاي دستي و هنري كودكان مؤلفان ليلي انگجي ، منوچهر تركمان ، دفتر اموركمك‌آموزشي و كتابخانه‌ها ، چاپ 1366

عروسك‌هاي توپ تخم‌مرغي كار فرزانه بابايي ، كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان ، چاپ 1377

شناخت گليم تأليف زهرا جزايري ، انتشارات سروش ، چاپ 1370

كتاب‌هاي مرجع آموزش پيش‌از دبستان (سه جلد) مؤسسه‌ي نشر شيرازه

عروسك‌هاي ابري كار فرزانه بابايي ، كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان ، 1373

مجموعه‌ي كاغذ و برش (سه جلد ) نوشته رامونا جابلونسكي ، انتشارات كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان ، 1365

همه چيز با كاغذ (مجموعه عروسك‌هاي كاغذي) دو جلد ، طرح و اجرا از پري سليمي ، انتشارات كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان ، 1369

مقدمه‌اي بر روانشناسي نقاشي كودكان ، ترجمه‌ي عباس مخبر ، انتشارات طرح نو

مربیان پیش دبستانی ها توجه کنند.

مطالب مشابه :

گزارش كار كلاس پيش آمادگي ويژه آبانماه 1388

گزارش كار

مراحل نقاشي كودكان

مربیان پیش دبستانی ها توجه کنند.

هدف هاي رفتاري درس علوم پايه اول

آن چه بايد از رويش دندان هاي كودك بدانيم