خانه و تاریخچه خانه

مقدمه :

استون هنج (اولیه خانه سنگی بشر)

سنگ های استون هنچ

استون هنج در سالزبوری جنوب انگلستان واقع شده است . این بنا دایره ای به قطر 100 متر را تشکیل می دهد که با 120 قطعه سنگ یکپارچه به ارتفاع 5 متر و هر یک به وزن 50 تن به وجود آمده است . مجموع سوراخها و حدفاصل میان سنگها 56 متر است . این مجموعه حتی در دوران رومیها نیز مورد توجه قرار گرفته بوده است . اما مطالعه جدی آن از سال 1366 میلادی مورد آغاز گردید . تا کنون بسیاری از جنبه های ناشناخته این مجموعه را بازشناخته و روشن ساخته اند که بنای مزبور در حقیقت یک رصدخانه بوده است .

استون هنج دوایر سنگی استون‌هنج یکی از عجایب جهان باستان و از مشهورترین محوطه‌های باستانی امروز جهان است که از سال 1986 در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. قدمت این محوطه باستانی که در دشت سالزبری در ویلت‌شایر انگلستان واقع شده است، به عصر نوسنگی و عصر مفرغ برمی‌گردد.

استون‌هنج از دو دایره‌سنگی متحد‌المرکز تشکیل شده است که ارتفاع سنگ‌های دایره درونی آن به 6 متر و وزن‌شان به حدود 50 تن می‌رسد. به عقیده کارشناسان، استون‌هنج در چند مرحله و در یک بازة زمانی هزارساله، از 3 هزار تا 2 هزار سال پیش از میلاد مسیح، ساخته شده است.

ساخت استون‌هنج در زمان خود یک شاهکار مهندسی و مستلزم انگیزه، وقت و نیروی انسانی بالایی بوده است. با این حال تا امروز دلیل ساخت استون‌هنج روشن نشده است، هر چند تئوری‌های زیادی در مورد کاربرد و دلیل ساخت این دوایر سنگی وجود دارد که هنوز هیچ یک از آن‌ها به یقین ثابت نشده‌اند.

دایره بیرونی استون‌هنج که قطر آن به 115 متر می‌رسید، از سنگ‌های نسبتاً کوچکتری ساخته شده است و دو شکاف که به عنوان ورودی عمل می‌کرده‌اند، در شمال شرقی و جنوب آن قرار دارد. در قرن هفدهم، جان اوبری، باستان‌شناس انگلیسی در لبة درونی این دایره، 56 گودال کشف کرد که به نام خود او مشهور شدند. بر اساس یک نظریه، این گودال‌ها احتمالاً روزی الوارهایی را به صورت ایستاده در خود جای داده بودند، اما تاکنون هیچ مدرکی که این فرضیه را تأیید کند به دست نیامده است.

دایره درونی استون‌هنج در حدود هزار سال بعد ساخته شده است. در این زمان حدود 74 تخته سنگ عظیم که وزن بعضی از آن‌ها به 50 تن می‌رسید، از کوه‌های مارلبرو داون در فاصله‌ 30 کیلومتری شمال استون‌هنج به این محل آورده شدند. از این تعداد 30 تخته سنگ دایرة درونی به قطر سی‌متر را تشکیل می‌دهند، 29 تخته سنگ به صورت افقی روی این تخته‌سنگ‌های ایستاده قرار گرفتند و 15 تخته‌سنگ آخر هم که از بقیه سنگ‌ها عظیم‌تر هستند، به شکل یک نعل اسب درون این دایرة دوم قرار گرفتند.

مطالعات کارشناسی که به تازگی صورت گرفته نشان می‌دهد برای انتقال این سنگ‌های 50 تنی از مارلبرو داون به محل فعلی‌شان، باید لااقل 600 مرد قوی‌هیکل در عملیات انتقال این سنگ‌ها شرکت می‌کردند.

در طول سال‌های گذشته، ساخت این بنای سنگی عظیم به اقوام مختلفی نسبت داده شده است، اما قوم سازنده استون‌هنج تا امروز هنوز مشخص نشده است. بر اساس پرطرفدارترین نظریه، ساخت استون‌هنج توسط اقوام نوسنگی در حدود 5 هزار سال پیش آغاز شد و بعدها توسط قوم دیگری که به تازگی شکوفا شده بود، ادامه یافت. برخی کارشناسان احتمال می‌دهند این قوم دوم که به قوم بیکر مشهور شده‌اند، از قسمت قاره‌ای اروپا به انگلستان آمده باشند، اما تاکنون هیچ مدرکی که این نظریه را تأیید کند به دست نیامده است.

چرا استون هنج ساخته شده است؟

۱( پیش بینی تاثیر ستاره دنباله دار :

تاریخ ساخت و جهت قرار گیری استون هنج نشان دهنده آن است که این بنا به منظور تعیین موقعیت یک ستاره دنباله دار مورد استفاده قرار گرفته و بقایای آن نیز ۵ هزار سال پیش با زمین برخورد کرده است.

۲(جشن حاصلخیزی:

تابش نور آفتاب در نخستین روز تابستان بر استون هنج، نشانه ای برای آغاز مراسم مذهبی شکرگذاری و جشن حاصلخیزی بوده است.

۳(محاسبات نجومی:

ستاره شناس معروف جرالد بوستون آمریکا معتقد است این بنا ویژگی هایی دارد که برای پیش بینی هم ترازی ها، مسوف و خسوف قابل استفاده بوده است.

۴(مرکز درمانی:

پروفسور باستان شناس، تام دارویل از دانشگاه بورتموث و همکارانش شواهدی از بیماری در میان بقایای اجساد کشف شده در نزدیکی استون هنج یافته اند. شاید بتوان گفت که این مکان در گذشته مرکزی برای شفای معجزه آسای بیماران بوده است.

۵(پرستشگاهی مذهبی :

معروف ترین نظریه این است که استون هنج مکانی برای برگزاری مراسم مذهبی بوده است. روستای مربوط به دوران نوسنگی در سه کیلومتری شمال شرق استون هنج کشف شده که به نظر می رسد محلی برای اقامت افرادی بوده است که به قصد شرکت در مراسم مذهبی راهی این منطقه شده اند.

۶(یادبودی افسانه ای :

در اوایل قرن ۱۲ میلادی، مورخی به نام جفری مونموث ادعا کرد که این بنا یادبودی است برای قتل عام اشراف بریتانیا توسط یکی از پادشاهان ساکسون، به نام هنجیست و این سنگ ها نیز از ایرلند کنونی به این مکان آورده شده اند.

تعریف خانه

ازمیان فضاهای پیرامون,خانه بلافصل ترین فضای مرتبط با آدمی است . به طور روزمره از او تاثیر می گیرد و براو تاثیر می گذارد. اولین فضایی است که آدمی احساس تعلق فضایی را در آن تجربه می کند. مجموعه حواس پنجگانه به طور دائم سرتاسر آنرا طی می کند و در مدت کوتاهی بدان خو می گیرد. خانه تنها مکانی است که اولین تجربه های بی واسطه با فضا در انزوا و جمع در آن صورت می گیرد. خلوت با خود , همسر و فرزندان و دیگران , همه و همه بی تعرض غیر در آن ممکن می گردد.
خانه را می توان به عنوان فضایی سه بعدی که خانواده ای متشکل از تعداد معینی از افراد را در برگرفته است دانست.

از آنجا که مقیاس خانه محدود به آن اندازه ای است که دست انسان بتواند به همه چیز برسد معماری فضای سکونتی و هر آنچه که با آن در می آمیزد با پوست انسان تماس می یابد اما خانه نمی تواند مکان تجمع خصوصی نابی باشد چراکه در گستره ای وسیع تحت نفوذ آن دسته از شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی است که پیش زمینه ای را شکل می دهند که چشم پوشیدن از آنها ممکن نیست. از آنجا که خانه عینیت بخش انبوهه های معماری در بر می گیرد مسائلی را هم در تمامی جنبهکنش های انسانی است، در محیط شهری فرو مرتبه ای که دستاورد جامعه ای است که تکنولوژی را بر همه چیز حاکم می کند خانه شخصی، آخرین پناهگاه بشر شده است در نتیجه خانه شخصی عالم صغیر مفهومی اجتماعی، در برابر پیشینه فلسفه فردی است. این خود موقعیتی است برای دریافتن اینکه چگونه معماری باید با محیط طبیعی و شهری مرتبط باشد و مصالح را از طریق تماس مستقیم انسان، ملموس سازد. فضاهای انبوه عرضه شده در طراحی مسکونی میتواند نقطه آغازی باشد برای طراحی تمام انواع دیگر فضاهای شهری معمارانه

فضاهای اولیه زندگی بشر

هرفضایی برای پاسخ گویی به نیاز بشر ساخته شده است .به عبارت دیگر بناهای مختلفی که ساخته می شوند ویژگی های گوناگونی دارند که مهم ترین آنها کار کردن فضا وفعالیتهای درون ان وسپس خصوصیات محیطی آنها است .بشر از روزهای نخستین زندگی درکره زمین نیازبه سرپناهی برای محافظت خویشتن ازگزند جانوران وسرما و گرما و دشمنان انسانی داشت .وی ابتدابدون اینکه فکرمعمارانه داشته باشد درغارها زندگی می کرد که آثار آن را درغارهای سراسر جهان می توان مشاهده کرد .اودرارتباط با محیط خود تصاویر جانوران به ویژه جانورانی را که ازگوشت آنها استفاده می کرد با رنگ های طبیعی که به تجربه بدست آورده بود بر بدنه دیوارها نقاشی کرد. تعدادزیادی ازاین غاره که جایگاه انسان ها بود کشف شده است .قدیمی ترین این غارها راغارهای التمیرا دراسپانیا و غارلاسکو درفرانسه می دانند که نقاشی ها وطرح های زیادی از حیوانات مورد شکار انسان و موجود در آن زمان بر بدنه دیوار غارهای مذکورنقش شده است .

نخستین استقرارهای اولیه درایران نیزازغارهاشروع شده وتعدادزیادی ازاین غارهادرسراسر ایران پراکنده است .دوغارمعروف «هوتو»و«کمربند»درنزدیکی بهشهر ازجمله غارهایی هستند که درآن آثاری مربوط به استقرارهای اولیه بدست آمده است .هرچند غارهایی راکه محل زندگی بوده اند نمی توان به صراحت محل استقرار دائمی محسوب کرد .

پس از آنکه بشر زندگی خود را درخارج ازغارها شروع کرد ومجبور بود برای خود سرپناهی بسازد به دلیل تنوع آب و هوایی و برداشت های ذهنی هرقوم وملت شکل وفرم خانه ها بسیار متغیر وگوناگون است به نحوی که امروزه درسراسر جهان ودرهرکشوری شاهد این تنوع شگرف هستیم .

به بیان دیگر پیدایش واحد های مسکونی متمایز ازیکدیگر بیان کننده گرو های اجتماعی ازخانواده های مختلف درجهان است زیراهر واحد مسکونی برای تامین نیاز یک خانواده ویا خانوار شکل گرفته است به همین ترتیب یک مجتمع مسکونی ودرسطحی وسیعتر یک محله ویا محلات وسرانجام یک شهر متشکل ازگروه های اجنماعی کوچک تشکیل شده اند که ترکیب آنها مردم یک روستا ویک شهر راتشکیل می دهند .

معماری صخره ای درایران

معماری صخره ای ازگذشته های دور درایران وجودداشته واغلب درخدمت اعتقادات دینی ومذهبی بوده است غیر ازدو روستا ی معروف ایران یعنی روستای میمند درکرمان وروستای کندوان درنزدیکی تبریز که درداخل صخره های کوه قرار گرفته اند بقیه معماری های صخره ای ایران مربوط به اعتقادات مذهبی ودینی ست مهم ترین آن ها دخمه های مادی هستندکه درنواحی کردستان وفارس و آذربایجان غربی وقسمتی ازخاک عراق کنونی پراکنده است .

مشخص ترین روستاهای صخره ای درایران روستای میمند درانتهای جاده شهربابک درکرمان وروستای کندوان درنزدیکی تبریز است .خانه این روستاها دقیقا درداخل صخره های کوه به صورت حفره های قرار دارند .بدون تردید سازندگان این روستاها ازاقوامی بودند که حاکمیت فرمانروایی راکه به زور متوسل می شده وهرچندیک باربه قتل وغارت می پرداخته اند نمی پذیرفتند .به همین مناسبت درمیان کوه های پرفراز ونشیب وپرچین وشکن وبریدگی های متعدد که ازنظرطبیعی برای دفاع بسیارمناسب بوده برای خود پناهگاه هایی تعبیه کرده اند .درزیردست این کوه های مسکونی ،رودخانه ومزارع وباغ ها قراردارند که خود منظره جالبی رابه وجودآورده اند .

نمای عمومی روستای کندوان نزدیک تبریز

روستای زیرزمینی میمند دراستان کرمان

بافت

بافت عبارت است از مجموعه عوامل معماری وشهرسازی که تحت عناوین مختلف یک شهر ویا روستا راتشکیل می دهد اما هر مجموعه ای ازساخت وسازهای معماری ازنظر عملکرد وکاربرد مصالح ونوع فرم وشکل تحت تاثیر آب وهوای اقلیم های مختلف است .مثلا طرح وساختمان یک کاروانسرا درمنطقه بندر عباس با کار وانسرای درمنطقه سردسیر تفاوت کلی دارد اما عملکرد هردو بنا ازنظر کاربرد واستفاده ازآنها یکی ست .

ارگ بم

دراین جاارگ بم راکه نمونه ای ازبافت پیوسته وکهن ایرانی است وتقریبا سالم مانده است معرفی می کنیم:

این شهرکوچک ،بزرگ ترین محل سکونتی درگذشته بوده است .بافتی پیوسته دارد ودرحاشیه جنوبی دشت لوط واقع است .درگذشته مرکز شهرستان بوده وتاریخ متنوع وپرفراز ونشیب داشته است .این شهر درکنارجاده ای قرار گرفته است که ایران غربی رابه هندوستان ونیزاستان های فارس وکرمان رادرباخترواستان سیستان رادرخاور به هم مربوط می سازد .علاوه براین شهربم ازطریق جیرفت درجنوب باساحل خلیج فارس ارتباط دارد .بم دردوران پیش ازاسلام پی ریزی شده ورونق آن مربوط به اوایل قرن چهارم هجری است .دران زمان بم یکی ازپنج شهر مهم سرزمین کرمان بوده است .

ارگ برروی بلند ترین ارتفاع طبیعی قراردارد که درحدود 45متربلند ترازجلگه بم می باشد .درپای این ارگ خرده سفال های دوران قدیم که باران آن ها ازارگ به طرف پایین شسته دیده می شود .هیچ تردیدی نیست که ارگ فعلی به جای ارگ قدیمی تربناشده است .

عکس هوایی ازارگ بم درنزدیکی کرمان

نمای عمومی ازارگ بم ،قسمت دارالحکومه یاکهندژدرقسمت بالای مجموعه مشاهده می شود

تقسیم بندی بافت معماری سنتی درایران

بافت مسکونی =اشاره کردیم ایجاد سرپناه وخانه ازنیازهای ضروری بشر است وهربافت روستای وشهری قطعا ابتدا ازخانه های مسکونی تشکیل می شود .با توجه به اقلیم های مختلف درایران خانه های مسکونی نیز فرم وساختمان مخصوص به خود دارند .مثلا خانه های که درمنطقه جنگلی ساخته می شوند نمی توان به حالت چسبیده درکنارهم قرار گیرند زیرا سکون هوا ورطوبت بالا دراین منطقه نیازدارد که خانه ها ازچهار طرف فضای خارج پنجره وایوان داشته باشند تاجریان هوای دائمی درمحوطه خانه عبور کند .واهالی خانه با استراحت وانجام برخی ازامور خانه داری درایوان های اطراف خانه از دم وگرمای طاقت فرسا ی داخل ساختمان رهایی یابند وبه این گونه تجمع خانه ها «بافت گسسته »می گویند .

مجموعه بافت پیوسته ازشیرازعکس هوایی

نمای عمومی یکی ازروستاهای مازندران که بافت گسسته رانشان می دهد

برعکس، خانه های مناطق سرد سیر خانه های گرمسیر به یکدیگر چسبیده اند وفقط ازیک طرف به کوچه وگذر اصلی راه دارند مانند خانه های شیراز ،کاشان ،یزد ،تهران وخانه های مناطق کردستان...

این خانه ها برای جلوگیری ازمبادله سریع گرما وسرما به داخل آنها ضرورتا باید به هم چسبیده باشند زیرا دیوارهای حائل مانع ورود سرما وگرما خواهند شد .به این نوع بافت بافت« پیوسته »می گویند .

اغلب خانه های روستایی یک طبقه ودردامنه های کوه ویا دردشت ودورتر ازرودخانه که احتمال جاری شدن سیل وجود دارد ساخته می شوند وخانه های شهری به منظور استفاده بهینه اززمین غالبا دوطبقه وبیشتر هستند .

اصول معماری ایرانی :

¨ درون‌گرایی (حفظ کرامت و احترام انسان)

¨ نیارش (فن اجرای ساختمان)

¨ خود بسندگی (استفاده از مصالح بوم آورد ایدری)

¨ مردم‌واری (تبعیت از نیازها و ابعاد انسانی)

¨ پیمون (مدول)

¨ پرهیز از بیهودگی

معماری خانه های سنتی ایران شامل بخش های زیر است :

حیاط خانه که معمولا درجنوب ساختمان ویا بنای خانه قرار می گیرند ازاین رو خانه ها درایران یا شمالی هستند یاجنوبی زیرا بافت شهری اکثر شهرهای ایران شطرنجی ا ست یعنی خیابان ها شمالی –جنوبی وشرقی –غربی هستند بنابراین تعدادی ازخانه ها درقسمت شمال کوچه ویا گذر قرار می گیرند وتعدادی دیگر درجنوب که درهر صورت حیاط ها درقسمت آفتابگیر خانه ودرجلوی ساختمان به طرف جنوب قرار دارند .شکل هندسی زمین خانه ها مربع مستطیل است وتقربا همه ی خانه ها دارای باغچه وحوض بوده اند . ایرانیان وجود آب رایکی از مظاهر پاکیزگی ویکی ازعناصر چهار گانه مقدس «آب ،باد ،خاک وآتش »است درخانه های خود ضروری می دانستند .درگذشته درب خانه های قدیمی مستقیما به حیاط یا فضای داخلی خانه باز نمی شد بلکه ابتدا به فضای به نام هشتی راه می یافت وسپس ازداخل هشتی خانه به دوسمت بیرونی واندرونی تقسیم می شد . درب قسمت بیرونی مستقیما به هشتی باز می شد اما برای رسیدن به قسمت اندرونی می بایست ازدالان باریک وپیچ وخم داری عبور کرد این عمل مانع از آن می شد که اهالی خانه ازهشتی در دیدرس باشند . بنابراین یکی ازصفات معماری ایران به ویژه درساخت خانه های مسکونی رعایت درون گرایی است .یعنی کسانی که دریک خانه زندگی می کردند دیده نشوند وبه همین دلیل دیوارهای خانه هارا بلند می ساختند واین موضوع برای مردو زن تفاوتی نداشت .از زمان هخامنشیان نیز موضوع درون گرایی درایران معمول بوده ودرمعماری تخت جمشید نیز رعایت شده است .خانه های قدیمی ایران مانند خانه وثوق الدوله ،خانه امام جمعه تهران ،خانه امیر بهادر،عمارت باغ فردوس و...ودرشهرهایی مانند کاشان ، یزد ،اصفهان ،شیراز ،کرمان ،منطقه آذربایجان و...خانه های قدیمی هنوز وجود دارند .

خانه لاری ها

مجموعه لاری ها واقع درمحل مصلای یزد ازچند خانه با کاربرد های متفاوت درزمان گذشته تشکیل شده است که هر کدام ازاین خانه ها به رغم داشتن حکمی واحد مستقیم یا غیر مستقیم به وسیله یک دربند معروف به دربند لاری ها با هم مربوط بوده اند .این مجموعه سه خانه دارد ویکی ازاین خانه ها دارای گودال باغچه است .خانه بعدی خانه کوچکی ست که درابتدای ورودی مجموعه واقع است واحتما ل می رود که بیرونی مجموعه باشد وبالاخره سومین خانه که به شکل بسیار زیبایی تزیین شده وبرروی پیکره درونی آن نقاشی های زیادی وجود دارد وهمچنین با آیینه کاری های متنوع مزین گردیده است به احتمال زیاد محل برگذاری مراسم خانواده لاری ها بوده است .دراینجا باید به این نکته توجه داشته باشم که خانه قدیمی یزد وازجمله خانه های لاری ها معمولا با توجه به ضرورت های شغلی وتمکین صاحب خانه از دو قسمت تشکیل شده است که هر یک عملکرد خاصی دارند . اندرونی به مسکن محارم وبیرونی به مکان اسکان و پذیرایی ازمهمانان اختصاص داشته است .

انواع خانه ها :

خانه های غیر کوشکی

این نوع خانه هارا معمولا انبوه سازان واغلب با طرح های یکسان می سازند البته گاهی به عنوان یک پروژه ی منفرد نیز اجرا می شود ولی به ندرت دونیمه ی ساختمان ها طرح جداگانه ای دارد .دراین خانه ها معمولا گاراژیا سایبان خودرو را دریک طرف خانه یعنی ضلع جانبی زمین می سازند .درطراحی این خانه ها امکان آزادی بیشتر واستفاده ای مناسب از جهت ونور خورشید وجود دارد . دراین حالت مساحت هر قطعه زمین شخصی حد اقل 375مترمربع است .

خانه های مرتبط

این نوع خانه نیز توسط انبوه سازان ودرمقیاس های کلان ساخته می شوند .دراین پروژه ها انواع مختلف خانه ها که از نظر طرح وپلان یکسان هستند به صورت فشرده وچسبیده به هم قرار میگیرند .با وجود این هم می توان پارگینک جداگانه ای برای هرزمین درنظر گرفت وهم سطح مجزایی را به پارگینک اختصاص داد .این خانه ها ازنظر اقتصادی وصرفه جویی درفضا بسیار مقرون بصرفه هستند .همچنین دراین نوع خانه ها می توان ازنور خورشید استفاده کافی کرد .این خانه ها برای ایجاد سکونت گاهایی باتراکم بالا وکیفیت مناسب توصیه می شوند دراین حالت حداقل مساحت هر قطعه زمین 225 مترمربع است .

خانه دارای باغ یا حیاط مرکزی

این نوع خانه هارا هم می توان به صورت منفرد طراحی کرد وهم به صورت گروهی .طراحی گروهی این خانه ها معمولا درپروژهای کلان مطرح است .پارگینک آنها هم می تواند به صورت منفرد باشد وهم می توان فضای را به پارگینک مستقل اختصاص داد .این خانه ها دارای مزایای چون تراکم زیاد ،کیفیت قابل قبول زندگی وامکان آزادی درطراحی هستند وحداقل مساحت هر قطعه 270 متر مربع است .

خانه ها پلکانی

این خانه ها به صورت ردیفی از ساختمان های یکسان یا شبیه به هم هستند .پاکینگ آ نها معمولا درخیابان یا به صورت عمومی است .اگرچه دراین نوع خانه ها امکان استفاده مناسب ازنورخورشید کم است ولی ازنظر اقتصادی مقرون بصرفه ترین نوع خانه ها هستند .درپروژه های کلان بااستفاده ازاین نوع خانه ها می توان شرایط زندگی با کیفیت قابل قبول راباتراکمی بالا فراهم ساخت .زمین های شیب دار برای ساخت ساختمان های پلکانی بسیار مناسب اند نسبت ارتفاع هرطبقه به عمق بهار خواب باتوجه به شیب زمین متفاوت است «به طور مثال 8-40درجه »زمانی که عمق بهار خواب زیاد باشد «مثال بیش از 2/3متر»معمولاساختمان هارا روبه جنوب می سازند تاامکان استفاده ازمنظر ودید بدون مانع فراهم باشد بااین حال مسائل مربوط حفظ حریم خصوصی نیز باید مورد توجه قرار گیرد شکل 1 توجه داشته باشید که دربرخی از شهرها قوانین خاصی درمورد این نوع خانه ها به کار می رود خانه های پلکانی مانند خانه های معمولی دارای باغچه می توانند فضای روبازی برای استراحت وبازی کودکان به وجود آورد .

خانه های شهری

این خانه نیز شامل ردیفی از خانه های یکسان وهم شکل یا شبیه یه هم هستند . پارکینگ آنها هم می توان به صورت خصوصی باشد وهم به صورت عمومی مانند نمونه های قبل دراین نوع خانه ها نیز رعایت آیین نامه وقوانین مربوط به آن الزامی است .این طرح ها درپروژه های کلان خانه سازی باتراکم بالا به کار می رود .دراین روش هم می توان ازطراح های جداگانه وهم از طرح یکسان برای تمام خانه ها استفاده کرد.

خانه ها دارای حیاط درونی

بااستفاده ازحیاط درونی می توان فضای جانبی مناسبی برای زندگی به وجود آورد بویژه زمانی که شخصی وسر پوشیده باشد .بر خلاف خانه ها کوشکی خانه های دارای حیاط درونی شرایط بهتری رابرای زندگی فراهم می کنند وزمین کمتری نیز برای ساخت آنها لازم است .

حیاط محسور حتی می تواند به اندازه اتاق نشیمن باشد .اگر دیوارهای مجاور بلند تر ازیک طبقه باشد باید ازنور پردازی مصنوعی استفاده شود .ولی اگر بخواهیم از حیاط به عنوان باغچه استفاده کنیم مساحت آن باید بیشتر باشد تابتوانیم ازنور طبیعی گیاهان متنوع برخوردار شویم .

خانه های گلخانه دار

گلخانه ها تنها یک اتاق شیشه ای نیستند بلکه مجموعه ای پیچیده ای هستند که ازنظر فنی باید با دقت کامل طراحی شوند .باتوجه به اهداف وکاربری گلخانه شیشه های به کار رفته سیستم تهویه ونحوه ای استفاده از نور وسایه باید با یک دیگر هماهنگ باشند تا نتایج رضایت بخشی بدست آید .

گلخانه فضای ازتباطی بین بیرون ودرون خانه به وجود می آورد .سازه ای شیشه ای گلخانه به عنوان گرد آورنده ی انرژی خورشیدی عمل می کند .درشرایط آب وهوای مناسب انرژی تا حدود 25 درصد ذخیره می شود .گلخانه ای که درجهت غرب قرار داشته باشد کیفیت فضای خانه را تا حد زیاد افزایش می دهد .

توصیه می شود درهای واقع درفضای انتقال ازگلخانه به داخل خانه شیشه ای باشد .این کار به منظور جداکردن حرارت دوفضا صورت میگیرد .علاوه براین باعث ایجاد آسایش درداخل خانه وافزایش بازده انرژی می شود .

خانه های چند طبقه

ساختمان های که درهر طبقه ان یک خانواده سکونت دارد «فرم اصلی خانه های شهری »معمولا صرفه مند نیست .با این حال ساختمان های چهار طبقه ای بدن آسانسور رایج ترین فرم هستند .

ساختمان های که درهر طبقه آن دوخانواده زندگی می کنند هم صرفه مند هستند وهم شرایط مناسبی برای زندگی فراهم می سازد .علاوه بر آن هم از طرح های متنوع می توان استفاده کرد وهم امکان استفاده ی مفید از نورخورشید وجود دارد .ساختمان های کمترازچهار طبقه دارای راه پله هستند ونیاز چندانی به آسانسو ندارند .ولی درساختمان های پنچ طبقه وبیشتر وجود آسانسور ضروری است .درمورد آپارتمان هایی که باارتفاع بیش از 22متر قوانین مربوط به برج هارا به کار می بردند .

سکونت سه خانواده درهر طبقه واستفاده از یک راپله مرکزی نیز ترکیبی از صرفه مندی وشرایط مناسب زندگی را به وجود می آورد این نوع طرح ها می تواند واحد های دو،سه یا چهار اتاقه باشد .ساختمان هایی که درهر طبقه آنها چهار واحد جداگانه با یک راپله ای مشترک وجود دارد باید بادقت وظرافت بیشتری طراحی شوند تاهم ازنظر اقتصادی صرفه مند باشند وهم شرایط مناسبی برای زندگی فراهم سازند . درهر طبقه می توان از طرح های متفاوتی برای واحد های مسکونی استفاده کرد .

کلبه ها –خانه های ییلاقی

عواملی که هنگام انتخاب یک قطعه زمین باید مدنظر قرار گیرد عبارتند از :جهت باد غالب ،سطح آب زمینی ،آب نوشیدنی ،فاضلاب ،گرمایش ،فضای توقف ومسیر دسترسی خودرو علاوه براین تاحد امکان باید ساختمان را با استفاده از مصالح طبیعی محلی «مانند سنگ یا چوب »بسازیم .برای امنیت بیشتر بهتر است برای درب ورودی ازدرهای قفل دار استفاده کنیم تاامکان هرگونه سرقت ازبین برود .

خانه های چوبی

قدیمی ترین روش ساختمان سازی با چوب به این صورت بود که چوب هارا به شکل تیر با صفحات مشخص درمی آورند وپس از چیدن آنها برروی یکدیگر گوشه هارا به هم متصل می کردند .امروز متداول ترین روش سیستم قاب الواری است .دراین حالت بار قائم ساختمان به کمک تیر های قائم که درواقع نقش ستون راایفا می کنند به زمین منتقل می شود واین عمل ازنظر اقتصادی مقرون به صرفه است وسایر نیازهای مربوط به مسائل فیزیکی کیفیت سازه وآسایش را نیز تامین می کند .تنها مساله ی قابل احتیاط این است که نمای بیرونی رابا پوشش مقاوم دربرابر نفوذ آب بسازیم .طرح وپوشش الوارها باید به گونه ای باشد که آب باران به سرعت دفع شود علاوه برآن پیش آمدگی سقف رانیز تاحد امکان باید پیش بینی کرد .

خانه ی چوبی همواره مکان دلپذیری برای زندگی طبیعی سنتی وسالم بوده است .این خانه ها بسیاری از نیاز های بوم شناختی ، زیست شناختی وحتی اقتصادی اغلب کارفرماها رابرآورده می سازد .برای ساخت آنها از الوارهای طبیعی مصالح طبیعی عایق بندی «مانند کتان ، پشم وغیره »مصالح طبیعی سقف «مانند کاشی های گل رس » و رنگ های گیاهی برای تزیین فضای داخلی استفاده می شود .تمامی این عوامل باعث دست یابی به خانه ی استانده ای می شود که با محیط زیست وطبیعی سازگار است .

خانه های چوبی معمولا درطیف وسیعی ازطرح های مختلف ساخته می شوند تابتوانند نیاز کاربران رابرآورده سازند .البته کارفرمانیز می تواند نوع چوب «صنوبر،کاج سیاه ، سرو» راانتخاب کند .

ساختمان های معلولین

ساختمان های که معلولین وافراد دارای ناتوانی جسمی ازآنها استفاده می کنند باید به گونه ای طراحی شود که امکان حرکت راحت و ایمن صندلی چرخ دار درآنها وجود داشته باشد برای ابعاد ونیازهای فضایی نمونه های ازعرض درها وراهروها تمامی کلید های برق ودستگیره ها ،تلفن ،میله ی حوله وغیره باید درمحدوده ای دسترسی این افراد قرار داشته باشد طراحی دست شویی وتوالت نیز باید بادقت خاصی صورت گیرد ومحل درها وتعداد آنها همچنین کلید چراغ وغیره نیز باید دقیقا مشخص شود .

دراین ساختمان ها مسیر های ارتباطی ودسترسی تاحدامکان باید کوتاه باشد وعرض آن نیز بین 20/1 تا2مترباشد شیب ها تاحدممکن باید مستقیم بوده شیب آنها نباید بیش از 5-7درصد وطول آنها کمتر از6متر باشد شکل 5 پهنای آنها نیز باید 20/1مترباشد باید توجه داشت که عرض راهروها حداقل 30/1متر ترجیا2متربوده عرض درها نیز نباید کمتراز 95%مترباشد پریزها وکلیدهای برق نیز باید درارتفاع 1-05/1متری نصب شود وکلید یا سطح آنها تاحدامکان باید بزرگ باشد .

تبدیل ساختمان های معمولی به ساختمان های معلولین

ازآنجا که درساخت پروژه های ساختمانی معمولا نیازهای معلولین چندان مورد توجه قرار نمیگیرد گاهی لازم است ساختمان های معمولی را به ساختمان های معلولین تبدیل کنیم ساختمان های مناسب معمولا زیربنا ی بیشتری دارند به همین دلیل نیازهای ساکنین دراین ساختمان هاراحت تر برطرف می شود تغییرات کلی لازم معمولا عبارتند از :تغییرات پلان ،تغییرات سازه ای ،اگرچه محدودیت بیشتری دارد تغییر قسمت های خدماتی ،حمام، آشپزخانه وغیره علاوه براین افزودن عناصری مانند شبیه بالابر وغیره نیز لازم است .درموردارتباط داخل خانه با خیابان همچنین انتخاب کف مسیر وکف فضای پارکینگ نیز باید دقت کافی صورت گیرد البته میزان تغییرات لازم به نوعی معلولیت فرد ساکن ونوع فعالیت های اودرداخل ساختمان بستگی دارد به همین دلیل این تغییرات بیش از هرچیز براساس شرایط ونیازهای معلولین صورت می گیرد .

مسکن سالمندان

نوع ساختمان خانه سالمندان راباتوجه به میزان ونوع مراقبت های لازم به سه دسته می توان تقسیم کرد 1-خانه های قابل استفاده برای سالمندان 2-خانه های سالمندان 3- آسایشگاهای سالمندان

دربریتانیا ساختمان های مربوط به سالمندان با توجه به نوع نیازها ومیزان مراقبت های لازم به چند گروه تقسیم می شود خانه های نوع اول خانه های نوع دوم خانه های تحت پوشش ،خانه های تحت پوشش با امکانات ویژه خانه ی بازنشستگان ،خانه های مراقبت های ویژه ،آسایشگاها وغیره .درایالات متحده نیز ساختمان ها مشابهی وجود دارد ولی عنوان آنها کمی متفاوت است .درایلات متحده ساختمان هایی که برای سکونت سالمندان اختصاص می یابد عباتند از:خانه های مسقل بازنشستگان ،خانه های عمومی سالمندان،خانه های مراقبت های شخصی ،آسایشگاهای سالمندان ومراکز حمایتی سالمندان .

خانه های سالمندان معمولا مراقبت های پزشکی لازم برای افرادی راکه دچار بیماری های حاد هستند وبه کنترل پزشکی نیاز دارند فراهم می سازد درقسمت های اقامتگاهی این خانه ها باید نیمی ازاتاق ها تک نفره ونیمی دیگر دونفره باشد وقسمت های اداری باید کاملا جداباشد دراین مراکز ساکنین معمولا به گروه 8-10نفری تقسیم می شوند وازنشیمن وآشپزخانه به طور مشترک استفاده می کنند وهر دوگروه یک مرکز درمانی اختصاص میابد .

زمین مناسب برای خانه مسکونی :معمولا زمین های که روبه جنوب یا غرب هستند برای ساختمان های مسکونی درشهر ها مناسب تراند بویژه درمحل هایی که بادهای غالب نیز جنوبی یا غربی باشند «مانند بخش زیادی از غرب اروپا »این بدان معنا است که خانه هوای تازه را از طرف خارج شهر دریافت می کند والودگی شهری به کمک این بادها به سمت شمال وشرق رانده می شود .

خانه ها ،هشتی ها وسرسراهای ورودی:هشتی ها نقش مهمی درجداکردن سرسراهای ورودی ازشرایط آب وهوای بیرون دارند.درطراحی آنها تاحدامکان باید جهت باد غالب منطقه درنظرگرفته شود وعلاوه برآن هشتی ها از خیابان یادرحیاط به خوبی دیده می شوند اتاق های اصلی که رفت وآمد درآن زیاد است وراه پله های باید ازسرسرای ورودی به راحتی قابل دسترس باشند برای مثال سرسرای که خوب طراحی شده باشد باید ارتباط مستقیمی بین آشپز خانه پله هاوتوالت برقرارکند .

پله ها

پله ای خارجی وداخلی درساختمان قدیم عنصرسازه ای مهمی محسوب می شود .اگر پله ها درشرایط بدی قراردارد قانون تعمیرآنها این است که فقط آنچه نیاز به تعمیر دارد باید تعمیر شود .

پله های خارجی معمولا ازسنگ طبیعی ساخته می شود واغلب به کمک پاسنگ هایی به تراز زمین می رسد پله های که سطح سنگ آنها فرسایش یافته رابابرعکس کردن سطح وپوشاندن سطح زیرین می توان حفظ کرد .

طرح ومصالح به کاررفته درپله ها ی داخلی انواع مختلفی دارد ولی رایج ترین مصالح برای پله های داخلی چوب است

راهروها

درمحل های که وجود راهروهای طولانی لازم است عرض راهرو باتوجه به عواملی نظیرچگونگی قرارگیری درها «اینکه دریک طرف راهرو قرارگیرند یادرهردوطرف آن »فاصله درها ازیکدیگرومیزان رفت وآمد پیش بینی شده تعین می شود درهانیز درصورت امکان باید به طرف داخل اتاق هاباز شوند

فضای انباری

گوشه پشت درها وفضای زیر راپله ها وسقف های شیب دار همه می توانند به عنوان فضای انبارمورد استفاده قرارگیرند .

راحترین فضابرای استفاده کردن به عنوان انبار زیر راپله است بویژه جای برای فضای کافی برای کمد های کشویی فضای کاروجود داشته باشد .

درهر خانه به غیر ازاتاق خدمات یا زیرشیروانی باید یک انباری «یک مترمربع یابیشتر باحداقل عرض داخلی 75سانتی متر وتهویه مناسب »نیز وجود داشته باشد .درخانه های بزرگ تر حداقل 2درصد زیر بنای خانه باید به انباری اختصاص داده شود .این فضا برای نگهداری لوازم نظافت وسایل خانه میز اتو ساک ها وکیف ها ونردبان وچارپایه مورد استفاده قرار می گیرد . درب این نوع اتاق ها باید به سمت بیرون باز شود تاازفضای داخلی بتوان بیشترین استفاده کرد .علاوه براین ،نورپردازی نیز باید مناسب باشد بدین منظور می توان کلید چراغ را به در متصل کرد تاهمراه درروشن وخاموش شود همچنین بهتر است یک تورفتگی دردیوارمجاور آشپزخانه برای قراردان کمد درنظرگرفت

آشپزخانه

درآشپز خانه ای که معمار طراحی می کند عناصر مختلف به گونه ای چیده می شود که امکان جابه جایی وتغییر آنها وجود ندارد این عناصر ممکن است شامل میز کار فضای انبار وحتا یک اجاق برقی باشد.

آشپزخانه باید درجهت شمال شرقی یا شمال غربی طراحی شوند وبهتراست درمجاورت باغچه باشند . علاوه برآن بهتر است پنجره ای روبه درباغ ،حیاط ،در ورودی محل بازی بچه ها یا پاسیو داشته باشد درطراحی فضای داخل ساختمان نیز باید به طور مناسب دررابطه با محل نگهداری ظروف اتاق ناهار خوری واتاق خدمات درنظر گرفته شود .

اگرچه آشپز خانه نوعی فضای کار درداخل خانه محسوب می شود ولی درطراحی آن باید دقت و توجه کافی صورت گیرد زیرا خانم خانه مدت زیادی از روز را درآنجا سپری می کند .همچنین اگر آشپزخانه دارای میز ناهارخوری یا بوفه باشد به عنوان محلی برای دورهم جمع شدن وملاقات اعضای خانواده نیز مورد استفاده قرار میگیرد .

وسایل آشپزخانه باید به گونه ای چیده شود که هنگام استفاده از آنها حداقل راه رفتن لازم باشد .درضمن فضای کافی برای حرکت نیز وجود داشته باشد .باید سعی شود میزان کار ایستاده به حداقل برسد علاوه برآن باانتخاب صحیح ارتفاع ها می توان ازخم شدن هاوحرکت های مضربرای بدن جلوگیری کرد نورپردازی مناسب محیط کار ازدیگر عوامل موثر است

حمام –اتاقک ها

درساخت حمام های سنتی معمولا هزینه ووقت زیادی صرف می شد .از آنجا که تجهیزات حمام ها طبقه بندی واستانده شده اند قطعات پیش ساخته برای خانه های چند خانواری خانه های ییلاقی ،آپارتمان ها ،هتل ها ومرمت ساختمان ها ی قدیمی به راحتی مورد استفاده قرار می گیرد .از بلوک های بهداشتی پیش ساخته شده یا دیوارهای دارای تاسیسات وکل اتاقک به صورت پیش ساخته شده

با لوله کشی وجزئیات مربوط به آن هم استفاده می شود اتاقک های پیش ساخته ای جمع وجور نیز درطیف وسیعی ازابعاد واندازه های مختلف وجود دارد .

اتاقک های پیش ساخته شده معمولا به صورت فشرده «سیستم ساندویجی »وبا مصالحی هم چون چوب ،نئوپان یا پانل های سیمانی ساخته می شود .برای اتصال این قطعات وپوشاندن درزها از آلومینیوم- فولاد ضد زنگ -فایبر گلاس وپلاستیک استفاده می کنند .

حمام –موقعیت

بهترین محل برای حمام درمجاورت اتاق خواب هاوتوالت است «البته اگر توالت باحمام یک جانباشد »جوان ترها معمولا از دوش استفاده می کنند وافراد مسن تری تمایل بیشتری به وان دارند .

اگردرخانه فضای کافی وجود نداشته باشد وآشپزخانه نیز بسیار کوچک باشد ازفضای حمام می توان برای قرار دادن ماشین لباس شویی وسبد لباس های کثیف استفاده کرد .

حمام هایی که با توالت یک جا هستند باید دارای تمام تجهیزات بهداشتی باشند تاهمه ی نیاز های ساکنان ساختمان را برآورده سازند درهر حال بهتراست توالت وحم

خانه و تاریخچه خانه

مطالب مشابه :

یه مقاله در مورد معماری معاصر

خانه و تاریخچه خانه

نگاهی به اصول معماری سبز

همایش معماری وشهرسازی انسانگرا

مقاله ای درمورد بتن

750 مقاله درباره زنان