موانع و راهکار‌های توسعه بیمه‌های عمر در کشور

<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

)عباس رنجبر کلهرودي:كارشناس ارشد بيمه(

بيمه، بدون شك يكي از دستاوردهاي خلاقانه جامعه بشري به‌منظور مقابله با رخدادها و حوادث ناگوار است.

حوادث طبيعي نظير آتش سوزي، زلزله، سيل، توفان و نيز مصايبي همچون: فوت، بيماري، كهولت، ازكارافتادگي و... وقايعي است كه از زمان‌های دور همه انسان‌ها را مورد تهديد قرارداده است. انديشه ايجاد تامين در مقابل مخاطرات پيش رو از طريق همياري و تعاون و راهكارهاي از اين نوع، ريشه در ادوار تاريخ دارد. پيشرفت‌هاي گسترده علمي‌و تكنولوژيكي عصرجديد نيز اگرچه به انسان كمك نموده است كه بعضي از خطرات طبيعي را مهار نمايد اما خود، خطرات جديدي را به همراه داشته كه به پوشش‌هاي حمايتي خاص نيازمند است.
فايده اصلي بيمه، دادن اطمينان به افراد در جهت مقابله با خطرات احتمالي است كه در قاموس بيمه به آن ريسك اطلاق مي‌گردد. فارغ از نوع بيمه مي‌توان گفت بيمه علاوه بر ايجاد محيطي امن براي فعاليت‌هاي اقتصادي، باعث ايجاد اطمينان براي كار و توليد و سرمايه‌گذاري و به‌طور كلي ايجاد فضاي امن و آرام براي فعاليت‌هاي اجتماعي و اقتصادي است.
صنعت بيمه در ايران به رغم اينكه بيش از 7 دهه قدمت دارد و تلاش‌هاي زيادي جهت توسعه آن صورت گرفته است، هنوز جايگاه مناسبي ندارد و عرضه گسترده بيمه‌هاي عمر به‌منظور ارتقا و بهبود سطح رفاه اجتماعي- آنگونه كه شايسته است- با توجه به وجود ظرفيت‌ها و قابليت‌هاي گسترده در كشور،با موانع بسياري رو برو مي‌باشد.
مقاله «موانع و راهكار‌هاي توسعه بیمه‌های عمر انفرادي در كشور» به بررسي موانع عمده فراروي بيمه‌هاي عمر پرداخته و سعي گرديده است با استفاده از تجارب موجود و مطالعات صورت گرفته يك طرح كلي و البته اجمالي- كه حاوي مشكلات اساسي و نيز راهكارهاي رفع موانع توسعه بيمه‌هاي عمرباشد ارائه نمايد.
ذكر اين نكته قبل از ورود به مباحث اصلي ضروري به نظر مي‌رسد كه عدم توسعه بيمه‌هاي عمر و رفع موانع، يك مشكل يك وجهي و يا يك معادله يك مجهوله نيست، عوامل بسياري در توسعه بيمه‌هاي عمر دخالت دارد كه ريشه بسياري از عوامل خارج از صنعت بيمه و برون سازماني است. برنامه‌ريزي و سياستگذاري در اين باره در درون صنعت بيمه ميسر نيست.
تصوير كلي از بيمه عمر انفرادي و عوامل ذيربط
*جمعيت كل كشور 70495782 نفر
*تعداد جمعيت قابل بيمه شدن: جمعیت زیر 65 سال کشور بالغ بر 66800000 نفر می‌باشد واگر افراد زیر 15 سال را هم نیز استثنا کنیم، 49000000 نفر قابل بیمه شدن هستند. (1)
* تعداد بيمه شدگان: در حدود 1300000 نفر.
*درصد دارندگان بيمه به كل جمعيت: 8/1درصد.
*تعداد شعب فعال در صنعت بيمه: 535 شعبه.
*تعداد نمايندگان: در حدود 8200 نفر (2).
*تعداد کارکنان صنعت بیمه: در حدود 10000 نفر: بیمه ایران 2437 نفر بیمه آسیا 1743 نفر بیمه دانا 1374 نفر و بیمه البرز 974 نفر و بقیه در شرکت‌های بیمه خصوصی فعالیت می‌کنند. (3)
بخش اول:
موانع توسعه بيمه‌هاي عمر
1 - ساختارهاي سازماني و مديريتي
سازمان‌هاي9 اداري از جمله شركت‌هاي بيمه از اركان متعددي نظير: نيروي انساني، قوانين و مقررات، تشكيلات و سازماندهي، روش انجام كار، نظام مديريت، نظام آموزش و تجهيز نيروي انساني، نظام طبقه‌بندي مشاغل، نظام ارزشيابي، و نظام پرداخت تشكيل شده است كه هركدام از اين اركان اهميت خاصي دارد.
با توجه به اينكه نحوه سازماندهي و ساختارهاي سازماني نقش عمده‌اي در تحقق اهداف خواهد داشت.به عبارت ديگر «ساختار نشان دهنده استراتژي است.» (4) ساختار سازماني مربوط به بيمه‌هاي عمر در شركت‌هاي بيمه از دو نظر جهت توسعه بيمه‌هاي عمر در كشور كارآيي ندارد.
1 1- - سازماني اختصاصي و تخصصي به منظور ارائه بيمه‌هاي عمر وجود ندارد. و «تامين رضايت مشتريان و توسعه بيمه در گرو ساختاري موثر و مناسب است، در حالي كه ساختار صنعت بيمه به نحوي طراحي شده است كه حساسيت لازم را در قبال مشتريان نداشته و با سنتي عمل كردن در چند رشته و محدوده خاص، كمتر به دنبال مشتري‌مداري بوده است.» (5) بنابر اين، ايجاد و راه اندازي شركت‌هاي بيمه تخصصي عمر يك امر ضروري به نظر مي‌رسد، تا با درك صحيح از شرايط بيمه‌هاي عمر از جمله نحوه بازاريابي و فروش، نحوه پذيرش ريسك، نحوه وصول حق بيمه، حسابداري و سرمايه‌گذاري وجوه حق بيمه و ذخاير رياضي، بتواند تعامل بهتري با بيمه شدگان و بيمه‌گذاران اين رشته فراهم سازد.
2 1- - سازماندهي واحد‌هاي فني و پشتيباني در شركت‌هاي بيمه به گونه‌اي است كه به هدف توسعه بيمه‌هاي عمر انفرادي كمكي نمي‌كند. به عنوان نمونه در مديريت‌هاي مالي و سرمايه‌گذاري تفاوت چنداني بين حق بيمه‌هاي دريافتي بيمه‌هاي عمر و ساير رشته‌ها قائل نمي‌باشند. در حالي كه لازم است حسابداري بيمه‌هاي عمر و چرخه گردش مالي مربوط و همچنين سرمايه‌گذاري از وجوه اندوخته‌ها جهت ارائه خدمات مطلوب و حفظ حقوق بيمه‌گذاران به طور جداگانه صورت گيرد.
2 - عدم اشائه مطلوب
فرهنگ بيمه
فرهنگ عبارت است از مجموعه‌اي از ارزش‌ها، عقايد، هنجارها، آداب و رسوم، زبان و ميراث فرهنگي و تاريخي يك جامعه كه از پيشينيان به ارث رسيده است. و منظور از فرهنگ بيمه نيز عبارت است از آشنايي مردم كشور با بيمه و انواع و شناخت آن و استفاده و استقبال از پوشش‌هاي بيمه‌اي جهت مقابله با خطرات احتمالي و پيش‌رو و ايجاد تعاملي پايدار و منطقي بين صنعت بيمه و آحاد مردم كشور و تقويت باور و نگرش مثبت مردم نسبت به صنعت بيمه، خدمات بيمه اي و شركت‌هاي بيمه. اما ضریب نفوذ بیمه، تعداد بیمه نامه‌های اختیاری خریداری شده، حجم حق بیمه‌های دریافتی و نحوه تعامل مردم با شرکت‌های بیمه، نشان دهنده نهادینه نشدن فرهنگ بیمه بین مردم است.
3 - شبكه فروش ناكارآمد
در حال حاضر عرضه و فروش بيمه‌هاي مختلف از جمله بيمه‌هاي عمر از طرق زير صورت مي‌گيرد.
3 -1- عرضه مستقيم از طرف شركت بيمه
3 -2- عرضه از طريق كارگزاران بيمه (موضوع آيين‌نامه شماره 6 شوراي عالي بيمه).
3 3- - عرضه از طريق نمايندگان حقيقي و حقوقي شركت‌هاي بيمه (موضوع آيين‌نامه شماره 28 شوراي عالي بيمه).
3-4- عرضه بيمه از طريق نمايندگان فروش بيمه عمر (موضوع آيين‌نامه شماره 54 شوراي عالي بيمه).
3 -5- بازاريابان بيمه به نمايندگي از نمايندگان و كارگزاران.
نمايندگان و كارگزاران بيمه و بازاريابان آنها شبكه فروش صنعت بيمه را تشكيل مي‌دهند و در حقيقت بازوان اجرايي شركت‌هاي بيمه جهت فروش بيمه مي‌باشند. توانايي و بالندگي شبكه فروش، شكوفايي فروش از نظر كمي‌و كيفي را به دنبال خواهد داشت. و ضعف آن نيز موجب پريشاني در عرضه بيمه در جامعه خواهد بود. « به جرات مي‌توان گفت يكي از عواملي كه باعث شده است تا صنعت بيمه در زمينه رسيدن به سطح مطلوب و تركيب فروش خدمات بيمه‌اي با مشكل مواجه شود، نارسايي و رشد نيافتگي شبكه فروشندگي حضوري در بازار بيمه ايران است.»(6)
نتايج بررسي‌های صورت گرفته در اين باره حاكي از وجود مشكلات زير است:
«سطح آموزشي نمايندگان و فروشندگان حضوري خدمات بيمه بسيار ضعيف و نامناسب است.
- وجود ابهام در جايگاه حقوقي و قانوني فروشندگان بيمه.
- همه نمايندگان بيمه براي هدايت نيروهاي فروش تبحر و توانايي لازم را ندارند.
- ساختار نامناسب اداري مرتبط با شبكه فروش در شركت‌هاي دولتي.
- درك نادرست برخي مديران از بازار بيمه و شبكه فروش.
- شيوه نامناسب جذب و نگهداري نمايندگان. (7)
- عدم هدايت صحيح نمايندگان در راستاي فروش بهتر و بيشتر.
- عدم نظارت مستمر و راهبردي بر عملكرد نمايندگان.
- سياست‌هاي تشويقي جهت نمايندگان فعال پيش‌بيني نشده است.
تجربه ساير كشورها (هند)
در كشور هندوستان فروش مستقيم بيمه‌هاي عمر وجود ندارد و بيمه نامه‌ها فقط از طريق شبكه نمايندگي به فروش مي‌رسد. در هر شعبه يك يا چند كارشناس بازاريابي فعاليت مي‌كنند كه وظيفه آنان هدايت و نظارت بر نمايندگان است و به اين كارشناسان، در صورت
رضايت بخش بودن عملكرد نمايندگان تحت نظارت، مبالغي علاوه بر حقوق، پرداخت مي‌گردد.
4 - عدم سياستگذاري‌هاي كلان در صنعت بيمه و عدم وجود استراتژي در جهت توسعه بيمه‌هاي عمر
بدون شک رسیدن به اهداف راهبردی نیازمند مطالعه و بررسی، برنامه ریزی و تلاش در جهت تحقق آن است. به رغم تهیه و تدوین چشم‌انداز 20 ساله جمهوری اسلامی ‌ایران، بنظر می‌رسد این موضوع در صنعت بیمه نهاینه نگردیده است و هریک از شرکت‌های بیمه و مدیریت‌های ذی‌ربط، باتوجه به توانایی و شرایط درون سازمانی خود مشغول فعالیت هستند و برنامه مدونی در مورد توسعه بیمه‌های عمر. در صنعت بیمه، وجود ندارد.
5 - پايين بودن قدرت اقتصادي مردم كشور
بررسی‌های انجام شده حاکی از آن است که قدرت اقتصادی عامه مردم هر کشور و توسعه بیمه‌های عمر ارتباط دو جانبه دارد. بدین مفهوم که هر چه درآمد سرانه مردم بیشتر باشد اقبال عمومی‌به بیمه بیشتر است. و از سوی دیگر هرچه ضریب نفوذ بیمه در یک کشور بیشتر باشد، نشانگر وضعیت مناسب اقتصادی عامه مردم است. بنابراین فقر و پایین بودن درآمد سرانه در رابطه با بیمه‌های عمر یک مانع عمده است و البته راهکار ارتقاي سطح درآمد‌ها خارج از صنعت بیمه و قابل مدیریت این صنعت نیست. اما صنعت بیمه تاکنون نسبت به ارائه طرح‌های بیمه‌ای جهت اقشار کم درآمد (بیمه‌های خرد) اقدام موثری به عمل نیاورده است.
6 - كافي نبودن تامين‌هاي ارائه شده توسط شركت‌هاي بيمه.
مردم نیازهای گوناگونی دارند. شرایط زندگی آنان نیز متفاوت است. سطح نیاز پوشش بیمه‌ای و سرمایه مورد نظر هر فرد با دیگری از جهات مختلفی با یکدیگر فرق دارد. اما آنچه در صنعت بیمه کشور به وقوع پیوسته است، تحمیل شرایط یک طرفه و ارائه بیمه‌های سنتی به مردم است. در یک دهه اخیر تلاش‌های خوبی از طرف شرکت‌های بیمه از جمله شرکت بیمه دانا صورت گرفته است اما با وجود این، هنوز با شرایط مورد انتظار و با استاندارد‌های جهانی فاصله بسیاری دارد.
در کشور هندوستان بالغ بر 128 نوع بیمه عمر از انواع مختلف آن و یا ترکیبی از بیمه عمر و درمان ارائه می‌گردد.
7 - عدم رضايت بيمه شدگان از سرويس‌دهي مطلوب شركت‌هاي بيمه.
سازمان‌های جدید بر خلاف سازمان‌های سنتی رضایت مشتریان خود را محور و اساس فعالیت‌های خود قرارداده‌اند. طراحي و توليد محصول براساس نياز مشتري، خدمت‌رساني سريع و مستمر لازمه حضور در بازار‌هاي جديد است.
«اولین گام برای طراحی استراتژی خدمات در یک شرکت. اهتمام و توجه به نظرات مشتریان آن شرکت است»(8). ضرب‌المثلی می‌گوید «مشتری اگر شاه نیست دست کم شاهزاده است.» حکمت و دانش به‌جا مانده از ژاپنی‌ها، بیانگر این است که اگر شرکت رضایت مشتری را تضمین کند سود نیز تضمین خواهد شد. اکنون آشکار شده است که رضایت مشتری دیگر رمز موفقیت نیست، وفاداری مشتری کلید اصلی موفقیت درفعالیت‌های تجاری است.» اما متاسفانه در نظام اداری کشور و علی‌الخصوص در صنعت بیمه ارباب رجوع و مشتری جایگاه خاص خود را نیافته است.» ماهیت شرکت‌های بیمه ایجاب می‌کند تا با حرکت در راستای مشتری‌مداری. دوام و بقای خود را استمرار بخشد در عصر ارتباطات و اطلاعات امکان مقایسه خدمات بیمه‌ای شرکت‌های مختلف براحتی از طرف مردم فراهم شده است...»
عدم توجه به مشتري مداري در صنعت بيمه در کلیه رشته‌های بیمه‌ای هم در فرآیند صدور بیمه نامه وهم در هنگام پرداخت خسارت و همچنین در هنگام پاسخگویی به سوالات و مشکلات بیمه‌شدگان، تبعات بسیاری در کاهش فروش بیمه‌های عمر داشته است. و لازم است به منظور توسعه كمي‌و كيفي بيمه‌هاي عمر از اين بابت تحولي اساسي در نگرش صنعت بيمه و كاركنان آن ايجاد گردد. و از برخورد قيم مآبانه با بيمه شدگان بشدت احتراز شود.
8 - عدم تبيين جايگاه حقوقي و قانوني بيمه‌هاي عمر
بیمه‌های عمر به عنوان یکی از قرارداد‌های بیمه‌ای و بازرگانی، تابع قوانین مدنی و قانون و مقررات و حقوق بیمه است که تعهدات طرفین قرارداد بیمه اعم از بیمه‌گر بیمه‌گذار و بیمه شده و ذی‌نفع و همچنین اشخاص ثالث را تبیین می‌کند. قانون بیمه که در سال 1316 تصویب شده است بسیار کلی و محدود است. سایر مقررات و از جمله آیین‌نامه‌های مصوب شورای عالی اداری در بسیاری از موارد از جمله: حقوق بیمه گذار و بیمه شده و ذینفع، انتقال بيمه، توثيق بيمه‌نامه و... دارای ابهام و یا مسکوت است. در حالی که چنین مواردی در قوانین و حقوق سایر کشورها به دقت و به تفصیل بیان شده است. اين ابهام‌ها در قوانين و مقررات باعث ايجاد اختلاف بين بيمه‌گر و بيمه‌گذار شده و اجراي بعضي از امور را با تاخير مواجه مي‌سازد.
در قوانين و مقررات بسياري از كشورها، به ويژه كشورهايي كه سابقه فعاليت طولاني تري در بيمه دارند، ابهام‌ها بر طرف گرديده و در مورد همه موارد محتمل، پيش‌بيني‌هاي لازم به عمل آمده است. به عنوان نمونه در كشور هندوستان درباره نحوه پذيرش بيمه شده، نحوه انتقال بيمه نامه و... دستورالعمل‌هاي مدون و مفصلي وجود دارد.
9 - عدم وجود سيستم و برنامه آموزشي مدون و كاربردي جهت تربیت نیروی انسانی مورد نیاز نیروی انسانی مهمترین رکن هر سازمان تلقی می‌گردد. توانمندی، دقت، نوآوری و بهره‌وری صحیح از نیروی انسانی در گرو آموزش‌های موثر و مستمر است.
در این باره می‌توان گفت:
9 -1- دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در چند سال گذشته تلاش‌های خوبی به منظور تربیت نیروی انسانی مورد نیاز صنعت بیمه داشته‌اند و از جهت کمی‌ در این باره مشکلی وجود ندارد، اما از جهت کیفی به نظر می‌رسد بین نیاز صنعت بیمه و برنامه‌ریزی دانشگاه‌ها در این باره نوعی گسستگی وجود دارد.
9 -2- دوره‌های آموزشی کاربردی در جهت ارتقاي دانش و بینش کارکنان و شبکه فروش با هدف توسعه بیمه عمر و حتی سایر رشته‌ها توسط شرکت‌های بیمه و یا یک مرکز آموزشی مستقل پیش‌بینی نشده است. شبکه فروش اعم از نمایندگان. کارگزاران و بازاریابان بهره ای از آموزش‌های تخصصی بويژه در باره فروش بيمه نبرده‌اند. بنابراين كارآيي و تخصص لازم را براي فروش گسترده بيمه‌هاي عمر كسب ننموده‌اند.
در كشور هندوستان علاوه بر دانشگاه و موسسات آموزش عالي، مراكز متعددي به ارائه دوره‌هاي تخصصي بيمه و آموزش و تربيت نيروي انساني فعال در صنعت بيمه مي‌پردازند. يكي از كار‌هاي جالبي كه در هند انجام شده است، بومي‌سازي دوره‌هاي آموزش چارتر بيمه مي‌باشد و انواع دوره‌هاي آموزشي چارتر در هند ارائه و گواهينامه مربوط به شركت‌كنندگان ارائه مي‌شود.
10 - نحوه سرمايه‌گذاري ذخاير رياضي بيمه‌هاي عمر
ذخایر و اندوخته‌های ریاضی بیمه‌های عمر، امانت‌های بیمه‌گذاران نزد شرکت‌های بیمه می‌باشد. آنچه که قابل تامل است این است که این ذخایر، بهر دلیل بطور موثری سرمایه‌گذاری نشده است، به نحوی که در سال‌های اخیر برآیند سود سرمایه‌گذاری از محل ذخایر ریاضی، از سود بلند‌مدت بانک‌ها و بعضا بهره فنی لحاظ شده در محاسبات حق بيمه نیز کمتر بوده است.
11 - وجود تورم اقتصادی در کشور
تورم و فراز و نشیب‌های اقتصادی در کشور یکی از بزرگترین موانعي است که توسعه بیمه‌های عمر را به مخاطره می‌اندازد و مردم را در هنگام خريد بيمه‌نامه عمر به تردید جدی وا می‌دارد. البته راهکارهای متعددی همچون جانشين كردن طلا يا ارز خارجي و... به جاي مبلغ سرمايه، نیز در این باره از طرف صاحبنظران ارائه شده است که همه‌ موارد به جز پرداخت سود مشارکت در منافع به بیمه شدگان بیمه‌های عمر، به دلیل قوانین و شرایط اقتصادی کشور استفاده از آن اجرایی به نظر نمی‌رسد.
12 - نحوه حسابداري حساب‌هاي بيمه‌اي و ازجمله بيمه‌هاي عمر
بیمه‌های عمر به دلیل داشتن اندوخته ریاضی و طولانی بودن مدت بیمه و همچنین محاسبه سود مشارکت در منافع به ‌موجب آیین‌نامه شماره 13 و اصلاحات بعدی آن، می‌بایست به‌طور جداگانه نگهداری و سرمایه‌گذاری شود. لیکن به‌دلایل گوناگون این مهم مغفول مانده است. از طرف دیگر حقوق بیمه‌گذاران رعایت نشده و در نهایت توسعه بیمه‌های عمر را با مشکل مواجه ساخته است.
13 - عدم استفاده از تكنولوژي اطلاعات IT
استفاده از تکنولوژی‌های جدید و به ویژه تکنولوژی اطلاعات در عصر حاضر و در صنعت بیمه از نظر همگان شاید بدیهی به نظر برسد اما در عمل مشکلات بسیاری وجود دارد که عمده ترین آن عدم وجود زیر ساخت‌های لازم جهت اجرایی نمودن استفاده از تکنولوژی است که می‌توان به مشکلات پول الکترونیکی، امضای الکترونیکی و مخابرات و قوانین و مقررات ذیربط و... اشاره نمود. اما آنچه که مسلم است صنعت بیمه در استفاده از تکنولوژی اطلاعات، در مقایسه با سایرین از جمله بانک‌ها، بسیار عقب تر است.
14 - عدم وجود يك نظام جامع آماري و پايگاه اطلاعاتي جهت تصميم‌گيران و تصميم‌سازان و محققين
اطلاعات و تصمیم‌گیری دو روی یک سکه‌اند. بدون اطلاعات صحیح تصمیم‌گیری درست امکان‌پذیر نیست. اطلاعات در عصر حاضر قدرت است، سرمایه است و فعالیت در عرصه رقابت‌های فشرده بدون اطلاعات خوش خیالی است. اما آنچه جای تعجب دارد این است که در چنین فضایی صنعت بیمه و شرکت‌های بیمه از داشتن بانک‌های اطلاعاتی مورد نیاز خود محروم هستند. به عنوان نمونه در حدود سه - چهار سال پیش یک بیمه‌گذار بیمه اتومبیل با مدارک ساختگی در 3 شعبه یک شرکت خسارت گرفته بود و جالب تر اینکه میزان خسارت دریافتی 3 شعبه با یکدیگر تفاوت چشم‌گیری داشت.!!
15 - نرخ‌هاي بهره فني اعلام شده از سوي بيمه مركزي ايران
در تاریخ 14/11/1382 شوراي عالي بيمه تعرفه بیمه‌های عمر را تغییر داد. بيمه مركزي ايران در تاريخ 27/12/1382 تعرفه‌هاي جديد را جهت اجرا به شركت‌هاي بيمه ابلاغ نمود. این تغییرات از جهات زیر مشکلاتی جدی را در فروش و توسعه بیمه‌های عمر بوجود آورده است.
15 -1- حق بیمه‌های بیمه عمر بویژه بیمه‌های عمر و پس‌انداز تا در بعضی از مقاطع سنی تا 45‌درصد رشد داشته است..
15 -2- نرخ بهره فنی در محاسبات حق بيمه، تا مدت 10 سال، 15‌درصد وبابت مدت بالای 10 سال، 10‌درصد لحاظ شده است. که این امر فروش بیمه‌های عمر بالاتر مدت 15 سال را که در حدود 75‌درصد از آمار بیمه‌نامه‌ها را به خود اختصاص داده بود با مشکل جدی مواجه ساخت.
15 -3- آمادگی نرم افزاری در شرکت‌های بیمه و آمادگی ذهنی در شبکه فروش در هنگام ابلاغ وجود نداشت.
15 4- - نرخ بهره فنی اعلام شده با اطلاعات و شرایط واقعی اقتصادی تطبیق نداشت و ندارد.
در نتیجه پس ابلاغ مصوبه تغییر تعرفه بیمه‌های عمر، و اجرا توسط شرکت‌های بیمه، افت شدیدی در فروش بیمه‌های عمر ایجاد شد که تاکنون نيز جبران نگردیده است.
16 -عدم پرداخت سود مشاركت واقعي در شركت‌هاي بيمه
بر اساس آیین‌نامه شماره 13 و 7/13 شرکت‌های بیمه مکلفند بیمه‌شدگان بیمه‌های عمر را در منافع حاصل از سرمایه‌گذاری ذخایر ریاضی به میزان 85 درصد شریک کنند. ولي به‌دلایل مختلف و از آن جمله عدم تفکیک حساب‌های بیمه‌های عمر با سایر رشته‌های بیمه‌ای این امر محقق نشده است و سود مشاركت پرداخت شده توسط شركت‌هاي بيمه تاکنون اغلب به صورت علي‌الحساب بوده است.
17 -عدم وجود سياست ترويجي و تبليغاتي فراگير
اثرات ترویج و تبلیغ در فروش کالاها و از جمله بیمه انکارناپذیر است. با عنایت به ضرب‌المثل معروف «بیمه فروختنی است نه خریدنی» و با توجه به بررسی‌های صورت گرفته، بیمه‌های عمر و فروش آن رابطه مستقیمی‌با تبلیغ دارد و بنابراین بدون داشتن یک برنامه ترویج و تبلیغ مناسب از طرف صنعت بیمه، انتظار توسعه‌ بيمه‌هاي عمر نامحتمل به نظر مي‌رسد.
18 -طولاني بودن فرآيند صدور بيمه‌نامه و پرداخت خسارت
بیمه یک فن و یک صنعت پیچیده است و با توجه به اینکه عوامل بسیاری در صدور بیمه‌نامه و خسارت‌های احتمالی دخیل هستند رعایت اصول کارشناسی در هر مورد الزامی‌است. اما به رغم آن رعایت حقوق بیمه‌گذار و احترام به شخصیت و وقت او در مراحل صدور بيمه‌نامه و نيز فرآيند پرداخت خسارت اجتناب‌ناپذیر است.
19 - عملياتي نشدن معافيت‌هاي مالياتي پيش‌بيني نشده در قوانين مالياتي
در قانون مالیات‌های مستقیم به موجب مواد 137، 136، 147 و 148 آن علاوه بر سرمایه بیمه‌های عمر، حق بیمه‌های پرداختی بابت بیمه‌های عمر توسط اشخاص حقیقی و بیمه‌گذاران حقوقی از درآمد مشمول مالیات بیمه شدگان کسر می‌گردد و این موضوع در قوانین 5ساله برنامه توسعه اقتصادی کشور نیز تصریح شده است. لیکن به‌ دلیل عدم وجود متولی خاصی که از حقوق بیمه‌گذاران دفاع نماید، اجرای قانون یا مسکوت مانده و یا اجرایی نگردیده است.
20 - سختگيري در پرداخت خسارت در همه‌ رشته‌های بیمه‌ای و بیمه‌های عمر
21 -نحوه بررسي ريسك‌ها و معاينات پزشكي بیمه‌های عمر
22 -نحوه دريافت حق بيمه از بیمه شدگان بیمه‌های عمر
23 -مداخله ساير مراكز پولي و بانكي در امور بيمه
24 -اعمال نظارت تعرفه‌اي توسط بیمه مرکزی
25 -عدم استاندارد نمودن خدمات بيمه‌اي
26 -عدم تبيين جايگاه تحقيق و تحقيقات در صنعت بيمه و عدم وجود واحدهاي تحقيقاتي در شركت‌هاي بيمه
27 - عدم توجه به ساختار‌هاي فرهنگي اقوام و اقشار و فرق مختلف در كشور
28 - عدم انعطاف‌پذيري بيمه‌نامه‌هاي صادره شركت‌هاي بيمه
29 - عدم توجه دولت به بيمه‌هاي عمر
30 - عدم استفاده از همكاري ساير مراكز از جمله بانك‌ها و موسسات حمايتي و تامینی
31 - عدم استفاده از تجربيات ساير كشورها
32 - وجود موانع فني در ارائه آسان بيمه‌نامه‌هاي عمر (نرخ بهره فنی، سقف سرمایه، مدت بازخرید، ارزش بازخریدی، عدم پرداخت کارمزد صدور به نمایندگان و...
33 - عدم حضور و فعاليت شركت‌هاي بیمه خارجي در کشور
34 - عدم تعيين سهم و جايگاه جهت رشته بیمه‌ای بيمه‌هاي عمر در بین سایر رشته‌ها
بخش دوم: راهکارهای توسعه بیمه‌های عمر
در بخش اول مشکلات و موانع عمده‌ای که بر سر راه توسعه بیمه‌های عمر وجود دارد، به اجمال ذکر شد. دراین بخش نیز مهم‌ترین راهکار‌های توسعه بیمه‌های عمر بیان می‌گردد.
1 - اصلاح ساختارهای اداری شرکت‌های بیمه و سازماندهی مجدد آن به منظور توسعه بیمه‌های عمر با اقدامات زیر:
1 -1- تمرکز کلیه امور فنی و پشتیبانی بیمه‌های عمر از جمله واحد‌های صدور، خسارت، مالی، سرمایه‌گذاری، بازاریابی، امور نمایندگان در یک مدیریت مستقل.
1 -2- ایجاد شرکت تخصصی بیمه عمر به عنوان زیر مجموعه در شرکت‌های بیمه.
1 -3- ایجاد یک یا چند شرکت تخصصی بیمه‌های زندگی به صورت مستقل.
2 - تعیین و تبیین استراتژی کلان صنعت بیمه با توجه به چشم‌انداز 20 ساله و لایحه قانونی اصل 44 قانون اساسی و تنظیم برنامه عملیاتی و تعیین سهم هر رشته بیمه‌ای از جمله بیمه عمر.
3 - سیاست‌گذاری در مورد ترویج و تبلیغ بیمه‌های عمر با همکاری بیمه مرکزی، شرکت‌های بیمه و سایر سازمان‌ها و نهاد‌های ذیربط..
4 -تدوین یک برنامه آموزشی فراگیر و گسترده جهت ارتقاي دانش و تخصص نیروی انسانی شاغل در صنعت بیمه به‌ویژه نمایندگان و بازاریابان و ایجاد یک مرکز آموزشی فعال به همین منظور.
5 - مهندسی مجدد شبکه فروش با ارزیابی جایگاه شغلی و حرفه‌ای و حقوقی نمایندگان و بررسی مشکلات شبکه فروش، بازاریابان و نیز استفاده از راهکارهای جدید.
6 - استفاده از روش‌های جدید بازاریابی و فروش از جمله:
6 -1- فروش بیمه‌نامه‌های عمر و پس‌انداز به صورت گروهی
6 -2- جایگزینی بیمه‌های عمر و پس‌انداز و تمام عمر به جای بیمه‌های خطر فوت مصوبه کارکنان دولت.
6 -3- جهت دهی پس‌انداز‌های متنوع قانونی مربوط به کارکنان بخش دولتی و خصوصی
6 -4- فروش اینترنتی بیمه عمر و سایر بیمه‌های خرد.
6 -5- بررسی تبصره 8 قانون بودجه و اجرایی نمودن آن.
6 -6- فروش بیمه از طریق تشکیل کنسرسیوم با همکاری بانک‌ها و موسسات تولیدی و خدماتی بویژه در بخش مسکن.
7 - تدوین یک برنامه راهبردی به منظور تقویت همکاری‌های شرکت‌های بیمه در برنامه‌های تحقیق و توسعه.
8 - بررسی راه‌های اشاعه و تعمیم فرهنگ بیمه در جامعه و اجرایی نمودن آن با ایجاد کمیته‌ای متشکل از نمایندگان صنعت بیمه، وزارت اقتصاد و دارایی، آموزش و پرورش، آموزش عالی، کار، صنایع و...
9 - استفاده از تجربه سایر کشورها با انجام اقدامات زیر:
9 -1- تشکیل یک گروه تحقیق به منظور انجام مطالعات تطبیقی در بیمه مرکزی ایران و یا...
9 -2- ترجمه کتب و مقالات بیمه‌ای و دستاوردهای بیمه‌ای در جهان.
9 -3- اعزام کارشناسان به کشورهای دیگر جهت طی دوره‌های آموزش و یا بازدید.
10 - برطرف نمودن مشکلات فنی موجود بیمه‌های عمر شامل:
10 -1- اصلاح نرخ بهره فنی با وضعیت اقتصادی و نرخ تورم. پیشنهاد مشخص جهت حفظ حقوق بیمه‌گذاران و آسودگی خیال بیمه گران این است که از نرخ بهره انعطاف پذیر استفاده شود.
10 -2- اصلاح مقررات بازخرید بیمه‌های عمر بویژه کاهش مدت زمان بازخریدی از دوسال به 6 ماه.
10 -3- تدوین دستورالعمل‌‌های فنی در مورد نحوه پذیرش ریسک، چگونگی اعمال اضافه نرخ پزشکی و...
11 - اصلاح قوانین و مقررات بیمه‌ای و بازنگری همه جانبه در آن و تدوین دستورالعمل‌های حقوقی در موارد مختلف از جمله توثیق بیمه‌نامه، انتقال آن، شرایط تعلیق و...
12 - تشکیل بانک بیمه با مشارکت شرکت‌های بیمه و در راستای پشتیبانی در فروش بیمه‌نامه‌ها، تسهیل وصول حق بیمه‌ها، سهولت در سرمایه‌گذاری ذخایر ریاضی و...
13 - مطالعه، برنامه‌ريزي و سياستگذاري در مورد فروش بيمه‌هاي خرد براي اقشار كم درآمد با كمك و حمايت دولت.
14 - مطالعه و تحقيق و طراحي بيمه‌هاي جديد با توجه به نياز اقشار مختلف مردم.
15 - كاهش نارضايتي مردم از خدمت رساني شركت‌هاي بيمه،  با بررسي نظرات بيمه شدگان و نظر سنجي مستمر.
16 - استفاده از اعجاز تكنولوژي و سرمايه‌گذاري لازم در اين بخش و ترغيب و تشويق ساير دست‌اندركاران.
17 - ايجاد پايگاه‌هاي اطلاعاتي و آماري و بهنگام در صنعت بيمه جهت كمك به تصميم‌گيري‌ها و برنامه‌ريزي‌هاي اجرايي.
18 - بررسي نحوه اعمال معافيت‌هاي مالياتي موجود و ارائه پيشنهاد‌هاي جديد در اين باره به منظور حمايت از بيمه‌شدگان بيمه‌هاي عمر.
19 - تنوع بخشيدن به شيوه‌هاي وصول حق بيمه بيمه‌شدگان،  به‌ويژه استفاده از تكنولوژي‌هاي جديد از جمله استفاده از كارت  و پول  الكترونيكي  و....
20 - استاندارد نمودن خدمات بيمه‌اي در فرآيند‌هاي صدور و پرداخت خسارت با اعمال مديريت كيفيت.
21 - اهميت به مطالعه و تحقيق در صنعت بيمه و ايجاد واحد‌هاي ستادي و تحقيقاتي در راستاي پشتيباني از واحد‌هاي اجرايي.
22 - توجه به ساختار فرهنگي و مذهبي اقوام و فرق در كشور جهت شناسايي نياز‌هاي واقعي مردم كشور متناسب با ويژگي فرهنگي آنان.
23 - توجه بيشتر به  نقش دولت در حمايت از صنعت بيمه به عنوان مجري سياست‌هاي دولت و اجراي برنامه‌ها در راستاي اصل 29 قانون اساسي جمهوري اسلامي‌ايران.
24 -اعطاي مجوز فعاليت به شركت‌هاي بيمه خارجي به صورت محدود جهت كسب تجربيات آنان در عرضه و فروش بيمه‌هاي عمر.
25 - تعيين چشم‌انداز‌هاي  5،  10،  15 و 20 ساله جهت توسعه بيمه‌هاي عمر و پس‌انداز
منابع و یادداشت‌ها
1 -آمار از سایت مرکزآمار ایران (سر شماري عمومي‌نفوس و مسكن 1385) به آدرس زیر نقل شده است:
www.sci.org.ir
2 - کهزادی، نوروز. روزنامه دنیای اقتصاد، شماره 1383،  22/8/1386، ص 12.
3 - سالنامه آماری کارکنان دستگاه‌های اجرایی پایان سال 1382.تهران، سازمان مدیریت برنامه‌ریزی، 1384، ص 141-145.
4 - دکتر تدبیری، سیروس.تعیین استرتژی‌های صنعت بیمه کشور و طراحی ساختار مناسب آن. فصلنامه صنعت بیمه، شماره 73، بهار 1383، ص128.
5 -تدبیری سیروس و دکتر عاصمی‌پور،  محمد جواد. تببین استراتژی‌های صنعت بیمه کشور و طراحی ساختار مناسب جهت تحقق آن. فصلنامه مطالعات مدیریت، شماره 50، تابشتان 85، ص67.
6 - دکتر محمود صالحی،  جانعلی و رستمی،  حمیدرضا. علل توسعه نیافتگی و راهکارهای مناسب توسعه حرفه فروشندگی حضوری خدمات بیمه. فصلنامه صنعت بیمه، شماره61،  بهار 1380.ص 4.
7 - پیشین، ص 23و 24.
8 - هورویتز،  ژاک. هفت کلیداستراتژی خدمات. ترجمه دکتر سید محمد اعرابی و داود ایزدی. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی، 1380، ص 13.
[email protected]