کاهش وزن، چطور...؟ (مصاحبه با دکتر فلاحی)

دکتر ابراهیم فلاحی در اولین روز از آخرین ماه پاییز سال 1350 در نورآباد لرستان دیده به جهان گشود. وی در سال 1370 در رشته‌ی علوم تغذیه دانشگاه شهید بهشتی تهران پذیرفته و مشغول به تحصیل شد. در سال 1374 موفق به قبولی در کنکور کارشناسی ارشد رشته‌ی علوم تغذیه گردید. فارغ التحصیلی از دانشگاه شهید بهشتی تهران در سال 1376 مصادف با بازگشت ایشان به لرستان و آغاز کار کلینیکی در زمینه مشاوره تغذیه شد؛ که به صراحت می‌توان بیان کرد در آن زمان تنها مطب تخصصی تغذیه و رژیم درمانی در استان لرستان بود.

ایشان در سال 1382 دکترای تخصصی(PH.D) در رشته علوم تغذیه از دانشگاه علوم پزشکی تبریز و فلوشیپ خود در زمینه تغذیه را از دانشگاه مک گیل مونترال کانادا اخذ نمود.

ایشان از سال 1387 به عنوان دانشیار رسمی دانشگاه علوم پزشکی لرستان مشغول به فعالیت هستند و در کارنامه پربار علمی، پژوهشی و اجرایی خود دارای بیش از 14 سال سابقه‌ی تدریس و بیش از 40 عنوان مقاله خارجی، داخلی و سخنرانی علمی در خارج و داخل کشور در زمینه تغذیه می باشند.

توفیق بزرگی نصیب هیئت تحریریه آویسا شد تا چندی در خدمت دکتر ابراهیم فلاحی رئیس انجمن تغذیه لرستان (تاش لرستان) باشیم و سوالات و اشتباهات رایج موجود در افکار عمومی در زمینه چاقی، اضافه وزن و شیوه کاهش آنرا مطرح نماییم.

خواندن آنچه که در نشستی علمی، دوستانه و به یاد ماندنی گذشت خالی از لطف نیست.

بدایت کلام

به نام خدا و با عرض سلام خدمت شما و خوانندگان محترمتان. امیدوارم مباحثی که در این مصاحبه مطرح خواهد شد مورد استفاده عموم علاقمندان قرار گیرد.

به عنوان سوال اول؛ معیار تشخیص چاقی چیست و چه افرادی چاق تلقی می‌شوند؟

از دیدگاه علمی شاخصی به نام BMI یا شاخص توده بدن وجود دارد وقتی این شاخص بین 25 تا 9/29 باشد فرد دارای اضافه وزن و وقتی بین 30 تا 9/34 باشد چاقی درجه 1، بین 35 تا 9/39 باشد چاقی درجه دو، و اگر بالاتر از 40 باشد فرد دچار چاقی درجه 3 است. و این شاخص از تقسیم وزن (کیلوگرم) به قد (متر) به توان 2 بدست می آید. اما از دیدگاه عمومی اگر فردی بیش از 10درصد از وزن ایده آل خود بالاتر باشد دچار اضافه وزن است.

کدام یک از درجه‌بندی‌های چاقی و اضافه وزن بیماری تلقی می‌شود؟

به هر حال از شروع اضافه وزن با پیش‌زمینه ایجاد بیماری‌ها همراه خواهد بود و باید گفت اضافه وزن و بدنبال آن چاقی‌های درجه 1،2و3 به خودی خود نوعی بیماری تلقی می‌شوند.

اگر چاقی بیماری است، آیا این بیماری درمان دارد؟

در بحث چاقی دو مبحث وجود دارد؛ پیشگیری و درمان که قاعدتأ پیشگیری بسیار ساده‌تر و بهتر از درمان است. اما در مورد درمان چاقی باید گفت تنها درمانگران این معضل بزرگ کارشناسان و متخصصان تغذیه هستند. کارشناسان و متخصصان تغذیه با تنظیم کالری دریافتی فرد بر مبنای وزن، قد، اسکلت بدنی و جنس و مصاحبه در رابطه با عادات غذایی و وضعیت اجتماعی و اقتصادی، یک برنامه غذایی مناسب برای فرد تعبیه کرده و وی را تشویق به تبعیت از آن می‌کنند؛ تا در یک بازه زمانی معین به مقدار مشخصی از کاهش وزن دست یابد.

با یک برنامه غذایی منظم، میزان کاهش وزنی که به صورت ماهانه انتظار می‌رود چقدر است؟

4 کیلوگرم در ماه برای افراد زیر 100 کیلوگرم و برای افراد بالای 100 کیلوگرم در حدود 6 کیلوگرم در ماه است. که وظیفه اصلی و هنر یک کارشناس یا متخصص تغذیه آن است که این برنامه غذایی را بگونه‌ای تنظیم کند که از دست رفت وزن عمدتأ از بافت چربی صورت گیرد. اگر فرد بیشتر از این مقدار به صورت ماهانه کم کند بخش عمده از دست رفت مربوط به آب، مواد معدنی و ذخایر پروتئینی می‌باشد که مورد نظر ما نیستند. کاهش وزن یک امر عمومی است اگر فردی کم غذا بخورد وزن کم می‌کند اما این کاهش وزن ظاهری و غیرعلمی خسارات زیادی به بدن فرد وارد می‌آورد.

آیا ورزش تاثیر گذار است؟ و اگر تاثیر دارد فعالیت‌های شدید پیشنهاد می‌شود یا متوسط؟

برای کنترل وزن یکی از فاکتورها فعالیت بدنی است اگر کالری که فرد دریافت می‌کند معادل همان باشد که صرف سوخت و ساز بدن می‌شود وزن فرد ثابت می‌ماند اگر بیشتر باشد وزن فرد اضافه شده و اگر کمتر باشد فرد وزن از دست خواهد داد. بنابراین فعالیت فیزیکی بسیار تاثیرگذار است و پیشنهاد ما برای مبحث فعالیت حداقل 30 دقیقه پیاده‌روی روزانه با حالت ورزشی و تمرکز فکر بر روی آن می‌باشد. بهترین ورزش برای کاهش وزن پیاده‌روی است و درجه بعدی استفاده از ابزارهای ورزشی مثل تردمیل و یا حتی ایروبیک مناسب است.

برای کاهش وزن، فعالیت‌های سنگین به دلیل اینکه همواره قابلیت انجام شدن ندارند پیشنهاد نمی‌شود. بنابراین ورزش متعادل بسیار مناسب و قابل اجراست.

حذف شام و یا حتی برنج از وعده‌های غذایی در کاهش وزن موثر است؟

حذف هیچ یک از وعده‌های غذایی توصیه نمی‌شود. بهتر است در 3 وعده اصلی و 2 یا 3 میان وعده کل کالری دریافتی تقسیم شود. اگر فردی فقط یک وعده غذا در روز دریافت کند پس از مدتی متابولیسم پایه بدنش کاهش می‌یابد و نیاز به کالری در وی کاهش خواهد یافت بنابراین همان یک وعده غذایی که دریافت می‌کند گاهاً باعث افزایش وزن می‌شود چرا که نیاز بدنش به کالری کاهش یافته است و بدن کالری دریافتی را نمی‌تواند مصرف کند. چاق یا لاغر شدن ما تقصیر غذاها نیست بلکه تقصیر ماست که آنرا به مقدار زیاد یا کم مصرف می‌کنیم.

حذف نان و برنج و امثال آن برای کاهش وزن پیشنهاد نمی‌شود چراکه ما باید از همه مواد غذایی دریافت کنیم اما باید کنترل ما بر روی حجم مواد دریافتی باشد، که برای این امر نیاز به راهنمایی یک کارشناس یا متخصص تغذیه احساس می‌شود.

آیا محل تجمع چربی در همه افراد یکسان است؟ تجمع چربی در کدام منطقه خطرناک‌تر است؟

تجمع چربی دور شکمی بسیار خطرناک‌تر است این نوع چاقی را سیبی شکل یا مردانه می‌گویند. چاقی پایین تنه یا زنانه یا گلابی شکل به نسبت چاقی سیبی شکل کم خطرتر می‌باشد اما هر نوع و حالت چاقی به نوبه‌ی خود خطرناک است و باید کنترل شود.

پیشنهاد شما برای کاهش وزن سریع چیست؟

کاهش وزن سریع اصلاً پیشنهاد نمی‌شود چراکه اولین عارضه‌ی آن ایجاد سنگ‌های صفراوی است. کاهش وزن سریع حتی در ورزشکاران حرفه‌ای مثل کشتی‌گیران نیز پیشنهاد نمی‌شود چراکه باعث کاهش توان فرد می‌گردد.

کاهش وزن موضعی وجود دارد؟

چنین چیزی وجود ندارد که یک رژیم فقط بتواند چربی‌های موجود در یک منطقه از بدن را کاهش دهد ولی راه‌حل‌هایی وجود دارد به عنوان مثال برای چاقی‌های شکمی مصرف کمتر نمک، پیاده‌روی و تقسیم کالری دریافتی بین 3 وعده اصلی و 3 میان وعده باعث کاهش تجمع چربی در مناطق شکمی می‌شود. دستگاه‌هایی هم وجود دارد مثل روش آکوستیک تراپی که می‌تواند به صورت موضعی باعث کاهش وزن شود. ولی باز هم استفاده از همان دستگاه‌ها منوط به داشتن رژیم غذایی سالم است. جراحی‌ها و روش‌هایی مثل بای پس معده در افراد با وزن بسیار بالا که حجم معده‌شان بسیار زیاد است می‌تواند کمک کننده باشند. البته عوارض خاص خود را هم دارد.

چون چاقی واکسن ندارد همه روش‌ها منوط به داشتن رژیم غذایی سالم با کالری متناسب با ویژگی‌های فردی است.

اینکه قرص‌هایی در بازار وجود دارد که باعث کاهش وزن می گردد، آن هم بدون تغییر در رژیم غذایی، را تأیید می کنید؟

این داروها از جذب کالری در بدن جلوگیری می‌کند و در این رابطه در ایران یک دارو به نام زنیکال و با نام تجاری ونوستات وجود دارد که باعث اختلال در جذب چربی می‌شود. 30 درصد از جذب چربی در بدن را کاهش می‌دهد و اینکه حتماً زیر نظر کارشناس و یا متخصص تغذیه مصرف شود بسیار مهم است. این دارو معجزه نمی‌کند اما در طول 6 ماه ممکن است فرد 2 تا 3 کیلو کم نماید. اما عوارضی مثل کمبود ویتامین‌های محلول در چربی در افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند ممکن است به وجود آید. اما الویت در کاهش وزن با تبعیت از رژیم غذایی کم کالری است. داروهای عطاری‌ها و یا داروهایی که در ماهواره‌ها تبلیغ می‌شود بیشتر جنبه سوءاستفاده تجاری داشته و پیشنهاد می‌شود که از استفاده‌ی آنها پرهیز شود.

شل شدن و افتادگی بدن بعد از یک دوره رژیم غذایی امری طبیعی است؟

اگر رژیم غذایی فرد طراحی شده توسط یک کارشناس یا متخصص تغذیه باشد این امر بسیار کمتر اتفاق می‌افتد. مصرف میوه، سبزی و آب از این امر جلوگیری می‌کند.ولی به هر حال اگر فرد تا حدود 20 کیلو از وزن خود را تحت نظر یک کارشناس یا متخصص تغذیه کم کرده باشد این امر شایع نیست.

مصرف آب در طول رژیم بسیار مهم است.

رژیم کاهش وزن در دوران بارداری مجاز است؟

در طول بارداری کاهش وزن نباید اتفاق بیفتد ولی با توجه به BMI قبل از بارداری می‌توانیم پیش بینی اضافه وزن هنگام بارداری را داشته باشیم. فرد چاق نباید بیش از 6 تا 8 کیلو در هنگام بارداری زیاد کند. برای سه ماهه اول، دوم و سوم باید سه برنامه غذایی داشته باشیم تا اضافه وزن برای بانوی باردار چاق بیش از حد مجاز اتفاق نیفتد.

بعد از کاهش وزن چه کنیم که وزنمان ثابت بماند؟

راه‌حل آن استفاده از یک رژیم غذایی تثبیت وزن تحت نظر یک کارشناس یا متخصص تغذیه است.

پیگیری رژیم تثبیت وزن تا چه مدت ضروری است؟

در واقع رژیم غذایی وقتی باید درست طراحی شود تا فرد بتواند از همه‌ی گروه‌های مواد غذایی در حد نیاز متناسب با میزان سوخت و ساز روزانه مصرف نماید. رژیم یک فرد چاق که بیماری خاصی ندارد بیشتر بر مبنای آموزش جهت استفاده در طول زندگی می‌باشد. ما بیشتر باید عادات غذایی فرد را تغییر دهیم تا بتواند وزن متعادلی داشته باشد.

پیشنهادات شما برای افرادی که با رژیم غذایی وزن خود را کاهش داده‌اند و اکنون می‌خواهند وزن خود را ثابت نگه دارند چیست؟

وزن کردن منظم خود به صورت هفتگی و در صورت افزایش وزن مراجعه به کارشناس یا متخصص تغذیه. مصرف منظم صبحانه و میان وعده‌هایی مثل شیر و میوه.

و به عنوان سوال آخر از شما که تحصیلات تکمیلی خود را در کانادا گذرانده‌اید، مسافرت‌های بسیاری به خارج از کشور داشته‌اید و سالهاست که از برترین‌ها در حیطه‌های آموزشی، پژوهشی و درمانی تغذیه در کشورمان هستید؛

آیا پزشکان عمومی می‌توانند در رابطه با چاقی و تنظیم برنامه‌های غذایی وارد حیطه درمانی شوند؟

به جد می‌توان گفت که این امر اشتباه است چرا که یک پزشک عمومی تنها 2 واحد درسی تغذیه عمومی می گذراند که هیچ ارتباطی با مباحث کلینیکی و رژیم درمانی ندارد حتی می‌توان گفت که یک کارشناس تغذیه نسبت به یک کارشناس ارشد و یا متخصص تغذیه که از دوره‌ی کارشناسی تغذیه را به طور آکادمیک دنبال نکرده، در زمینه ارائه رژیم غذایی، تغذیه بالینی و رژیم درمانی بسیار توانمندتر می‌باشد. چراکه فقط در دوره‌ی کارشناسی تغذیه است که مباحث حرفه‌ای و آکادمیک رژیم درمانی مطرح می‌شود که این امر در هیچ رشته‌ی دیگری وجود ندارد.

کلام آخر

از شما و همکارانتان به خاطر توجه به این مباحث علمی سپاسگزارم. به هر حال وضیعت تغذیه‌ای در جامعه‌ی ما چالشی بزرگ است برخی کمبود دریافت و برخی مصرف بیش از حد دارند که طی مطالعه‌ای که چند سال پیش در رابطه با الگوی تغذیه ای در خرم آباد داشته‌ایم نشان داده شد در تنها 20% از مردم دریافت متعادل دارند و 40% کمبود دریافت و 40% ازدیاد دریافت داشتند که این امر نشانگر این است که سواد تغذیه ای مردم جامعه باید توسط ما به عنوان پیام آوران زندگی سالم تر تقویت شود.

کاری از: امیرحسین خلخالی راد

کاهش وزن، چطور...؟ (مصاحبه با دکتر فلاحی)

مطالب مشابه :

رژیم 15 روزه

نقل و نباتی به نام اشتها آور در کودکان- سیپروهپتادین

کاهش وزن، چطور...؟ (مصاحبه با دکتر فلاحی)

سوماتروپین و عوارض آن

خواص گیاه سنا

قرص های لاغری

لذیذ اما مضر / عوارض مصرف فست فودها در گفت و گو با دکتر صرامی