طراحی فضاهای شهری – مبلمان شهری – مرجع معماری و عمران

طراحی مبلمان شهری یک موضوع میان رشته ای است موضوعی که فصل مشترکی است از رشته ها و گرایشهای مختف ، موضوعی چند سویه که درتخصص های مختلف می توان حقی بر آن قائل شد . گروه بسیاری ، مسئول آن هستند و درمواردی نیز همین چند مسئولیتی ، عامل رکود آن شده است . دامنه آن چنان گسترده است که به سختی می توان قیم دلسوزی برایش یافت . طراحی و برنامه ریزی شهری ، طراحی صنعتی ، معماری ، معماری فضای سبز ، معماری داخلی ، طراحی گرافیک ، مهندسی عمران ، مجسمه سازی ، نقاشی و مهندسی تاسیسات و ترافیک ، تعدادی از تخصص هایی هستند که درگیری و ارتباط بیشتری با طراحان مبلمان شهری در مجموعه شهر و خیابان دارند .

به طور ساده و خلاصه وظیفه هدایت ، کنترل ، امنیت ، ارتباط ، راحتی ، تبلیغات ، تزئین و تفریح در سطح شهر و خیابان بر عهده مبلمان شهری تنظیم چنین فعالیت هایی در سطح شهر از توانایی یک تخصص و چند متخصص خارج است . این تنوع ساختاری ، اساس شکل گیری تسهیلات و امکاناتی در سطح شهر با عنوان « مبلمان شهری » است .

یکی از درگیرترین رشته ها با موضوع طراحی مبلمان شهری ، طراحی صنعتی است ، طراحی تولیداتی کارخانه ای که به روش انبوه و با فرایندهای صنعتی ایجاد می شوند و در ارتباط مستقیم با راحتی استفاده کننده و اصول زیبایی شناسی هستند . این تعریف ،طیف وسیعی از محصولات سیمای خیابان را که چنان ویژگیهایی دارند ، در بر می گیرند . درادامه از این تعریف چنین استنباط می شود که دسته ای از عناصر شهری که تولید ماشینی و انبوه ندارند از موادو مصالح غیر صنعتی ساخته می شوند ، طراحی دائم و ثابت دارند مثل جوی و جدول با انسان ارتباط مستقیم ندارند و استتیک صنعتی برخوردار نیستند از حیطه وظایف طراحی صنعتی خارج هستند.

بدیهی است که مبلمان شهری دامنه گسترده ای از محصولات را نیز شامل گردد . با بررسی منابع مختلف دراین رابطه فهرست متنوعی نیز از انواع تجهیزات و وسایل شهری بدست می آید .

چراغ و پایه روشنایی ، نیمکت ، صندلی و گلدان ، علائم ، تابلو ، نمادها ، انواع کیوسک ، جایگاه دوچرخه ، درو ودروازه ، ورودی ، نرده ، حصار ، آبخوری ، ساعت خیابانی ، تندیس ، کفپوش ، سنگفرش ، کف سازی ، آسفالت ، دهانه فاضلاب خیابانی ، پله ، شیبراهه ، تیرک ، دیواره ، آبشار تزیینی ، آبنما ، حوض شهری ، استخر میدانی ، گیاهان ، درخت ، آبراهه ، آبسرد کن ، ایستگاه هواشناسی ، باغچه ، پارکومتر ، رگولاتورگاز شهری ، زباله دان ، شیرفشار آب ، ستون اعلانات ، سکو ، شیر آتش نشانی ، صندوق صدقات ، فانوس ، فواره ، وسایل ایمنی ترافیک ، وسایل بازی پارک ، جایگاه پلیس ، جدول ، جوی ، جعبه تقسیم تلفن ، خط کشی ، چشم گربه ای ، دکل برق ، درپوشهای مختلف خیابانی ، صندوق پست ، پلاک خیابان ، پل عابر پیاده ، پل روی جوی ، ترانسفورماتور ، تلفن همگانی ، تیر چراغ برق ، سرپناه ایستگاه اتوبوس ، دستگاههای خودکار عرضه خوراکی ، پله برقی ، شبکه پای درخت ، محافظ تنه درخت ، سازه ،سایبان ، سیم ها و کابل های هوایی ، نقشه شهر و محله ، کلیه تجهیزات معلولان ، فضای سبز ، پرچم ، پلاکارد ، تثبیت کننده شیبها ، تجهیزات ورود و خروج توقفگاه ، مسدود کننده راه ، توالت خیابانی ، تجهیزات ورزشی خیابانی و نورافکن .

به مجموعه فوق می توان انواع دسترسی های شهری ، فضای سبز ، وسایل امنیت و ایمنی و محوطه سازی را نیز اضافه کرد . به تعبیر دیگر این تجهیزات اصولا شامل : عناصری است که درمعرض دید عموم قرار دارند و در المانهای اصلی شهر به کار گرفته می شوند .

مبلمان شهری

شهر یک اثر هنری بزرگ است که آفرینندگانی به وسعت خود و به تعداد جمعیتش دارد . هدف غایی یک شهر ایجاد محیطی خلاق و پرورنده برای مردمی است که در آن زندگی می کنند چنین محیطی باگوناگونی بسیار ، آزادی انتخاب به افراد می دهد و زمینه خلاقیت را فراهم می آورد ، فضای شهر حداکثر ارتباط را با مردم وزیستگاه پیرامونشان برقرار می سازد و تنها یک شرط برای دراختیار گذراندن تمام فرصت ها قائل است : امکانات مناسب شهری .

در فضای میان ساختمانها و بناها ، وسایل و ضمائم مکملی نیاز است تا زندگی شهری را سامان بخشد ، تجهیزاتی که همچون اثاث یک خانه ، امکان زندگی را در فضای محصور میان سنگ وبتن و شیشه فراهم آورد . این اجزاء جریان حرکت ، سکون ، تفریح و اضطراب را در شهر تنظیم می کنند و به آن روح می بخشند . اثاثه ، تجهیزات یا مبلمان شهری ، خیابانی یا فضای باز اصطلاحات رایج این تسهیلات و امکانات هستند .

شهر پیشرفته ، فصل مشترکی است از فعالیت ها و جنب و جوشهای مردم . همچنان که مردم حرکت می کنند و هر یک به سویی می روند . مبلمان خیابانها به نقاط ثابتی تبدیل می شوند که حرکت ها و جریان ها را هدایت می کنند و قوت می بخشند .

رنگ در محیط

کفش در مورد انتخاب رنگ مناسب برای مبلمان شهر ، بسیار است . رنگ پیش از بافت ، فرم و مواد مصرفی دریافت می شود و به همین دلیل اثرش بیشتر است . ولی در این میان آنچه که ضروری است ، حرکت منسجم تمامی عناصر یک طرح به سوی هماهنگی با محیط است . رنگ باید جزئی از کل فرض شود ، کلی که به سوی وحدت ویگانگی رو دارد . همچنین عامل دیگر در گزینش رنگ ، کاربرد محصول است . رنگ نباید برای دوره ای کوتاه و تنها به قصد جلب نظر رهگذران به کار رود . به طور مثال ، ممکن است گزینش زباله دان هایی به رنگ زرد روشن در ابتدا حتی با محیط هم هماهنگ باشد و انتخاب جالب و جسورانه ای به نظر برسد ، اما به طور یقین بعد از شش ماه که زباله دان بارها از آدامس های جویده ، کاغذهای چسبناک شکلات و از این قبیل خوراکیها پر وخالی شد و لکه های مختلف رنگی گرد تا گرد آن را فرا گرفت ، در آن انتخاب تجدیدنظر می شود .

دراین باره برخی معتقدند که وجود رنگهای روشن بر پیکر مبلمان شهری دربسیاری موارد باعث تشخیص سریع آنها از محیط می شود و کیفیت و کمیت استفاده از آنها را افزایش می دهد . این تفکری است که بسیاری را به گمراهی کشانده است . شهروند وظیفه شناس و مسئولی که تکلیف خود را در برابر محیط زندگی خویش می داند ، رنگ برایش تعیین کننده نیست . در عوض حتی با برجسته ترین رنگها و ترفندهای رنگارنگ نیز نمی تون از پرتاب زباله توسط آن که مقید به چیزی نیست درمیان سبزه ها ، خیابان و پیاده رو جلوگیری کرد . شاید یکی از راه های برخورد با این معضل ، اجرای قوانین موثر تر و ترویج فرهنگ شهرنشینی باشد ، به جای پیش پا افتاده ترین راه ، یعنی تنوع رنگ محصول .

درکنار رنگ عناصر ، خود فضا نیز قابلیت های بالایی برای ترکیب های رنگی دارد . تشخیص یک رنگ درمحیط به عواملی ازجمله زمان دیدن ، رنگ زمینه ،رنگ های ثابت و منابع نور طبیعی و مصنوعی بستگی دارد . قرمز و نارنجی رنگهایی هستند که بیش از همه جلو می آیند و به اصطلاح پیش آمدگی دارند . پرتوهای ساطع شده از این رنگها بر تمرکز عدسی چشم تاثیر می گذارندو در شخص دوربینی ایجاد می کنند . رنگهای سبز و آبی ، برعکس چشم را نزدیک بین می کنند، چرا که این دو رنگ به عقب رفتن و عمیق شدن تمایل دارند . زرد و ارغوانی دراین خصوص خنثی هستند ، نه پیش می آیند و نه عقب می نشینند . به طور کلی رنگهای کرم ( قرمز ، صورتی ، زردو نارنجی ) درنخستین سالهای زندگی انسان برای وی بسیار مهم هستند در حالی که در دوران بلوغ ، آبی ، قرمز و سبز غالب هستند .

برای چیدمان هایی جسورانه و پویا ، محیط های روشن ، بهترین هستندو رنگهای اصلی و غنی درچنین فضاهای درخشانی ، بیشتر رایجند . برای محل هایی که کارهای فیزیکی و فکری درآنجا انجام می شود ، رنگهای عمیق و ملایم ، انتخاب های بهینه هستند . از تانالیته بیشتر باید درمناطق معتدل استفاده کرد . درمناطق استوایی ، این تدبیر توفیقی به دنبال نخواهد داشت .

سفید خیره کننده است و به سادگی کثیف می شود . رنگ بسیار مفید برای سطوح نباید به کار رود . خاکستری با هر رنگی هماهنگی دارد . رنگهایی با رنگمایه کم برای محیط های فعال و پر جنب و جوش مناسبترند . رنگهای قوی تر به منظور تاکید و برانگیختن به کار می روند .

میان ۱۶ تا ۳۵ سالگی ، رنگها در بهترین و دقیق ترین وضع خود درک می شوند خردسالان و سالخوردگان مهارت کمتری در تفکیک و تشخیص رنگ ها دارند و برای سنین بالای۵۵ سرعت تفکیک رنگها رو به وخامت می گذارد . چنانکه در جامعه مورد نظر طراح ، حدود سنی استفاده کنندگان در دست است ، نکات یاد شده باید در نظر گرفته شوند .

توجه به شرایط اقلیمی منطقه موردنظر برای طراحی و درک رنگ های غالب ، در گزینش رنگ بسیار موثر است . برخی از مبلمان شهری مانند کیوسک تلفن و صندوق پست از استانداردهایی برای رنگ پیروی می کنند که رعایت آنها الزامی است .

براین اساس که طراح قصد دارد محصول را از محیط پیرامونش جدا سازد یا در آن ادغام کند می تواند از برخی پیشنهادهای این قسمت استفاده کند . درنهایت بهترین شیوه ای که طراحان را از سنگینی گزینش رنگ مبلمان اندکی رها می سازد ، ارائه چند نمونه رنگ است تا با عنایت به محیط استفاده هماهنگ ترین آنها برگزیده شود .

هویت

تعریف هویت

به لحاظ لغوی واژه هویت از واژه identitas مشتق شده و به دو معنای ظاهر متناقض به کار می رود : ۱- همسانی و یکنواختی مطلق ۲- تمایز که در برگیرنده ثبات یا تداوم درطول زمان

هویت اجتماعی نمود یافته در شخصیت جدا از دنیای اجتماعی دیگر افراد معنایی ندارد . فردها بی همتا و متغیر هستند . ولی شخصیت کاملا به صورت اجتماعی و به واسطه مراحل مختلف اجتماعی شدن و اندرکنش اجتماعی ساخته می شود .

هویت مکان

با رشد شهرها و حومه ها ، گرایشی افراطی در یک شکل کردن چهره شهری به وجود آمده است به گونه ای که اغلب تفاوت کمی درروحیه مبلمان نقاط مختلف شهر یا حتی گاهی میان چند کشور دیده می شود .حال آن که هنوز هم جذابترین و به یاد ماندنی ترین محله ها آنهایی هستندکه با شکل و شمایل ویژه و مختص به خود درخاطره ها جای می گیرند وشاید از همین روست که درکوششهای جدید برای نوسازی و ساماندهی شهرها به این خصوصیات توجه بسیار می شود .

از دیدگاه طراحان ، انتخاب و طراحی مناسب مبلمان شهری حفظ هویت مکان ونمود بیشتر آن را ممکن می سازد . این برخورد دراحیای مناطق تاریخی و سنتی بسیار موثر است

اگر دخالت در شهر به تزئینات سطحی محدود نشود ، باید میان بافت اجتماعی و فضای شهر توازنی ایجاد کرد آنگاه که بافت اجتماعی مکانی تثیبت شد و در میان ساکنانش مفهوم شهرنشینی ، ریشه ای عمیق دواند ، می توان به ساختارهایی مکمل در سیما و منظر آن پرداخت و شرایط را برای حفظ محیط و رفاه اهالی اش مهیا کرد . به اتکای همین بافت اجتماعی تثبیت شده و ریشه دار می توان در مدت زمانی کافی و با روشی پویا ، خیابانهای محله وشهر را به گونه ای مجهز کرد که بازتاب فرهنگ آن باشند .

مکان و فضا

بی گمان نخستین و جه تمایزی که درجریان هم سنجی مکان و فضا برسته می شود سطح انتزاعی آن دو مفهوم است . تقریبا هر انسان دارای عقل سلیمی مکان راآسان تر از فضا درک و تجربه می کند و درمقایسه با فضا ضرورت مکان برای زندگی فردی و اجتماعی را به سادگی احساس می کند . آنها حتی فضا را هم به واسطه مکان درک می کنند و فضایی جدا از مکان را غیر قابل تصور می دانند .این تفاوت در درک مکان و فضا از آن رو ناشی می شود که فضا درواقع انتزاعی تر از مکان است .

زمان

زمان یکی دیگر از عوامل هویت ساز است . تقریبا بیشتر نظریه پردازان این نکته را می پذیرند که زمان و فضا شرط لازم هویت یابی هستند وبدون آنها ساخت و نگهداری هویت ناممکن است . بعبارتی چنانکه استوارت هال بیان می کند ، اگر هویت را به نوعی نظام بازنمایی بدانیم ، زمان و فضا مختصات اصلی این نظام به شمار می آید . همه هویت ها در فضا و زمان نمادین قرار می گیرند و به قول ادوارد سعید ، جغرافی های خیال خود را می طلبند .

البته برای روشن تر کردن اهمیت زمان درهویت سازی باز هم باید به مفهوم هویت متوسل شد . در تشریح نقش محوری مکان و فضای مکان مند درهویت سازی سنتی ، تداوم یکی از عناصر بنیادین هویت است . فرد هنگامی می تواند مدعی داشتن هویت باشد که از تداوم برخوردار باشد.تداوم چیزی نیست مگر احساس ثبات شخصیت درطول زمان . هویت برتداوم استوار است و تداوم هم درچارچوب زمان معنا می یابد، حتی اگر تداوم به معنای منطقی ان باشد . تحلیل ماهیت و ابعاد خویشتن (Self) نیز جایگاه محوری زمان را نشان می دهد . یکی از معنای اصلی خویشتن ، فردیت یا جوهر یک شخص یا چیز و اثبات ( همسانی درونی ) در طول زمان است . در واقع احساس شخصیت داشتن و خود بودن به معنای همانند خود بودن در گذر زمان است . یکسان بودن در ذات ، ترکیب و خصوصیات فردی ، بدون دخالت دادن عنصر زمان قابل تجزیه و سنجش نیست ، همانند گونه که دگرگونی هم امری زمان مند است .

بنابراین هر گونه هویت فردی و اجتماعی نیازمند تداوم فردی واجتماعی است و چنین تداومی را احساس نمی کنیم ، مگر در صورتی که وجود یک گذشته معنا دار را فرض کنیم . از لحاظ فردی ، گذشته مورد نظر همان « خاطره » است و از لحاظ جمعی ، « تاریخ » هر فرد و گروه تداوم خود را بر خاطره و تاریخ استوار می کند . از این رو تقریبا در فرهنگ همه جوامع به انحای مختلف بر اهمیت حیاتی تاریخ تاکید و هشدار داده شده است که ملت بدون تاریخ محکوم به فناست .

پارک

به منطقه ای گفته می شود که در آن مجموعه ای از درختان در بستری از پوشش علفی پراکنده باشند .

پارک در منطقه ای در حاشیه شه رها یا داخل شهرها می باشد که در آن امکاناتی جهت تفریح و تفرج به صورت طبیعی و به صورت مصنوعی شامل مسیرهای حرکت ، آبمنماها ، رستورانها ، نمایشگاهها و … وجود دارد .

الف- تعاریف : پارک قطعه زمینی است که برای استفاده عمومی اختصاص داده می شود .

پارک یک میدان طراحی شده شهری است .

اهداف طراحی پارکها :

بهسازی محیط زیست ، گرد هم آوردن افراد جامعه ، فضایی برای آموزش ، احداث فضایی برای تفریح و سرگرمی …

مکان تفریحی

مفهوم : به آن دسته از منابع ، خدمات ومراکز تفریحی و سرگرم کننده اعم از طبیعی یا مصنوعی ( یا تلفیقی از آن دو ) گفته می شود که فرد آن را به اختیار و براساس برنامه ریزی خودانتخاب می کند تا از فعالیت هایی که در ارتباط با آن مکان انجام می دهد لذت ببرد و سرگرم شود ( فعالیتهای خارج خانه یا حتی شهر )

منابع طبیعی : آب و هوای متنوع ، کوهستان ها ، تپه ها ، سواحل ، رودها ، دریاچه ها و … برای اینکه منابع طبیعی دراختیار تفریح قرار بگیرند لازم است خدمات لازم ارائه شود تا یک مرکز تفریحی جاذب مخاطب شکل بگیرد . درغیر اینصورت بسیاری از پتانسیلهای این منابع تنها به صورت بالقوه باقی خواهند ماند .

پارکها : مراکز تفریحی که انسان با کمک طبیعت ایجاد می کند تا جلوه هایی از طبیعت را به تصویر بکشد .

شناخت پارکها :

۱- پاره ای از تعاریف

۱-۱ تفریح

تفریح از نظر اقتصادی عبارت است از هر گونه فعالیت یا عدم فعالیتی که با قصد قبلی وبا میل و رغبت در اوقات فراغت انجام می گیرد به عبارت دیگر هنگامی که کوچکترین احساس از اجبار در فعالیت یا عدم فعالیت در زمان فراغت وجود نداشته باشد به طور قطع و مسلم این حالت را میتوان تفریح نامید . البته مرز مشخصی بین تفریح وبرخی از فعالیت های روزانه وجود ندارد حتی گاهی فعالیت های حرفه ای که اساس کسب درآمدند ممکن است دارای جنبه های قوی تفریحی باشند .

۱-۲ تفریح

شامل کلیه تفریحاتی است که درخارج از محیطهای بسته و محدود انجام می گیرد . تفریح در فضای باز احتیاج به فضا و مناب نیاز دارد .

۱-۳ فعالیت های تفریحی

به آن دسته از فعالیت ها گفته می شود که جزئی از تفریح محسوب می شوند .

۲- فضای سبز

اصطلاح فضای سبز بوسیله برخی از دست اندرکاارن برای مفهوم پوشش گیاهی شهرها به کار گرفته شده است. گاری مول (G.Moli1991 ) اصطلاح منطقه سبز (Green area) را برای بیان پوشش سبزها شهرها به کار می یگرد . سعیدی آشتیانی فضای سبز را به منطقه ای پوشیده از گیاهان در داخل و اطراف شهرها می گوید که بیشتر دارای دو کارکرد مهم برای شهرها می باشند : تعدیل دما و تلطیف هوا و زیبایی آفرینی .

۳- تعریف فضای سبز شهری

آن بخش از فضای سبز که در محدوده شهر طراحی و بنا شده ، فضای سبزشهری نامیده می شود .

جدول

تعریف و طبقه بندی فضای سبز توسط گروه مطالعات برنامه ریزی شهری وزارت کشور

۵-۱ فضای سبز از دیدگاه شهر سازی : عبارت است از بخشی از سیمای شهر که از انواع گیاهان تشکیل یافته است .

۵- فضای آزاد شهری : فضای بازی است که بالقوه برای گسترش فضای سبز مناسب است .

۵-۳ فضای سبز از دیدگاه زیست محیطی : عبارت است از فضایی نسبتامتشکل از گیاهان با ساختاری شبه جنگلی و برخودار از بازدهی زیست محیطی اکولوژیک معین و در خور شرایط زیست محیطی حاکم بر شهر .

۵-۴ فضای سبز به عنوان بخش حیاتی ساخت مورفوژیک شهر : از این دیدگاه فضای سبزگسترده بسیار بزرگی پیدا کرده و کل فضای شهری را در برمی گیرد که نقش آن بیشتر تعیین موزهای شهر ، تفکیک و تقسیم فضای شهر به کاربریهای مختلف است . با چنین دیدگاهی می توان فرمهای کلی زیر را در فضای سبز از یکدیگر تفکیک کرد .

- فضای سبزحاشیه شهر

- محورهای درون شهری فضای سبز

الگوهای فضای سبز حاشیه شهری به قرار زیرند :

۱- کمربندهای سبز محاط کننده : برای تحدید حدود شهر ، کنترل گسترش شهر ، جلوگیری از رشدبی رویه و به هم خوردن تناسب ساخت مورفولژی شهر به کار می رود . این کمربند ها در روند پویش شهر ، نقش اولیه خود را ممکن است از دست بدهند ولی نقش بالقوه آنها به عنوان فضای سبز تعادل بخشنده تفرجگاه درون شهری و نقش فرعی آنها به عنوان شاخص زنده جهت تشخیص روند شهر ، پابرجا باقی می ماند .

۲- کمانهای سبز : کمربندهای سبز عریضی می باشند که برای مهار رشد بی رویه شهرها و هدایت آنها در جهت دلخواه برقراری پیوند میان هسته اصلی شهر و شهرکهای اقماری از یک سو و جدا کردن فضای اصلی شهر از فضای حومه به کار می روند .

۲- محورهای سبز: این محورها مشتمل بر محورهای سبز درون شهری ( فضای سبز امتداد خیابانهای شهر ) و برون شهری ( فضای سبز جاده هایی که به طور مستقیم یا از طریق کمربندی به درون شهر راه می یابند . )

۶- تعریف پارک

در فرهنگهای مختلف تعاریف متفاوت و گوناگونی برای واژه پارک ( park ) ارائه شده است . از آ ن جمله در فرهنگ اکسفورد ۱۹۶۲ چنین آمده :

- پارک قطعه زمین آرایش یافته ای است که برای استفاده تفرجگاهی اختصاص داده شود

- پارک به قطعه زمین بزرگ ، محصور و عموما با درختزار و چمن می گویند

همچنین در فرهنگ امریکن هریتاژ (۱۹۸۲) چنین آمده است :

- پارک ، یک میدان طراحی شده شهری است

- پارک قطعه زمینی است که بحالت طبیعی نگهداری شود

و یا در فرهنگ جنگلداری انجمن امریکا (f.e.ford rebevtson 1971 ) :

- پارک به هر نقطه بازی در داخل جنگل گفته می شود

بدین ترتیب مشاهده می شود که هر فرهنگی بنا به دیدگاه خود پارک را تعریف می نماید . اما تعریف بهتری که فرهنگ استاندارد دانشگاهی (۱۹۵۷) ارائه کرده و با این اهداف این تحقیق سازگارتر می باشد ، بدین شرح است : (( پارک ، قطعه زمینی است که در داخل یانزدیک شهرها ، که معمولا با امکاناتی نظیر زمینهای بازی ، گردشگاهها و زمینهای ورزشی برای استفاده عمومی تجهیز می شود )) . نکته جالب اینکه این تعریف که مربوط به سال ۱۹۵۷ می باشد . بیانگر نوع دیدگاه کشورهای اروپایی به پارک می باشدکه وجود فضاهای بازی و فضاهای ورزشی را در پارکها الزامی می داند .

انواع پارکها :

پارکها با حفظ مضمون خود بر حسب نوع استفاده ، موقعیت یا ارزش ، عناوین مختلفی پیدا کرده اند که بدون توجه به طبقه بندی آنها نام تعدادی از آنها عبارتند از :

پارک عمومی – پارک شهر – پارک حومه – پارک ایالتی – پارک میاه راه – پارک ملی – پارک ملی تاریخی – پارک ملی یادمان – پارک ملی نظامی – پارک ملی آثار تاریخی – پارک ملی حیات وحش – پارک نیمه ملی – ذخایر ملی علمی – پارک بین المللی – پارک جنگلی ملی – پارک طبیعی .

توجه : در تقسیم بندی پارکها و تفرجگاهها ، پارک های وزرشی تفریحی علی رغم تشابه اسمی ، جزء تفرجگاه ها قرار گرفته اند . از طرفی در تقسیم بندی فضاهای ورزشی نیز پارک های ورزشی – تفریحی به عنوان یکی از فضاهای ورزشی خودنمایی می کنند .

استانداردهای فضای سبز

تعیین سرانه مطلوب فضای سبز کار چندان ساده ای نیست و هر کشوری باید با توجه به مسائل مختلف اقتصادی اجتماعی – فرهنگی و برنامه ریزی آتی خود ضمن بهبود فضای سبز موجود در کمیت مطلوب میزان موردنیاز جامعه را با توجه به متغیرهای مختلفی که گفته شدتعیین کند . آشنایی با برخی از استانداردهای ارائه شده از کشورهای مختلف در زمینه فضای باز ، تفکیک و مقایسه آنها می توانددر سطح یک راهنمایی کلی حداقل را از نظر نسبت آنها به یکدیگر و به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت مفید واقع شود . هیچگونه اتفاق نظری درمورد رقم سرانه فضای سبز وجود ندارد .دربرآورد انجام شده میزان سرانه فضای سبز درنواحی مختلف تفاوتهای قابل توجهی را نشان می دهد . میزان سرانه فضای سبز باتلر در مورد شهرهای متراکم صنعتی که در واحد صنعتی که در واحد سطح جمعیت زیادی را در دل آسمانخراشها جا داده اند ، درست نیست . زیرا نیاز به زمینهای بسیار زیادی پیدا می کندکه امکان فراهم آوری آن مقدور نیست . بدیهی است این برآورد در مورد کشورهای اروپایی که ا زهر نظر شرایط متفاوتی دارند درست نیستند .سرانه فضای سبز در آلمان غربی سابق بر حسب متر مربع برای هزار نفر به قرار زیر است .

پارکهای کودکان تا سن ۶ سالگی ۱ متر مربع برای ۱۰۰۰ نفر جمعیت

محل بازی – ورزشی و فضای سبز ۱۳ متر مربع برای ۱۰۰۰ نفر جمعیت

باغهای دایمی درون شهری ۱۰ مترمربع برای ۱۰۰۰ نفر جمعیت

پارکهای عمومی و نوار سبز ۱۶ متر مربع برای ۱۰۰۰ نفر جمعیت

توزیع مکانی سبز باید به گونه ای باشد که دستیابی به آن به آسانی صورت گیرد برخی زمان دسترسی را ۱۰ دقیقه که معادل ۴۰۰ تا ۵۰۰ متر از نواحی مسکونی است برآورد می کنند . برای دسترسی به تفرجگاههای خارج از شهر روپرت فاصله مناسب دسترسی را با فرمول زیر نمایش می دهد . A=14E در این فرمول A فاصله مناسب دسترسی E جمعیت منطقه یا شهر به هزار نفر است .بدین ترتیب فاصله ای را که مردم مشهد حاضرند طی کنند تا به یک منطقه تفرجگاهی برسند ۵۰ کیلومتر می باشند . بعضی از شهرسازان رقم ۱۰/۱ تا ۱۶/۱ سطح شهر را برای اختصاص به فضای سبز درخواست کرده اند تا بیشترین فاصله پیاده روی از دورترین مراکز مسکونی برای دسترسی به فضای سبز از ۱۰ دقیقه تجاوز نکند .

بررسی سرانه فضای سبز در کشورهای مختلف دنیا

مساحت سرانه فضای سبزو تاسیسات ورزشی در کشورهای مختلف از بلوک شرق تا کشورهای اروپایی وامریکایی ، امریکا ۱۵ متر مربع به ازاء هر نفر را پیشنهاد می کند . به طور میانگین عرف بین المللی حدود ۲۵ متر مربع فضای سبز و ورزشی به ازاء هر نفر می باشد. که از این رقم حدود ۱۸ متر مربع اختصاص به فضای سبز و مابقی به فضاهای ورزشی تعلق دارد .

۱۰- سرانه کاربری فضای سبز با سرانه ای معادل ۹۸۷/۱ یا حدود ۲ متر مربع در مشهد وجود دارد . این میزان شامل پارک جنگلی ، جنوب شرقی مشهد نیز هست . این میزان شامل فضای سبز میادین و معابر و حریم های سبز نیست . محاسبه این حریم ها درکاربردی معابر ملحوظ خواهد شد . سرانه های پیشنهادی برای فضای سبز در شهرهای مختلف و در منابع مختلف بسیار متفاوت است چرا که اولا نحوه محاسبه آنها در منابع مختلف متفاوت است و ثانیا شرایط اقلیمی و آب وهوایی هر شهر تاثیر مستقیم بر میزان فضای سبز خواهد داشت . حداکثر فضای سبز که براساس محاسبه منابع مختلف در جداول برنامه ریزی کاربردی بدست آمده ماعدل ۸۳/۴ متر مربع سرانه است که درمشهد با توجه به کمبودهای فعلی ونقش زیارتی شهر مشهد همین میزان به فضای سبز اختصاص خواهد یافت .

این میزان فضای سبز شامل فضاهای زیر است :

۱- فضای بازی بچه ها ۳۳/۱ متر مربع سرانه

۲- پارک محله ۱ متر مربع سرانه

۳- پارک ناحیه ۱ متر مربع سرانه

۴- پارک منطقه ۱ متر مربع سرانه

۵- پارک شهر ۱ متر مربع سرانه

کمبود پارکها

پارکها یکی از عوامل شکل دهنده شهرها به شمار می آیند و دلیل فضای سبز قابل ملاحظه خود علاوه بر داشتن تاثیرات زیست محیطی به سبب ایجاد چشم اندازهای زنده و سبزخود در دنیایی شهرها سهمی به سزا دارند . ثمر بخشی پارکها در تناسب میزان انبوهی درختان ، درخچه ها ، بوته های آن و فضای باز ، تنگ ، معابر ، امکانات و وسعت آن قرارا دارد .پارکهای وسیع بیش از پارکهای محدود با وسعت کم در آب و هوای مناطق شهری تاثیر دارند و حداقل وسعیت را که یک پارک می تواند تاثیر معکوس خود را در آب و هوای محیط اطراف خود بگذار ۲/۱ – ۱ هکتار است به هر جهت بیشترین تاثیر پارک درآب و هوای شهرها مربوط به بخش درخت زار آن هست و هر چقدر وسعت درخت زار بیشتر باشد تاثیرات مفید آن بیشتر است ضرورت و اهمیت پارکها د رشهرها غیر قابل تردید است و می تواند تا حدودی محدودیتهای دسترسی شهر نشین های کم درآمد را نسبت به طبیعت جبران کند. در شهرها اغلب عالوه بر اینکه ضوابط پاکسازی از جنبه های مختلفی فنی و آکولوژیکی ( کمی و کیفی ) رعایت نمی شود، بلکه بخش زنده و سبزآن به دلیل عدم رعایت این ضوابط د رمعرض آلودگیهای محیطی قرار دارند. از طرف دیگر در حداقل وسعت خودبوده و توزیع نامناسب آنها پاسخگوی نیازهای عمده شهروندان نیست . چنانکه در اطراف یک فضای سبز با مساحت محدود دیواره ای از ساختمانها ابنیه متراکم ایجاد شود تاثیرات مفید آن زایل می شود .

پارکهای کوچک

بیشتر در داخل مناطق شهری و در مکانهای پرتراکم تجاری یا مسکونی ساخته می شوند و اندازه آنها بین ۴-۱ هکتار است .

پارکهای متوسط

پارکهای سرویس دهنده محلات و نواحی مسکونی شهروند ودارای تسهیلات تفرجگاهی فعال و غیر فعالند گسترش آنها نباید کمتر از ۱۲ هکتار باشد .

پارکهای بزرگ

پارکهای سرویس دهنده کل شهر یا چندین محله است . تسهیلات تفرجگاهی فعال و غیر فعال در آنها ممنوع بوده و در شهرهای ساحلی بخشی از کناره دریا را نیز در برمی گیرد . حداقل اندازه این پارکها در حدود ۴۰ هکتار است .

پارکهای شهری و منطقه ای

این پارکها درخارج از شهرها قرار گرفته اند و تا حدی نیز سیمای طبیعی خود را حفظ کرده اندتسهیلات تفرجگاهی درآنها براساس طرح ریزی مستقر می شود. فعالیت هایی نظیر چادر زدن ، اقامتگاههای کوتاه مدت ، پیاده روی و استراحت در آنها انجام می گیرد . حداقل گسترش این پارکها ۴۰۰ هکتار است .

پارکهای ملی

پارکهایی با طبیعت کاملا دست نخورده اند که در فاصله دوری از اماکن مسکونی قرار دارند . سیمای فیزیکی آنها متنوع بوده واز کوهها ، رودخانه ، آبشارها و اشکال ویژه طبیعی تشکیل شده اند . گسترش این پارکها بیش از هزار هکتار باید باشد .

۱۳- طبقه بندی گروه مطالعات برنامه ریزی شهری وزارت کشور

۱- پارکهای محلی ای شهری

۲- پارکهای منطقه ای شهری

۳- پارکهای بسیار بزرگ

۴- پارکهای حاشیه ای ( پارکهای خارج از شهر )

۵- فضای سبز

۶- فضای سبز تزئینی

۷- فضای ربط دهنده

۸- کمربند سبز

۹- باغهای شهری

پارک محله ای

پارکهایی می باشند با وسعت کم وقابلیت دسترسی زیاد بیشتر به صورت پیاده استفاده کنندگان این پارکها را خردسالان و افراد مسن تشکیل می دهند . تجهیزات این گونه پارکها نیز در این جمعیت برنامه ریزی می شود . این پارکها توسط شهرداریهای مناطق ، ساخته می شوند .پارکهای عمومی محله ای درداخل شهر ها به طور معمول بیش از یک هکتار گسترش دارند . ولی گاهی بین ۱۰۰۰ متر مربع تا کمتر از ۵۰۰۰ متر مربع نیز به علت فقدان زمین این گونه پارکها ساخته شده اند معمولا تجهیزات این پارکها عبارتند از : زمین بازی کودکان ۱۰ سال ، بخشهای اختصاص یافته برای استراحت ، کف پوش چمنی و تعدادی درخت سایه انداز

پارک های منطقه ای شهری

وسعت این پارکها از ۲ تا ۶ هکتار متفاوت است . منطقه شهری بخشی ازشهر است با ساختمانهای همگن و خدمات لازم برای زیست جمعیت اسکان یافته در آنها عملکرد پارکهای منطقه ای شهری عبارتست از ایجاد تنوع و فاصله بین ساختمانهای عادی شهری و تمرکز فضای سبز بین آنها جهت تغییر طبیعی هوای آلوه . درجایی که تراکم جمعیت بیشتر و ساختمانها فشرده تر باشند پارکهای منطقه ای شهری به عنوان یک چشم انداز سبز اهمیت و نقش موثری پیدا می کنند .این پارکها دارای زمینهای بازی برای کودکان ، بخشهایی برای استراحت خردسالان و بزرگسالان ، کتابخانه و سایر خدمات عمومی است .

پارکهای بسیار بزرگ

این پارکها در حدود ۴۰ هکتار گسترش دارند .چشم انداز این پارکها بیشتر شرایط محیطی را تداعی می کند و معمولا برای گریز شهروندان از شهرها ( ترافیک و سرو صدا ) ایجاد می شود . هر بخش بزرگی از شهرها باید این نوع پارکی را برای خود داشته باشدو به طور کلی به ازاء هر ۵۰ هزار نفر جمعیت یکی از این پارکها موردنیاز است . این نوع پارکها کمتر از حد استاندارد به زمینهای بازی و محل بازی کودکان نیاز داشته و ارزش این نواحی بیشتر مربوط به استفاده موثر از سیمای طبیعی آن ها است . بخش بزرگی از این پارکها به صورت نواحی جنگلکاری ، چمن کاری ، علفزار یا فضاهای آزاد دره مانند است .

وجود منابع آب سبب بالا بردن ارزشهای این پارکها می شود . میزان جاده سازی دراین پارکهادرحداقل خود باید باشد . و تنها مناطقی را که مردم باید از آن استفاده کنند باید به وسیله جاده قابل دسترسی شود . این مناطق شامل نواحی پیک نیک ( خورگشت ) قایق رانی ، مراکز ورزشی ، باغ وحشها ، باغهای اکولوژی گیاهی و موزه های طبیعی و اردوگاههای استراحت روزانه است .

پارکهای حاشیه ای ( پارکهای خارج از شهر ) :

پارکهای حاشیه ای به طور معمول وسعتی بین ۵۰۰ – ۱۰۰۰ هکتار دارند . سطح پارکهای خارج از شهر را باید حداقل ۵/۱ تا ۵/۲ برابر مجموع فضاهای سبز درون شهر ( تقریبا ۱۰ تا ۲۵ متر مربع برای هر نفر ) درنظر گرفت . عملکرد این پارکها عبارت است از : تفرج و استفاده از فراغت ، تحدید حدود شهر جبران کمبود فضای سبز درنقاط متراکم .

باغچه ها ، نوارهای سبز ، کرتها و باغچه های جلومنازل :

این نوع فضای سبز برای تقسیم ترافیک ایجاد می شود و به همین دلیل آرایش و ساختن آنها باید دراین جهت برنامه ریزی شود . دقت ، نظم و فرم تجمع این نوع باغچه ها جدا از بالا بردن سطح زیبایی کارآیی آنها نیز می تواند افزایش دهد .عرض این گونه فضاها نباید کمتر از ۲ متر باشد . باغچه های جلو منازل نیز از ۲ تا ۴ متر قابل ساختن می باشند .

شناخت شهر مشهد

موقعیت جغرافیایی شهر مشهد

فرم کلی شهر ، تاریخ کالبدی ، شبکه های ارتباطی ، ویژگی های تاریخی ، اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی و … از عوامل و پارامترهایی هستند که باید دیدی کلی را نسبت به شهر موردنظر بدهند .

شهر مشهد ، مرکز استان خراسان رضوی و در شمال شرقی کشور واقع است این شهر بزرگ ترین ، مهمترین و پرجمعیت ترین شهر در بخش شرقی ایران محسوب می شود و تا شعاع بسیار زیادی در خارج از مرزهای شمالی و شرقی چنین شهری با چنین ویژگی هایی یافت نمی شود . این شهر که در بخش بزرگی از حوضه ابریز کشف رود واقع شده است از شمال شرقی به کوههای هزار مسجد و از جنوب و غرب به کوههای بینالود محدود می شود . مختصات این شهر نیز ۵۹ درجه و۳۸ درجه و ۳۸ دقیقه طول شرقی ۳۶ درجه و ۱۶ دقیقه عرض شمالی می باشد . ارتفاع این مسقف از سطح دریا حداقل۷۵۰ متر وحداکثر ۱۸۰ متر می باشد یعنی به طور متوسط مشهد ۹۹۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد

بررسیهای کلی در مقیایس مشهد

بررسی کالبدی شهر مشهد از نظر نقاط و محورهای شاخص شهر

محورهای شاخص شهر بر مبنای مطالعات میدانی و نقشه های موجود به دو گروه محورهای شاخص به لحاظ کارکرد شهری و هویت اجتماعی تفکیک می شود . این عناصر با میادین ، چهارراه ها و سه راهی ها ، نقاطی از محورهای ارتباطی هستند که به دلیل موقعیت یا کارکرد ویژه خود خاص شده اند یا بناها و فضاهای عمده شهری هستند که به علت کارکرد یا سابقه تاریخی در واقع شاخصه های مشهد می باشند .

محورهای شاخص به لحاظ نقش ارتباطی و یا سیمای شهری

محورها را در شهر مشهد ممکن است بر حسب موقعیت و نقش ویژه ای که هر یک از آنها دارند تفکیک کرد برای مثال چهار محوری که از حرم مطهر منشعب می شوند و ارتباط بخش های مختلف شهر را با حرم برقرار می کنند و نیز چهار محوری که میدان شهدا را به بخش های شمالی و جنوبی شهر مرتبط می کند . قطعا از جهت اهمیت و موقعیت ونقش ویژه منطقه بستگی دارد .

نکته دوم اینکه این محورها در بخش هایی از شهر شکل می گیرند که به حد بالائی از توسعه و تکامل رسیده باشد .

نقاط شاخص شهر مشهد

عناصر شاخص در شهر مشهد شامل آن بخش یا فضاهای شهری و یا نقاط مهم شبکه ارتباطی میادین و چهارراه ها هستند که به دلایل مختلف ( نقش ، اهمیت تاریخی و فرهنگی ، کارکرد ویژه موقعیت ، وسعت و یا سیما ومناظر منحصر به فرد و … ) برای همه مردم شهر آشنا بوده و تشکیل دهنده بخشی از استخوان بندی شهر نیز هستند و به عنوان نشانه های شهر به شمار می آیند . این عناصر بیشتر در مرکز و بخشهای قدیمی تر شهر متمرکز هستند .

حرم مطهر ، فرودگاه ، کوهسنگی ، باغ ملک آباد ، دانشگاه ، پارک ملت ، نمایشگاه بین المللی ، کوهستان پارک و عناصر شاخصی از شهر می باشند که به عنوان نشانه های شهری مطرح می باشند .

موقعیت اقلیمی شهر مشهد

مشخصات آب وهو

با توجه به وضع طبیعی منطقه ، دو نوع آب و هوای متمایز در آن وجود دارد . آب و هوای مناطق کوهستانی هزار مسجد ودیگری نواحی جلگه ای .

نوع دیگر آب و هوا در مشهد شامل دره مشهد و امتداد آن است که می توان آن را آب و هوای نیمه صحرایی و استپی نامید . نواحی کوهستانی شمالی و جنوب دره مشهد دارای آب و هوای مرطوب ومعتدل و مایل به گرم است .

دما و رطوب هوا

متوسط حداقل دمای هوا در سردترین ماه سال ( ژانویه ) ۷/۴ – درجه سلسیوس و متوسط حداکثر آن در گرمترین ماه سال ( ژوئیه ) ۹/۳۳ درجه سلسیوس است با توجه به این ارقام متوسط حداقل دمای هوا در سه ماه سال زیر صفراست .

در تابستان شرایط اقلیمی منطقه به طرف مناطق گرم خشک میل نموده ا لبته با منطقه آسایش فاصله کمی دارد .در زمستان براثر برودت شدید هوا با منطقه آسایش فاصله زیادی دارد .

بررسی وضعیت حرارتی هوا در روز وشب

وضعیت حرارتی هوا در شب در ۹ ماه از سال سردو در ۳ ماه مطلوب است . بنابراین نیاز به خنک کردن مرا فقط در چهار ماه از سال و آن هم در روزهای گرم ضروری است در صورتیکه در پنج ماه از سال به طور کلی و درچهار ماه در شبها باید هوا را گرم نمود . نکته قابل توجه اینکه در شبهای فصل تابستان هوا مطلوب تر است . به عبارت دیگر در فضاهای باز و عمومی در شبهای تابستان هوا ، هوا مطلوب است .

میزان بارندگی

میزان متوسط باران سالیانه در این منطقه ۲۲ سانتیمتر است . میزان بارندگی در فصل زمستانی بیش از سایرفصول است .

تعداد روزهای یخبندان

تعداد روزهای یخبندان در این ایستگاه در طول سال به طور متوسط ۱۰۰ روز می باشد . در این منطقه پایین بودن دمای هوا در ماههای سرد سال اهمیت بیشتری نسبت به بالا بودن دما در ماههای گرم دارد .

در مورد رطوبت هوا نیز در تابستان هوا کمی خشک است اما در بقیه مواقع سال رطوبت هوا کافی است و مشکلی از نظر رطوبت وجود ندارد .

ورزش باد

جهت وسرعت بادهای غالب مشهد در ماههای مختلف سال درجدول آمار جوی نشان داده شده اند .

بررسی و استنتاج

با بررسی این جداول دیاگرام های مربوط نتیجه می گردد که درصد وسرعت ورزش باد در فصل تابستان بیش از سایر بادهاست . بادهای پائیزی و زمستانی به ترتیب درصد و سرعت کمتری دارند . اما به دلیل سرد سیر بودن منطقه و با توجه به اهمیت گرم کردن فضاهای داخلی نسبت به سرد کردن این فضاها می بایست جهت وزش این بادها را کاملا مورد توجه قرار داد . بادهایی که درماههای سردمی وزند نقش بسیاری درکاهش دمای هوا دارند.

بنابراین جهت صرفه جویی در مصرف سوخت و راحتی افرادیکه در محیط فعالیت خواهند داشت توجه به جهت وزش بادهای زمستانی امری اجتناب ناپذیر است .

نیمکت و صندلی خیابانی

نشستنگاه در یک شهر محل تمرکز بسیاری از فعالیت هاست . می گویند دولت مردان همواره نیمکت های عمومی شهر را نمادی از اندیشه وتدبیر می دانند . همچنین معروف است که درباره یک شهر می توان بر حسب تعداد نیمکت هایش داوری کرد . این بدان معناست که قابلیت طراحی و استفاده از این وسیله در یک محیط اجتماعی ، نگرانی و مسئولیت پذیری مسؤولان یک شهر را در برابر همشهری هایشان مشخص می کند .

تعبیه نیمکت در شهرهای امروزی یک امر ضروری است .

درانتخاب جایی برای نشستن ، معمولا یک نوع استفاده کوتاه یا بلند مدت مد نظر است . نشستنگاه بلند مدت الزام ها وتسهیلات خاص خود را می طلبد ، مانند : مدولاریته ، فرم ، ارگونومی وقطعات اضافی . برای استفاده کوتاه مدت می توان ترکیب ساده و متنوع تری در نظر داشت : نیمکت های یکپارچه با گلدان و روشنایی و زباله دان یا نیمکت های دیواری و پایه کوتاه روی دیوار .

به تعبیر دیگر ، میکت ها و صندلی های خیابانی با استفاه کوتاه مدت درگروه بدون پشتی و با استفاده بلندمدت درگروه نیمکت های با پشتی قرار می گیرند . دسته اول در تکمیل فضاهای معماریساخت عمومیت بیشتری دارند . اکثر این نشستنگاه ها اهداف زیبایی شناسی و تزیینی دارند و کمتر به راحتی آنها فکر شده است . نزدیک کردن آنها به اجزایی تندیس وار درمحوطه های موردنظر طراحان ، عرف رایج است . بدین ترتیب اغلب این وسایل ازمصالح بنایی وساختمانی نظیر سیمان ، سنگ و آجر ، همانند عمارتهای پیرامونشان ساخته می شوند.این اجزا با محیط اطراف هماهنگی نسبی خوبی دارند و در برابر تخریبگران هم مقاومند .

اما پر استفاده ترین و راحت ترین نیمکت ها ، آنهایی هستند که از پشتی و جا دستی برخوردارند و فرمی راحت و مطابق با بدن دارند . این گونه نشستنگاه ها افراد را به تامل در نشسن و سپری کردن اوقات با آسودگی خاطر در محیط شهری می کنند .

می توان برای نشستن و نشستنگاه ، چند حالت زیر را قائل شد :

- رو در رو برای ایجاد ارتباط ، مکالمه وصحبت

- پشت به پشت بدون هیچ تماسی

- نشستن در کانون توجه و فعالیت مانند میدان ها و تفریحگاه ها

- نشستن برای مقاصد خاص مانند سرپناه ایستگاه اتوبوس یا کافه

- نشستنگاه های مدولار ، که در واحدهای کوچک قابلیت ایجاد فرم گرد ومنحنی را دارند و به ویژه برای گرد تا گرد درخت و گلدان مفیدند .

- نیمکت و صندلی دنج وپنهان که با گلکاری یا گیاه پایه بلند گلدانی ادغام می شود و فضای کاملی را با پرایوسی مناسب خلق می کنند .

تا حد ممکن وسایل نشستن باید درجایی نصب شوند که از برخی عوامل جوی به ویژه باد ، درامان باشند . استقرار آنها باید براساس چیدمانی منطقی صورت بگیرد تا از معلق ماندنشان در سطح خیابان و فضای مورد استفاده جلوگیری شود. چیدمان نادرست به سادگی باعث ایجاد حس شلوغی و مزاحمت در مکان استفاده می گردد .

نباید مزاحمتی در رفت و آمد مردم ایجاد کنندو بیش از آن که استفاده کننده ، مردم و ترددشان را نظاره کند ، نیمکت باید طوری موقعیت دهی شده باشد که فرد ، طبیعت و منظر اطراف را مشاهده کند .

هنگام طراحی نیمکت یا صندلی خیابانی در نظر گیری نکاتی حائز اهمیت هستند : راحتی ، دوام ، جذب حرارت درمصالح به کار رفته ، عدم تجمع آب روی سطح محصول ، تعمیر و نگهداری آسان و مقاومت در برابر تخریبگران از جمله این نکات می باشند .

به مجموعه فوق باید سادگی فرم و ثبات در ساخت را هم اضافه کرد . هماهنگی هر جزئی از اجزای پارک با محیط که نیمکت و صندلی هم یکی از آنهاست از ضروریات است . درکل باید دقت داشت که طراحی نشستنگاه بدون پشتی از نظر بصری مقبول تر است و دست طرزاح برای خلق فرم ، آزادتر می باشد . مقبولیت بصری آن به دلیل نداشتن اجزای زیاد و درنتیجه تداعی حس مزاحمت و سدکنندگی است . ولی به هر حال باید احوال سالخوردگان واستفاده کنندگان بلند مدت را رعایت کرد .

یک نیمکت ارگونومیک بدن را به طور کامل در بر می گیرد و باعث توزیع یکنواخت وزن بدن بر سطح نشستنگاه می گردد .

استفاده از مواد مختلف تاثیرات گوناگونی به دنبال دارد . چوب ، طبیعتی گرم دارد . فلز و سنگ با تمام راحتی و کاربردشان هر قدر که روی آنها بنشینند ، به طور ذاتی سطوحی سرد هستند .تیرک ها و الوارهای چوبی برای نیمکت هم بافتی پیشرفته دارند و هم سنتی و کلاسیک به شمار می آیند . چوبها باید صاف و صیقلی با گوشه هایی گرد شده باشند . سطح چوب رنده شده و تراشه و زائده هایش بر طرف شود. پوشش نهایی چوب یا رنگ است یا لاک های مخصوص محافظ در برابر تغییرات آب و هوا

صفحات فلزی مشبک ، شبکه های مفتولی یا توری سیمی اشکال مناسبی هستند . درکل مصالحی برای ساخت نیمکت و صندلی ارجحیت دارند که نیاز به مراقبت کمتری هم دارند. هر نوع فلز باید در برابر خوردگی به طور کامل مسلح شود ، به ویژه در محل اتصالات ، فلزات باید توسط پوشش های سخت سایشی مانند رنگ های پودری به روش الکترواستاتیکی محافظت شوند . فولاد ضد زنگ و آلومینیوم باید برای مناطق ساحلی و مکان های که هر نوع پوشش را تخریب می کنند ، به کار روند .

چوب در برابر پوسیدگی و بتن در مقابل ترکیدگی باید حفاظت شوند . بهترین مصالح برای نشستنگاه های عمومی آنهایی هستند که در برارب خشونت سرما و گرما ، رطوبت و خشکی ، کیفیت خود را از دست نمی دهند . نیمکت ها و صندلی های خیابانی که درمعرض تخریبگران هستند باید با پیچهای نگهدارنده وتثبیت کننده در زمین ثابت شوند یا به طور مستقیم درزمین کاشته شوند .در کل اگر نشستنگاه سنگین باشد ، به طور مثال بتنی باشد ، نیازی به تثبین ندارد . در مواردی نی می توان آنها را به دیوار یا روی دیواره های کوتاه نصب کرد .

زباله دان

زندگی شهری بر خلاف زندگی ساده روستایی با مصرف توام است . مصرف گرایی شهرنشینان موارد زیادی را شامل می شود . از مواد غذایی گرفته تا وسایل یکبار مصرف ، در شهر همه در تلاش بیشتر برای خرید و مصرف هستند . درچنین شرایطی خیابان ، میدان ، پارک و هر مکان عمومی دیگری می تواند به سادگی به محل دفع انواع زباله های مردم تبدیل شود . طراحی ، ساخت ، موقعیت دهی ، و نصب درست انواع زباله دان یا کاربردها و فرم های متنوع درچنین شرایطی خود را بیش از پیش حیاتی جلوه می دهد .

دریک محیط شهری زباله دان باید قابل رویت و استفاده از آن راحت باشد ، ولی نباید به عنوان عنصری مزاحم و پر زرق و برق جلوه کند . استقرار زباله دان به طور مطلق نباید اتفاقی صورت پذیرد ، بلکه باید براساس نرخ تردد و ازدحام مردم در یک محدوده یا نقطه ای خاص انجام گیرد . همچنین استقرار زباله دان در نزدیکی نیمکت بسیار توصیه شده است .

لزوما زباله دان نباید پایه مستقل داشته باشد ، می توان آن را به تیر برق ، سرپناه ایستگاه اتوبوس ، تابلوی خیابان یا حتی دیوار نصب کرد .براساس زباله دان ها را می توان چنین تقسیم بندی کرد :

- ظروف متصل به اجزای دیگر مبلمان شهر

- ظروف متصل به دیوار

- ظروف مستقل و ایستا (پایه دار )

- ظروف متحرک برای استفاده موقت

- ظروف باگنجایی زیاد مناسب برای محیط های عمومی و مجموعه های کنار جاده ای

در یک خیابان شلوغ و مسیری مستقیم ، ظرف ها را می توان با فاصله های ۳۰ متری از هم نصب کرد .

تعداد زباله دان و حجم آن باید با میزان استفاده وحجم زباله سازی در منطقه موردنظر هماهنگ باشد . چنانچه این دقت ها صورت نگیرد ، زباله دان خیلی سریع به عنصری بی فایده بدل می شود .

طراحی فضاهای شهری – مبلمان شهری – مرجع معماری و عمران

مطالب مشابه :

تاثیرات نوسانات شاخصهای دورپیوندی NAO , AO بر اقلیم ایران در ماه ژانویه 2014

مقاله : معرفی کلی شهر کوشکنار

علائم و مفاهیم تحلیل سایت

رساله و مطالعات مرکز تفریحی توریستی گردشگری اقامتی آستارا

تنظیم شرایط محیطی

طراحی فضاهای شهری – مبلمان شهری – مرجع معماری و عمران

برج ۴۰ طبقه تجاری - اداری و مسکونی قصر آسمان مشهد

علائم و مفاهیم تحلیل سایت

فصل دوم: جغرافیای طبیعی ایران