نوع حجاب وپوشش زنان گلستانی1__________ ترکمن های گلستان
لباس زنان
لباس‌های زنان تركمن بسیار متنوعاًست. این نوع تنوع علت و فلسفه خاصی دارد كه با دوره‌های سنی آنان مرتبط است. همچنین زنان و دختران تركمن از لباسهایی با زیورآلات گوناگون استفاده می‌كنند كه تنوع جالب توجهی دارد. ذیلا به بررسی اجمالی پوشش زنان تركمن در گذشته می‌پردازیم كه به‌چهار قسمت تقسیم می‌شود:
الف) تن‌پوش‌ها
- كؤینك(Köýnek)
زنان تركمن پیراهن‌های ابریشمین می‌پوشیدند كه غالباً به رنگ قرمز بود و «قیرمیز كؤینك» (Gyrmyz K.) نام داشت، و در قسمت یقه و سر آستین سوزن‌دوزی می‌شد.
پیراهن سه قسمت داشت: ینگ (Ýeň) یا آستین، یان (Ýan) یا پهلو و آشیری ( (Aşyryیا دامن بر روی پیراهن‌شال یا كمربندی بسته می‌شد. دختران از كمربندی آراسته به دانه‌های كوچك و ریز منجوق استفاده می‌كردند كه «مونجوق قوشاق» (Monjuk Guşak) نامیده می‌شد.
یقه پیراهن را با «گل یقه» (Gül Ýaka) می‌آراستند. «بوقاو» (Bukaw) سینه‌ریز نقره‌ای درشتی بود كه از گردن می‌آویختند.
- چابیت (çabyt)
بالاپوشی بود كه زنان تركمن بر روی پیراهن می‌پوشیدند.
دختران برای دوران عروس شدن نیم تنه مخصوص تهیه می‌دیدند كه پر از سوزن‌دوزی و آویزه‌هایی از سكه‌و پولك‌های نقره بود.
ب) شلوار
- بالاق (Balak) یا شلوار. انتهای پاچه شلوار زنانه‌سوزن دوزی مفصلی داشت كه به اسامی گوناگونی‌خوانده می‌شد. از جمله: دویه كله، سكدیرمه چویچه، ایكی‌حورمان، دو و غیره كه به ترتیب از پایین تا نزدیكی ساق پا را تشكیل داد.
ج) كلاه و روسری
- بؤروك (Börük) یا عرقچین كه قبلا توضیح داده شد. روی این كلاه گرد و صاف (بدون برجستگی) بود و دختران آن را با زینت آلات نقره‌ای منجمله پولكی و قبك‌ها می‌آراستند. دختران غالباً بؤروك را بر سر گذاشته و از روسری استفاده نمی‌كردند.
- توپبی (Topbi) وقتی دختر تركمن عروسی می‌كرد، به جای بؤروك یا كلاه دخترانه پیشانی بندی را جایگزین می‌كرد كه در نزد طوایف و قبایل گوناگون با نامهای توپبی، هاساوا (Hasawa) ، آلین‌دانگی (Alyndaňy) و ... شهرت داشت.
- انواع روسری: در میان برخی از طوایف همچون یموت (Ýomut) و ... روسری‌هایی به نام چأشو (çäşew) رواج داشت كه خود بر چند نوع است از قبیل: اریش چأشو، المینچه چأشو، آتلاز چأشو، قارتما چأشوو، چأشو چارقد كه عموماً به روسری مربعی شكل و ابریشمین اطلاق می‌شود.
در میان برخی از تركمنها نیز روسری بر دو قسم بود: یكی نسبتاً ضخیم با سوزن‌دوزی مفصل كه به آن‌كورته Kürte)) می‌گفتند و دیگری بافته‌ای از ابریشم نازك كه قینگاچ Gyňaç نام داشت و این روسری خود بر دو نوع بود: قیرمیزی قینگاچ، كله‌لی قینگاچ.
د) كفش
كفش زنان تركمن را غالباً هنرمندان محلی می‌دوختند. كفش‌هایی نظیر گل میخ‌لی، قیرما كفش با نوك برگردان و پاشنه‌ای بلند در میان آنها استفاده می‌شد.
گفتیم كه زنان تركمن از زیورآلات گوناگونی‌استفاده می‌كردند كه از آن جمله است: آچارباغ و ساچ‌باغ كه نوعی موبند زینتی است. گول‌یقه، قولاق‌حالقا یا گوشواره كه انواع مختلفی چون آیلی حالقا، تومارچاقلی‌حالقا و ... دارد.
بیله‌زیك یا بوزه لیك، دستبندی بود كه بر مچ دست می‌بستند و ...
شایان ذكر است كه تمامی زیورهای فوق توسط زرگران و نقره‌كاران هنرمند تركمن ساخته می‌شد. اما متأسفانه تعداد این هنرمندان امروزه روزبه روز كاهش‌می‌یابد. پوشاك اصیل و سنتی تركمنی كم كم جای خود را به مصنوعات كارخانه‌ای داده است و زیورهای زیبا و قدیمی را نیز اكثر خانواده به فروش رسانده و به جای آن از انواع زیورآلات طلایی (و بر خلاف قدیم ندرتاً نقره‌ای) رایج در تمام كشور استفاده می‌كنند، بگونه‌ای كه امروزه تركمن جوهرات سنتی خویش را باید از لابلای آلبوم‌ها و یا در غرفه‌های موزه جستجو كند.
پوشش جدید
در جریان اجرای برنامه یكدست سازی فرم البسه و كشف حجاب زنان كه در سرتاسر كشور توسط رضاخان به اجرا در آمد، مناطق تركمن نشین نیز از این قاعده مستثنی نبود و اهالی این منطقه نیز در جریان این‌برنامه ضررهای مادی و معنوی بسیاری را متحمل شدند. عمال رضاخان به زور روسری زنان را برمی داشتند و به مردان نیز لباسهایی با شكل و فرم بیگانه و غربی می‌پوشاندند.
تحت این فشارها، رفته رفته هویت و شكل لباس سنتی رنگ باخت و عوامل دیگری چون یكجانشینی و انقیاد تركمنها و نیز تسلط فرهنگهای بیگانه بر آنان مزید علت بود و تجدد و نوگرایی نیز از جمله این عوامل و تسریع دهنده آن بود. البته پس از اقدامات رضاخان در تغییر لباس، وضعیت پوشاك سنتی تركمنی هرگز به آنچه كه پیش از آن بود بازنگشت و امروزه در میان جوانان لباسهایی با فرم و مدل روز به كار می‌رود.
این قضیه در مورد دختران و زنان تركمن متفاوت است. پوشاك امروزین دختران شامل لباس یا پیراهن‌بلندی است كه معمولا تا قوزك پا را می‌پوشاند. روسری آنها بر دو نوع است: یكی چارقد كه ضخیم و دارای‌پورچوك یا ریش- ریش در كناره هاست و دیگری یالیق یا كلافی كه نازك است و گاه از ابریشم خالص است. هر دو بزرگ می‌باشند.
استفاده از شلوارهای سوزن‌دوزی شده نسبت به گذشته كمتر شده و نیز از نقش و نگارهای آن نیز كاسته شده است.
امروزه دیگر از انواع نیم‌تنه، كلاه، كمربند و كفش‌های پیشین استفاده نمی‌شود. دختران پس از ازدواج به جای‌نیم تاج و كلاه پیشانی بند، یك نوار حلقه‌ای به عرض‌تقریبی 2 سانت بر سر می‌گذارند كه معمولا سطح خارجی آن با نقش و نگارهای سوزن‌دوزی تزئین می‌شود. البته این حلقه زیرروسری قرار گرفته، از بیرون دیده نمی‌شود. این نوع پوشش جدید در تمام مناطق تركمن نشین تقریباً به یك شكل است، به جز طوایف گوكلان و نخورلی كه هنوز هم پیشانی بندهای بلند قدیم در میان آنها رواج دارد.
امروزه پوشش سنتی مردانه تركمن بندرت استفاده می‌شود و می‌توان گفت كه دیگر از میان رفته است. اما پوشش زنان اگرچه اصالت گذشته خویش را ندارد و دوخت لباس و جنس آن تقریباً با مد روز پیش می‌رود، با این‌وجود هنوز شكل و فرم خود ار حفظ كرده است. از این رو در هر نقطه‌ای كه دختر و زن تركمن را با لباس مخصوص‌خودش مشاهده نماییم، می‌توانیم قطعاً قومیت او را تشخیص بدهیم.
تقان گل دلیجه
بازنویسی: شهروز اق‌آتابای
مطالب مشابه :
آموزش دوخت چادر شالی
♥ دهکده ی حجاب ♥ - آموزش دوخت چادر شالی یقه لباس رو هفت میکنیم تا روی خط سیـ-ـنه یا
چادر شنلی
چادر - حجاب -مقنعه - ملزومات حجاب جدید - چادر شنلی معرفی یقه حجاب; آرشیو چادر و
مقنعه
چادر - حجاب -مقنعه - ملزومات حجاب جدید - مقنعه - چادر و حجاب های جدید-معرفی مدل های جدید چادر
بی غیرتی مرد و بی حجابی زن
♥ دهکده ی حجاب ♥ همانطور که یقه جوان را گرفته بود، آب دهانش را قورت داد و زیر چشمی زنش را
حجاب
حجاب. تاريخ جا خورده بود، مثل آتشفشان از جا در رفت و میان بازار و جمعیت، یقه جوان را گرفت و
چادر مارال
چادر - حجاب -مقنعه - ملزومات حجاب جدید - چادر مارال - چادر و حجاب های جدید-معرفی مدل های جدید
نوع حجاب وپوشش زنان گلستانی1__________ ترکمن های گلستان
عفاف و حجاب (Gyrmyz K.) نام داشت، و در قسمت یقه و سر آستین سوزن‌دوزی می‌شد.
برچسب :
یقه حجاب