طریقه نوشتن پایان نامه و کارتحقیقی

چگونه یک مقاله يا كار تحقيقي خوب بنویسم
بسم الله الرحمن الرحيم
كار تحقيقي معمولا به دو صورت انجام مي شود: كار تحقيقي كتابخانه اي و كار تحقيقي ميداني
در كار تحقيقي ميداني محقق به صورت ميداني¬خود به جمع آوري مطالب، مصاحبه، مشاهده، آزمايش و... به جمع آوري منابع مي پردازد و پس از تهيه منابع مورد نياز،آن ها را پردازش وتحليل مي¬كند و نتيجه مي¬گيرد.
در كار تحقيقي كتابخانه اي سرو كار محقق با كتاب ها، مجلات و مقالات است. وي ناگزير بايد به صورت منظم و هدفمند به جمع آوري مقدمات و منابع و... بپردازد. اگر به صورت روشمند و منظم كار نكند نمي¬تواند مقصد و مطلوب خود را از لابلاي انبوه منابع دريابد و مفاهيمي را كه نا منظم است به درستي تحليل كند. از اين رو در اين جا به صورت بسيار فشرده نكاتي در زمينه طرز تهيه مقالات، كارهاي تحقيقي و پايان نامه ها ارايه مي شود اميد است براي خواننده گرامي مفيد واقع شود. 1-
1. انتخاب موضوع
موضوع تحقيق انتخابي شما اولا بايد مورد علاقه تان بوده وثانيا در آن مورد معلومات حد اقل اجمالي داشته باشيد. موضوع انتخابي شما يا بايد به نحوي ابهام داشته باشد و شما بخواهيد مساله اي را براي ديگران رفع ابهام نماييد و يا اين كه موضوع مورد نظر شما ابهام ندارد، بلكه ممكن است ده ها كتاب و مقاله در آن مورد منتشر شده باشد؛ ولي شما روش بهتر و ساختار زيباتر و راه ميانبرتري را در زمينه مزبور يافته باشيد و ويژگي خاصي را برجسته كنيد. هدف تان اين باشد كه مطالب را به شيوه مناسب تر، منظم تر و احيانا با نتايج بهتري ارايه نماييد.
براي الگو گيري در انتخاب موضوع تحقيق در دوره دانشجويي بهترين منبع مقالات و ( اگر حقوقي باشد) آراء دادگاه ها و اينترنت است؛ چون مقالات و آراء دادگاه ها و مقالات اينتر نتي به ابهامات و موضوعات اخص و معمولا جديد و روز آمد مي‌پردازد، در حالي كه كتاب ها بيشتر به كليات و مباحث فراگير سروكار دارند و وارد موضوعات ريز نمي شوند.
2- تهيه پلان و ساختار كلي:
مطالعات غير منظم حتي در موضوع خاص وقت تلف كردن است. مطالعات بايد در راستاي تهيه پلان و همراه با ياد داشت باشد. بهترين منبع براي الگو گيري در تهيه پلان، كتابها و مقالاته هستند كه اگر چند كتاب يا مقاله بخوانيد چارچوب اصلي را مي‌يابيد. تا اينجا تنها اسكلت ساختمان تحقيق شما پايه‌ريزي شده است و ممكن است در جريان تحقيق تغيير پيدا نمايد. بهترين پلان ها از ديد بسياري از استادان، پلان فرانسوي به صورت درختي است كه تنه درخت دو شاخه دارد وهر شاخه دو شاخه ديگر. امتياز اين شيوه اين است كه يك شماي كلي از مطلب را آشكار مي‌سازد و عيب آن اين است كه بعضا هدف اصلي ممكن است قرباني توجه بيش از حد به شكل و ظاهر مقاله شود. درحالي كه بر اساس ساير روش¬¬ها، خواننده شايد تا پايان مقاله پي به موضوع اصلي نبرده و مطلب نامفهوم باقي بماند. اجراي مو به موي اين روش توصيه نمي شود ولي در كل رعايت اين ساختار و يا كاري شبيه آن بهتر از نمونه‌هاي آمريكاي كه با شماره گذاري با اعداد است مانند 1-1 و 1-2و 1-1-1 و ...است.
پس از مطالعات لازم، عناويني را كه با استفاده از مطالعه اجمالي كتب مربوطه يافته ايد ليست كنيد و از كلي به جزئي به صورت زير قالب‌بندي نماييد:
فصل (دقت كنيد تعداد فصلها حداقل 2 فصل بايد باشد و هر فصل حداقل دو بخش داشته باشد) همچنين مراقب باشيد حجم فصلها بطور منطقي باشد و از توازن برخوردارباشد. مثلا يك فصل 20 صفحه فصل ديگر 25 صفحه نه اينكه يك فصل 15 صفحه فصل ديگر 50 صفحه. اگر اينگونه باشد شايد بهتر باشد مطالب خود را طور ديگر دسته‌بندي كنيد كه آن 50 صفحه را حتي‌الامكان در دو فصل جداگانه تنظيم كنيد تا توازن و تعادل برقرار شود).
بخش (هر بخش حداقل دو گفتار خواهد داشت)
گفتار (لازم نيست كه حتما هر گفتار دو مبحث داشته باشد ولي مي‌تواند داشته باشد)
مبحث
بند 1، 2 و...
الف، ب ....
برخي در اين مرحله بخش را در رده نخست و فصل را در رده دوم قرار مي دهند كه چندان مهم نيست.
3- جمع آوري و تهيه منابع:
با مطالعه اجمالي در موضوع مورد تحقيق در مرحله نخست كتابها بعد مقالات، آراء و... را طبق شماره ليست كنيد و بر اساس همان ليست مطالعه و فيش برداري نماييد. ليست منابع بايد با مداد تهيه و تنظيم شده باشد چون ممكن است تغيير كند و كم و زياد شود و يا مطالبي به صورت ملاحظات به آن افزوده شود. در ليست منابع بايد هر منبع با تمام مشخصات از قبيل نام كتاب، نام نويسنده، جلد، مترجم، ناشر، نوبت چاپ، محل نشر، سال نشر، بيايد و شماره گذاري شود تا محقق در مرحله فيش برداري مجبور نباشد در هر ارجاع آدرس كامل بنويسد بلكه با آوردن علائم اختصاري مثلا (ك) براي كتاب و شماره خاص آن و صفحه اي كتاب اكتفا نمايد. نكته ديگر اين كه هرگز به ارجاعات ديگران و نقل قولهاي آنان از منابع ديگر اكتفا نكنيد، بلكه حتما به خود منابع مادر مراجعه نماييد. زيرا چه بسا كه برداشت منبع واسطه اشتباه باشد و يا سليقه شما فرق كند. از طرفي شايد اقدام شما به نوعي خلاف واقع تلقي شود چرا كه وقتي شما مثلا به پاورقي‌هاي مندرج در كتاب دكتر كاتوزيان استناد مي‌كنيد بدون اينكه خود به آن منابع مراجعه كرده باشيد، شايد صحيح نباشد كه آنرا بعنوان يك منبع، در مقاله يا كار تحقيقي خود ذكر كنيد. منبع چيزي است كه محقق شخصا بدان مراجعه كرده باشد و عين مطلب، نقل قول يا برداشت خود را از آن بيان كند.
4- فيش برداري:
امروزه با توجه به وجود نرم‌افزارهاي مختلف و استفاده از رايانه در فرايند كار تحقيقي شايد نياز به استفاده از فيش چندان احساس نشود ولي با اين تفاصيل فيش‌برداري در نظم بخشيدن به كار و دقت در كار كمك شاياني مي‌كند. نمونه‌ فيش‌هاي مربوط به كار تحقيقي و نوشتن مقاله در بازار در كتابفروشي‌ها موجود مي‌باشد كه مي‌توانيد تهيه كنيد.
معمولا هر برگه يا فيش تحقيقي حاوي برخي مطالب مثل عنوان كلي، عنوان جزئي، عنوان خاص و معين و... مي‌باشد. در فيش تحقيقي جايي نيز براي ثبت نام كتاب يا مقاله، سايت اينترنت و... و همچنين نام نويسنده، مترجم، و... وجود دارد كه شما مي‌توانيد هر مطلبي را كه در متن فيش ذكر كرديد، مشخصات آنرا و نيز مكان مناسب آن در كار تحقيقي خود (مثلا فصل اول، بخش دوم، گفتار چهارم) معين كنيد و ذكر كنيد تا بعدا فراموش نكنيد كه اين مطلب را در كدام قسمت كار تحقيقي خود درج كنيد. و مجبور نشويد كلي وقت گذاشته دوباره تيترها و عناوين كار تحقيقي خود را مرور كنيد.
5- نوشتن متن:
پس از تهيه پلان وطرح مقاله و ليست منابع و تكميل فيش برداري، شروع به نوشتن اصل مقاله نماييد كه ابتدا مقدمه‌ي مقاله است:
مقدمه:
مقدمه حاوي سلسله مباحث مقدماتي مي باشد كه مرتبط با مباحث اصلي در تحقيق مطرح است، مانند تعاريف، تاريخچه و...
حجم مقدمه با توجه به اقتضاي ضرورت و حجم خود تحقيق كم يا زياد مي شود، اما حد اقل موارد زير بايد در آن رعايت شود:
الف) طرح موضوع
ب) انگيزه انتخاب موضوع (به چه دليل اين موضوع را انتخاب كرده‌ايد؟)
ج) سولات اصلي تحقيق (چه سوالاتي در ذهن شماست كه مي‌خواهيد پاسخ دهيد؟)
د) سابقه‌ي تحقيق: (بيان تلاشهاي ديگران در اين راستا و اشاره‌اي گذرا به اينكه مطلب شما از چه زوايايي با بقيه متفاوت است)
ه) موانع تحقيق
فصل‌ها و بخشهاي تحقيق
الف) طرح مطلب و ارايه فشرده ديدگاه هاي انديشمندان مطرح در آن فن.
ب) تحليل و واكاوي ديدگاه ها و ارايه ديدگاه خود.
ج) جمع بندي مطالب ارايه شده در ذيل آن عنوان.
كل متن تحقيق شما بايد از يك سير منطقي برخوردار باشد؛ به اين معنا كه بخش يا فصل هاي آغازين به امور كليات و عمومي آن موضوع بپردازد و نقش تمهيدي و زير سازي براي هدف اصلي و سخن اصلي تحقيق شما داشته باشد. در بخش هاي بعدي يا فصل هاي مياني مقاله بايد آن سخن اصلي و لب مطلب بيان و تحليل شود. در بخش ها يا فصل هاي پاياني نيز سير تحقيق و رساله شما بايد رويكرد رو به پايان داشته باشد؛ يعني اندك اندك دامنه بحث ها را جمع كند.
6- ارجاع‌ها (پاورقي‌ها يا پانوشته‌ها)
ياد تان باشد كه ارجاع دادن به منابع و آثار ديگران ارزش كار شما را نه تنها كم نمي كند بلكه بر گرانسنگي آن مي افزايد و نشان مي¬دهد كه شما براي تهيه آن به اندازه كافي زحمت كشيده‌ايد. كپي برداري از نوشته هاي ديگران بدون ذكر نام مولف اصلي نوعي سرقت ادبي است؛ لذا هر گونه استفاده از افكار ديگران در آثار آنها نياز به ذكر دارد (البته هر كدام به شيوه‌ي خاص خود) كه در ذيل بيان مي‌شود:
ارايه مطالب به صورت نقل قول از آثار ديگران به دو صورت مي باشد:
الف) نقل قول مستقيم :
در صورتي كه مطلب ارايه شده از منبع مرجع براي تحقيق شما خيلي مهم باشد بايستي عين آن را به صورت مستقيم داخل گيومه(يعني علامت«‌‌‌ ») در تحقيق خود بياوريد و در پاورقي يا پانوشته‌ي خود دقيقا آدرس را ذكر كنيد. قابل توجه اين كه در نقل قول مستقيم نبايد افراط شود. پاراگرافهاي خيلي طولاني، چند صفحه و... ممنوع است. شما ميتوانيد يك يا دو جمله مختصر بعنوان نقل قول مستقيم مورد استفاده قرار دهيد.
ب) نقل قول غير مستقيم:
نقل قول غير مستقيم آن است كه فشرده يا برايند مطلب را كه محقق ديگر در اثر خود آورده است مطرح كنيد و آن را در زير نويس ارجاع بدهيد. ارجاعات شما در زير نويس به اين صورت باشد: نام، نام خانوادگي( بعضي نام‌خانوادگي را اول مي آورند كه براي پاروقي خيلي مناسب نيست)، نام كتاب، جلد (اگر دو يا چند جلد دارد)، مترجم (اگر مترجم دارد)، ناشر، محل نشر، سال چاپ، شماره‌ي صفحه (اگر از يك صفحه‌ي خاص استفاده كرده‌ايد بنويسيد: ص مثلا 1 يا 20؛ اگر از دو يا چند صفحه استفاده ‌كرده‌ايد بنويسيد: مثلا: صص 15-19؛)
( اگر كتاب تاريخ چاپ ندارد بنويسيد: «بي تا» و اگر بدون نام ناشر است بنويسيد: «بي‌نا» و اگر محل نشر ذكر نشده، بنويسيد: «بي¬جا».)
در ارجاع اول به يك منبع، مشخصات بايد به صورت كامل بيايد و اگر در موارد بعد باز به همان منبع ارجاع داده مي شود بايد به حد اقل ممكن در معرفي منبع اكتفا شود. اگر بلا فاصله ارجاع داده شده باشد، بنويسيد: «همان» و اگر با فاصله‌ي يك يا چند ارجاع، دوباره به آن ارجاع داده شده باشد، ابتدا نام و نام خانوادگي نويسنده سپس از كلمه‌ي «پيشين» استفاده كرده و سپس اگر شماره‌ي صفحه تغيير كرده است، شماره‌ي صفحه‌ي جديد را وارد كنيد و الا ذكر همان كلمه‌ي «پيشين» كافي است.
اگر به آثار متعدد از يك نويسنده مراجعه كرده ايد در ارجاعات بعدي مجبوريد نام و نام خانوادگي نويسنده نام كتاب را مجددا ذكر كنيد (شماره صفحه را اگر تغيير كرده ذكر كنيد و الا نياز به ذكر نيست).
زير نويس ها كار برد هاي فراوان ديگر نيز دارد كه برخي از آنها بدين شرح است:
الف: براي نوشتن نام‌ها و اسامي اشخاص يا مكانهايي كه به زبانهاي لاتين است مثلا كلمه‌ي «مارسي» را كه يكي از شهرهاي فرانسه است مي‌نويسيد، در پاورقي بنويسد: «marseille»
ب: گاهي نوشتن معناي يك لغت ضروري به نظر مي‌رسد مثلا در متن از كلمه‌ي «حافظ صلح» استفاده كرده‌ايد. در پاورقي مي‌توانيد معادل لاتين آن يعني «peacekeeper» را ذكر كنيد.
ج: گاهي از پاورقي براي توضيح يك مطلب از خود نويسنده درج مي‌شود. مثلا ممكن است شما در روند تحقيق خود به كلمه‌اي برسيد كه براي روشن شدن ذهن خواننده نياز به برخي توضيحات داشته باشد مثلا در متن ممكن است از كلمه‌ي «صليب سرخ» استفاده كرده باشيد مي‌توانيد در پاورقي بنويسيد: (در كشورهاي اسلامي بجاي صليب سرخ از هلال احمر استفاده مي‌شود).
و غيره
7- پيشگفتار
پيشگفتار (حتما ضرورت ندارد كه كار تحقيقي داراي پيشگفتار باشد؛ لذا يك گزينه‌ي اختياري است) البته مشروط بر اينكه بطور خلاصه در مقدمه به مباحث قابل ذكر در پيشگفتار، اشاره كرده‌باشيد والا بهتر است يك پيش‌گفتار حاوي مطالب ذيل در كار تحقيقي خود درج كنيد.
الف) تاريخچه بحث و سابقه آن.
ب) اهميت بحث و موضوع مورد تحقيق.
ج) ارايه مسايل و پرسشهاي كه در تحقيق مطرح شده است. نحوه تهيه منابع و مشكلات موجود در راه تهيه مطالب و بيان تلاشها و همكاري هاي احتمالي ديگرمحققين.
د) فرضيه يا فرضيه ها در راستاي ارايه ضرورت تدوين تحقيق.
ه) تشكر و تقدير از ...
8- نتيجه:
گرچه ممكن است شما در امتداد هر يك از عناوين ريز يا درشت تحقيق خود نتيجه گيري داشته باشيد، ولي در نتيجه گيري كلي، شما از كل مطالب فشرده و هدف آن را بيان مي كنيد كه در آن دو چيز بيش از همه مهم است:
الف) ذكر خلاصه يافته ها و دستاوردهاي تحقيق.
ب) ارايه پيشنهادات و راهكارها كه در حقيقت مهمترين بخش تحقيق شما است.
10- فهرست ها:
فهرست مطالب بايستي در آغاز تحقيق بعد از صفحه بسم الله بيايد ولي فهرست منابع و ديگر فهرست ها در آخر ذكر مي¬شود. در صدر منابع، فهرست كتاب ها قرار مي¬گيرد. از ميان كتاب ها به صورت الفبايي دانشنامه ها و كتب مرجع جدا مي¬شود. كتب چاپ شده به زبان هاي مختلف از همديگر تفكيك مي¬شود. پس از كتاب ها پايان نامه ها و سپس مقالات و آن گاه اگر متن حقوقي است قوانين و آراي قضايي و ديگر منابع و مآخذ آورده مي¬شود. در منابع بايد تمام جزييات ذكر شود.
در فهرست منابع بايد ابتدا نام خانوادگي و نام نويسينده ذكر شود، سپس نام كتاب و بقيه‌ي موارد دقيقا مثل پاورقي. (توجه كنيد كه ذكر شماره‌ي صفحه در منابع ممنوع است).
منابع را بدين شكل مي‌توانيد طبقه‌بندي كنيد:
1. منابع فارسي (منابع عربي را نيز در زمره‌ي منابع فارسي معمولا ذكر مي‌كنند).
الف: كتابها
ب: پايان‌نامه‌ها و مقالات
ج: ساير منابع (سي‌دي، سايت اينترنت، آراي دادگاه‌ها، مصاحبه و...)
2. منابع لاتين
الف: كتابها
ب: پايان‌نامه‌ها و مقالات
ج: ساير منابع
11- متفرقه:
الف) فهرست علايم اختصاري استفاده شده در تحقيق قبل از فهرست مطالب در اول مقاله ذكر شود.
ب) قبل از ذكر مقدمه و پيشگفتار بايد يك چكيده‌ي خلاصه كه حداكثر بين 150 تا 200 كلمه باشد) ضروري است. در چكيده نبايد نيتجه‌ي كار را بطور مفصل ذكر كنيد بلكه يك اشاره‌ي بسيار كوتاه كافي است. متن چكيده معمولا يك يا دو پاراگراف است.
ج) بعد از چكيده ذكر حداكثر 5 كلمه بعنوان «واژگان كليدي» ضروري است. اين كليد واژگان در طبقه‌بندي مقاله‌ي شما در فهرست كتابخانه‌هاي موجود، سايتها، موتورهاي جستجوي اينترنتي و... بسيار موثر واقع مي‌شود. با استفاده از اين كليدواژه‌هاست كه متوجه مي‌شويم اين مقاله، مثلا حقوقي است، جزايي است، مربوط به ديه است، ديه برعهده عاقله است و... همچنين سايتهايي كه داراي مطالب مرتبط مي‌باشند، با استفاده از همين كليدواژه‌ها به شما كمك مي كنند كه مقالات يا مطالب مرتبط ديگري را نيز كه بامقاله‌ي شما ارتباط دارد و تقريبا مباحث يكسان دارد، را انتخاب كنيد.
سخن آخر:
تحقيق و نوشتن در آغاز زحمت و سر درگمي دارد؛ اما حتما لذت يادگيري و به خصوص لذت تكميل يك طرح و پروژه علمي، احساس توانايي و اعتماد به نفس حاصله از آن به تمام زحمات شما مي ارزد. صبر و حوصله¬¬مندي، مداومت و دقت در¬كارها، كار بر اساس الگو و روش صحيح، چهار تا كليد طلايي براي گشايش كار شما است. اين چهار عنصر در تمام امور زندگي مي‌تواند براي شما راهگشا باشد.
موفق باشيد

طریقه نوشتن پایان نامه و کارتحقیقی

مطالب مشابه :

طریقه ی نوشتن یک پایان نامه

طریقه نوشتن نامه به زبان انگلیسی

طریقه نوشتن نامه اداری و رسمی

طریقه نوشتن پایان نامه و کارتحقیقی

نحوه نگارش پروپوزال

شيوه نامه ي نگارش نامه هاي رسمي و اداري

طریقه نوشتن نامه اداری و رسمی

نامه نوشتن به فرشته اشخاص

طریقه نوشتن نامه "کاور لتر"

طریقه نوشتن متن نامه استعفا نامه اداری